يكي از مطالعاتي كه در اين زمينه صورت گرفت ماموريتي بود كه مسافران آن را يك گروه سه تايي از موش‌ها تشكيل مي‌داد كه در يك سفر 91 روزه فضايي شركت كردند و سرانجام به سلامت به زمين برگشتند.
حال با توجه به شباهت ساختاري موش‌ها با بدن انسان مي‌توان از نتايج به دست آمده از تاثير اين سفر روي موش‌ها تا حدودي تاثيرات سفرهاي فضايي طولاني‌مدت را بر فضانوردان پيش‌بيني كرد.
تاثير در پيري
دانشمندان با بررسي غده تيروئيد اين موش‌ها متوجه شدند اين غده طي اين سفر از يك نوع مقاومت در برابر پيري برخوردار شده است.
تيروئيد غده‌اي است كه هورمون‌هاي مهمي توليد مي‌كند كه در تنظيم سوخت و ساز بدن و نيز ايجاد حساسيت بدن به ساير هورمون‌ها نقش دارند و پير شدن اين غده با اختلال و كاهش عملكرد طبيعي آن همراه است.
در غده تيروئيد موش‌هايي كه در زمين زندگي مي‌كنند، فوليكول قسمت مياني كوچك‌تر از فوليكول قسمت قشري است، ولي ماريا ماسيني و همكارانش با بررسي موش‌هاي فضانورد متوجه شدند همه فوليكول‌هاي اين موش‌ها هم سايز است و همچنين اين موش‌ها پذيرنده‌هاي بيشتري نيز براي هورمون‌هاي تحريك‌كننده تيروئيد به دست آورده‌اند.
اين شواهد حاكي از آن است كه اين موش‌ها از نظر عملكرد تيروئيد فعال‌تر شده و با افزايش تاثير اين هورمون‌ها در بدنشان عوارض پركاري تيروئيد نمايان است.
تست‌هاي خوني
طبق بررسي‌هايي كه روي ميزان گلبول‌هاي قرمز اين فضانوردان كوچك و حجم كلي خون آنها انجام شد، دانشمندان متوجه شدند اين مسافران از پديده‌اي موسوم به كم‌خوني سفرهاي فضايي در امان مانده‌اند.
برانو برا و همكارانش براي يافتن دليل آن روي ماده‌اي به نام تبوباربيتوريك اسيد راكتيو سابستنس (TBARS) كار كردند.
سلول‌ها بر اثر مواجه شدن با امواج راديويي ماده‌اي به نام ري‌اكتيو اكسيژن اسپسيس (ROS) توليد مي‌كنند كه قادر است سلول‌هاي چربي، پروتئين‌ها و دي‌ان‌اي را نابود كند. تي.بي.آ. آر.اس يك محصول جانبي آر.او.اس است و باعث تخريب ديواره سلولي مي‌شود.
در مقايسه‌اي كه بين اين موش‌ها و موش‌هاي زميني صورت گرفت معلوم شد در انواع فضانوردان تي.بي.آ. آر.اس افزايش قابل توجهي يافته است. در واقع محققان انتظار دارند با دادن يك رژيم غذايي غني از آنتي‌اكسيدان بتوانند جلوي ايجاد برخي از عوارض نامطلوب بودن را در فضا بگيرند.
شوك اسپرم
از دسته اندام‌هاي ديگري كه آسيب‌پذيري زيادي در مواجه با امواج راديويي دارد اندام توليدمثل است. جوزف تاش در اين زمينه گفته: در صورت بروز يك توفان ناگهاني خورشيدي، ذرات آسيب‌رسان فراواني مي‌توانند به فضانوردان برخورد كنند كه براي سلامت بشدت مضرند.
ماريا مسيني از دانشگاه جنوآ در مطالعاتش روي اين موش‌ها پي برد تعداد اسپرم‌هاي اين موش‌هاي فضانورد چيزي حدود 90 درصد كاهش يافته، با اين حساب اين موش‌ها طي سفر طولاني فضايي بخش اعظم توانايي توليد مثل خود را از دست داده و تنها توانايي محدودي براي آنها باقي مانده بود.
تاش همچنين مي‌گويد امواج راديويي تنها عامل موثر بر بارداي نيست و نبايد تاثير شرايط گرانش ناچيز را نيز بر بارداري فراموش كرد.
بيضه در پستانداران براي عملكرد طبيعي خود احتياج به محيطي خنك‌تر از فضاي عمومي بدن دارد به همين دليل در كيسه‌اي به نام اسكروتوم به حالت تعليق در آمده‌اند و حال شرايط كم‌گرانش خارج از جو زمين را در نظر بگيريم.
چيزي كه مسلم است اين كه در اين حالت بيضه‌ها نيز از حالت عادي خارج شده و در فاصله كمتري از بدن قرار مي‌گيرند كه اين خود باعث افزايش حرارت اين كيسه مي‌شود. علاوه بر عامل حرارت بايد به استرس و هيجانات روزمره نيز به عنوان عامل موثر در كاهش توليد اسپرم اشاره كرد و اين‌كه در شرايط استرسي نيز توانايي جنسي و توليد اسپرم توسط بيضه‌ها كاهش مي‌يابد.
با اين همه، هنوز تاثير دقيق سفرهاي فضايي در سلامت جنسي انسان به طور كامل روشن نشده است.
بدنسازي
در وضعيت بي‌وزني علاوه بر تاثيرات فوق، فضانوردان از ضعف عملكرد ماهيچه‌هاي خود نيز رنج مي‌برند، به نحوي كه حتي نمي‌توانند مشابه شرايط زميني پاهاي خود را كاملا به حالت كشيده نگه دارند و اين خود بتدريج باعث تحليل عضلاني آنها مي‌شود.
طبق مطالعه‌اي كه روي عضلات اين فضانوردان صورت گرفت معلوم شد بر اثر اين شرايط بيشتر عضلاتي كه در حركات كششي آهسته دخالت دارند دچار تغيير شدند، طوري كه حتي برخي از آنها تا 20 درصد از فيبر‌هاي عضلاني خود را از دست دادند، در حالي كه در شرايط يكسان ماهيچه‌هاي دخيل در كشش‌هاي سريع كه در حركات سريع و كوتاه دخيل‌اند، تقريبا بدون تغيير ماندند و تاثيري نگرفتند.
ولي چنان كه اين سفر‌ها همچنين ادامه پيدا كند، ماهيچه‌هاي حفظ‌كننده حالت بدن بتدريج بعد از گذشت حدود دو هفته به شرايط جديد عادت كرده و اين خود از وخامت ماجرا مي‌كاهد. استفانو شيافينو و گروهش در مطالعه روي موش‌ها به اين نكته پي بردند كه فيبر‌هاي عضلاني دخيل در حركات آهسته آنها درست به اندازه‌اي تحليل مي‌روند كه در ماموريت‌هاي كوتاه انتظار مي‌رود.
اين نتيجه مي‌تواند براي فضانورداني كه قصد سفرهاي طولاني به فضا دارند، خبر خوبي باشد. آلان هرگنز در اين مورد مي‌گويد: ماهيچه‌ها اندام‌هاي انعطاف‌پذيري هستند كه شايد بعد از چند هفته اقامت در شرايط فضا بتوانند با شرايط كم‌گرانشي خود را وفق دهند و از پيشرفت اين نوع آسيب‌ها جلوگيري كنند كه اين خود جاي اميدواري است.
برعكس آنچه تاكنون به نظر رسيد تنها عضلات دخيل در حركات كوتاه تحت تاثير قرار نمي‌گيرند، بلكه عضلات دخيل در حركات كوتاه و بلند هر دو با هم تحت تاثير اين شرايط قرار مي‌گيرند، ولي نكته اين است كه گاهي عضلات مسئول حركات تند از اين آسيب‌ها محفوظ مي‌مانند.
اين تيم از دانشمندان همواره در صدد يافتن راهي هستند تا از طريق آن بتوانند تا حد امكان از ايجاد اين آسيب‌ها پيشگيري كنند يا حداقل ميزان آن را كاهش دهند.
سارا تاولا و همكارانش سه موش را از نظر ژنتيكي دستكاري كردند، طوري كه اين موش‌هاي دستكاري شده قادر بودند يك نوع پروتئين اضافي را كه در تكامل استخوان‌ها نقش داشتند نيز توليد كنند.
طبق بررسي‌ها، اين دسته از موش‌ها از نظر تضعيف استخوان‌ها در امان بودند و تنها چيزي حدود سه درصد از توده استخواني خود را از دست دادند، در حالي كه ساير موش‌ها 41.5 درصد از توده استخواني خود را بر اثر بودن در شرايط بي‌وزني از دست دادند كه اين نتيجه مهمي محسوب مي‌شود.
نبايد فراموش كرد برگرداندن اين استخوان‌ها به حالت عادي كار بسيار دشواري است و با روشن شدن اين مطلب دانشمندان اميدوارند با كمك گرفتن از اين پروتئين بتوانند فضانوردان را تا حدي از اين آسيب‌ها مصون نگه دارند.
newscientist - مترجم: بهروز يزدان‌پناه
