لید در خبرنویسی
تعریف لید: بند اول خبر را در سبک هرم وارونه لید می نامند. از آنجایی که در شماره های آینده موضوع «لید» بسیار مورد استفاده قرار می گیرد، مناسب است ضمن ارائه تعریف و بیان انواع آن شما را با نقش، اهمیت و کارکرد «لید» در تنظیم خبر آشنا سازیم:
-
اولین پاراگراف که مهمترین پاراگراف را هر گزارش و خبر است، لید می نامند.
-
لید در انگلیسی (Lead) به معنای هدایت و راهنمایی است.
-
لید شکارچی حواس خواننده و نبض مطلب است.
-
لید خبر معمولاً شامل یک یا حداکثر دو جمله است.
-
یکی از رایج ترین واژه ها در میان خبرنگاران و روزنامه نگاران لید است.
-
لید خوب، لیدی است که جذاب ترین بخش خبر را در خود نهفته داشته باشد.
-
لید که می تواند به یک یا چند پرسش مربوط به عناصر خبر پاسخ دهد، باید حالت های اورژانس، هیجان و ضرورت را منتقل کند.
اصلی ترین زاویه را بگشاید و لحن و مضمون اصلی را آشکار سازد.
بطور کلی روزنامه نگاران براین باورند که اگر لید خوب نوشته شود، بقیه خبر خودش می آید. برای این که لیدهای خبری خوبی بنویسیم، اول باید لیدها را بشناسیم و بعد فوت و فن های نوشتن آنها را فرا بگیریم و بکار ببندیم.
¤لیدهای مبتنی بر عناصر خبر:
لید «که»، که نام فرد یا نهاد عامل رویداد در آن می آید.
مثال: نیروهای اصولگرا پیروز انتخابات دهم ریاست جمهوری شدند. لید «چه » موضوع رویداد در آن مطرح می شود.
مثال: قیمت نفت در بازارهای جهانی افزایش یافت.
لید «کی» مکان رویداد در آن مطرح است.
مثال: بهشت زهرا شاهد حضور میلیونی شیفتگان حضرت امام (ره) بود.
لید «چه وقت» که حاوی زمان رویداد است.
مثال: امروز هوا به شدت آلوده است.
لید «چرا» تغییر و علت رویداد را در بر دارد.
مثال: وتوی آمریکا مانع تصویب قطعنامه ضد اسرائیل شد.
لید «چگونه» توصیفی است حاوی اتفاق خبر
مثال: سقوط از کوه موجب مرگ دو کوهنورد شد.
¤انواع لید:
الف- لیدهای تک موضوعی
1- لید مستقیم 2- لید عمقی (برای مسائل پیچیده و طولانی) 3- لید تشریحی 4- لید سوالی 5- لید نقلی
ب- لیدهای چند موضوعی:
1- لید متراکم 2- لید فهرستی 3- لید مرتبط یا مقایسه ای
الف- لیدهای تک موضوعی:
این نوع لید همان گونه که از نامش پیدا است تنها به یک موضوع می پردازد و به چند صورت هم قابل عرضه است: مستقیم ، عمقی ، تشریحی، سوالی و نقلی
1- لید مستقیم: رئیس جمهور آمریکا از کابینه دولت انتقاد کرد.
2- لید عمقی: رئیس جمهور آمریکا (اوباما) از کابینه دولت این کشور به خاطر اینکه نتوانسته در اجلاس دوربان از منافع و مواضع رژیم صهیونیستی دفاع کند، انتقاد کرد.
از این نوع لید معمولا برای بیان مسائل پیچیده و طولانی استفاده می شود.
3- لید تشریحی: رئیس جمهور آمریکا (بوش) در حالی که چهره اش به شدت افروخته شده بود و صدایش می لرزید، عوامل انفجارهای 11 سپتامبر را تهدید کرد.
لید تشریحی لیدی است که با افزودن صفات و کلمات و عبارات با جنبه های احساسی و عاطفی به عنصر خبری همراه است.
4- لید پرسشی: بالاخره جاده تهران شمال کی راه اندازی می شود؟ در این نوع لید معمولاً پرسشی مطرح می شود. نکته مهم آن است که بعد از پرسش منبع خبر باید قید گردد.
5- لید نقلی: دنیای بدون بوش و شارون نیز بهتر است. مقام معظم رهبری با اعلام این نکته در جمع مردم قزوین افزود:...
این لید مبتنی بر نقل قول است که یا کامل عرضه می شود و یا به صورت بخشی از نقل قول استفاده می شود. پس از نقل قول منبع باید آورده شود.
در مثال فوق یک نقل قول مستقیم از رهبر معظم انقلاب اسلامی لید خبر را تشکیل داده است. در مثال دیگر بخشی از نقل قول مستقیم را عرضه می کنیم:
وزارت امور خارجه ایران اقدام تازه آمریکا را یک «فریب بزرگ» خواند.
ب- لید چند موضوعی:
در این نوع از لیدها چند موضوع و مضمون مختلف به صورت تلفیقی و به حالت فهرست وار و متراکم عرضه می شوند، البته باید مراقب باشیم که این نوع لیدها طولانی نشود.
1- لید متراکم: «دوازده نفر کشته و یا 50 میلیون خسارت» در این لید چند مسئله با درجه اهمیت تقریباً مساوی کنار هم قرار می گیرند.
2- لید فهرستی: فروش میوه در پیاده روها ممنوع گردید، ماهی جنوب از روز شنبه با نرخ ارزانتر به مردم داده می شود.
در این نوع لید موضوعات متعدد ولی دارای اهمیت مساوی نوشته می شود.
3- لید مرتبط یا مقایسه ای: به دلیل سیل آمده در اندونزی هزاران نفر کشته شدند.
در این نوع لید رابطه علت و معلول در آن تأکید می شود و اینکه یکی از آنها نتیجه دیگر می باشد. البته در بخش لیدهای چند موضوعی مانند لید جمع بندی، لید پس زمینه ای، لید متعارض و لید چند خبری و ... وجود دارد که کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.
- قواعد لید نویسی:
لید خلاصه مهمترین بخش خبر است ، جالب ترین و پرهیجان ترین موضوع، تازه ترین رخداد و محکم ترین بخش خبر که آن را باید با کلمات جذاب ، بدیع ، جاندار، قاطع و هیجان انگیز نوشته شود.
-
لید باید کوتاه ، درست و رسا باشد. هر چه لید کوتاه تر باشد، جذاب تر است. لید خوب حداکثر بین 10 تا 15 کلمه است.
-
از ذکر مطالب مبهم و کلی و کم اهمیت و جزیی در لید باید خودداری شود.
-
نام و نام خانوادگی افراد را در صورتی ذکر می کنیم که مخاطب بتواند مسئولیت و نقش او را در ذهن مجسم کند، در غیر این صورت برای معرفی افراد در لید باید از مسئولیت و سمت و دیگر خصوصیات مربوط استفاده کرد.
-
در لید باید سعی شود به عناصر شش گانه خبری پاسخ داده شود.
-
در لید نباید شک و تردید در موضوع خبر رسوخ نماید و همچنین از مجهول نویسی در لید باید پرهیز کرد.
-
جز در موارد استثنایی نباید لید را با زمان و مکان شروع کرد.
