بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

در سال هاي اخير دگرگوني هاي عميقي در سطوح خرد و كلان در همه جوامع از جمله ايران رخ داده است و مطالعه جنبه هاي ثابت و متغير زندگي اجتماعي براي پژوهشگران و مديران جامعه اهميت ويژه اي يافته است. پژوهش هاي طولي از مهمترين روشهايي است كه براي مطالعه دگرگوني هاي اجتماعي مورد استفاده پژوهشگران در مغرب زمين قرار گرفته و اخيرا در قالب پيمايش هاي طولي و مطالعات پانل سنجش نگرش هاي اجتماعي رونق فراوان يافته است. در ايران چنين پژوهشهايي هنوز در مراحل آغازين خود است. به همين دليل، پژوهشگران اجتماعي ايراني به جنبه هاي روش شناسانه پژوهش هاي طولي توجه چنداني نكرده اند. اين مقاله با معرفي پژوهش هاي طولي، اهميت آنها براي پژوهشگران و سياست گزاران اجتماعي را توضيح داده و انواع، هدف ها، كارايي و قابليت ها و نيز مسائل و مشكلات آنها را مورد بحث قرار مي دهد تا باب چنين مباحثي گشوده شود و كمبودي كه در اين زمينه وجود دارد تا حدي جبران شود.

 نسخه قابل چاپ

نتايج تحقيق تجربي در سه شهر تهران، مشهد و يزد نشان مي دهد. اولا احساس برابري سياسي شهروندان در سه بعد توزيعي، قانوني و فرصتي، منفي و در بعد مشاركتي مثبت است و احساس برابري سياسي در كل نيز منفي است ثانيا رابطه بالا و مثبتي بين احساس برابري سياسي و عقيده به مشروعيت دولت وجود دارد. رابطه مذكور متضمن اين معناست كه پذيرش و تاييد مشروعيت دولت. آنگاه تحقق پيدا مي كند كه حكومت و زمامداران آن به اصول برابري احترام بگذارند. نتايج تحليل نشان مي دهد. ترميم مشروعيت دولت در ابعاد چهارگانه يعني تعلق سياسي، تعهد سياسي، تاييد حقانيت و نفع عمومي، به ترتيب مستلزم ترميم و تقويت احساس برابري مشاركتي، برابري توزيعي، برابري فرصتي و برابري قانوني است.

 نسخه قابل چاپ

استاد جلال الدين همايي، از محققان و مولفان نامبردار روزگار است. از وي آثار فراواني در زمينه هاي مختلف مي شناسيم، درباره زندگي، احوال و آثار او كتابها و مقالات متعددي نوشته اند. نوشته حاضر با ديد ديگري به كارهاي آن استاد محقق پرداخته است.

 نسخه قابل چاپ

سرود و خوش سرود كه: «گر نبودي عشق هستي كي بدي» نه تنها دستمايه عارفان و شاعران و بيدلان كه زيربناي هستي عشق است و يكي از سرسپردگان غمزه غمازه او كه خود سلسله جنبان دگر دلباختگان است و خواهد بود مولاناست. و اين داستان را در ديوان شمس رنگ و بويي ديگر است و در مثنوي معنوي سمت و سويي ديگر: در آنجا عشق است كه مولانا را بر دوش جان مي برد «مي برد آنجا كه خاطرخواه اوست»، اما در مثنوي كه عنان اختيار به ظاهر در كف پركفايت مولاناست اين بيخودي از چيست؟ اين مقاله بر آن است كه شور مولانا را كه در ديوان شمس مشهود است در مثنوي نيز به عرضه تماشا نشاند و بازگويد كه هرجا كه عشق آمد. عقل «نه سواري است كه در دست عناني دارد»

 نسخه قابل چاپ

«نقش بر آب زدن» از تعابير حيرت انگيز شعر حافظ است و با سابقه اي كه در زبان شاعران و شعر فارسي دارد و روح تازه اي كه هنر حافظ ساحرانه در آن دميده است، ديدني و خواندني است، به خصوص كه در بيشتر آنچه در اين باب نوشته اند، كمتر به بعضي از جوانب آن توجه شده است. نگارنده با طرح ديگر باره آن، اميد دارد كه دريافت بعضي از زيبايي هاي سخن خواجه را آسان تر كرده باشد. بديهي است كه در تاكيد مقصود خويش و رفع بعضي سوءفهم ها از عرضه شواهد متعدد ناگزير بوده است.

 نسخه قابل چاپ

عين القضات همداني در نامه شصت و پنجم از نامه هاي خود، در بحث از واجب و مستحب و حرام و ... مي گويد: (... و بعضي -كارها- بود كه نه واجب ضروري بود، اما كردنش به نسبت با مقصد او به از ناكردن بود، چون اشعار تازي بسيار ياد گرفتن، چه اگر اشعار ياد نگيرد، از نامه نوشتن به تازي باز نماند، اما آن به بود كه يادگيرد تا مكتويات او موشح بود به اشعار عربي، و اين قسم را در زبان شرح مستحب خوانند يا مندوب). قاضي همداني خود به اين مستحب عمل كرده، و نامه هاي او به تناسب حال و مقال، مشحون از اشعار زيبا و لطيف عربي است. نگارنده اين سطور در اين مقاله با بضاعت مزجاه خود به ترجمه و تعيين منابع و مستندات اشعار عربي نامه هاي عين القضات پرداخته و اميدوار است خوانندگان فاضل هر سهو و ذلتي كه مشاهده كنند با عين رضا و نظر خطا پوش ملاحظه فرمايند و از تذكار دريغ ننمايند.

 نسخه قابل چاپ

خواجوي كرماني يكي از چهره هاي برجسته در عرصه ادب فارسي و غالب اشعارش گواه قدرت و مهارت وي در شاعري است. وي پديدآوردنده مثنوي هايي است به تقليد از بعضي شاعران پيشين و بخصوص نظامي گنجوي و از آن ميان مثنوي هماي و همايون است كه از منظومه هاي غنايي و بزمي به شمار مي رود. اين منظومه غنايي است نظيره اي بر خسروشيرين و مشتمل بر 4435 بيت است، تاثيرپذيري خواجو را از داستان سراي گنجه هم در حوزه محتوا و هم در عرصه زبان و تصويرهاي شاعرانه به خوبي نشان مي دهد. اين مقاله بر آن است كه پس از معرفي اجمالي مثنوي هماي و همايون به بررسي ارتباط آن با خسروشيرين بپردازد و گوشه هايي از تاثيرپذيري خواجو از نظامي را نشان دهد.

 نسخه قابل چاپ

معروف الرصامي شاعر معاصر عراق در سال 1876 ميلادي در بغداد زاده شد و در سال 1945 درگذشت. در مقدمه اين مقاله زندگي علمي و اجتماعي و ادبي شاعر به طور فشرده بررسي مي شود. سپس به (تعهد) و التزام وي در برابر اعتقادات ديني اسلام پرداخته مي شود و پس از آن به (تعهد) سياسي و موضعگيري هاي وي در برابر دولت عثماني و اشغالگران انگليسي و حكومت ملي اشاره مي گردد. و سرانجام (تعهد) اجتماعي و انساني شاعر نسبت به مردمش به ويژه قشرهاي محروم و گرفتار جامعه مطرح مي شود. مرجع اصلي اين بررسي ها شعر عربي خود الرصافي و آنچه ديگران درباره وي نقل كردند بوده است. شاعر در تمام موضع گيري هاي فكري و سياسي و اجتماعي (تعهد) اسلامي و انساني خود را به اثبات رساند. و باصراحت و صداقت و شجاعت بي نظير ديدگاه هاي خود را بيان مي داشت.

 نسخه قابل چاپ

هدف اين مقاله بررسي ديدگاه اديب ايران، پروين اعتصامي، و اديب مصري، باحثه الباديه، درباره زن است، در طي سه محور اصلي كه عبارتند از: زن از ابتداي تولد تا ازدواج، آموزش زن و حجاب و بي‌حجابي، و پيدا كردن نقاط اشتراك و افتراق بين ديدگاه اين دو ادبي و عواملي كه منجر به اين امر شد.

 نسخه قابل چاپ

نثر در ابتداي نهضت از تصنع و تكلف لفظي به ارث رسيده از دوران انحطاط رنج مي برد. از دوره قبل دو شيوه نوشتاري به جاي مانده بود: سبك مقامات حريري و سبك مقدمه ابن خلدون، كه در ابتداي نهضت شيوه مقاله نويسي (نثر مسجع) رايج گرديد. و اين وضعيت تا اواخر قرن نوزدهم باقي ماند، در اين زمان نويسندگان تصميم گرفتند كه نثر مسجع را كنار بگذارند، زيرا اين شيوه ناتوان تر از آن بود كه بتوانند به وسيله آن افكار و انديشه هاي خود را بيان كنند. لذا شيوه مناسبي را به وجود آوردند و انديشه هاي خود را بيان كنند. لذا شيوه مناسبي را به وجود آوردند كه از سجع و بديع و آرايه هاي لفظي بدور بود. و نثر عربي به خاطر اهتمام دانشگاه الازهر و ديگر مراكز علمي به آن، و ظهور روزنامه ها مجلات و ترجمه كتب غربي به عربي، شكوفا گرديد. تا اينكه اواخر قرن نوزدهم چهار گروه با چهار شيوه مختلف ظهور كردند: گروه علماي سنتي الازهر، گروه نوگرايان ميانه رو، گروه نوگرايان افراطي، گروه نويسندگان سوري، و در نهايت شيوه نوگرايان ميانه رو غالب گرديد كه در راس آن محيط عبده بود و بعد از عبده شاگردش منفلوطي توانست گام بزرگي در تحول نثر بردارد و سبكي را به وجود آورد كه در آن از كسي تقليد نكرده بود و از سجع مبتذل بدور و ساده و روان بود. به نظر مي آيد كه مهم ترين شيوه هاي نثر ادبي در ادبيات معاصر عرب مي تواند به صورت زير باشد. شيوه ابراهيم يازجي، شيوه خليل جبران، شيوه منفلوطي شيوه جرجي زيدان، شيوه طه حسين، و هر كدام ويژگي هاي خاص خود را داراست. در كل نثر معاصر عرب به اوج خود رسيد. به نظر مي آيد كه نثر عربي دوباره با چالش جديدي روبرو شده است و نويسندگان جديد به شيوه نوشتاري خود توجه جدي ندارند و از اسلوب هاي زبان هاي بيگانه كه تناسبي با زبان عربي ندارند، پيروي مي كنند و با عجله و شتاب آثار خود را منتشر مي نمايند و علت اصلي نيز سود مادي است كه گروهي از نويسندگان جديد به دنبال آن هستند، لذا آثار خود را با علجه و بدون ويراستاري ادبي و علمي به بازار چاپ مي فرستند و از طرفي عموم مردم نيز به خاطر عدم آگاهي از ويژگي هاي نثر ادبي والا، پذيراي هر گونه آثار ادبي هستند كه به بازار عرضه مي گردد.

 نسخه قابل چاپ

در نواحي نيمه بياباني، مثل شهرستان تربيت حيدريه كه بارش هاي جوي، كم و تغييرات ساليانه آن، زياد و تبخير و تعريق پتانسيل، بالا و مهم تر از همه فصل رويش با فصل بارش انطباقي وجود ندارد و اين در حالي است كه شغل اصلي در اين نواحي كشاورزي است، مساله اقتصاد آب به مراتب مهمتر از خود آن جلوه مي كند، بنابراين در اين قبيل مناطق در راستاي توسعه منطقه اي، استفاده بهينه از آب موجود از طريق جايگزين كردن محصولات كشاورزي، مساله اقتصاد توسعه منطقه اي، استفاده بهينه از آب موجود از طريق جايگزين كردن محصولات كشاورزي، تغييرات در الگوي كشت، اصلاح زيرساخت هاي طبيعي (آب و خاك ...) و بهبود جهت سرمايه گذاري ها ... ضروري است. در اين مقاله با به كارگيري از نرم افزارهاي مختلف از طريق GIS به اين مساله پرداخته مي شود.

 نسخه قابل چاپ

جامعه شناسي پزشكي شاخه اي از جامعه شناسي است كه به بررسي روابط متقابل ميان عوامل اجتماعي - فرهنگي و پديده هاي پزشكي مي پردازد. نويسنده در اين مقاله با استفاده از رهنمودهاي جامعه شناسي، به تبيين زمينه ها و دلايل روي آوردن مردم به روش هاي درماني كه خارج از چارچوب نهاد پزشكي هستند. نتايج اين بررسي نشان مي دهد كه نارضايتي از پيامدهاي درمان پزشكي، نارضايتي از مناسبات اقتصادي- اجتماعي حاكم بر پزشكي متعارف در گسترش طب جايگزين نقش موثري دارد.

 نسخه قابل چاپ

براي محاسبه PMP حوضه آبخيز ماملو، از آمار دبي حداكثر لحظه اي (دوره آماري 1324 تا 1372) و هم زماني آن با بارش بيشينه 24 ساعته فراگير (دوره آماري 1346 تا 1376)، 3 توفان در تاريخ هاي 13/12/1365، 4/5/1366، 5/2/1371، انتخاب شد. در تحليل DAD حوضه، منحني هم نسبت (نسبت رگبار به بارش نرمال ساليانه) هر توفان با نقشه هم باران نرمال ساليانه منطبق گرديد و نقشه هم باران توفان تهيه شد. همچنين با تحليل فراواني سري داده هاي دراز مدت، حداكثر 12 ساعته پايدار، دماي نقطه شبنم و تندي باد، براي دوره تناوب 50 ساله حاصل شد و نيز با استفاده از آمار بيشينه 12 ساعته پايدار دماي نقطه شبنم در روزهاي توفاني، ضريب بيشينه توفان به دست آمد. با اعمال اين ضريب در متوسط بارش حوضه، 72، 48، PMP 24 ساعته حوضه، به ترتيب معادل126.6 mm ، 183.76 mm و 229.6 mm به دست آمد.
با بررسي و تفسير نقشه هاي سينوپتيك سطح زمين، 850 و 500 هكتوپاسكال، سامانه توفان زا شناسايي و حركات آنها از دو روز، پيش از وقوع توفان تا زماني تداوم داشت، بررسي شد.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله، با تبيين جاي گاه سخنان علي (ع) در شعر عربي و اقرار ادبيان برجسته بر اين مهم، به ابعاد اين اثربخشي در زمينه پيام و مضمون و در زمينه قالب هاي سخن پرداخته ايم و بررسي سبك ادبي سخنان اما (ع) در خطبه ها و موعظه ها، نامه ها، حكمت ها و كلمات قصار، و بازتاب حضور شفاف اين پيام اعجاز گونه در اشعار شاعران بنام عرب با مطالعه ديوان آنان، بخش اصلي اين مقاله را تشكيل مي دهد.

 نسخه قابل چاپ

شورش ارسلان بساسيري، سخت گيري بيشتر بر شيعيان ساكن بغداد را در پي داشت و منجر به فرار فقيه امامي مذهب -شيخ طوسي- از بغداد شد. همچنين سيطره يازده ماهه اين اميرترك بر بغداد، اسارت خليفه عباسي -القائم بامرالله-، اعدام وزير او و خطبه خواندن و سكه زدن به نام المستنصر بالله خليفه فاطمي مصر در پايتخت عباسيان را به دنبال داشت. سركوب اين شورش از سوي طغرل سلجوقي، به تغيير مناسبات خليفه و سلطان منتتهي شد، آخرين فرصت فاطميان براي سيطره بر عراق را از بين برد و موجب پديد آمدن خسران فرهنگي براي شيعيان گرديد.
بررسي پيشينه تاريخي بساسيري، چگونگي شورش او و پي آمدهاي آن موضوع اين مقاله است.

 نسخه قابل چاپ