دانشنامه ستاره شناسی ( پ )

دانشنامه ستاره شناسی ( پ )

   

	پارادوکس الغول Algol Paradox به نظر می رسددر سیستم ستاره الغول ستاره کم جرم‌تر یعنی ستاره B  زودتر سیر تکاملی را طی نموده است که این بر خلاف تئوری موجوداست. چرا که براساس تئوری‌های موجود هر چه ستاره سنگینتر باشد زودتر مراحل  فازهای مختلف تکاملی را طی می کند یک پاسخ این است که دراصل جرم ستاره B بسیار بیشتر از این وجرم ستاره A  نیزبسیار کمتر از این بوده است و در اثر نزدیک وبزرگ بودن ستاره B  بوده که مواد از سطح آن به سمت ستاره A جریان پیدا کرده اند و همین موجب کم شدن جرم ستاره B شده است.

   

پاسخ به: دانشنامه ستاره شناسی ( پ )

پارسک Parsec یکی از واحد های بیان فواصل نجومی که برابر با 3.259 سال نوری و 206000 واحد نجومی است .پارسک(pc) در واقع فاصله ای است که فاصله متوسط زمین تاخورشید یعنی یک واحد نجومی به اندازه یک ثانیه قوسی دیده می شود.کیلوپارسک( kpc )برابر با 1000 پارسک ،مگاپارسک( mpc)برابر با یک میلیون پارسک از دیگر واحدهای بزرگ مورد استفاده در ستاره شناسی می باشد. برای نمونه گفته می شود فاصله خورشید تا مرکز کهکشان راه شیری 8 کیلوپارسک است. کلمه پارسک مخفف کلمات PARallax-SECond می باشد.

پاسخ به: دانشنامه ستاره شناسی ( پ )

   

	پاسو(سمت القدم) Nadir نقطه ای روی کره سماوی که دقیقا" در زیر پای رصد کننده قراردارد یعنی ارتفاع آن ۹۰ـدرجه است. نقطه مقابل آن سرسو نام دارد.

   

پاسخ به: دانشنامه ستاره شناسی ( پ )

   

	پاسیفه pasiphae نام هشتمین قمر مشتری که درسال ۱۹۰۸ توسطmelotte کشف شده است.قطر آن 27 کیلومتر وقدر آن 6/18 است.فاصله متوسط از مرکز مشتری 23300000 کیلومتر ومدت گردش نجومی آن 744 روز است.

   

پاسخ به: دانشنامه ستاره شناسی ( پ )

         

ستاره تپنده (تپ اختر) پالسار Pulsar  ستاره های تپنده٬ ستاره‌های نوترونی (با قطر بین 20 تا 30کیلومتر)با میدان مغناطیسی بسیار قوی (با توان حدود 100 میلیون تسلا)و چرخانی هستند که پرتو موجهایرادیوییرا که شاید در زمین بصورت تپش دریافت شوند، منتشر می‌کنند.محور مغناطیسی این ستاره ها با محور چرخش آنها دارای زاویه می باشد.تصور بر این است که امواج صادره از آنها ناشی از شتاب ذرات در بالای قطبهای مغناطیسی آنها و تابش سنکروترون باشد.با چرخش ستاره باریکه ای از امواج رادیویی در فضا می چرخد ودر صورتیکه این باریکه زمین را در نوردد امواج به صورت پالسهایی مشاهده می شوند . میزان تپش بامیزان دوران ستاره همخوان است.  برخی تپنده‌هااشعهایکس (X-Ray pulsar)ویا نور مرئی  منتشر می‌کنند.این گونه تپنده ها را می توان در باقیمانده انفجارهای ابرنواختری مشاهده کرد که نتیجه انفجار ابرغول هایی هستند که هسته آنها به ستاره نوترونی تبدیل شده است،علاوه بر این بعضی از تپنده ها نیز ناشی از تبدیل کوتوله هایی سفید  به ستاره نوترونی طی مرحله تکامل وجذب مواد از ستاره های غول و بادکرده در سیستمهای ستاره ای دوتایی به شکل قرص برافزایشی هستند. مطالعه تپنده ها اطلاعات خوبی درباره توزیع الکترون ومیدان های مغناطیسی در کهکشان راه شیری در اختیار دانشمندان قرار داده است. از لحاظ دوره تناوب تپنده ها به دو دسته تقسیم می شوند: ستاره‌های تپنده دارای دور کند، تقریباً هر چهارثانیه یکبار می‌چرخند و ستارگان تپنده دارای دور تند، تقریباً 30 بار در ثانیهحول خود می‌گردند. پالسارهای دوتاییکه هر کدامشان در منظومه‌ای مداری در کنار ستاره‌ایهمراه(همدم)قرار دارد، تا هزار بار در ثانیه می‌چرخند. آشکار شده که دوره تناوب پالسار ها با گذشت زمان ودر اثر کاهش تدریجی انرژی چرخشی ستاره نوترونی بلند تر می شود. گونه ای از تپنده ها دارای میدان مغناطیسی نسبتا" ضعیفی (با توان 1 تا100 تسلا)بوده ،آهنگ چرخش کندتر ی داشته ومعمولا" در سیستمهای ستاره ای دوتایی مشاهده می شوند.تصور براین است که آنها تپنده هایی معمولی بوده که انرژی خود را ازدست داده اند وسپس با جذب مواد از یک ستاره همدم مثلا" یک ابرغول دوباره انرژی کسب کرده وفعال شده باشند.بسیاری از این تپنده ها در مرکز خوشه های کروی که تعداد زیاد ستاره های نوترونی است یافت شده اند.این تپنده ها با نام RECYCLED PULSAR شناخته می شوند. پالسارهایی که دوره تناوب آنها چند هزارم ثانیه باشد با نام پالسارهای میلی ثانیه ای شناخته می شوند.اولین آنها با نام PSR 1937+21  با دوره 56/1 میلی ثانیه یکی از سریعترین ها می باشد که به حد تئوری حداقل زمان پیش بینی شده بسیار نزدیک می باشد.تاکنون بیشتر از 50 پالسار با دوره تناوب کوتاه کشف شده اند که تعدادی از آنها نیز در خوشه های کروی قرار دارند.دقت چرخش این پالسارها بسیار بالا بوده وحتی از ساعتهای اتمی نیز دقیق تر می باشند. تپنده ها با نماد PSR  بعلاوه 4 رقم بعنوان بعد و2 تا 3 رقم بعنوان میل ومعمولا" برای دوره 1950 معرفی می شوند.برای نمونه تپنده 21 PSR 1937+ اگر مختصات در دوره 1950 باشند از نماد B  واگر در دوره 2000 باشند از حرف J هم در کنار مختصات قبلی استفاده می شود. اولین پالسار با نام CP 1919 توسط ژاکلین بل برنل توسط یک تلسکوپ رادیویی در سال 1967 میلادی کشف شده است.پالسار Vela  هم در سال 1968 کشف شده ودر سال 1969 میلادی اولین شناسایی نوری(در ناحیه دیدگانی) یک پالسار یعنی پالسار درون سحابی m1 توسط گروهی از ستاره شناسان انجام گرفت.تاکنون صدها پالسار شناسایی شده اندو تصور بر این است که تعداد پالسارها در کهکشان راه شیری بیشتر از 100000 عدد باشد.گفتنی است امکان کشف همه پالسارهای اطراف خورشید وجود ندارد چراکه احتمال دارد جهت باریکه(مخروط) نوری آنها به سمت زمین نباشد.   نکته: ستارگان پالسار (PULSAR)را با ستارگان متغییر  تپشی PULSATING VARIABLES نباید اشتباه گرفت.

پاسخ به: دانشنامه ستاره شناسی ( پ )

 

	پاک   Puck نام یکی از اقمار سیاره اورانوس که در سال ۱۹۸۵ میلادی توسط فضاپیمای وییجر ۲ کشف شد. برای کسب اطلاعات بیشتر به زبان انگلیسی به آدرس زیر مراجعه نمایید: http://en.wikipedia.org/wiki/Puck_(moon) برای کسب اطلاعات بیشتر درباره نامگذاری عوارض سطحی آن به آدرس زیر مراجعه نمایید: http://planetarynames.wr.usgs.gov/SearchResults?target=PUCK

   

پاسخ به: دانشنامه ستاره شناسی ( پ )

   

	پدیده بلاژکو Blazhko effect تغییرات دوره ای در منحنی نور ودوره تناوب بعضی از ستارگان متغییر RR  شلیاقی.این پدیده توسطSergei Nikolaevich Blazhko(1870-1956) کشف شده است.دلیل اصلی آن احتمالا"تپش در دو مد بطور همزمان است.هم جهت نبودن محور مغناطیسی با محور چرخش ستاره نیز از نکات مهم مربوط می باشد.

   

پاسخ به: دانشنامه ستاره شناسی ( پ )

پدیده داینامو Dynamo effect فرآیندی که بر اساس آن میدان های مغناطیسی قوی از تغییرات میدانی کوچک ناشی از بهم خوردن شکل خطوط میدان در نتیجه حرکت مایعات رسانا تولید می شود.این پدیده عامل ایجاد میدان مغناطیسی به حساب می آید.بکمک شبیه سازی های عددی اثر داینامو درون زمین می توان به تغییرات میدان مغناطیسی ایجاد کننده آن پی برد.   برای کسب اطلاعات بیشتر به زبان انگلیسی به آدرس زیر مراجعه نمایید: http://en.wikipedia.org/wiki/Dynamo_theory

پاسخ به: دانشنامه ستاره شناسی ( پ )

پدیده عبور پدیده ترانزیت Transit دو سیاره تیر وزهره که مدارشان درون مدار سیاره زمین است وبه خورشید نزدیکتر هستند در چرخششان بدور خورشید گهگاهی بین زمین وخورشید قرار می گیرند وموجب رخ دادن پدیده عبور یا ترانزیت می شوند. این دو سیاره بدلیل کوچکی نسبت به خورشید وفاصله دورشان بر خلاف ماه که در چرخش بدور زمین گاهی بین زمین وخورشید قرار میگیرد وموجب خورشیدگرفتگی شده و می تواند جلوی کل قرص خورشید رابگیرد نمی توانند موجب پوشاندن قرص خورشید بطور کامل شوند.در هنگام بروز پدیده ،تنها به شکل نقطه ای تیره ،کوچک وگرد (قطر ظاهری زهره یک سی ام وقرص تیر تنها یک صدوهشتادم خورشید است) از یک سمت قرص خورشید وارد قرص شده وبعد از چند ساعتی از سوی دیگر خارج می شوند. برای دیدن این پدیده باید مانند هنگام رصد لکه های خورشیدی از فیلترهای مناسب خورشید استفاده کرد.این پدیده درمورد سیاره تیر که سرعت بیشتری در چرخش بدور خورشید دارد بیشتر رخ می دهد بطوریکه در هرقرن بطور متوسط 13 بار رخ می دهد.عبور زهره نسبت به تیر نادرتر است وبا دوره های تناوب 8 ساله-122 ساله -8 ساله -105 ساله تکرار می شود.آخرین عبور زهره در سال 2004 بوده عبور بعدی در سال 2012 ، عبور بعدی 2117 وعبور سال 2125 الی آخر.......... دلیل نادر بودن عبور سیاره زهره:سیاره زهره هر 1.5 سال یکبار حول خورشید می چرخد ولی از آنجاییکه صفحه مداری آن با صفحه مدار زمین زاویه کوچکی می سازد بیشتر مواقع زهره ،زمین وخورشید در یک راستا قرار نمی گیرند وسیاره گاهی از پایین وگاهی از بالای قرص خورشید عبور می کند.دو نقطه در مدار زهره وجود دارد که در صفحه مدار زمین بدور خورشید قرار می گیرند(نقاط گره ای)بنابراین اگر سیاره در هرکدام از نقاط گرهی باشد(این دو موقعیت در تاریخهای ژوئن ودسامبر هستند) وزمین هم در موقعیت مناسب باشد ،آنگاه زمین ،زهره وخورشید در یک امتداد قرار گرفته وپدیده عبور رخ خواهد داد. تاریخچه رصد پدیده در سال 1627 کپلر کتابی درباره مدارهای سیارات منتشر کرد که در آن سه قانون معروف(قوانین کپلر ) معرفی شده بودند.بدنبال انتشار کتاب او متوجه شد که دو سیاره تیر وزهره در سال 1631 از مقابل قرص خورشید عبور خواهند کرد.کپلر قبل از فرا رسیدن سال 1631 از دنیا رفت.منجمی بنام گاسندی توانست عبور سیاره تیر را ببیند ولی از آنجاییکه عبور سیاره زهره از اروپا قابل مشاهده نبود نتوانست آنرا مشاهده کند.کپلر همچنین پیش بینی کرده بود که عبور بعدی زهره در حدود صد سال دیگر رخ خواهد داد ولی یک ستاره شناس آماتور انگلیسی پیش بینی کرد که عبور بعدی زهره در سال 1639 یعنی تنها 8 سال دیگر رخ خواهد داد.محاسبات او ودوستش بنام هوروک تنها یکماه قبل از پدیده کامل شدند واین اطلاعات بطور کامل در دنیا پخش نشد. او ودوستش بطور کامل پدیده را مشاهده کردند وتوانستند قطر ظاهری سیاره را بدست بیاورند. چهل سال بعد ادموند هالی پیش بینی کرد که می توان از رصد پدیده عبور زهره به فاصله دقیق زمین تا خورشید پی برد. تا آن زمان بر اساس قوانین کپلر فواصل در منظومه شمسی بر اساس واحد نجومی شناخته شده بودند بنابراین فاصله زمین تا زهره نیز برحسب واحد نجومی مشخص بود پس کافی بود تا فاصله دقیق زمین تا زهره بر حسب کیلومتر مشخص شود تا تمام فواصل در منظومه شمسی بر حسب کیلومتر مشخص شوند. در طرح پیشنهادی ادموند هالی که مورد مسابقه هم قرار گرفت افراد رصد کننده در فواصل بسیار دور از هم به اندازه گیری زمانهای عبور شامل تماس اول، تماس دوم ،تماس سوم وچهارم می پرداختند.بکمک این زمانها وبکمک اختلاف منظر که ناشی از اختلاف دید ناشی از فاصله مکانهای رصد بود ،با داشتن فاصله دو مکان رصد بر حسب کیلومتر می شد فاصله سیاره زهره تا زمین را بر حسب کیلومتر اندازه گیری کرد.البته اندازه گیری آن زمانها مشکل بود چراکه بویژه در لحظات تماس دوم وسوم که بدلیل پدیده قطره سیاه لحظه مماس بودن واقعی تصاویر زهره وخورشید براحتی مشاهده نمی شود ودر نتیجه ثبت زمان وقوع نیز کاری دشوار است.پدیده قطره سیاه بدلیل خواص جوی زمین رخ می دهد.اگر دو انگشت اشاره وشصت خود رادر کنار هم قرار دهید واز میان آنهابه یک فاصله دور نگاه کنید می توانید با مماس کردن دو انگشت ، مشابه این پدیده را ببینید . دولت بریتانیا در سال 1761 که قرار بود پدیده رخ دهد جیمز کوک کاپیتان معروف خود را مامور کرد که با کشتی اندیوور به مکانی در نیمکره جنوبی برود وبه رصد پدیده وهمچنین اکتشاف نقاط جدید بر سطح زمین بپردازد.گروههای رصدی دیگری نیز در اقصی نقاط دنیا به رصد پرداختند.جیمز کوک در یک سفر طولانی بهمراه انواع بیماریهای شایع ملوانان راهی سفر شد.البته وضعیت جوی نامناسب وخیلی مشکلات دیگر مانع نتیجه گیری مناسب در تعیین فاصله زهره تا زمین گردید.در سال 1769 دوباره جیمز کوک طی یک سفر 8 ماهه به سمت غرب رفت وتوانست پدیده را رصد کندالبته اینبار نیز نتایج مشاهدات چندان رضایت بخش نبودند. اندازه گیری ها در سال 1874 و1882 که روشهای عکسبرداری به کمک آمده بودند با دقت بسیار بهتری انجام شدند.در حال حاضر بدلیل اینکه فواصل با دقت بسیار بالایی پیدا شده اند اهمیت این پدیده از این لحاظ تقریبا"از بین رفته است.

پاسخ به: دانشنامه ستاره شناسی ( پ )

پاسخ به: دانشنامه ستاره شناسی ( پ )

   

	پدیده یارکوفسکی Yarkovssky بر اساس این پدیده که نام کامل آن در اصل YORP  (سرواژه Yarkovssky-Okeefe-Radzievskii-Paddack)می باشد اخترشناسان بر این باورند که حرارت خورشید بر نحوه چرخش اجسام کوچک منظومه شمسی اثر می گذارد.حرارت نور خورشید سطح سیارکها و شهاب واره ها را گرم می کند وهنگامی که حرارت آزاد می شود اثر پس رفتن یا رانش آهسته ای ایجاد می کند.در مقایسه اگر به هر نوع پروانه چرخانی(از فرفره کاغذی تا ملخ هواپیما) به مدت طولانی وشدت کافی نور بتابانید سر انجام آغاز به چرخش می کند. هرچند این نیرو بسیار ضعیف است اثرش طی میلیون ها سال بسیار فراتر از مقداری جزئی خواهد بود.اخترشناسان بر این باورند که شاید اثر یارکوفسکی موجب سرعت گرفتن برخی سیارکها تا جایی است که از هم بپاشند واحتمالا"منجر به شکل گیری سیارکهای دوتایی شوند.برخی هم حتی سرعتشان کم می شود آن قدر که یک دور کامل چرخیدن آنها چندین روز طول می کشد.این اثر همچنین در تغییر مدار سیارکهای بین مریخ و مشتری ازجمله منتقل شدن آنها به مدارهای گذرنده از مدار سیارات –همچون سیارکهای نزدیک زمین- نقش مهمی دارند.البته مشاهده اثرات این پدیده بسیار مشکل است.یکی از نمونه های مشاهده این اثر سیارک شماره 54509 باقطر 114 متر است که هر روز آن تنها 12 دقیقه طول می کشد. منبع: مجله نجوم

   

پاسخ به: دانشنامه ستاره شناسی ( پ )

پاسخ به: دانشنامه ستاره شناسی ( پ )

پاسخ به: دانشنامه ستاره شناسی ( پ )

پرتو ماوراء بنفش دور Extreme ultraviolet(EUV) پرتو ماورائ بنفش دور قسمتی از طیف الکترومغناطیسی است که طول موج آن بین 121 تا 10 نانومتر است.طیف سنجی فوتوالکترونی،تصویر برداری خورشیدی ولیتوگرافی بیشتر با این طیف از پرتوها سروکار دارند. این پرتوها بطور طبیعی در تاج خورشید ، لکه های خورشیدی و حفره های تاجی وبطور مصنوعی توسط چشمه های پلاسمایی تولید می شوند.این پرتوها در میان کل پرتوها دارای بیشترین توان جذب بوده وبرای انتقالشان به خلائی بسیار خوب احتیاج است.این پرتوها توسط الکترونهایی که اطراف یونهای باردار با چندین بار مثبت می چرخند تولید می شوند.این یونها در محیط پلاسمای داغ وچگال وجود دارند.   برای مشاهده آخرین تصویر ماورابنفش دور خورشید اینجا را کلیک نمایید.  واژه مرتبط: پرتو ماوراء بنفش

پاسخ به: دانشنامه ستاره شناسی ( پ )

پرتوهای کیهانی آنومالی Anomalus Cosmic Rays پرتوهای کیهانی با انرژی بین 20 Mev تا 500Mev که احتمالاً ناشی از برخورد باد خورشیدی ویا تابش ماوراء بنفش خورشید در لبه بیرونی منظومه شمسی درناحیه هلیوسفر با محیط بین ستاره‌ای شامل اتم‌های خنثی هستند. این پرتوها اولین بار در سال 1970 مشاهده شدند و از آنجائیکه طیف آنها با پرتوهای کهکشانی یا خورشیدی متفاوت بوده دارای این نام ویژه هستند.