یکی از دو مریخ نورد ناسا، تغییرات محیطی که بیش از بیلیون ها سال پیش در دهانه آتشفشان مانند مریخ رخ داده است را ثبت نموده است. یافته های اساسی و کلیدی به دست آمده از سپتامبر 2006 تا آگوست 2008 در نسخه 22 می ژورنال Scienceانتشار یافت و در آن آنچه محققان از کاوش های Opportunity در دو دهانه کوچکتر، که پس از فرود در مارچ 2004 به دست آورده اند به تفسیر شرح داده شده است.
مریخ نورد اثرات باد و آب را آشکار ساخت. داده ها نشان می دهد که آب در طی چندین بیلیون سال پیش مرتباً آمده و رفته. باد برای مدت طولانی تری وجود داشته و در بین دو دوره آبی، خاک و شن ها را به صورت تپه هایی جمع نموده است. این پدیده ها هنوز هم جزء مناظر امروزی است و قابل مشاهده می باشد. در Victoria لبه های کنگره دار و دیگر جلوه های موجود نشان می دهد که دهانه قبلاً کوچکتر از آنچه امروز دیده می شود بوده است، اما فرسایش بادی آن را به تدریج گسترده نموده.
Steve Squyres از دانشگاه Cornell در Ithaca نیویورک گفت: «آنچه ما را به دهانه آتشفشان مانند Victoria کشاند لایه ضخیمی از صخره های موجود در آنجا بود.» Squyres محقق ارشد تجهیزات علمی Opportunity و مریخ نورد دوقلویش Spirit است. وی اضافه نمود: «ضربه ای که این دهانه را میلیون ها سال پیش ایجاد نمود فرصت طلایی را فراهم آورده است، همچنین پایداری و مقاومت مریخ نوردها ما را قادر ساخت تا مزایای زیادی از آن عایدمان گردد.»
Opportunity با تصویر برداری از قسمت های داخلی و لبه های دهانه آتشفشان، لایه های صخره های اطراف را مورد بررسی قرار داد. از جمله می توان به لایه هایی به ضخامت بیش از 10 متر (30 پا) اشاره نمود. بر طبق اظهارات و یافته های Squyres و 33 تن از همکارانش، الگوهای شناخته شده نشان می دهد که صخره ها با تغییر تپه های شنی به سنگ های سخت شکل گرفته اند.
با تجهیزات موجود بر روی بازو های opportunity ،ترکیبات و جزئیات بافت صخره های بیرونی دهانه مورد بررسی قرار گرفت، این کار در محلی به نام "Duck Bay" انجام می پذیرفت. صخره های یافت شده در کنار دهانه حاوی قطعاتی از سنگ های شهابی بود که احتمالاً باقی مانده هایی از صخره ای است که با برخورد خود این دهانه را ایجاد کرده است. دیگر صخره های به دست آمده از اعماق این دهانه به طور واضح در اثر ضربه وارده در عمق قرار گرفته اند. این صخره ها حاوی یک نوع گوی های کوچک غنی از آهن می باشند. زمانی که برای اولین بار در 2004 ، Opportunity آنها را یافت تیم تحقیقاتی به آنها نام مستعار "تمشک وحشی" دادند. این گوی ها در اثر واکنش متقابل آب در حین نفوذ به درون صخره تشکیل شده اند. با توجه به اینکه گوی های موجود در صخره های پایینی بزرگتر از گوی های موجود در لایه های بالایی هستند، اعتقاد بر این است که آب های زیرزمینی در اعماق پایینی اثر و قدرت نفوذ بالاتری داشته. بر طبق یافته ای مریخ نورد، در برخی موارد، لایه های سطحی متفاوت از لایه های دیگر است. لایه های سطحی گوگرد و آهن کمتر و آلومینیوم و سیلیکون بیشتری را نشان دادند. این ترکیبات با الگوهایی که Opportunity قبلاً در دهانه کوچکتر Endurance – 6 کیلومتر (4 مایل) دورتر از Victoria – یافته بود مطابقت دارد و نشان دهنده این مطلب است که وقایع محیطی ثبت شده در صخره ها یک پدیده ناحیه ای است و فقط منحصر به پدیده موضعی و محلی نمی باشد.
مشاهدات اولیه Opportunity نشان داد واکنش صخره آتشفشانی و آب های اسیدی منجر به تولید نمک های گوگرد می شود. شن های خشک غنی از نمک کم کم روی هم انباشته شده و تپه هایی را به وجود می آورند. تحت تاثیر آب، این تپه ها به سنگ های سختی تبدیل شدند. تغییرات بیشتر ایجاد شده توسط آب منجر به تولید گوی های غنی از آهن، تغییرات معدنی و سوراخ های زاویه دار گردید. این سوراخ ها در اثر حل شدن کریستال ها بر جای مانده اند.
برخورد یک صخره از فضا سوراخی به پهنای 600 متر (2000 پا) و عمق 125 متر (400 پا) ایجاد نمود. فرسایش بادی باعث سایش لبه های حفره و به موازات آن پر کردن آن گردیده و در نهایت منجر به افزایش قطر در حدود 25 درصد و کاهش عمق در حدود 40 درصد گردید.
Opportunity حدود هشت ماه پیش دهانه Victoria را ترک نمود و راه مطالعه دهنه بعدی به نام Endeavour را در پیش گرفته است. این دهانه حدوداً 20 مرتبه بزرگتر از Victoria است. مریخ نورد حدود یک پنجم از مسیری که باید بپیمابد (16 کیلومتر – 10 مایل) تا به این منطقه جدید برسد را طی نموده است.
مریخ نوردهای دوقلوی، Opportunity و Spirit، همچنان فراتر از طول زندگی طراحی شده شان به راه خود در تولید یافته های علمی ادامه می دهند. این عملیات که برای مدت 90 روز طراحی شده بود، پنجمین سالگرد خود را در ژانویه جشن گرفت. هر دو مریخ نورد علائمی از پیری را نشان می دهند اما هنوز قادرند به تحقیقات و اکتشافات علمی خود ادامه دهند. مدیریت و اداره آنها بر عهده آزمایشگاه Jet Propulsion ناسا در پاسادنای کالیفرنیا است.
منبع: www.noojum.com
ترجمه نعیمه موحدی از سایت رسمی ناسا
