دوره آموزشی طنزآرایی(کاریکاتور)

باسلام به دوستان راسخونی

برآن شدم تادوره ای ازمجموعه اطلاعات خودموجهت آشنایی بیشتروبهتربااین هنر(کاریکاتور) خدمتتون ارائه دهم امیدوارم تونسته باشم گام کوچکی درراه هنربرداشته باشم .اطلاعاتیکه دراین آموزش درج خواهدشد برگرفته از کتاب آموزش طنزآرایی به قلم نگارش استاد خودم  جناب آقای شرکاء می باشد.دوستان عزیزلطف کنن درخلال تدریس این هنرمطلبی رومرقوم نفرمایندبعدازاینکه مطالب ارائه شددرخدمتتون خواهم بودباتشکر

طنزچیست؟

تاکنون برای طنزتعریفهای بسیاری گفته شده است ، ماطنزرادربزرگ نمودن اشکالان ونواقص به گونه ای که به حدخنده آوری رسیده باشد، می دانیم.

طنزابتداحالت شوخی ساده رتدارد، امااگرکمی دقیق ترشویم، می بینیم درپس این شوخی حرفهای بسیاری نهفته است.می دانیم اگروافعیت های موجودرارک وصریح به اشخاصبگوییم یادرجامعه مطرح کنیم امکان داردبابرخوردبسیارتندی مواجه شویم، امطنزدریچه ای جدیدبرای گفتن نواقص بازکرده است.

طنز 3مرحله دارد:

اول: لبخند وحس مسرت مقطعی

دوم: تفکروکنکاش برروی مساله مطرح شده.

سوم: نتیجه وعلامت سوال بزرگی که پس ازتفکربرجای می ماند

واضح تراینکه مخاطب ازخودمی پرسد:

"چرابایداین گونه باشد؟"

این سئوال ، انتهای سیرارتباطی طنزنیست، بلکه هدف طنزالتیام بخشیدن به جراحاتی است که درجامعه مطرح است.

نکته ای که دراینجالازم می دانم یادآوری کرداینست که "هرچه خنده آوراست طنزنیست".گاهی اوقات هزل وهجوهم خنده آوراست، امااین دوقصدشان ساختن نیست وتنهاجایگاه خودرادرخراب کردن، وقیح بودن ومسخره نمودن می بینند.مادرهجو، نابودی ودرهزل سطحی بامسائل جامعه برخوردمی کنیم.

دروادی طنزآرایی پایین ترین حدازلحاظ ارزش گذاری فکاهی(هزل) است، ازاین رومی توان چنین برداشت نمودکه هیچ گاه فکاهی باانتقادسازنده همراه نیست وبیشتربه نوعی دهن کجی نسبت به مسائل متنابهی است که جامعه باآن درگیراست.

البته این دوشیوه رامی توان دریک کلمه بازشناسی کردوآن تعهداست.دراین رابطه بدنیست اشاره ای به صحبتهای طنزآرای شهیدناجی العلی درمصاحبه باروزنامه القبس کنیم(جالب اینجاست طنزآرایی دردورانی شدت می یافت که فشاربرطبقات پایین جامعه بیشترمی شد، یعنی آدم می تواندیک تناسب ظریف میان شدت فشارسیاسی وشکوفایی طنزآرایی یاهمون کاریکاتور درمین مردم رادرذهن خودترسیم کند.بدین ترتیب که هرچه فشاربیشترمی شود، حضورطنزآرایی وکاریکاتوریستهابیشترمی شود).

تاریخ کاریکاتور(طنزآرایی):

تاکنون نظرهای متفاوتی درمورد تاریخ این هنرداده شده است .اروپایی هااین هنرراازآن خودمی دانند.آنهامعتقدند که این هنرزاییده دوره رنسانس می باشد ونقطه شروع آن رااوایل قرن 15میلادی می دانند.آنچه درآثاراین دوره اروپابه چشم می خورد تشبیه انسانها به حیوانات وبلعکس می باشد.درواقع تشبیه سازی نقطه شروع کاریکاتورازدیدگاه آنان است.تشبیه سازی درهنرطبیعت پردازانه اروپا مسئله تازه ای بود، درصورتیکه درشرق چندین هزارسال قبل ازاروپابه نوعی دیگرتشبیه سازی مطرح بوده است.

درآفریقاماسکها،فیگورها وتوتم هابصورت تشبیه سازی موجودات خیالی وگاه تشبیه انسان به حیوانهای فوق طبیعی داردوبرای مبارزه باقحطی ، بیماری وهمچنین امیدبه پیروزی درجنگ ، باروری وفراوانی محصول استفاده می شده است.

درمصربرای نشان دادن قدرت مافوق طبیعی فرعون بکارگرفته می شده است.دراین موردشهید ناجی العلی می گوید:

(کاریکاتور درزمان فراعنه نیزموجود بوده است وحتی خیلی بیشترازآنها، اگربخواهیم علمی ترحرف بزنیم باید بگوئیمکاریکاتورازبدوتولد انسان بوجودآمده ودرغارهای مردمان نخستین می توانید نمونه های آنرابیابیدوببینید.)

دربین النهرین جنبه آسمانی داشته وتشبیه سازی تنهادرموردخداوند بصورت "رب النوع" بکارگرفته شده است.این "رب النوع "موجود بالداری است که باصورتهای عقاب گونه سمبول قدرت وبلند پروازی است وبابدنی انسانی دیده می شود.

درشبه قاره هند 5000هزارسال قبل ،تشبیه سازی برای نشان دادن حرکتهای ایین بودااستفاده می شده است مثلا"درمهرهای (موهنجودارو) سه کله برروی پیکریک انسان نشان داده شده است.این تدبیر2000سال بعدنیزبرای نمایش یکی ازخدایان هندی موسوم به "شیوا"بکارگرفته می شود.این تداوم وپیوستگی نشان ازریشه های عمیق سنن مذهبی درشبه قاره وتداوم آن داردوامادرتاریخ ایران باستان تشبیه سازی جنبه خرافات ، مراسم ارواح ویاطلسم نداشته بلکه تشبیه سازی بیشتر برای زینت وزیبایی استفاده می شده است .همچون اثربرنزی "دوقوچ بالدار"که متعلق به 9000 سال پیش است.بالهایی را می توان یافت که 2250 سال بعددرنقش برجسته های "پادشاه نصیرآپال دوم"، "پادشاه آشور"و"گاوبالدار"باسرانسان آشوری مورداستفاده قرارگرفت.وامازیباترین اثرتشبیه سازی همانا "جام طلایی داریوش" است این جام یک "شیرنشسته" رانشان می دهد.بابالهای عظیمی گه دردوطرفش قرارداردجام دارای ظرافت خاصی است که ازحوصله این مبحث خارج است.تشبیه سازی درایران باستان ازرونق خاصی برخوردار بوده است.بعنوان مثال نقش برجسته .وروش(ذوالقرنین)بادوشاخ در"پاسارگاد"ویاآثار"تخت جمشید" به همینگونه هستند تشبیه سازی درملل شرق وآفریقاازآن جهت ذکرشدتامارابراین نکته واقف گرداندکه دراین سرزمین هارشدتشبیه سازی به آن حدرسیده بودکه سمبولیسم ونمادگرایی معنای مستقلی دراذهان برای خودبیابد.آنچه باعث شددرشرق وآفریقاتشبیه سازی ت بمنظور هجوبکارگرفته نشود، ماهیت فرهنگی ودرعین حال مودبانه ای بوده است که درطول زمان بین حاکمان ومردم وجود داشته است .تشبیه گری دراروپا نوعی دریدگی ابتدایی رادرپی داشت.به یادداشته باشیم اگردانشمندان بزرگ اروپا همچون"گالیله" آنگاه که بخاطر کشفیاتشان به دستگاه حاکم آن زمان فراخوانده می شدندوتحت فشارقرارمی گرفتند،درسرزمین مادانشمندان ارج داشتندوحکومت سعی درجذب بزرگان علمی وفکری داشت.تعارض بین دولتها ومردم درسرزمینهای شرق وبخصوص درایران بسیاراندک وناچیزبوده است.پس دلیل اصلی "هجو"تصویری حکام قرون وسطی ظلم وستم فراوانی بوده است که این خودباعث روگردانی مذهبی دراروپاشده است.

امروزه ماکاریکاتوررا"هجو"نمی دانیم، بلکه انتقال سازنده وگاه دردمندانه ای می دانیم که یک انسان نسبت به شرایط حرکتی اجتماعی اش می نماید.بررسی دقیق تاریخ این هنرشایددریک دوره آموزشی مقدورنباشد، اماچیزی که مارابرآن داشته تاگفتاری کوتاه دراین رابطه بیان کنیم شناخت اولیه هنرجویان این هنرازسیرتاریخی آن بوده است.این سیرآمیخته باشرایط زمان، مکان ونوع باورهای هرسرزمین است.

انواع اغراق درطنزآرایی(کاریکاتور)

دربرخوردبایک سوژه اولین کنش ما، کسب اطلاعات بیشترپیرامون آن موضوع است.پس ازدرک علت سعی درمصورکردن موضوع میکنیم، مسلما"زمان وحجم زیادی می طلبدودرضمن مابیشتر یک راوی هستیم، وهنرمادراین است که تفسیری بدیع چاشنی آن سوژه نماییم.مامیزان طنزرادرطول موجهای روشن تاسیاه پیش می بریم وباید محتاط باشیم.

پس ازکسب خبروتفسیرذهنی آن، نوبت به انتخاب قالبی برای طراحی می گردد، به سه روش می توانیم افکارخودرادرقالب این هنرعرضه نماییم:

1- درفرم وشکل وجودی سمبول ها:

دراین حالت اشکال ترسیمی(همان هایی که مارابه رساندن مفاهیم مدنظرمان کمک می کنند)به صورت اغراق شده ارایه می گردد.

2-درموضوع ونحوه توصیف غیرطبیعی:

به این نتیجه می رسیم اغراق درسمبول هامارابه نتیجه مطلوب نمی رساند، بلکه خودموضوع باکمی بزرگ نمایی پاسخگوی بهتری برای بیننده است.

3- اغراق درهردوصورت (فرم وموضوع):

دراینجاباسوژه ای نسبتا"پیچیده روبروهستیم، لذابهتراست ازهردونوع اغراق بهره بگیریم.

حالت غیرطبعی که نفس اغراق درانسان به جای می گذارد خودمی توان دیکی ازمحرکه های قوی دردست ماباشدوشایدبه خطا نگفته باشیم که کلیدورودبه جریان خلق آثارطنزآرایی(کاریکاتور) اغراق و بزرگ نمایی می باشد.

انسجام درطنز

دراین هنرسمبول هاونحوه قرارگیری آنهابه گونه ای می باشدکه مارابدون سردرگمی به سوی مفاهیم باطنی اثرمی کشاند.پراکندگی سمبول هامی توانداثرمان رادچارضعف کندودرصد تاثیرگذاری آنراپایین بیاورد.هرچنددرگرافیک ازتراکم موضعی برای جلب توجه بیشتر استفاده می شود،امادراین هنرسعی برآن است که سمبولهابرحسب سوژه درکناریکیدیگرقرارگیرند.

فرم های کم اهمیت ترسایه واروانتزاعی دراطراف نمادهای اصلی قرارمی گیرند، واضح ترنکه نمادهای اصلی دارای خطوط قوی ترودرصورت رنگی بودن پررنگترريا، شفافتروباخلوص رنگی بیشترخواهدبود.هرچه ازعناصراصلی اثردورمی شویم ازمقدارخطوط ورنگ هاکاسته می گردد.

کادربندی درطنزآرایی(کاریکاتور)

هیچ عنصر بصری محدودنیست، مگرباوجودکادر، که دراینصورت موقعیت، اندازه، وزن وریتم آن آشکارمی گردد.درطنزآرایی کادربندی جایگاهی خاص می یابد.گاهی هنرجویان براین تصوراندکه تمامی فضای کادرخودرابایدازفضای سفیدخالی کنندوگله وشکایت شان بیشترمتوجه این فضای خالی است، چراکه سوژه وسمبولهانتوانسته اندآن قسمتهاراپرنمایند. غافل ازاینکه همان فضاخودجزئی ازموضوع می باشد.

دیدبازطنزآرامی تواندفرم هارابصورت منسجم وحساب شده درکناریکدیگرقراردهد.دراین حالت فضاجنبه تشدیدکننده به خودمی گیرد، گاه حتی ممکن است کادرشکسته ودرهم ریخته شودوحس مبالغه نمودی آشکارمی یابد.همانگونه که درمبانی هنرهای تجسمی می خوانیم، یک نقطه برصفحه می توانددرهرقسمت ازکادروضعی بخصوص داشته باشد، مثلا"دربالای کادربی وزن ودرپایین کادرسنگین به نظرمی آید، بایدبه این مواردتوجه شود.درطنزآرایی دنباله دارقسمتهای مجزابایدباهم ارتباط فرمی داشته باشندواستفاده ازکادربندی های عمودی ویاافقی نبایدبه انسجام اثرلطمه ای واردسازد، تانقاط گریزدرآن دیده نشود.چراکه دراینصورت هدف هنرمندتحت تاثیرکادربندی نادرست قرارمی گیردوطرح ازانسجام خوبی برخوردارنخواهدبود.بایددانست منظورازتحلیل این هنرآنستکه شماسالهاخودرادرورطه تجربه های انجام شده ، قرارندهید.

شایددرچندسال ابتدای طراحی موردتشویق وتمجیداطرافیان قراربگیرید، ولیکن این مسئله نبایدشماراازحرکت به جلوبازداردوبدانیددراین راه ناشناخته های بسیاری وجوددارد.باتشکر

بعدنمایی(پرسپکتیو)درطنزآرایی

استفاده نمودن ازخطای دیدبرحسب دوری ویا نزدیکی اجسام نسبت به یکدیگردرطنزآرایی، هدفمند ودارای بارمفهومی است.برحسب ارزش موضوعی هرسمبول زاویه دیدنیزتغییرمی نماید.سمبول مهم ترفضای بیشتری رامی گیرد وبه مخاطب نزدیکتراست وبلعکس دوری آنها نیزبه همین صورت برحسب کمی اهمیت آنهاست.

لذاسمبولها بایدارزشیابی شوند ونهایت آنکه مشخص گردد کدامیک مارا بیشتربه موضوع نزدیک می کند.همچون دیگرمبانی این هنربعد نمایی نیزدرمنتهای قدرت خودبکارگرفته  می شود.بایدمبالغه درنهایت خودش باشد تاروح تشدیددرتمامی ابعاد یک اثردیده شود.

نهایت آنکه بااتخاذچنین تدابیری است که کاریکاتورخودرامستقل ازدیگرشاخه های هنرهای تجسمی به خصوص گرافیک می نماید.

نقاط طلایی درطنزآرایی

نقاطی هستندکه ماآن قسمتهارابیشتربرای قراردادن سمبول های اصلی مان انتخاب می کنیم، درواقع نقاط دیدبه روی قسمتهایی ازکادرتصویربیشترمی لغزدوازلحاظ روحی احساس دلنشین تری به مخاطب داده می شود.طنزآرایان تاکنون برای خودقانون خاص ومدونی دراستفاده ازنقاط طلایی ارایه ننموده اند، اماآنچه مسلم است اغراق دراینجانیزمفهومی فزاینده داردونمادهادردرون کادر، برحسب این نقاط قرارمی گیرند، به گونه ای که مفهوم تشدیدی آن حفظ می شود، البته درگذشته نقاط طلایی رابرای نقاشی متصورشده اند، لیکن تصویرسازی دروادی طنزآرایی تفاوتهای اساسی بانقاشی دارد، لذامابه همین مقدارقناعت می کنیم.

چهره درطنزآرایی

طنزآرایی چهره، عوام پسندانه ترین نمونه پس ازفکاهی است دراین حالت شخصیتهای متنفذ، صاحب منصبان، اشراف زادگان ونخبگانی که زندگی آنهاورای زندگی عامه است موردتوجه طنزآراقرارمی گیرد.طراحی چهره ودرهم ریختن آن به تنهایی طنزآرایی محسوب نمی شودبلکه اثری راطنزآرایی می نامیم که دارای موضوع وتفکرباشد.

اجرای خوب یک اثرازچهره آنگاه پذیرفته می شودکه به همراهش(موضوع) به گونه ای تصویرشودآنگاه چهره تنهاقسمتی ازکل اثرطنزآرایی خواهدبود.بسیاری فکرمی کنندطنزآرایی چهره، حمله به شخصیت ویاجایگاه اجتماعی اشخاص متنفذوصاحب قدرت می باشددرحالیکه آنان این شانس راآورده اندتاموردتوجه هنرمندان این رشته واقع شوندوخواه ناخواه شخصیتی عامه پسندمی یابند.مردم دوست دارندروسایشان اشخاص دست یافتنی، خوش برخورد، ودرعین حال خنده روباشند.طنزآرایان این خواسته مردم وصاحب منصبان رابرآورده می کنند.بایددانست اکنون دربسیاری ازکشورهاسیاستمداران واشخاصی که درصحنه سیاسی طالب حضوروجایگاه اندپول زیادی هزینه می کنندتاچهره های آنهابه هم ریخته ومضحک شده، دردسترس عموم قرارگیرد.جالب اینکه بسیاری ازهزینه کنندگان نشریات فکاهی وطنزجهان سیاستمداران،اشراف زادگان وصاحب قدرت هستندآنهادرآرزوی چهره طنزآرایی شده خویش می باشند.این نوع تبلیغ به مراتب قوی ترازهزاران پوستربزرگ است.

کاربردرنگ درطنزآرایی

هنرجویانی رادیده ام (ازقول نویسنده کتاب) که برای آموختن رشته نقاشی، فکروذهنشان متوجه رنگ، روغن وبوم بوده است درحالیکه پایه هنرهای تجسمی یعنی طراحی راهنوزفرانگرفته اند.درواقع رنگ وجذابیت تابلوهای نقاشی آنهارافریفته خودنموده است.وآنگاه که بدون این پشتوانه مشغول بکارمی شوند، دیگرطراحی بصورت سیاه سفیداغنایشان نمی کند.درواقع استعدادخودراآلوده کرده اندوخیلی زودیادروادی سبک های مدرن نقاشی گم می شوندویابه کلی عشق به طراحی راازدست می دهند.

هنرجوی این رشته بایدبداندعناصری که اورادرجهت رسیدن به هدفش کمک می کند، هریک جایگاه خاص خودرادارامی باشد.

هدف طنزآرایی ارایه طراح زیبابرای تزیین یک مکان نیست، بلکه موضوع وسوژه ای است جهت ایجاددگرگونی درمخاطب، قاعدتا"چنین حرکتی درنقاشی بسیاراندک می باشد.رنگ دراین هنربه آن اندازه ای است که به سوژه ونمادهالطمه ای واردنکند.مخاطب بایدبدون هیچ گونه مزاحمت تصویری واردعرصه موضوع گردد. برای همین است که طنزآراهااغلب پیام خودرابااستفاده ازخط وهاشوربیان می کنند.هنوزهم طنزآرایان بسیاری هستندکه رنگ راعنصرتحمیلی به این هنرمی دانند، استدلالشان اینگونه است که رنگ قابلیت موضوعی اثروهمچنین میزان تاثیرگذاری آنرابه خاطردرخششهای خاص خودکم وزیادویاحتی ازبین می برد.آنچه طنزآرادراین زمینه می بایدبداندآن است که رنگ رابه ضرورت وبسیاراندک مورداستفاده قراردهد.ونیزشناخت کاملی ازروانشناسی رنگها(که درمبانی هنرهای تجسمی ازآن صحبت شده است) برسد.

یکی ازدلایلی که رنگ توانسته است دراین وادی برای خودجایگاهی بیابد، درخواست های مکرر مدیران نشریاتی است که به صورت رنگی به چاپ می رسند.این مسئله خارج ازخواسته های اصلی هنرمندان جهت ارایه آثارشان است..بدنیست درهمین جایک نکته ظریف عرض نماییم وآن جدی گرفتن طراحی می باشد.بدانیداگرازبهترین رنگهاوامکانات بهره جویید،اماطراحی تان ضعیف باشد، درواقع کاری نکرده اید.مادرهنرهای تجسمی ، طراحی است وآموختن آن به معنای ورودابتدایی به این هنر.

با سلام

مطالبی خوبی گذاشتید اما اینها به دانستنی هایمان بیشتر اضافه می کند در حالی که اگر کارگاهی باشد و مثال هایی آورده شود بهتر است

ممنون ومتشکر

منتظر پست های بعدی شما هستیم

مراحل تکوینی سوژه

درجلسات اولیه آموزش بیشترین سئوال هنرجویان درموردچگونه یافتن سوژه می باشد، گاهی ازکارشان ناراضی هستند.چراکه ساعتهافکرکرده اندونهایتا"سوژه ای جهت ارایه اثرنیافته اند، گاهی حتی این مسئله آنقدرسخت می شودکه هنرجوازادامه آموختن سربازمی زند.

راه چاره بسیارآسان می باشد.کافیست درخوددست به طبقه بندی مراحل تکوینی سوژه بزنید، ساده ترازآن که شمابایدپرش های ذهنی خودراازبین ببرید، چراکه ذهن خلاق است امااین خلاقیت آنگاه به اثری بدیع تبدیل می شودکه برروی یک موضوع تعمق ومکث نماید.اولین گام تمرکزفکری برروی موضوع، نقاط قوت وضعف وبه کلی کسب اطلاعات اولیه نسبت به آن می باشد.

درمرحله بعد، نوبت به استفاده ازداده های قبلی می رسدموضوعی راکه اکنون مدنظرداریدکمی بازنموده وبه داده های قبلی ذهنتان رجوع وآنهارابرای باروری سوژه بکارگیرید.سپس نوبت ارتباط وجودی باموضوع است.موضوع وقتی باروح ووجودشماآمیخته می شودکه احساس شریک بودن درمسئله رابنماییدتااثری دلنشینترپدید آورید.

استفاده ازحس بینایی مرحله بعدی است.دراین مرحله(موضوع) درذهن شمامصورشده وقالبهای شکلی دراندیشه شماجای گرفته ورژه تصاویرآغازمی گردد.مرحله بعد جوشش درونی است که سوژه رابه مرحله تکوینی خودنزدیک می کند.مسلما"شماهم ازهمان ابتداکه خواسته ایدهنرجوی این هنرشوید، جوشش درونی باشمابوده است، امادراینجاقلیان روحی مدنظرمی باشد.شماتمامی ذهنیت خودرابکارگیرید، اندیشه شمابرایتان موضوع راچون نموداری آماری بررسی وشاخصه های اصلی موضوع راجداودراختیارتان قرارمی دهد.حالانوبت به قدرت تطبیق می رسد، فرایندتطبیق درواقع قراردهی شاخصه های اصلی درکناریکدیگراست.البته درذهنیتی که ازحس بینایی به دست آورده ایم ، نیزاین خلاصگی منظورشود.

دراین حالت سمبول هاکم کم شناسایی می شوندوشمامی توانیدنمادهارامشاهده نماییدکه دراجرای موضوع یاری دهنده شماهستند.دیگرآنکه ریاضت درونی بعنوان وجه تمایزابتدایی یک هنرمندنسبت به دیگران است.ریاضت طعم تلخ محرومیت، قالیتهای مضاعفی به انسان می دهد.هنرمندان ثروتمندی بوده اندکه خودرابه بسیاری ازمصیبتهای مادی گرفتارکرده اند، تابتوانندآثاری جذابترارایه دهند.اندیشه آزادی خواهانه رادروجودشان بارورکرده اند، تابتوانددآثاری درجهت پاره کردن زنجیرهای استبدادبیابند.ریاضت درونی عالی ترین هدیه اش به یک هنرمندکسب انرژی های معلق درفضاست.مثلا"ناخودآگاه، کسی رادوست داریدویاازکسی خوشتان نمی آید، حتی درمورد محیط هاوموضوعات متفاوت این مساله صادق است درستی ویااشتباه دراین مواردبه میزان ریاضت درونی هنرمندبستگی دارد.انرژی های  معلق لاقیدی راازبین می بردوبه اثرروح می بخشدکه خودگاهی موجب تعجب شخص هنرمندمی گردد.درواقع موضع گیری مارانسبت به حوادث اطرافمان مشخص می سازد.

درآخرین مرحله فراردهی سمبولهادرکناریکدیگرمی باشد.آنهم باکمی ذوق وبهره ازاساتیداین هنرقابل دستیابی است.براین اساسشمااثری کامل پدیدمی آورید، شاید عده ای ازهنرجویان مراحل تکوینی سوژه راپیچیده بنامند، توصیه آنست چندبارکل مطلب رابخوانند پس ازآن بصورت غیرارادی دقیقا" همین مراحل راجهت خلق یک اثرهنری طی خواهند نمود.
 

تصویرسازی ونقش آموزشی طنزآرایی

انتشارکتب ومجلات متعددکه زاییده پیشرفت وتکامل صنعت چاپ بود، باعث بوجودآمدن حرفه جدیدی برای هنرمندان نقاش گردید.این حرفه مصورساختن مطالب مطبوعات بود(درابتداتکثیرتصاویردوربین عکاسی بوسیله چاپ ممکن نبود، نقاشان تابلوتنهاتصویرسازان صنعت چاپ بودند)پس ازرشد صنعت چاپ وهمین چاپ تصاویرعکاسی، نشریات رغبت چندانی برای استفاده کردن ازتصویرسازان نقاش نشان ندادند.عکس جای طرح هاراگرفت وتامدتهاهمگان وقایع دورویانزدیک راآنگونه که بوددرعکس هامشاهده می نمودند، ودرواقع عکس تنهارسانه فراگیرتصویری آن زمان بود.سپس سینماوتلویزیون جای عکس راگرفت.دراین حالت ازکاربردعکس درنشریات کاسته شد.

هدف ازاین مقدمه آن بودتاماباخلاء آموزشی تصویررادرنشریات مشاهده نماییم.مامنکرآن نیستیم که طنزآرایی درقرن 19میلادی ویاپیش ازآن درتعدادمحدودی ازنشریات بعنوان حربه ای برای رسیدن به مقاصدگوناگون وجودداشته است، امامساله اصلی این است که این امرتعمیم یابدوهمگان ازدیدن تصاویراغناشوند.

قبل ازآنکه وارداصل جریان تصویرسازی ونقش آموزشی طنزآرایی شویم،لازم می دانم گفتاری ازخانم دنیس اداندیس درکتاب مبادی سوادبصری رانقل نماییم ،ایشان معتقدهستندکه:

((گردآوری تصاویرواخباربصری به منظوربالابردن اطلاعات عمومی اززمان پیدایش زبان نوشتاری آغازشده است وهمچنان درحال گسترش است))

بایدتوجه داشت تصاویروهمچنین نگاره های بصری چندین هزارسال قبل ازپیدایش زبان نوشتاری آغازشده است ودرواقع تصاویربصری منجربه پیدایش زبان نوشتاری گردید، باکمی دقت خواهیم دیدنقش آموزشی تصاویربه مراتب گسترده تراززبان نوشتاری بوده است.

واماطنزآرادرواقع خلاء تصویری نشریات راپرمی نمایداوبابه کارگیری نمادهای مختلف مسائل اجتماعی واقتصادی وسیاسی راتجزیه وتحلیل می نماید، سمبول هایش حرفهای بجای مانده ویاناتوان ازگفتن رابیان می نمایدسمبولهاوهمچنین قانونمندی استفاده ازآنهارابه مخاطب خودمی آموزد،بطورمثال عدالت راترازویی بادوکفه برابروبی عدالتی رابادوکفه نابرابرنشان می دهد.مسلما"عدل رابه جزدرنمادترازودرنماددیگری نمی توان انتظارداشت.اینجابه نقاط مشترک این هنرباگرافیک نیزمی رسیم،بااین تفاوت که درگرافیک مبحث تصویرسازی بصورت بسیارکلی تری بیان می گردد.

شیرینی طنزآرایی (کاریکاتور)آنچنان است که نشریات محروم ازآن همچون کتابچه های بی روحی می شوند.کودکان باصورتکهای خیالی طنزآرایی هاواردعرصه آرزوهاودنیای لطیف خودمی گردندبااین صورتکهاوحیوانات عجیب وزیبابه تدریج سمبولهای بصری رامی آموزند.امروزه طنزآرایی بصورت مستقل جهت آموزش کودکان ازسنین پایین واردعمل شده است.چراکه کودکان دراین سنین هنوزقادربه خواندن نیستند.بااین فرض خواهیم دیدتصویرمنتظرزبان نوشتاری برای بالابردن اطلاعات عمومی نمی شود.

سبک درطنزآرایی(کاریکاتور)

آثاری درکنارهم قرارمی گیرند که ازلحاظ شکل وموضوع به یکدیگر نزدیک باشند.سبک درطنزآرایی برحسب نوع اجرا وشیوه ارایه اثرنیست ، بلکه براساس موضوع وپیام اصلی می باشد.دراین راستاماباسه سبک مواجه هستیم.

فکاهی

 فکاهی سطحی ترین شکل کاریکاتوراست تنهاسعی درخنداندن وبه بازی گرفتن احساسات مخاطب خودرادارد.دراین شیوه پیام تنها دریک کلمه خلاصه می شود وآن (خنده) است وجایگاه آن بیشتردرنشریات عوام پسند می باشد.

طنزاجتماعی

طنز اجتماعی، سعی دارد کمبودهاونقص هایی که جامعه باان روبرو است رابازبان طنز بیان کند.طنزاجتماعی فراگیرترین نوع طنزوهمچنین موردعلاقه  دوطیف عوام وخواص می باشد.

این نوع طنزرابیشترمی توان درنشریاتی مشاهده کردکه نقدبرایشان چهارچوبی پذیرفته شده باشد.

طنزسیاه

طنزسیاه،خودرامتعهد به نمایش گذاردن واقعیت هاآنگونه که هست می کند، بطورمثال آنگاه که صحبت ازفردی مفتخوروبی عقلمی رسد ، دهانش آنچنان بزرگ ترسیم می شود که تمام صورتش رابپوشاند.درواقع چشمها،گوشهاوحتی قسمت اعظم مغزاورابه آرواره هاودندانهای اواختصاص داده ایم.تفاوت بارزطنزسیاه باطنزاجتماعی درآنست که طنزاجتماعی بدنبال انتقادسازنده است ومخاطب امیدداردمشکلاتش مرتفع گرددامادرطنزسیاه همانگونه که ازنامش پیداست کارراپایان یافته قلمداد می نماید، به قول استادسمیح بالجی اوغلو،کاریکاتوریست ترک:(طنزسیاه یعنی نگاه به یک حادثه وواقعه بدون کوچک ترین دلسوزی).

کاریکاتوردنباله دار(کمیک استریپ)

گاه باسوژه ای مواجه ایم که آنرانمی توان درقالب یک تصویرارایه نمود.دربحث مراحل تکوینی سوژه گفتیم که (اندیشه چون نموداری آماری موضوع رابررسی می نمایدضمن آنکه شاخصه های اصلی موضوع راجداودراختیارتان قرارمی دهد)درقسمت تطبیق نیزآوردیم (تطبیق درواقع قراردادن شاخصه های اصلی سوژه درکناریکدیگروهمچنین خلاصه نمودن موضوع بصورت کلی می باشدالبته درذهنیتی که ازحس بینایی قبلا"بدست آورده ایم نیزاین ویژگی خلاصه شدن منظورمی شود.دراین حالت سمبول هاکم کم شناسایی  شوند).درطنزآرایی دنباله دارمشکل این است که ماباسمبول هاونمادهای بسیاری روبروهستیم که حذف هریک باعث ازبین رفتن کل موضوع می گردد.لذااین شاخه هارادسته بندی نموده ودرچندتصویردرکناریکدیگربه گونه ای که روال حرکتی یکنواختی داشته باشد، قرارمی دهیم.مواردیکه دراجرای یک اثربایدمدنظرقراربگیردعبارتنداز:

_ تعدادتصاویربه حداقل رسیده تامخاطب راخیلی سریع به نتیجه برسانیم.به یادداشته باشیم خلاصه شدن عامل اصلی ماندن اثردرحافظه است.می دانیم حافظه اندوخته های ماراخلاصه وطبقه بندی می نماید.

_ مراحل باید تابلوبه آسانی دارای ترتیب ، شروع وانتهاوهمراه بایکنواختی باشدتاچشم همچون دیدن یک تابلوبه آسانی تاانتهای آن بلغزد ودرنتیجه علامت گذاری معنی می یابد.نکته مهم درعلامت گذاری آنستکه خودعلامت نبایدچشم رانگه دارد.بسیاری درزیرهرتصویرازاثرخودشماره می گذارند، درنظربگیریم دریک اثرطنزآرایی دنباله دار، هشت تصویرداشته باشیم، دراین حالت ازیک تاهشت درزیرتصاویرنوشته شده است.ایرادبزرگ آنست که مخاطب هشت باربرروی شماره مکث نموده ودرذهنش آنراتکرارمی نماید.این امرخودباعث ازبین رفتن یکنواختی دراثرمی شود.صحیح آنست که درابتداشروع تصاویربایک فلش، خط روال حرکتی به مخاطب عرضه گردد.درصورتیکه تصاویردرسه طبقه ویابیشترباشندمی توان برای هرطبقه فلش راتکرارنمود.

_ دیده می شودهنرجویان درابتدابراساس حس نوآوری درطنزآرایی دنباله دارسعی برآن دارنددراندازه تصاویروکادرهایکنواختی رابشکنندکه این خودبزرگترین ضربه رابه هدفشان خواهدزدچراکه چشم یکنواختی رامی پسنددوشکستن یکنواختی باعثمی گردد مخاطب بیش ازیکباربه تصاویرشمانگاه نکندوناخودآگاه احساس شلختگی درتصاویر می نمایدشمامی توانیددرکادرهای یک اندازه حجم سمبولهایتان رابزرگ وکوچک نماییدکه این خوددرمواقع خاص اهمیت ویاعدم آنرانشان می دهددرهرصورت کادرهابایدهم اندازه باشند.

_ درسرزمین های مختلف انسانهاازبدوکودکی درمدارس می آموزندکه چگونه بخوانندوبنویسند.درطول سالیان درازچشمهای انسان درهنگام نگاه به صفحه، طبق عادت دیرینه ازسمتی، دیدن تصویرراآغازمی نمایدکه می خواندومی نویسد.درکشورماایران رسم الخط زبان فارسی ازسمت راست آغازمی گردد، لذااین تمایل وجودداردکه تصاویردنباله دارازسمت راست آغازگردد.شمادرکشورهایی که رسم الخط لاتین راداراهستند، می بینیدکه تصاویرازسمت چپ شروع می شود.

_ آخرین مسئله ایکه باید مدنظرداشته باشیم نوسانات وتغییرات درنمادهاست که هرتصویرازیک اثرطنزآرایی دنباله داربایدسمبولهایش دریک فرآیند قابل قبول بزرگ وکوچک ، بالاوپایین گردد.چراکه نبایدتغییرات باعث گم شدن موضوع ویادرسایه قرارگرفتن دیگرنمادهای باارزش اثرشود.ازلحاظ رنگی نیز، تغییرات رنگ نبایددرتصاویرناگهانی نباشد.