او كه هم‌اكنون سكان تجاری‌سازی سفرهای فضایی با محصولات ارزان‌قیمت را در دست دارد، سابق بر اين شركت بزرگ Paypal، بزرگ‌ترين موسسه مالي اينترنتي را پايه‌گذاري كرده بود كه جابه‌جايي پول براي خريدهاي دنياي مجازي را مديريت مي‌كرد. او همچنين يكي از مديران اصلي شركت تسلاست كه قصد دارد اتومبيل‌هاي آينده را با الكتريسيته براند.
سفر كپسول فضايي دراگون به فضا و رساندن اولين محموله به ايستگاه فضايي بين‌المللي توسط تاكسي‌هاي فضايي بخش خصوصي، به گفته بولدن، رئيس ناسا، آغازگر عصر نوين فضايي دنيا بود. عصري كه يك مرد از دنياي اينترنت، پشت آن ايستاده است.
هزینه بالای سفرهای فضایی همواره یكی از محدودیت‌های بزرگ در توسعه و تجاری‌سازی آن بوده است. شاید در بین ثروتمندان تعداد اندكی باشند كه علاوه بر توانایی تامین هزینه‌های چنین سفری، جسارت و علاقه لازم برای این كار را نیز داشته باشند. اما صنعت توریسم فضایی هرگز با تكیه بر این بازار محدود نمی‌تواند به رشد و توسعه بیشتر خود بیندیشد. با وجود تمام این محدودیت‌ها و چالش‌ها، ايلان ماسك در 30 سالگی اندیشه فرستادن انسان به مریخ را در سر می‌پروراند. تحصیلات ايلان در زمینه فیزیك و مدیریت كسب و كار بود و روحیه كارآفرینی از همان سال‌های جوانی در وجود او شكل گرفته بود.
ايلان در شروع كار در سال 2002 تصمیم گرفت فعالیت فضایی خود را با تاسیس یك زیستگاه كوچك در سطح مریخ آغاز كند. هزینه ساخت این زیستگاه كه از چند موجود زنده، چند گیاه و مقداری آب و خاك و همچنین هوا تشكیل می‌شد چندان زیاد نبود. اما مساله اصلی، هزینه بالای پرتاب و نشاندن این اكوسیستم در سطح مریخ بود. بنابراین او خیلی زود مهم‌ترین مانع در تجاری‌سازی سفرهای فضایی را تشخیص داد.
در آن زمان هزینه‌هایی كه شركت‌های آمریكایی برای ساخت و پرتاب راكت‌های فضایی می‌گرفتند بسیار بیشتر از حد انتظار ايلان بود و بنابراین او به امید یافتن راه‌حل‌هایی ارزان‌تر راهی روسیه شد. ايلان پس از 3 سفر به روسیه، متوجه شد كه علی‌رغم هزینه پایین موشك‌های روسی، ریسك كار با این شركت‌ها خیلی زیاد است. او پس از این 3 سفر با دست‌های خالی راهی آمریكا شد. او بعدها تعریف می‌كرد وقتی سوار بر هواپیما بودم به این مساله فكر می‌كردم كه چگونه می‌توان هزینه ساخت راكت‌ها را كاهش دهم. مطمئنا هزینه ساخت یك راكت در كمترین حالت برابر با مجموع قیمت اجزای به كار رفته در آن بود؛ اما چگونه می‌شد این اجزا را با كمترین هزینه در كنار هم قرار داد و راكت‌های مورد نظر را ساخت؟
او پس از بازگشت به آمریكا شركت خود را به نام «فناوری‌های اكتشاف فضا» (كه اختصارا اسپیس ـ ایكس نامیده شد) تاسیس كرد. اهداف اصلی كه ايلان در این شركت دنبال می‌كرد عبارت بودند از ارزان و در دسترس ساختن سفرهای فضایی و همچنین ایجاد امكان زندگی چندسیاره‌ای برای مردم.
نه سال پس از تاسیس اسپیس ـ ایكس و با تلاش‌هاي شبانه‌روزي ايلان و همكارانش، این شركت 1500 كارمند را به استخدام خود درآورده بود كه در زمینی به مساحت بیش از 5 هكتار مشغول فعالیت‌های فضایی بودند. فالكون ـ9 یكی از محصولات موفق این شركت بود كه می‌توانست محموله‌ای 10 تنی را به مدارهای كم‌ارتفاع زمیني برساند. همچنین فضاپیمای دراگون، اولین فضاپیمای تجاری جهان كه توانست به مدار رفته و مجددا به زمین بازگردد، از دیگر محصولات این شركت است. اسپیس ـ ایكس هم‌اكنون خود را برای ارسال 12 فروند فضاپیمای دراگون به ایستگاه فضایی بین‌المللی كه برنامه آن به سفارش ناسا تنظيم شده است در سال‌هاي آینده آماده می‌كند كه حجم قرارداد آن به حدود 3 هزار ميليارد تومان مي‌رسد. اما دستاورد بزرگ‌تر و مهم‌تر اسپیس ـ ایكس ساخت مدل سرنشین‌دار دراگون است كه قرار است پس از سال 2015 نقش شاتل‌های فضایی را به عهده گيرد.
اسپيس ـ ايكس بيشتر موفقيت‌هاي خود را مديون ايلان و افكار بلند اوست. شايد وقتي ايلان ماسك ايده سفرهاي تجاري به فضا را در سال 2002 با جديت پيگيري مي‌كرد، بسياري نمي‌توانستند باور كنند كه هزينه بيش از 80 ميليون توماني به ازاي پرتاب هر كيلوگرم به مدار تا 10 سال ديگر به كمتر از 8 ميليون تومان كاهش يابد. اين قيمت حتي در مقايسه با قيمت‌هاي شركت‌هاي ارزان‌قيمت چيني هم قابل رقابت است و اين در حالي است كه اسپيس ـ ايكس در حال حاضر برنامه كاهش قيمت تا مرز 5/3 ميليون تومان در هر كيلوگرم تا سال 1393 را در برنامه دارد. اتفاقي كه اگر رخ دهد آينده صنعت فضايي را متحول خواهد كرد.
رمز موفقيت اسپيس ـ ايكس
پس از گذشت حدود يك دهه از شروع فعاليت اسپيس ـ ايكس، هنوز راز موفقيت اين شركت و چگونگي كاهش قيمت محصولات آن در پرده‌اي از ابهام است. اگر چه ايلان ماسك براحتي در مورد محصولات شركت و برنامه‌هاي آينده آن صحبت مي‌كند، اما تاكنون هيچ اختراعي از محصولات آن ثبت نشده است. ايلان مي‌گويد ما اصلا دوست نداريم پس از انتشار روش كار و فناوري‌هاي خودمان، شاهد كپي شدن آن توسط شركت‌هاي چيني باشيم تا مجبور شويم چند سال بعد محصولات خودمان را از آنها بخريم. اما ايلان رمز موفقيت اسپيس ـ ايكس را در يك كلمه خلاصه مي‌كند: سادگي. او مي‌گويد: سادگي محصولات، به افزايش قابليت اطمينان و كاهش هزينه‌ها منجر مي‌شود.
نكته: سفر كپسول فضايي دراگون به فضا و رساندن اولين محموله به ايستگاه فضايي بين‌المللي توسط تاكسي‌هاي فضايي بخش خصوصي، به گفته بولدن، رئيس ناسا، آغازگر عصر نوين فضايي دنيا بود. عصري كه يك مرد از دنياي اينترنت، پشت آن ايستاده است
ايده ساده كردن محصولات پيچيده در عمل كار سهلي نيست. بخصوص در صنعت فضايي كه معمولا موضوع هزينه و سادگي محصولات در آخرين اولويت براي طراحان قرار دارد. به عنوان مثال موتورهاي شاتل فضايي، داراي بالاترين راندمان در تاريخ صنعت هوافضا بوده‌اند؛ اما پيچيدگي اين موتورها آنقدر زياد بود كه بين هر دو پرواز، هزاران نفر ساعت صرف بازبيني اجزا و آماده‌سازي آن براي پرواز بعدي مي‌شد. طبيعتا اين سطح از پيچيدگي علاوه بر افزايش هزينه‌هاي مربوط به عمليات، به افزايش هزينه‌هاي طراحي و ساخت نيز مي‌‌انجامد.
اما مزيت مهم‌تر ساده‌سازي محصولات، افزايش قابليت اطمينان آنهاست. در صنعت فضايي، موضوع اطمينان‌پذيري يك محصول اهميت فوق‌العاده بالايي دارد. چرا كه عملكرد نادرست حتي يك بخش كوچك در يك ماهواره يا موشك، مي‌تواند منجر به نابودي كل سيستم شود. بدون شك حركت به سمت ساده كردن سيستم‌هاي پيچيده پرتاب يكي از رموز موفقيت اسپيس ـ ايكس در جلب نظر مشتري‌ها بوده است. چرا كه آنها در يك پروژه چند ميليارد دلاري فضايي به شرط اطمينان از عملكرد مناسب يك سيستم حتي حاضرند چند صد ميليون دلار بيشتر خرج كنند.
رقباي بزرگ
شركت تازه‌پاي ايلان در بازار پرتاب‌هاي فضايي با شركت‌هاي بزرگي همچون بوئينگ و لاكهيدمارتين رقابت مي‌كند. مسائل مالي و هزينه‌هايي كه اين شركت‌ها براي هر پرتاب دريافت مي‌كنند هيچ گاه به طور عمومي منتشر نشده است. اما با توجه به اسناد بودجه‌اي اين شركت‌ها در سال 1389 كه حاكي از دريافت 2 هزار ميلياد تومان براي سه پرتاب بوده، مي‌توان هزينه هر پرتاب را حدود 670 ميليارد تومان تخمين زد. ايلان ماسك معتقد است هزينه‌هاي بالاي اين شركت‌ها ناشي از نگرش مالي اشتباه آنهاست. چرا كه آنها سود خود را به صورت درصدي از رقم كلي كار مي‌بينند و لذا بيشتر مايل به افزايش رقم قراردادهايشان هستند تا كاهش هزينه‌ها. به عنوان مثال در طرح موشك سه مرحله‌اي اطلس 5، از سه تكنولوژي مختلف براي هر مرحله استفاده شده است. اين كار اگر چه به افزايش كارايي اين موشك منجر شده اما هزينه‌هاي طراحي و توسعه آن را تا 3 برابر افزايش داده است.
در اين فضاي كسب و كار، به نظر مي‌رسد استراتژي شركت اسپيس ـ ايكس كاهش قابل توجه قيمت در ازاي كاهش چند درصدي در كارايي سيستم‌هاست. اين رويكرد در عمل موفقيت زيادي را براي اسپيس ـ ايكس به همراه داشته است؛ چرا كه براي مشتريان قيمت يك محصول و قابليت اطمينان آن بسيار مهم‌تر از ميزان بهينه بودن آن است.
به عنوان مثال، اسپيس ـ ايكس در هر دو مرحله موشك فالكون از يك نوع سوخت، يك نوع موتور و يك نوع آلياژ براي بدنه استفاده كرده است. اين انتخاب‌ها اگرچه ميزان كارايي كلي فالكون را چند درصدي كاهش داده، اما در عوض به كاهش چشمگير قيمت نهايي محصولات اين شركت انجاميده است. بسياري از قطعات مورد استفاده در موشك فالكون ـ9 در شركت اسپيس ـ ايكس ساخته شده‌اند. ايلان مي‌گويد بسيار اتفاق افتاده كه ما سفارش ساخت قطعه‌اي را به ساير شركت‌ها داده‌ايم؛ اما آنها براي اين كار يك سال زمان و چند صد ميليون تومان پول خواسته‌اند. در حالي كه ما با بهره‌گيري از متخصصان خودمان همان كار را در چند ماه و با هزينه بسيار پايين انجام داده‌ايم.
روي دوش آپولو
براي برخي از مهندسان و علاقه‌مندان صنعت فضايي، فعاليت‌هاي شركت اسپيس ـ ايكس يادآور دوران شكوفايي و رشد ناسا در زمان پرتاب موشك‌هاي آپولو و سفر انسان به ماه است. ارسال اولين فضاپيماي بخش خصوصي به مدار توسط اين شركت و همچنين روياي قدم گذاشتن در سطح مريخ يادآور تلاش‌هاي ناسا براي ارسال اولين ماهواره يا قدم گذاشتن اولين انسان بر سطح ماه است. اما مهندسان اسپيس ـ ايكس و همچنين ايلان ماسك به عنوان مدير اين شركت معتقدند چيزي كه باعث شده آنها امروز بتوانند اين مسير را با هزينه‌هاي نسبتا پايين و در زمان كوتاه‌تري طي كنند، وجود تجربه‌هايي از گذشته است. موشك فالكون بر دوش غولي به نام آپولو قرار گرفته و اگر شركت اسپيس- ايكس بنا داشت اين پروژه را از جايي كه ناسا در 1960 آغاز كرد، تعريف كند، شايد هرگز به اين نقطه نمي‌رسيد. ايلان عميقا معتقد است آنها ميراث‌خوار دانشمندان، متخصصان، فضانوردان و مديراني هستند كه با شجاعت و درايت تمام، براي نخستين بار انسان را به ماه بردند.
