چابهار، هم آواز با اقيانوس(2)

تمساح(كروكوديل) «پوزه كوتاه» برجسته ترين موجود حيات وحش منطقه چابهار است كه به طور طبيعى در اين منطقه زندگى مى كنند. زيستگاه اصلى اين تمساح كه به نام محلى گاندو خوانده مى شود حدود 380 هزار هكتار مساحت دارد كه بخشى از آن در چابهار و بخش ديگر آن در شهرستان ايرانشهر قرار دارد. بيشتر اين تمساح ها در بركه هاى ميان راسك و باهو كلات و باتلاق هاى دلگان و كلانى متمركز هستند و اين تمساح تنها تمساح ايران است كه داراى ارزش ملى و بين المللى است طول اين جانور تا 4 متر و حدود نيمى از كل بدن آن را دم قوى اين حيوان تشكيل مى دهد. بزرگ ترين خزنده ايران بازمانده خزندگانى است كه حدود 265 ميليون سال پيش مى زيسته اند و درطول 65 سال گذشته تغييرات اندكى يافته اند داراى پوزه اى پهن بوده كه دوطرف فك بالايى 19 دندان و 2 طرف فك پايينى 15 دندان دارد و در قسمت پشت سر و در ناحيه گردن 2 جفت صفحات شاخى بزرگ ديده مى شود. داراى پاهاى كوتاه بوده و 5 انگشت منتهى به ناخن هاى بلند در پاهاى جلويى و 4 انگشت منتهى به ناخن هاى كوتاه تر در پاهاى عقبى ديده مى شود، رنگ عمومى بدنش زيتونى تا قهوه اى بوده و شكمى بدون فلس و به رنگ سفيد متمايل به زرد دارد. تمساح حيوانى بسيارخجالتى، محتاط و ترسوست و به سختى مى توان آن را مشاهده كرد. در عين حال حيوانى باهوش و زيرك است و به محض احساس خطر و با حضور مزاحم در آب فرو رفته و مخفى مى شود ولى براى تنفس بايد سريعاً به سطح آب برگردد. غذايش را ماهيان، پرندگان و پستانداران تشكيل مى دهند و عموماً شب ها شكار مى كند.

كوه هاى بدلند يا مريخى نيز يكى از مناظر بديع و سحرانگيزى هستند كه به موازات ساحل از منطقه كچو تا طرف هاى خليج گواتر كشيده شده اند و از پديده هاى ژئومورفولوژى اين ناحيه هستند.

علاوه بر جاذبه هاى طبيعى شهرستان چابهار آثار باستانى اين منطقه نيز چشم هر بيننده اى را نوازش مى دهد كه يكى از اين آثار ويرانه هاى قديمى در دره تيس كوپان است. اين دره از دره تيس بزرگتر است.

محوطه باستانى كنارك كه در بخش شمال غربى آن ابزارى از دوران پارينه سنگى ميانى به دست آمده از ديگر جاذبه هاى باستانى چابهار است. اين ابزار در يك سطح صاف به صورت پراكنده پخش شده اند و شبيه به ابزار شمال غربى ايران و ابزار لاديزى هستند و به آثار دوران پارينه سنگى شباهت دارند. در بخش جنوب شرقى اين محوطه ابزارى به دست آمده كه در كنار آنها مقدارى سفال ساده و منقوش مربوط به هزاره چهارم و اوايل هزاره سوم قبل از ميلاد ديده مى شود. ويرانه هاى شهبازبند بر فراز كوه شهبازبند، آثار حصاربند و پى بندهاى ساختمان و در برخى از نقاط آثار شهرنشينى و خانه هاى مسكونى باقى مانده در محوطه باستانى كنارك است. بنا بر باور بومى ها برفراز اين كوه بازهاى شكارى شاه تربيت مى شده اند.

قلعه پيروز گت

قدمت قلعه پيروز گت به دوره اشكانيان و ساسانيان برمى شودبر فراز تپه اى در وسط دره تيس واقع است. بلندى اين محل حدود 1/5 تا 4 برابر ارتفاعات اطراف در محل روستاى تيس است. قلعه از تخته سنگ هايى از جنس رسوبى و آهكى تشكيل شده است. آثارى از زراعت و آبادانى در اطراف تپه پيروز گت ديده مى شود راه ورود به تپه سخت و پرخطر است. در قسمت پايين تپه و در اطراف آن آثارى از ديوارهاى سنگى بزرگ و قلوه سنگ و ساروج با قدمت خيلى زياد ديده مى شود. قسمت هايى از ديوارها كه باقى مانده اند ضخامتى2/5 تا 4 متر و ارتفاع آن در برخى نقاط به 12 متر مى رسد. بين ديوارهاى اصلى اطراف تپه ديوارهايى با ضخامت كمتر به موازات ديوار اصلى ديده مى شود كه از يكديگر 8 متر فاصله دارند و 200 متر طول دارند. ميان 2 ديوار آثارى از برج هاى قلعه نمايان است و هر نقطه از تپه براى تأسيسات خاصى مانند كشيك خانه، قراول خانه و حفاظت قلعه اختصاص داشته است و تنها اثرى كه از آن به جا مانده است سنگ و ديوار شكسته، ملات، ساروج، گچ، خرده هاى سفالى و پى هاى بنايى است. علاوه بر اين ديوارهاى بزرگ و ضخيم، اثر خندقى به عرض 3 متر و عمق متفاوت قبل از ديوار اصلى ديده مى شود. در اطراف دژ آثارى از آب انبارها نمايان است.

زيربناى قلعه حدود 800 متر، طول و عرض آن با توجه به وضع طبيعى زمين متغير و بيضى شكل است. آثارى از برج ها در ضلع شمالى و جنوبى ديده مى شود. در قسمت ضلع شمالى 2 اتاق كوچك در اندازه هاى 2 در 3 متر به منظور ديدبانى روى يك گوشواره زمين مانند 2 طبقه واقع شده اند و بلندترين قسمت دژ و برج روى همين گوشواره است و بر اطراف اشراف دارد. در گوشه هاى شرقى و غربى در مركز حياط قلعه آثارى از سكو هاى بلند كه از سنگ تراشيده ساخته شده اند مشهود است و قسمت هايى كه باقى مانده اند نمايانگر محلى براى اجتماع، عبادت يا نشستن اهل قلعه در يك مجلس بوده است. سنگ هاى به كار رفته در بنا ها غيرآهكى هستند كه از نقاط ديگرى به اينجا آورده شده اند زيرا جنس خود تپه آهكى و سيليسى است و اين بنا با توجه به آثار باقى مانده مشابه بنا هاى دوره پارتى (اشكانى) است و نام پيروز ساسانى به اين احتمال قوت مى بخشد.

ساختمان قديمى تلگرافخانه چابهار كه در سال 1281 هجرى قمرى به وسيله انگليس ها ساخته شده است از قديمى ترين ساختمان هاى سنگى موجود در شهر چابهار است كه به منظور رونق دريانوردى، تجارت و ايجاد ارتباط با هند، گواتر، چابهار، جاسك و بندرعباس از سوى مجريان خط تلگراف انگليس در 2 طبقه ساخته شده است.

چابهار، هم آواز با اقيانوس(1)

شهرستان چابهار با مساحتى حدود 17 هزار و 155 كيلومتر مربع در جنوب شرقى ايران در كنار آب هاى گرم درياى عمان و اقيانوس هند قرار گرفته است.

اين شهرستان از جانب شمال به شهرستان هاى ايرانشهر و نيكشهر و از جنوب به درياى عمان و از شرق به پاكستان و از غرب به استان هاى كرمان و هرمزگان محدود است. بندر چابهار، مركز شهرستان با وسعتى بالغ بر 11 كيلومترمربع در ارتفاع 7 متر از سطح دريا قرار گرفته است. فاصله هوايى شهرستان چابهار تا تهران يكهزار و 453 كيلومتر و فاصله زمينى از طريق جاده ايرانشهر به كرمان يكهزار و 961 كيلومتر است. اين شهرستان داراى حدود 300 كيلومتر مرز آبى در درياى عمان است. شرايط آب و هوايى و همجوارى منطقه آزاد چابهار با دريا، نزديكى به مدار رأس السرطان و قرار گرفتن در مسير بادهاى موسمى شبه قاره هند و جبهه هاى استوايى موجب شده كه داراى آب و هوايى گرمسيرى و معتدل با رطوبت نسبى باشد. اين منطقه گرمترين نقطه كشور در زمستان و خنك ترين بندر جنوبى ايران در تابستان است. جاذبه هاى گردشگرى شهرستان چابهار هر ساله گردشگران بسيارى را از داخل و خارج كشور به اين منطقه جذب مى كند.

خليج چابهار با جلوه هاى بى نظير طلوع و غروب خورشيد در دريا كه بدون شك زيباترين منظره طلوع و غروب كشور است يكى از اين جاذبه هاى طبيعى است.

در كناره هاى درياى عمان و قسمت جنوبى شهرستان چابهار صخره هاى بزرگى در اثر پيشروى آب دريا و فرسايش سنگ هاى رسوبى به وجود آمده كه چشم اندازى زيبا را تشكيل داده است. اين بخش از سواحل را به خصوص در هنگام غروب مى توان به عنوان يكى از ديدنى ترين سواحل جنوبى ايران نام برد زيرا ديواره هاى صخره اى و مناظر دلنشين مانند آكواريومى طبيعى با انواع ماهى همواره بينندگان را به شگفتى وا مى دارد.

بندر چابهار داراى 2 اسكله بزرگ شهيد كلانترى و شهيد بهشتى ظرفيت تخليه و بارگيرى 15 تا 20 هزار تن كالا را دارد.

در چابهار چند اسكله صيادى وجود دارد كه 3 اسكله صيادى تيس، رمين و بريس از بقيه ديدنى تر هستند. اسكله تيس در داخل محوطه منطقه آزاد و رمين در 10 كيلومترى و بريس در 60 كيلومترى چابهار قرار دارد تماشاى لنج ها و قايق هاى ماهيگيرى و صيادان دريا دل كه در حال صيد ماهى هاى گوناگون و شاه ميگوها، محصولات دريايى منحصر به فرد منطقه هستند ديدنى و خاطره انگيزاست.

گل فشان ها

در ميان دشت كهير و تنگ و در 20 كيلو مترى روستاى كهير در مسير جاده تنگ گالك به فاصله چند كيلومترى 3 تپه كوچك گل فشان به ارتفاع 10 تا 20 متر وجود دارد كه 2 تاى آنها همانند تپه بوده و از چند سال پيش غيرفعال شده است و سومى شكل يك آتشفشان بوده و در حال حاضر فعال است كه يك پديده منحصر به فرد طبيعى است و نظير آن فقط در 3 نقطه ديگر جهان گزارش شده و همواره از دهانه آن گل سرد طوسى رنگى تراوش مى كند.

تالاب ليپار

در15 كيلومترى شهر چابهار بعد از روستاى رمين در مسير جاده ساحلى گواتر و در تنگه صخره هاى مشرف به دره اى سبز و زيبا قرار دارد كه از بالاى آن روستاى ليپار در ميان سبزه زارها پيداست. در ميان 2 كوه كه فاصله چندانى با هم ندارند آب بندى ايجاد شده كه آب هاى سرگردان اطراف را در خود جمع كرده است و به آبگيرى به طول 14 كيلومتر تبديل شده است. در اين آبگير چشم نواز انواع بوته ها و درختچه ها از نوع گز و كلير و چش با چشم اندازى زيبا، منطقه اى بكر با اكو سيستم خاصى را به وجود آورده است. پرندگانى چون چنگر، فلامينگو، كشيم، انواع حواصيل، طاووس كن، باقرقره، تيهو، عقاب دشتى و خوتكا در اين اكوسيستم زندگى مى كنند.

يكى از درختان بزرگى كه در نوار ساحلى چابهار مى رويد انجير معابد(لورلول) و به زبان محلى ها كرگ است كه در تمام اعضاى آن شيره سفيد رنگى جريان دارد و از درختان تيره كائوچويى به شمار مى آيد. تاج اين درخت بزرگ و پهن و از انشعاب هاى آن ريشه هاى نا بجا مى رويد. پوست درخت صاف و خاكسترى، برگ هايش بيضى شكل، ساده و درشت است. ميوه هايش نارنجى رنگ و به درشتى فندق و قابل خوردن است. اين درختان داراى قدمتى بالاى صد سال هستند و اكثراً در نزديكى زيارتگاه ها قرار دارند. در حال حاضر در روستاهاى رمين، تيس كوپان، ماشى، ليپار، كوپان سر و. .. از اين درخت ها وجود دارد.

در ناحيه ساحلى خليج گواتر بويژه در خور باهو و در نزديكى محلى كه رودخانه باهو كلات به درياى عمان مى ريزد، جنگلى بسيار زيبا و قابل توجه از گونه حرا پديدار مى شود. حرا درختچه اى است كه در مرداب هاى نواحى گرم كرانه هاى عربستان، مصر و جنوب ايران از جمله شهرستان چابهار مى رويد. از مشخصات حرا اين است كه دانه اش روى درخت مادر رشد اوليه را طى كرده و سپس نهال جوان حاصل از درخت جدا شده و به مرداب مى افتد. برگ هاى حرا بادوام است و ظاهر بيضى شكل و منتهى به يك خامه باريك است. قسمت مورد استفاده پوسته شاخه آن است و در حال حاضر اين جنگل يكى از زيباترين منظره هاى موجود در چابهار و منطقه گواتر است.

رودخانه باهو كلات

باهوكلات يكى از پر آب ترين رودخانه هاى استان و عامل اصلى حيات و زندگى در جنوب بلوچستان به حساب مى آيد. اين رودخانه آب هاى مناطق وسيعى از مناطق جنوبى شهرستان ايرانشهر و شهرستان چابهار را جمع آورى و به درياى عمان سرازير مى كند رودخانه باهوكلات در 90 كيلومترى شرق چابهار به خليج گواتر درياى عمان سرازير مى شود. اين رودخانه بويژه به دليل زيستگاه تمساح ايرانى از نظرگردشگرى اهميت فراوانى دارد شرايط و عوامل زيست محيطى در اين رودخانه در مقايسه با ساير اكو سيستم هاى آبى از ثبات و پايدارى كمترى برخوردار است به طورى كه مى توان گفت در اينجا زيستگاه آبى به نوعى با زيستگاه خاكى در هم آميخته است. درباره آبگير هاى كم عمق و موقت در امتداد سرتاسر رودخانه هاى اين منطقه نيز همين مطالب صادق است. در اين زيستگاه ها كه گاه تا چند ماه بدون آب باقى مى ماند جانورانى كه حيات آنها به آب وابسته است نيز بهگونه اى حيرت انگيز خود را با شرايط محيطى وقف داده اند.