آغاز سال

از ويژگى هاى مهمّ ماه رمضان ، كه در روايات اهل بيت عليهم السلام بر

آن تأكيد شده ، اين است كه اين ماه ، آغاز سال است . در پرتو اين نكته ،

دو سؤال پيش مى آيد : اوّل . معناى «آغاز» سال و مقصود از آن چيست؟

دوم عرب ها ، «محرّم» را آغاز سال قرار داده اند و سنّت آنان ، هم اكنون

نيز بر اين جارى است ؛ كه محرّم را آغاز رسمى سال هجرى مى شمارند.

با اين همه ، چرا در روايات اسلامى ، ماه رمضان به عنوان آغاز سال ،

شناخته شده است؟ سيّد ابن طاووس (م ۶۶۴ ق) در اين زمينه مى نويسد :

بدان كه من روايات را درباره اين كه «محرّم ، آغاز سال است يا ماه

رمضان؟» مختلف يافتم ؛ ليكن آنچه از عمل علماى بزرگ و معتبرمان و

تأليفات علماى گذشته دريافتم ، اين است كه به طور مشخّص ، آغاز سال ،

«ماه رمضان» است . شايد ماه روزه (رمضان) ، آغاز سال در مورد

عبادات اسلامى است و محرّم ، آغاز سال در مورد تاريخ ها و كارهاى

مهمّ مردم . ليكن ما به روايتى برنخورديم كه محرّم را آغاز سال بدانند .

از اين رو ، آنچه در سخن سيّد ابن طاووس درباره تعارض ميان دو دسته

روايات (كه برخى ، آغاز سال را محرّم و برخى ماه رمضان مى دانند)

آمده است ، درست به نظر نمى رسد .

شهر رمضان شهر الله و شعبان شهر رسول الله و رجب شهرى؛

رمضان ماه خدا و شعبان ماه رسول خدا و رجب ماه من است.

امام علی ع . شرح فروع کافی ج 4 ، ص 14

التقدير فى ليلة تسعة عشر و الابرام فى ليلة احدى و عشرين و الامضاء فى ليلة ثلاث و عشرين؛

برآورد اعمال در شب نوزدهم انجام مى‏ گيرد و تصويب آن در شب بيست ويكم و تنفيذ آن در شب بيست‏ و سوم.

امام صادق ع . وسایل الشیعه ج 10 ، ص 354 ، ح 13591

مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ مِنْ آخِرِ شَعْبَانَ وَ وَصَلَهَا بِشَهْرِ رَمَضَانَ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْن‏

هر كس سه روز آخر ماه شعبان را روزه بگيرد و به روزه ماه رمضان وصل كند خداوند ثواب روزه دو

ماه پى در پى را برايش محسوب مى‏ كند.

امام صادق ع .  من لا یحضره الفقیه ج 2 ، ص 94 ، ح 1829 - امالی(صدوق) ص 670

بر شما باد در ماه رمضان‏ به زیاد استغفار و دعا کردن

- أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُبَيْدٍ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ هَارُونَ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو يَزِيدَ عَنْ حُصَيْنٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ص‏ عَلَيْكُمْ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ بِكَثْرَةِ الِاسْتِغْفَارِ وَ الدُّعَاءِ فَأَمَّا الدُّعَاءُ فَيُدْفَعُ بِهِ عَنْكُمُ الْبَلَاءُ وَ أَمَّا الِاسْتِغْفَارُ فَيَمْحَى ذُنُوبَكُمْ.

امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: بر شما باد در ماه رمضان‏ به زیاد استغفار و دعا کردن ، امّا دعا: پس بلا را از شما دفع مى‏ كند، و امّا استغفار پس گناهانتان به وسيله ی آن محو مى‏ گردد.

الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏4 ؛ ص88 ح 7

روز عيد فطر روز بسيار مهمّى براى مسلمانان است; زيرا پس از يك ماه روزه و تهجّد و عبادت، براى گرفتن پاداش الهى آماده مى شوند; لذا اين روز، از سويى سبب شادى و سرور است، چراكه هر مسلمانى از انجام وظيفه الهى خوشحال و مسرور است; ولى از سويى چون روز دريافت جوائز الهى است، انسان در حالت خوف و دلهره به سر مى برد از اين كه نمى داند اعمال يك ماهه او تا چه اندازه مورد قبول قرار گرفته است؟
امام باقر(عليه السلام) از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) نقل كرده است كه آن حضرت فرمود: هنگامى كه روز اوّل شوّال فرا مى رسد، منادى ندا مى دهد: اى مؤمنان براى دريافت جوائز و پاداش هاى خود بشتابيد! آنگاه امام(عليه السلام) فرمود: جايزه هاى خداوند مانند جايزه هاى پادشاهان نيست (يعنى جايزه او بسيار بزرگ و معنوى و قبولى طاعات و رضوان الهى است).
در پايان نيز تأكيد فرمود: «روز اوّل شوال روز دريافت جايزه هاست!».

با سلام

به نظر بنده همانطور كه شرط قبولي نماز مانع شدن انجام فحشا و منكر نوسط نمازگزار است . شرط قبولي روزه هم همين مي تواند باشد. اما اينكه تا چه زمان اين روزه آثار خود را در روزه دار حفظ كند ديگه بسه به رتبه و درجه قبولي آن روزه است. من تمام آرزويم اين است كه روزه هايم درجه اي از قبولي را داشته باشد و تا ماه رمضان بعدي بتوانم چيزي از آن را حفظ كنم كه در نتيجه هر سال پيشرفتي در انسانيت هر چند كم داشته باشم.

با  اميد به خدا، خدانگهدار

شَهرُ رَمَضانَ شَهرُ اللّه عَز َّوَ جَلَّ وَ هُوَ شَهرٌ يُضاعِفُ اللّه‏ُ فيهِ الحَسَناتِ وَ يَمحو فيهِ السَّيِّئاتِ وَ هُوَ شَهرُ البَرَكَةِ؛

ماه رمضان، ماه خداست و آن ماهى است كه خداوند در آن حسنات را مى‏افزايد و گناهان را پاك مى‏كند و آن ماه بركت است.

پیامبر اکرم ص . بحار الانوار(ط-بیروت) ج93 ، ص340 - فضایل الاشهر الثلاثه ص95

 هُوَ شَهْرٌ أَوَّلُهُ رَحْمَةٌ وَ أَوْسَطُهُ مَغْفِرَةٌ وَ آخِرُهُ الْإِجَابَةُ وَ الْعِتْقُ مِنَ النَّار

رمضان ماهى است كه ابتدايش رحمت است و ميانه ‏اش مغفرت و پايانش اجابت و آزادى از آتش جهنم.

کافی(ط-الاسلامیه) ج 4 ، ص 67 {شبیه این حدیث در بحار الانوار(ط-بیروت) ج 93، ص 342 }

 إِنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ تُفَتَّحُ فِي أَوَّلِ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَا تُغْلَقُ إِلَى آخِرِ لَيْلَةٍ مِنْه‏

درهاى آسمان در اولين شب ماه رمضان گشوده مى ‏شود و تا آخرين شب آن بسته نخواهد شد.

پیامبر اکرم ص . بحار الانوار(ط-بیروت) ج 93، ص 344

لَوْ يَعْلَمُ الْعَبْدُ مَا فِي رَمَضَانَ لَوَدَّ أَنْ يَكُونَ رَمَضَانُ السَّنَة

اگر بنده «خدا» مى‏ دانست كه در ماه رمضان چيست [چه بركتى وجود دارد] دوست مى ‏داشت كه تمام سال، رمضان باشد.

پیامبر اکرم ص . بحار الانوار(ط-بیروت) ج 93، ص 346 ، ح 12

چه شبهایی ز دست این گدا رفت                          سحرهای پر از عشق و صفا رفت
 

خداحافظ دعاهای مبارک                                         بهار رحمت و ذکر خدا رفت

معناى «رمضان» در روایات؛ در بسیارى از احادیث اهل بیت‏(ع) از گفتن کلمه‌ی «رمضان» به تنهایى نهى شده و سفارش شده است که آن‌را «ماه رمضان» نام گذارند؛ زیرا «رمضان» یکى ازاسماى الهى است.از امام علی(ع) نقل شده است: «نگویید رمضان، بلکه بگویید ماه رمضان و احترام آن را رعایت کنید»امّا در اصطلاح، رمضان نام ماه نهم از ماه‌هاى عربى و ماه روزه اسلامى است و آن ماه نزول قرآن است: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ ...»

هر آنچه که در عالم هستی وجود دارد، حقیقت و باطنی دارد؛ زیرا دنیا تنزّل یافته‌ی عوالم بالا است، هرچه در عالم دنیا است نمونه‌ای است از آنچه در عالم معنا است. احکام و قوانین الهی هم که در دنیا به صورت دین و دستورات عبادی ظهور کردند، اسرار و باطنی دارند. اشیا، زمان‌ها و مکان‌ها نیز دارای حقیقت و باطن می‌باشند. یکی از آن زمان ها، ماه مبارک رمضان است. در فرهنگ اسلامی ماه رمضان یکی از مهم ترین و محترم ترین ماه های سال است؛ ماهی که نزد مسلمانان به ماه عبادت و طهارت معروف بوده و آن را -به تعبیر پیامبر(ص)- ماه خدا می نامند

امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه در استقبال از ماه مبارک رمضان با بیانی شیوا و رسا از ماه رمضان سخن گفته و حقیقت آن را روشن ساخته است. ما در این مقال تنها گوشه ایی از آن را بیان می کنیم. امام در این دعا، ابتدا خداوند متعال را جهت هدایت شدن به دین الاهی و بهره‌مندی از نعمت بندگی و عبادت، شکرگذاری می کند، سپس می فرماید: «سپاس خداى را که از جمله آن راه های هدایت، ماه خود، ماه رمضان را قرار داد: ماه روزه، ماه اسلام، ماه طهارت، ماه آزمایش، ماه قیام، ماهى که قرآن را در آن نازل کرد، براى هدایت مردم، و بودن نشانه‏هایى روشن از هدایت و مشخص شدن حق از باطل، و بدین جهت برترى آن ماه را بر سایر ماه ها بر پایه احترامات فراوان، و فضیلت‏هاى آشکار روشن نمود»

توصیف ماه رمضان با عباراتی؛ نظیر ماه اسلام، ماه نزول قرآن، حاکی از آن است که در نظر امام سجاد (ع) و در مکتب اهل بیت (ع)، ماه مبارک رمضان، عرصه برای تجلی حقیقت اسلام؛ یعنی تسلیم محض در برابر خداوند متعال است. این عرصه، مجالی است تا بندگان خدا به امر و رضای او، حتی از نیازهای طبیعی و حلال خود چشم‌پوشی کنند و سر تسلیم بر بندگی شکوه مند خالق بی همتای خویش فرود آورند. این تمرین یک ماهه در کفّ نفس و خودداری از درخواست نفسانی، تمرینی مفید و نیکو است برای تقویت اراده و خویشتن داری در باقی سال؛ چون انسانی که یک ماه به دستور الاهی در مقابل خواست حلال نفس خویش مقاومت کرده و فقط به خاطر رضای خداوند از نیازهای طبیعی خود مانند خوردن و آشامیدن اجتناب نموده است، این قدرت را خواهد داشت تا در یازده ماه دیگر سال در مقابل وساوس شیطانی و درخواست های نفسانی نفس اماره خویش مقاومت نموده و اهل تقوا و رستگاری شود.

ماه مبارک رمضان، ماه طهارت است. ماهی که بنده وجود خود را از تمایلات مادی و حیوانی زدوده و با روزه ضمن تطهیر جسم، به تطهیر جان نیز می پردازد تا روحش در عالم پاکی و  رشد و تعالی، از انوار هدایت بخش خدای متعال بهره مند شود.

پس می توان گفت حقیقت ماه رمضان عبارت است از: آزادی از خود؛ آزادی از خود حیوانی، و تولد خود الاهی. ماه مبارک رمضان، ماه تخلق به اخلاق الاهی است و حقیقت و باطن آن عبارت است از: رسیدن به لقای خداوند. در حدیثی آمده است که خداوند سبحان فرمود: «الصَّوْمُ لِی وَ أَنَا أَجْزِی بِه‏»

روزه مال من است و من خود به آن جزا می دهم. بعضی کلمه «اجزی» در این روایت را به صیغه مجهول «اُجزَی» خوانده اند؛ یعنی روزه برای من است و من پاداش آن هستم. حیف است که انسان به خودش و به غیر خدا و به هر آنچه که متغیر است، دل ببندد؛ زیرا هرچه غیر خدا است، در معرض زوال و تغییر است و نمی تواند جزای انسان باشد؛ جزای روزه دار، لقای حق است.

(یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَیكُمُ الصِّیامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ*أَیامًا مَعْدُودَاتٍ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِیضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِینَ یطِیقُونَهُ فِدْیةٌ طَعَامُ مِسْكِینٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَیرًا فَهُوَ خَیرٌ لَهُ وَأَنْ تَصُومُوا خَیرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ*شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَینَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْیصُمْهُ وَمَنْ كَانَ مَرِیضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیامٍ أُخَرَ یرِیدُ اللَّهُ بِكُمُ الْیسْرَ وَلَا یرِیدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ)[بقرة:183-185]، ای كسانی كه ایمان آورده‌اید! بر شما روزه واجب شده است، همان گونه كه بر كسانی كه پیش از شما بوده‌اند واجب بوده است، تا باشد كه پرهیزگار شوید. (روزه در) چند روز معین و اندكی است، كسانی كه از شما بیمار یا مسافر باشند (اگر افطار كردند و روزه نگرفتند، به اندازه‌ی آن روزها) چند روز دیگری را روزه می‌دارند؛ و بر كسانی كه توانایی انجام آن را ندارند (همچون پیران ضعیف و بیماران همیشگی و كارگرانی كه سالیانه پیوسته به كارهای سختی، مانند استخراج زغال‌سنگ اشتغال دارند، و زندانیان محكوم به اعمال شاقه‌ای كه پیوسته به كار سنگین وادار می‌گردند) لازم است كفّاره بدهند، و آن خوراك مسكینی است (از خوراك متوسّطی كه به خانواده‌ی خود می‌خورانید و باید در برابر هر روزی یك خوراك متوسّط كه بتواند به‌طور معتدل مسكینی را سیر كند بپردازید) و هر كه كار خیر را پذیرا شود (و بر مقدار فدیه بی‌فزاید؛ و یا علاوه از روزه‌ی فرض، روزه‌ی سنّت نیز بگیرد) برای او بهتر است. روزه‌داشتن برای شما خوب است اگر (حقائق و نكات عبادات را) بدانید. (آن چند روز معین و اندك) ماه رمضان است كه قرآن در آن فرو فرستاده شده است (و آغاز به نزول نموده است و در مدّت 23سال تدریجاً به دست مردم رسیده است) تا مردم را راهنمایی كند و نشانه‌ها و آیات روشنی از ارشاد (به حق و حقیقت) باشد و (میان حق و باطل در همه‌ی ادوار) جدائی افكند. پس هر كه از شما (فرا رسیدن) این ماه را دریابد، (چه خودش هلال را رؤیت كند و چه با دیدن دیگران فرا رسیدن رمضان ثابت شود) باید كه آن را روزه بدارد؛ اگر كسی بیمار یا مسافر باشد (می‌تواند از رخصت استفاده كند و روزه ندارد) چندی از روزهای دیگر را (به اندازه‌ی آن روزها روزه بدارد) خداوند آسایش شما را می‌خواهد و خواهان زحمت شما نیست، (خداوند ماه رمضان و رخصت آن را برای شما روشن داشته است) تا تعداد (روزهای رمضان) را كامل گردانید و خدا را بر این كه شما را (به احكام دین كه سعادتتان در آن است) هدایت كرده است، بزرگ دارید و تا این كه (از همه‌ی نعمت‌های او) سپاس‌گزاری كنید.

روزه‌دار باید معتقد باشد که تنها به خاطر تقوا و محفوظ نگه‌داشتن خود از شر نفس حیوانی و تقرب به پیشگاه خداوند و جلب رضایت او روزه می‌گیرد و این در هر حالت در عالم روحانی به سوی ملکوت اعلا در حرکت است، از نفس حیوانی دور شده است. وقتی در جواب طرف می‌گویید: من روزه هستم، یعنی هدف خود از روزه گرفتن بیان می‌دارم و نمی‌خواهم با پاسخ نامطلوب از حرکت به ملکوت اعلا باز بمانم، با پیروی از نفس و شیطان از ارزش و ثواب روزه‌ام بکاهم.

روزه دل از انديشه گناهان برتر از روزه شکم از خوردن و آشاميدن است. و البته اين بدان معنا نيست که ظاهر روزه و امساک از خوردن و اشاميدن را رها کنيم بلکه لازم است به ان اکتفا ننماييم و همراه با آن بکوشيم که به نتايج معنوي روزه نيز برسيم.