نجوم و اختر شناسی

حلقه‌ای ناشناخته‌ در اطراف ستاره مرده

تلسکوپ فضایی اسپیتزر حلقه ناشناخته‌ای را در اطراف بقایای یک ستاره مرده کشف کرد. چگونگی تشکیل این حلقه پرسشی است که پاسخ آن مشخص نیست.
تصاویر تلسکوپ فضایی اسپیتزر حلقه ناشناخته‌ای را در اطراف بقایای مغناطیسی یک ستاره نشان می‌دهد. ستاره قبلا در طی انفجاری تکه تکه شده است. بقایای آن که SGR 1900+14 خوانده می‌شود، در مجموعه «مگنتار»ها (Magnetar) دسته‌بندی شده‌ است.
مگنتارها هسته‌ ستارگان سنگینی هستند که دچار انفجار ابرنواختری می‌شوند،‌ اما‌ بر خلاف بقیه ستارگان مرده به آرامی پرتو X تابش می‌کنند و میدان مغناطیسی بسیار قوی‌ای دارند. در واقع مگنتارها ستارگان نوترونی با میدان‌های مغناطیسی بسیار قدرتمند هستند.
حلقه‌ مذکور با ابعاد هفت در سه سال نوری، مسطح و دو بعدی به نظر می‌رسد اما احتمال سه بعدی بودن آن منتفی نیست. پیش از این چنین حلقه‌ای در اطراف ستارگان مشاهده نشده بود.
به عقیده دانشمندان این حلقه بایستی در سال 1998 ، هنگامی که مگنتار با درخشش عظیمی فوران کرد به وجود آمده باشد. احتمالا در طی این فرآیند، پوسته سطحی مگنتار شکافته شده و زبانه‌ای از انرژی ساطع شده، که با پس زدن غبار اطراف، حلقه‌ای از غبار به وجود آورده است.
چیزی باید عامل روشنایی این مگنتار باشد وگرنه ما نمی‌توانستیم آن را رصد کنیم. ستاره‌های نزدیک محتمل‌ترین اجرام برای گرم و روشن کردن غبار هستند و این نشان می‌دهد که مگنتار که دقیقا در مرکز حلقه قرار دارد، متعلق به خوشه‌ای از ستارگان جوان و سنگین است. احتمالا قسمتی از یک منطقه تشکیل ستاره‌های سنگین. با مطالعه جرم ستاره‌های خوشه شاید بتوان جرم ستاره مولد مگنتار را برآورد کرد.
حلقه و کره در کیهان بسیار فراوان است. ستاره‌های داغ جوان با فوران در قالب حباب‌هایی،‌ غبار اطراف را خمیده کرده و اشکال کروی به وجود می‌آورند. همچنین،‌ وقتی ستاره‌ها در طی انفجار ابرنواختری می‌میرند،‌ بقایايشان در فضا تکه تکه شده و گوی‌های کم دوام زیبایی را می‌سازند که «باقی‌مانده ابرنواختری» (supernova remnant) نامیده می‌شوند. حلقه‌ها می‌توانند در اطراف ستاره‌های منفجر شده‌ای تشکیل شوند که پوسته منبسط شده‌شان، در یک حلقه‌ غبار که از قبل موجود است نفوذ می‌کند و باعث برافروختگی و تابش آن می‌شود. باقی‌مانده ابرنواختر 1987A یکی از این موارد است.
اما حلقه اطراف SGR 1900+14 جزو هیچ‌ کدام از این دسته‌ها نیست. باقی‌مانده‌های ابرنواختری و حلقه‌های اطراف 1987A پرتو X و امواج رادیویی تابش می‌کنند، اما‌حلقه‌ SGR 1900+14 تنها در طول موج‌های خاصی از فروسرخ تابش می‌کند. ابتدا تصور می‌شد که این حلقه، «پژواک فروسرخ» است. پژواک فروسرخ هنگامی رخ می‌دهد که انرژی ساطع شده از یک جرم، در مسیر خود غبار را گرم می‌کند و غبار گرم شده با نور فروسرخ تابش می‌کند. اما هنگامی که دانشمندان مجددا به مشاهده SGR 1900+14 پرداختند متوجه شدند که حلقه حرکت نمی‌کند،‌ در حالی‌که اگر این یک پژواک ‌بود، حلقه باید با انتشار انرژی به سمت بیرون گسترش می‌یافت. مطالعات بیشتر نشان داد که حلقه احتمالا یک حفره در ابری از غبار است. چنین پدیده‌ای باید در جهان کم‌یاب باشد زیرا تاکنون دیده نشده بود. با این حال دانشمندان تصمیم دارند نمونه‌های بیشتری بیابند.
برای ابرنواختر شدن، جرم ستاره باید از حد مشخصی بیشتر باشد اما‌ هنوز مشخص نیست که میزان جرم ستاره اولیه، در تبدیل شدن به مگنتار یا ستاره‌ نوترونی مهم است یا خیر؟ کشف این پدیده به دانشمندان کمک می‌کند تا پاسخ این پرسش را بیابند.

منبع : سايت نجوم
همشهري آنلاين

معماری و نجوم

قسمت اول

شاید بتوان اظهار داشت که یکی از مهم‌ترین پدیده‌هائی که توجه انسان‌های نخستین را در زمینه شناخت جهان به‌خود جلب کرد، نظم مربوط به گردش زمین، ماه و چگونگی طلوع و غروب خورشید و حرکت ستارگان بود. توالی شب و روز و پیدایش فصل‌های مختلف و تجدید حیات گیاهان پس از فصل زمستان و فرارسیدن سال نو از روشن‌ترین و در ضمن یکی از مهم‌ترین پدیدە‌های طبیعی بود که کمابیش همهٔ انسان‌ها و جوامع باستان آن را به‌طور دقیق مورد ملاحظه و توجه قرار می‌داندن و به سبب آن که اطلاعات و دانش آنان از کهکشان و ستارگان اندک بود، بسیاری از رویدادها، پدیده‌ها و حوادث را به آنها نسبت می‌دادند.
آنان به ضرورت وجود خورشید برای ادامه حیات و زندگی نه تنها انسان‌ها، بلکه گیاهان و جانوران نیز پی برده بودند، به همین علت در بسیاری از فرهنگ‌های باستان به‌ویژه در جامعه‌هائی که اقتصاد آنها به کشاورزی متکی بود، مورد توجه و تقدیس قرار داشت و غالباً در این جامعه‌ها، خورشید را به‌عنوان یک ایزد مورد ستایش قرار می‌ٔاند. ایزد خورشید در مصر باستان، هند باستان، ایران، بین‌النهرین و حتی در ادیان آمریکای وسطی و میانه مانند مایا در بسیاری از هنرها و از جمله در معماری بازتاب یافته بود و در سرزمین‌های مزبور معابد، بناها و عرصه‌های گوناگونی برای تقدیس و بزرگداشت آن اختصاص می‌دادند. یکی از کارکردهای مهم این‌گونه فضاها غالباً کارکرد نجومی آنها بود، زیرا رویدادهای نجومی و کیهانی برای بسیاری از مردم دوران باستان جنبه‌ای آئینی، مقدس و حیاتی داشت و غالباً به کمک آنها به تعیین نسبتاً دقیق زمان گردش سال می‌پرداختند و زمان‌های گوناگون از جمله زمان اعتدال بهاری و اعتدال پائیزی و هم‌چنین زمان انقلاب تابستانی و انقلاب زمستانی را نسبتاً دقیق محاسبه می‌کردند و برای این منظور غالباً فضا یا ساختمان‌های مورد نظر را به‌گونه‌ای می‌ساختند که از امتداد، نقطه یا زاویه‌ای معین بتوانند خورشید را در روزهای مورد نظر رصد و مشاهده کنند.
چگونگی طراحی و ساخت معابد، بناهای نجومی و آئینی و نحوهٔ استفاده از آنها برای تعیین زمان‌های مورد نظر مانند زمان اعتدال‌های بهاری و پائیزی و مانند آن در سرزمین‌های گوناگون متفاوت بوده است. چنان‌که براساس بررسی‌های بعضی از پژوهشگران حداقل برخی از اهرام و مقابر آئینی مصر براساس امتداد زاویه تابش خورشید در اوقات معینی از سال طراحی و ساخته شده‌اند. نقش خورشید در بسیاری از نگاره‌های آئینی مصری به شکلی قابل توجه و برای ستایش آن سرودهای متعددی وجود دارد.یکی از نکات بسیار مهم که سبب می‌شد که کمابیش در بسیاری از سرزمین‌های باستان به رصد خورشید و سایر ستارگان افزون بر جنبه‌های گاه‌شماری آنها اهمیت داده شود، این بود که گام می‌کردند که ستارگان نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای در همه ابعاد زندگی انسان‌ها دارند و به همین دلیل بود که در بسیاری ادیان باستان، نجوم جایگاه مهمی داشت و منجمان در کنار کاهنان از مقام شامخی برخوردار بودند و هم‌چنین غالباً حاکمان و پادشاه قدیم در مورد زمان انجام بعضی از اقدام‌ها با منجمان مشورت می‌کردند. اعتقاد به اوقات و ایام سعد و نحس بین عموم مردم نیز وجود داشت و برای انجام برخی از کارها به این نکته توجه داشتند. پس از خورشید، ماه بسیار اهمیت داشت، زیرا به کمک آن سال را به دوازده بخش تقسیم می‌کردند. چون می‌دیدند که تقریباً پس از آن که دوازده مرتبه ماه طلوع و سپس غروب کند، یک دوره یا یک سال خورشیدی سپری می‌شود و دوباره سالی نو همراه با تجدید حیات گیاهان و غلبه گرما بر سرما فرا می‌رسد. در بیشتر زبان‌های باستانی دوره زمانی معادل یک دوازدهم سال را با واژه‌ای که معادل مفهوم یا عین کلمه مخصوص نامیدن کره ماه بود، نامیدند. با وجود آن‌که یک گردش کامل حدود ۲۹ روز طول می‌کشد اما در محاسبات گاه‌شماری در گذشته برای ساده کردن اندازه‌گیری‌های زمان، در مواردی از دوره ۲۸ روزه که نصف ۱۴ روز و یک چهارم آن یک هفته را شکل می‌داد نیز استفاده می‌کردند.
براساس چندنگاره که در مصر به‌دست‌ آمده، از این تقسیم‌بندی ۱۴ روزه برای نشان دادن حرکت ماه نیز استفاده می‌شده است. در ایران نیز، ماه شب چهارده مشهور است. ماه نیز نقش بسیار مهمی در نمادپردازی‌های هنری و از جمله معماری داشته است، البته غالباً اهمیت آن پس از خورشید مطرح بوده، مگر در برخی سرزمینها که ماه برای مردم آنها اهمیتی در خور توجه می‌یافت، چنان‌که در عربستان که در گذشته اقتصادشان به تجارت متکی بود و کاروان‌ها به سبب شدت گرما و تابش خورشید به‌ویژه در فصل تابستان ترجیح می‌دادند که شب‌ها حرکت و سفر نمایند و در نتیجه برای شناسائی مسیر خود و نیز برای گاه‌شماری از ماه و چگونگی حرکت آن بیشتر استفاده می‌کردند و به همین دلیل است که تقویم عربستان براساس ماه یا قمر تنظیم شده و سال‌ها و ماه‌های آن نسبت به سال خورشیدی در حال گردش می‌باشد. به هر ترتیب تقسیم سال به دوازده ماه در بیسشتر فرهنگ‌ها و گاه‌شماری‌های کهن دیده می‌شود و عدد ۱۲ و مشتقات آن مانند ۶، ۲۴، ۶۰ و مانند آن برای تنظیم زمان از حرکت ماه گرفته شده و هنوز در نظام عددی گاه‌شماری امروز کمابیش وجود دارد. لازم است اشاره شود که توجه انسان‌های دوران باستان به آسمان تنها به خورشید و ماه خلاصه نمی‌شد، بلکه ستارگان دیگری نیز مورد توجه قرار داشتند و هم‌چنین برخی از رویدادهای کیهانی مورد عنایت قرار می‌گرفت. برای نمونه می‌توان به واقعه‌ای کیهانی اشاره کرد که براساس آن هر ۳۳ سال یک‌بار به سبب توده‌ای از یک کهکشان از فاصله نزدیکی از کره‌زمین و هجوم شمار زیادی شهاب‌سنگ به‌سوی جو کره‌زمین، مدت کوتاهی زمین شهاب باران می‌شود که حداقل یک شب در طی این مدت با چشم غیرمسلح نیز می‌توان شمار زیادی شهاب‌ها را تشخیص داد.
این پدیده هم‌اکنون نیز ادامه دارد. این نکته در گذشته سبب شده بود که گمان کنند در عدد ۳۳ رمز و تقدس وجود دارد که هر ۳۳ سال یک‌بار این واقعه تکرار می‌شود و به همین علت در فرهنگ ایران باستان برای عدد ۳۳ تقدس قائل بودند و از آن عدد برای بعضی از مناسبت‌ها و استعارهها و موارد استفاده می‌کردند و در متون زرتشتی و ساسانی بارها از آن استفاده شده است. از آن جمله می‌توان به شعری که در هنگام سوزاندن اسفند، هنوز برخی از افراد می‌خوانند، اشاره کرد که در طی آن چنین گفته می‌شود؛ اسفند و اسفنددونه، اسفند سی و سه دونه. می‌توان حدس زد که شمار دهانه‌های پل سی و سه پل در اصفهان که با همین نام مشهور شده، تحت‌تأثیر همین اندیشه کهن و باستانی قرار داشته است، زیرا عدد سی و سه به‌عنوان یک عدد مقدس و خاص در برخی از هنرها و آثار هنری دوران اسلامی نیز بازتاب یافته است. خورشید و ماه تنها در نمادپردازی‌های هنری بازتاب نیافته بودند، بلکه در بعضی از جهان‌بینی‌های باستان نیز نقش داشتند. برای نمونه می‌توان به برخی از اندیشه‌های مهرپرستی که براساس بعضی از اسناد پیشینه آن به بیش از ظهور زرتشت و آئین وی می‌رسد، اشاره کرد. مهرپرستان معتقد بودند که مهر ایزد، پرتو خورشید، از مادر خویش، آناهیتا، به سبب اراده و فرمان پروردگار به دنیا آمد. به این ترتیب که در هنگامی‌که آناهیتا در دریاچه‌ای شنا می‌کرد، به اراده پروردگار باردار شد و پس از مدتی مهر از او به دنیا آمد. براساس بعضی از نگاره‌ها و اسناد، مهر یا ایزد پرتو خورشید به‌صورت یک مرد جوان و آناهیتا به‌صورت یک بانو متجلی می‌شده است.

گياهان فضايي سبز نيستند تا به حال فكر كرده ايد اگر گياهان بتوانند در سياره هاي ديگر رشد كنند چه رنگي خواهند بود؟ آيا رنگ گياهان سياره هاي ديگر نيز سبز خواهند بود؟
محققان بخش بيولوژي ناسا بعد از تحقيقات بسيار روي مدل شبيه سازي شده به اين نتيجه رسيده اند كه رنگ گياهان در كرات ديگر قرمز، زرد و نارنجي خواهد بود. اما دليل تفاوت رنگ گياهان زميني و گياهان ديگر كرات چيست؟ در اين جا دو فرضيه مهم مطرح مي شود: 1- وجود و فقدان كلروفيل در گياهان 2- طيف نوري جذب و منعكس شده توسط گياهان در بافت گياهان زميني رنگدانه هايي به نام كلروفيل وجود دارد. اين رنگدانه ها براي انجام عمل فتوسنتز كه فرايندي براي توليد مواد غذايي است، نور خورشيد را جذب مي كنند. اما در كرات ديگر گياهان فاقد كلروفيل هستند. يك مثال خوب براي فهم موضوع زرد شدن برگ ها در پاييز است؛ به اين صورت كه با سرد شدن هوا فرآيند ساخت كلروفيل بتدريج كاهش مي يابد. در اين زمان است كه كار و تنوييدها، رنگدانه هاي طبيعي با رنگ هاي فراوان زرد، قرمز و نارنجي كه هميشه در برگها وجود دارند ديده مي شوند. در حقيقت اين رنگ سبز كلروفيل هاست كه مانع ديده شدن آنها در بهار و تابستان مي شود.
نور خورشيد متشكل از چند طيف نوري است گياهان زميني طيف نوري قرمز و آبي را جذب و طيف نوري سبز را دفع مي كنند. اين عمل باعث مي شود كه نور سبز منعكس شده و چشم ما گياهان را به رنگ سبز مشاهده كند.
طيف نوري جذب و منعكس شده توسط گياهان فضايي بر عكس گياهان زميني است و اين موضوع باعث مي شود گياهان فضايي، به رنگ قرمز و نارنجي مشاهده شوند.
تحقيقات بيشتر نشان مي دهد كه در بعضي از سياره ها نوري كه به سطح گياهان مي تابد بسيار زياد خواهد بود و باعث مي شود كه مقدار جذب نور در گياه فضايي كاهش يافته و گياه به رنگ سفيد و حتي بي رنگ مشاهده شود، همچنين اگر نور تابيده شده بر سطح گياهان بسيار كم باشد، باعث مي شود كه گياه تمامي نور تابيده شده را جذب كرده و هيچ نوري را منعكس نكنند، بنابراين گياهان به رنگ خاكستري يا سياه مشاهده خواهند شد.

مترجم: رزا بداغي

با سیارک‌های تروریست چه باید کرد؟ اگر ما انسان‌های زمینی خوش‌شانسي نباشیم، پس سیارک ۳۹۰ متری اپوفیس (Apophis) که به سوی زمین در حرکت است، در سال ۲۰۳۶ با زمین برخورد می‌کند.
اما اگر خوش شانس باشیم، این سیارک که اکنون لقب تروریست فضایی به آن داده شده، در سال ۲۰۲۹ در فاصله ۴۰ هزار کیلومتري (مدار ماهواره‌های مخابراتی) از کنار زمین عبور می کند.
ورد گفتن و به آینده بهتر دل بستن، بهترین راه اجتناب از خطر برخورد حتمی یک سنگ بزرگ آسمانی با زمین، و کار درست و منطقی نیست.
این برخورد، اقلیم کره زمین را تغییر خواهد داد، اگر اين سيارك در دريا سقوط کند، یک سونامی بسیار بزرگ را بوجود آورده و میلیون ها تن آب را بخار می سازد که در نتیجه به مدت طولانی مانع رسیدن نور خورشید به زمین می گردد. به بيان ديگر اين يعني پایان حيات در زمين !
بدبختانه، روش های محافظت از سیاره زمین در برابر بمباران احتمالي سیارک ها و دیگر اجرام آسمانی هنوز نوپا و تازه‌اند و باید در یک سیستم موثر جهانی مبارزه با سیارک ها، بررسي شوند.
یکی از راه های ممکن برای مبارزه با اپوفیس، تغییر مدار آن بوسیله کشش گرانشی می باشد ( یک سفینه بدون سرنشین که بتواند سیارک را از مدار فعلی آن خارج سازد). سیارک را می توان توسط چاشنی هسته ای بمباران کرد. با اینکه این روش از نظر تكنیکی قابل اجرا است اما از نظر سیاسی فعلأ غیر ممکن می باشد: زیرا استفاده از سلاح هسته‌ای در فضا ممنوع می باشد!
اما روسیه گام هايی را در جهت بهبود و اصلاح رصد و بررسی خطرات متجاوزین فضایی برداشته است.
به گزارش آسمان پارس، نمایندگی فضایی روسیه همراه با وزارت دفاع و اکادمی علوم آن کشور یک برنامه مبارزه با سیارک ها را آغاز نموده و اولین گام در جهت تحقق این برنامه، نصب یک رادار مخصوص در تلسکوپ 70 متری در اوسیریسک (Ussurisk) می‌باشد.
این رادار سيگنال های منعکس شده از اجرام فضایی را جمع آوری می کند. انجمن تولید و تحقیق لاووچکین روی یک برنامه فضایی برای سالهای 2012 تا 2014 که طبق آن هر اطلاعاتي در مورد اپوفیس جمع آوری مي‌شود، کار می کند. همچنين یک سلسله تجربیات بخاطر بررسی اینکه آیا می توان مدار سیارک را بوسیله فشار پایدار انرژی تغییر داد نیز در حال برنامه ریزی می‌باشد. با این هدف یک سفینه بدون سرنشین در حال ساخت می‌باشد و چندین سناریوی مختلف پرواز نیز در نظر گرفته شده است.
اگر برنامه مبارزه با سیارک ها با موفقيت همراه باشد، در آن صورت دانشمندان سراسر جهان می توانند سیارک را با دقت بیشتر نظارت و احتمال خطر آن را ارزیابی و راه‌های منحرف ساختن آن از مسیر را در نظر بگیرند. یک پایگاه اطلاعاتی بین المللی در مورد مدار اجرام سماوی، پیش بینی می‌کند که در 120 سال آینده 6 سیارک بزرگ زمین را تهدید می کند. اما امروز تنها سه کشور (روسیه، ژاپن و آمریکا)، اجرام بزرگ سماوی در حال گردش در منظومه شمسی ما را بررسی و نظارت می کنند. روسیه و آمریکا می توانند در مبارزه علیه سیارک ها که آمریکا به صورت خاص به آن علاقمند است، همکاری نمایند.
در نیمه خرداد ماه (زمان بررسی بودجه سال آینده ناسا)، نمایندگان آمریکا از نماینده ناسا درخواست همكاري بيشتر را با سازمان فضايي روسيه داشتند.آمریکایی ها باور دارند که اجرام سماوی مانند اپوفیس تمام بشریت را تهدید می کند. به عقیده یکی از نمایندگان دموکرات کنگره آمریکا که بر افزایش منابع برای همکاری بین المللی سیارک ها در بودجه ناسا تأکید می کرد، آمریکا باید مسئولیت‌ها را با دیگران تقسیم کند.
البته روسیه هم کنار نمی‌ماند، بلکه علاقمند است تا سیستم رادار یا آنتن 70 متری خود را برای ارتباطات عمیق فضایی با دیگران شریک سازد. این دستگاه که در دورترین قسمت شرقي روسيه - کریمه (Crimea) قرار دارد، می‌تواند تجهیزات آمریکا در پورتوریکو و کالیفرنیا را تکمیل سازد.
دو قدرت فضایی جهان با تشریک مساعی می توانند مهمانان ناخوانده خطرناک را از مسیر زمین به جانب دیگري هدایت نموده و خطرات تروریسم فضایی را خنثی سازند.

همشهري آنلاين

معماری و نجوم

قسمت دوم

شاید بتوان اظهار داشت که یکی از مهم‌ترین پدیده‌هائی که توجه انسان‌های نخستین را در زمینه شناخت جهان به‌خود جلب کرد، نظم مربوط به گردش زمین، ماه و چگونگی طلوع و غروب خورشید و حرکت ستارگان بود.برپایه گونه‌ای نمادپردازی که پیشینه آن در برخی از فرهنگ‌های دوران باستان مشاهده می‌شود، مهر، نماد جنس مذکر و آناهیتا نماد جنس مؤنث بود که خورشید و شیر و آتش را به مهر؛ گاو و آب را به آناهیتا نسبت می‌دادند. اهمیت خورشید و ماه در این آئین چنان بود که نیایش‌ها و آداب خاصی برای هر یک از این دو داشتند. برخی از پژوهشگران ابزار کرده‌اند که روز تعطیل مسیحیان یعنی یکشنبه و دوشنبه، که به زبان انگلیسی Sunday و Monday یعنی روز خورشید و ماه است، احتمالاً تحت‌تأثیر آئین مهرپرستی بوده است.
براساس پژوهش‌های آقای رضا مرادی غیاث‌آبادی بسیاری از چهارطاقی‌ها و برخی از دیگر بناهائی که ایشان آنها را مورد بررسی قرار داده‌اند، مانند بنای معروف به دهانه غلامان در نزدیکی زابل و بنای مشهور به کعبه زرتش در نقش رستم کارکرد نجومی داشته‌اند و ایشان با بررسی‌های میدانی که انجام داده‌اند، چگونگی رصد خورشید را در هر کدام از این بناها نشان داده‌اند. من در کتاب تخت جمشید که توسط دفتر پژوهش‌های فرهنگی و در مجموعه از ایران چه می‌دانم؟ چاپ سوم آن در سال ۱۳۸۳ منتشر شد، به نقش آئینی تخت‌جمشید اشاره کرده‌ام. تخت‌جمشید که نام آن در دوره هخامنشیان، پارسه بود، یک دژ حکومتی ـ سکونتی بود که برای برگزاری مراسم آئینی نوروز که اهمیت بسیار زیادی داشت نیز طراحی و ساخته شده بود. مهم‌ترین ساختمان این مجموعه که از آن برای مراسم آئینی ـ تشریفاتی نوروز استفاده می‌شد، کاخ آپاداناست که طرح آن جنبه نمادین دارد و آن را می‌توان مهم‌ترین طرح در فرهنگ معماری ایران دانست که بیشتر طرح‌های چهارتائی ایرانی براساس ساختار آن طراحی و ساخته می‌شده‌اند. در این بنا از بعضی مهم‌ترین اعداد مقدس در فرهنگ ایرانی مانند ۳، ۴، ۶، ۱۲، ۷۲ استفاده شده است. مجموع تعداد ستون‌های آن ۷۲ عدد است. عدد ۷۲ عددی بسیار مقدس در ایران و بین‌النهرین بوده است. در سرستون‌های آن از شکل نمادین جانوری استفاده شده و مهم‌ترین جبههٔ آن برای برگزاری مراسم نوروز، جبههٔ شرقی آن بود که در هنگام فرا رسیدن نوروز، نور خورشید از پشت کوه رحمت ـ که برخی محققان اظهار کرده‌اند که احتمالاً نام آن در دوران باستان کوه مهر بوده و محوطه‌ای مقدس به شمار می‌آمده است ـ به آن جبهه می‌تابیده است. مهم‌ترین نقش‌های حجاری شده که چگونگی برگزاری مراسم نوروز را نشان می‌دهد، در این جبهه قرار داشته است. نقش‌های مربوط به گروه‌ها و اقوام هدیه‌آورنده در این جبهه است. هم‌چنین نقش مربوط به جلوس داریوش و استقرار خشایارشا در پشت سر او و ارائه گزارش مراسم آئینی توسط وزیر تشریفات در وسط این پلکان بوده که براساس نظر برخی از پژوهشگران هنگامی‌که خشایارشا به قدرت رسید، دستور داد آن را در عمارت خزانه قرار دهند. در جلوی این کاخ میدان‌گاهی بود که مراسم این گروه‌ها و نیز خواص در آن برگزار می‌شد. البته کاخ صدستون بعدها در زمان خشایارشا ساخته شد و فضای این میدان را بسیار محدود و کوچک کرد. برای سان سپاه و نیز احتمالاً برای بازدید گروه‌های عظیم مردم یا قشرهای گوناگون از ایوان و جبهه غربی کاخ آپادانا و فضای باز واقع در پائین آن که در زیر صفه قرار داشت استفاده می‌کردند. در چند جای تخت‌جمشید نقش شیری وجود دارد که در حال غلبه بر یک گاه است.شیر نماد تابستان و گاو نماد زمستان بود و غلبه شیر بر گاو حاکی از فرا رسیدن نوروز بود که سرما و زمستان پایان می‌یافت. چنان‌که اشاره شد نقش‌های فراوانی با مفاهیم نجومی در معابد، مقابر و اهرام مصر وجود دارد و براساس بررسی بعضی از پژوهشگران جهت برخی از معابد در راستای امتدادهای نجومی طراحی و ساخته شده است و نمونه‌هائی از آنها در کتاب ستاره‌شناسی تمدن‌های کهن اثر ای.سی.کراپ ترجمه یاسمین نیک‌سرشت آورده شده است.
برای نمونه می‌توان به معبد آمون رع در کارناک که نزدیک شهر باستانی لوکسرو است، اشاره کرد. بر پایه‌های بررسی‌های لاکیر، این معبد در امتداد نور غروب خورشید در انقلاب تابستانی طراحی شده و ورودی آن به سمت شمال‌غربی است و خط دیدی به در ازای ۴/۶۰۸ متر این امکان را پدید می‌آورد که از این معبد به‌عنوان رصدخانه نیز استفاده کنند و طول دقیق سال خورشیدی و روز دقیق انقلاب زمستانی را تعیین کنند. تمدن مایا یکی از تمدن‌های باستانی است که پیشینه شکل‌گیری آن به حدود ۱۵۰۰ ق.م. می‌رسد و تا حدود ۱۵۲۱ میلادی که اسپانیائی‌ها سرزمین آنها را مورد هجوم قراردادند، از فرهنگ و تمدنی عالی برخوردار بودند. تمدن آنان بسیار ساده و در مواردی ابتدائی بود، چنان‌که اظهار کرده‌اند که آنان با وجود آن‌که معابد، کاخ‌ها و اهرام فراوان و متعددی را که بعضی از آنها بسیار عظیم است، ساخته‌اند اما از چرخ و ارابه و حیوانات بارکش چندان استفاده نمی‌کردند و بیشتر ابزارهایشان سنگی بود، اما در زمینه ریاضیات و نجوم بسیار پیشرفته بودند و مدتی پیش از آن‌که اروپائی‌ها عدد صفر را از هندی‌ها یاد بگیرند، آن را به‌دست آورده و به‌کار می‌بردند. محاسبات نجومی را نیز نسبت به امکانات آن دوران بسیار خوب انجام می‌دادند. آنان می‌دانستند که بین یک‌سال ۳۶۵ روزه با گردش خورشید در یک‌سال، مقدار اندکی تفاوت پدید می‌آید و برای تصحیح آن، اندازه سال خورشیدی را معادل ۲۴۲۰/۳۶۵ روز محاسبه می‌کردند. این محاسبه تنها به اندازه ۰۰۰۲/۰ از محاسبه امروز کمتر بود، چون طول واقعی سال خورشیدی ۲۴۲۲/۳۶۵ روز است. توجه بسیار زیاد آنان به نجوم و اعتقاد به تعیین سرنوشتشان توسط ستارگان و اهمیت دانستن اوقات و ایام سال سبب شد که بسیاری از معابد و هم‌چنین بسیاری از کاخ‌ها و ساختمان‌های عمومی که آنها کارکردهای آئینی هم داشتند، برای محاسبه زمان و گاه‌شماری مورد استفاده قرار می‌گرفتند. مهم‌ترین معابد آنان به شکل هرم مطبق ساخته می‌شدند. این نوع از معابد در اثر تحول تدریجی و گام به گام مقبره‌هائی بود که نخست به‌صورت یک خانه ساده واقع بر روی یک سفه بود.سکوی این نوع از بناها را در آغاز کمی بزرگ‌تر از سکوی خانه‌های عادی می‌ساختند و سپس به تدریج سکوهای بیشتری ساختند تا برپایه اندیشه‌ای که در دنیای کهن داشتند و در برخی از دیگر فرهنگ‌های باستان نیز مشابه آن دیده می‌شود، فضائی مرتفع مانند یک کوه برای نزدیکی بیشتر به آسمان پدید آید. ارتفاع بعضی از معابد هرمی شکل مایاها به حدود ۴۵ متر می‌رسد.
در بالای بسیاری از هرم‌ها یک مقبره وجود داشت. روش معمول آنان برای توسعه یک بنا به‌ویژه یک معبد چنین بود که پس از تخریب بخش‌هائی از آن، بنای بعدی را بر روی آن احداث می‌کردند و به این ترتیب گاه یک هرم مطبق در چند مرحله حاصل می‌شد و در این صورت در مواردی مشاهده شده که محل مقبره اصلی در درون و پائین هرم باقی مانده و تنها یک راه دسترسی به آن تعبیه می‌کردند. در بسیاری از موارد شمار طبقات یک هرم و نیز شمار پله‌های هرم به اندازه اعداد نمادین و مقدس آنان یا اعداد نجومی و مربوط به گاه‌شماری آنان بود. برای نمونه می‌توان به معبد کاستیلو در شهر چیچن ایتسا اشاره کرد که هرم آن نقشه‌ای به شکل مربع دارد و چهار پلکان در چهار طرف آن ساخته شده که هر کدام از آنها ۹۱ پله دارد که در مجموع شمار پله‌ها معادل ۳۶۴ عدد می‌شود که با سطح نهائی هرم به ۳۶۵ عدد می‌رسد که با تعداد روزهای سال برابر است. این معبد ۹ طبقه دارد، زیرا عدد ۹ در فرهنگ مایا مقدس بود. از این معبد برای رصد بعضی از ستارگان و کرات استفاده می‌شد. هم‌چنین در اوآشاکتون که در مرکز امپراتوری کهن مایا قرار داشت، معابدی وجود داشته است که آثاری از آنها باقی مانده است. یکی از معابد قدیمی آن‌جا هرمی با پلان مربع و چهار پلکان در چهار سمت آن است که در روی هرم نیز آثاری از جای چهار ستون وجود دارد که حاکی از وجود فضائی ستون‌دار و سرپوشیده در روی آن می‌توانستند با توجه به موقعیت سه معبد دیگری که در فاصله‌ای از آن قرار دارد، زمان طلوع خورشید را در اوقاتی مشخص از سال نظارت و کنترل کنند و به این ترتیب تقویت خود را کنترل و در صورت لازم اصلاح کنند. در چند شهر باستانی مایا معبادی به‌نام معبد خورشید یا معبد ماه وجود داشت، مانند معبد خورشید در پالنکه که تنها یک سمت آن دارای پلکان وجود بود.

حسین سلطان‌زاده

خورشید خراش‌ها در تیر‌رس سوهو دنباله‌دار‌ها از كنار خورشيد به سلامت عبور مي‌كنند، ولي اين عبور براي هر دنباله‌داري به سلامت ممكن نيست.
کاوشگر سوهو به عنوان یکی از مهمترین ايستگاه‌هاي تحقیقاتي در زمینه خورشید به حساب می‌آید. این کاوشگر روزانه عکس‌های بسیاری از خورشید و تاج آن تهیه می‌کند که بسیار ارزشمند هستند.
در برخی از تصاویر سوهو ستاره‌ها و سیاره‌ها به صورت اجرام نورانی قابل تشخیص هستند. اما در این بین اجرام سرگردان منظومه شمسی، دنباله‌دارها گاهی اوقات از دید این کاوشگر دور نمی‌مانند.
در تصاویر سوهو دنباله‌دارهای معروفی مانند ماخولز (2002)، بردفيلد (2004) و مکنات (2006) به زیبایی دیده شده بودند. اين دنباله‌دار‌ها از كنار خورشيد به سلامت عبور مي‌كنند، ولي اين عبور براي هر دنباله‌داري به سلامت ممكن نيست.
برخی از دنباله‌دارها که در دسته کرويتز قرار دارند به درون اتمسفر خورشید وارد می‌شوند و نام خورشید خراش را به وجود می‌آورند. این گونه دنباله‌دارها به اين دليل كه مدار آن‌ها به صورت بیضی یا هذلولی در نیامده، نمی‌توانند از دام گرانش قوی خورشید رهایی یابند و در این صورت زندگی آنها پایان خواهد یافت.
کاوشگر سوهو در جدید‌ترین عکسی که از خورشید تهیه کرده بود، در تاریخ سوم خرداد ماه، دنباله‌داری از این دسته را کشف کرد که به درون خورشید فرو رفت. همان‌گونه که در تصویر می بینید این دنباله‌دار وارد ميدان ديد دوربين باز سوهو (LASCO C2) شد و سپس با نزديك شدن بيش از حد به خورشيد با شيرجه‌اي به سطح آن سقوط کرد و در همان زمان از بین رفت.

بيشتر بدانيم

دنباله‌دار خراشان: در اواخر دهه 80 و دهه 90 میلادی ستاره‌شناسي آلمانی با نام هاينريش كرويتز، دنباله‌دارهای احتمالی خورشید خراش را که تا به آن هنگام رصد شده بودند را مورد بررسی قرار داد. او با این بررسی مطمئن شد که آن‌ها واقعاً خورشید خراش هستند. تا به امروز تمام دنباله‌دارهای خورشید خراش را به نام گروه کرويتز می‌نامند.

منبع : سايت نجوم
همشهري آنلاين