مقالات زبان های خارجی

چهارصد سال پيش، يعني در سال 1604 ميلادي، ميگوئل دو سروانتس اسپانيايي اين امكان را يافت تا اولين بخش كتاب جاودانه خون دن كيشوت را به چاپ برساند؛ اثري كه بعدها عنوان نخستين رمان ادبيات داستاني جهان را به خود اختصاص داد. درسال 1351 شمسي نيز ايرج پزشكزاد نويسنده ايراني كتاب جنجالي خود دايي جان ناپلئون را منتشر كرد، كتابي كه با استقبال گسترده قشر كتابخوان مواجه شد و با ساخته شدن مجموعه تلويزيوني از اين كتاب، اشتهار آن فراگير شد. نوع ادبي هر دوكتاب هزل است، هزلي كه استادانه ازهجو دوري مي جويد و همين نقطه قوت اين دو اثر محسوب مي گردد. اما آنچه حائز اهميت به نظر مي رسد و موضوع اين مقاله را هم مي شود، قرابت اين دو اثر است. دو قهرمان «مسئله دار» اين دو رمان- يعني دن كيشوت و دايي جان ناپلئون – دچار ايده اليسمي انتزاعي و در پي احياي گذشته اي اند كه روند تاريخي-اجتماعي محيط، ديگر اجازه اين احيا را نمي دهد؛ بنابراين براي اين دو گريزي نيست و هر دومحكوم به غروب در نااميدي اند.

 نسخه قابل چاپ

در اين نظم گاهشمارانه، راوي داستان كه بوف كور نام دارد با نقاشي تكراري روي جلد قلمدان زندگي مي كند و در خانه اي كه خلوتگاه يا پنگاه زمستاني اوست، نقاشي مي كند و اغلب لحظات زندگي را در خلسه مي گذراند و به عشقي وسواسي و جنون آميز، به همسري كه به دست خود كشته ، دل مشغول است. لكاته براي بوف كور هيچ نشاني ازعواطف عالي انساني ندارد، در حالي كه مادر وي زني است بسيار مهربان و دلسوز كه براي بوف كور مادري كرده است. اين دو زن يا «دو نيمه زن» جانشين مادر اصلي او يعني بوگام داسي اند. رابطه بوف كور با مادر و پدر به دو مرحله تقسيم شده است: مرحله نخستين رابطه او با مادر «زيست شناختي» است (مادر زاينده) و پدري «دو تكه» كه به شكل دو برادر دو قلو است. براي او مادر ابژه نخستين است، و ابژه هاي دومين نيزشامل پدر و جانشينان پدر و مادرند كه آن ها نيز همه دو نيمه شده اند؛ ننجون-دايه، مادري مهربان است و لكاته دختر اوست. اين دو زن در درون خانه بوف كور به سر مي برند و در بيرون دو مرد را مي بيند: پيرمرد خنزر پنزري است و ديگري مرد قصاب كه در انتها، بوف كور احساس مي كند كه آميخته اي از اين دو مرد شده است. اين طرح دوتايي كه در اين مقاله به آن پرداخته مي شود، در تمامي سرگذشت گسترده است، بوف كور بر اساس دوگانگي (ثنويت) و جفت و همزاد بنا شده است كه پايه اي ترين دو گانگي آن، تقابل زندگي و مرگ و خير و شر يا اثيري و رجاله است.

 نسخه قابل چاپ

دستورهاي سنتي به ساختار جمله عنايت زيادي داشته اند و همچنان بر اين باورند كه مجموعه سازه هاي يك جمله و معاني مترتب بر واژه ها نه تنها جمله اي را به صورت دستوري و نادستوري عرضه مي دارند، بلكه معنايي و نامعنايي آن را مشخص مي كنند. به عبارت ديگر، جمله رامجموعه اي از سازه ها مي دانند كه با حفظ تقدم و تاخر افاده معني هم مي كند. در اين جستار بر آنيم تا نشان دهيم جمله، حتي در ساده ترين نوع خود، داراي تموج تفسيري است. پس توصيف ما از ساختار جمله و يا بند بايد فراتر از حد به اصطلاح توصيف معنايي باشد و مقوله هاي صورت منطقي آن نيز بايد لحاظ گردند.

 نسخه قابل چاپ

مهارت هاي زباني كه در ادبيات آموزش زبان از آنها با عناوين مهارت هاي اصلي، پايه و كلاسيك نام برده مي شود، غالبا در قالب چهار مهارت شنيدن، صحبت كردن، خواندن و نوشتن دسته بندي شده اند. به تازگي مهارت هاي ديگري ازقبيل درك بصري، شايستگي (بين) فرهنگي، تفكر انتقادي، مهارت ترجمه و دوزبانه بودن با عنوان مهارت پنجم در آموزش زبان مطرح شده اند. طرح اين مهارت ها با توجه به خاستگاه نظري وكاربردي آن ها، خود حاكي از عدم جامعيت مهارت هاي كلاسيك در زبان آموزي است. افزودن مهارت پنجم الزاما به معناي جايگزيني مهارت هاي زباني نيست، بلكه توجه دادن به بعدي ضروري و مهم در راستاي تسلط كامل به يك زبان است. در نوشته حاضر ضمن بررسي ترمينولوژي مهارت پنجم از ديدگاه هاي مختلف، بعد فرهنگي اين مهارت و همچنين اهميت و ضرورت آن در آموزش زبان مورد مداقه قرار مي گيرد.

 نسخه قابل چاپ

علم ترجمه شناسي امروزه بيشتر به عنوان يك واقعيت زنده، فعال و بسيار كارآمد درجهت انتقال و تبادل عقايد و نظرات در نظر گرفته مي شود. تحقيقات انجام شده در زمينه زبان شناسي كاربردي و نقش آن درترجمه و تربيت مترجم باعث گرديده تا تحقيقات نظري وكاربردي ترجمه حوزه مستقلي را در مطالعات به خود اختصاص دهد. هدف از مقاله حاضر ارائه ديدگاه هاي كلي و عملي در زمينه ترجمه است كه و سعي خواهد شد تا سه ديدگاه مطرح در دنياي ترجمه، يعني ترجمه پذيربودن، ترجمه ناپذير بودن و نسبي بودن ترجمه را با توجه به نظريات زبان شناسان و ترجمه شناسان مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار داد. با توجه به اين كه ديدگاه هاي فوق داراي بعد فلسفي نيز مي باشند، بنابراين در اين مقاله فقط سعي شده به مسائل زباني و مشكلات ترجمه از زباني به زبان ديگر بدون در نظر گرفتن ابعاد فلسفي آن پرداخته شود و ابعاد زبان شناسي موضوع مورد بررسي قرارگيرند.

 نسخه قابل چاپ

يكي ازمسائل پيچيده زبان روسي براي فارسي زبان ها وجود جملات تك عضوي است. جملات تك عضوي يكي از انواع جملات ساده است كه در آن فقط يك عضو اصلي نهاد يا گزاره وجود دارد. در ساختار نحوي زبان روسي وجود فقط يك عنصر به عنوان عضو اصلي، پديده اي معمول و رايج بوده، با اين حال جمله چه به لحاظ ساختار و چه به لحاظ معنا كامل و غني است. دليل وجود اين ساختارها در اين است كه گوينده با در نظرگرفتن بافت جمله و مقصود خود از خبر، ضرورتي در استفاده از كلمه اي كه به طور صريح بيان كننده فاعل باشد، نمي بيند. اين گونه جملات با توجه به شكل و معنا، به انواع مختلفي تقسيم مي شوند. در اين مقاله سعي شده است يكي از انواع آن ها در مقايسه با ساختارهاي دو عضوي مورد بحث قرار گيرد.

 نسخه قابل چاپ

گروه كلمه و يا ساخت جمله، تحت تاثير ارتباط نحوي كلمات با يكديگرند. كلمات، وقتي در كنار يكديگر قرار مي گيرند، از لحاظ نحوي بر يكديگر تاثير مي گذارند. در اين تاثير و رابطه درون نحوي است كه مي توان به سه نوع رابطه همساني، وابستگي و دو طرفه اشاره كرد. رابطه همساني آن است، كه نقش اعضاي تشكيل دهنده جمله يا گروه كلمه، به لحاظ نحوي با يكديگر برابر باشند. برخلاف رابطه همساني، در رابطه وابستگي نقش اعضا از يكديگر متمايز است و حداقل يك عضو هسته و عضو يا اعضاي ديگر، وابسته واقع مي شوند. رابطه دو طرفه، بين نهاد و گزاره اتفاق مي افتد. هر يك از روابط نحوي فوق به كمك ابزار نحوي خاصي بيان مي شوند. كه از آن جمله مي توان به نقش نماي كسره و حروف اضافه، ترتيب قرارگيري كلمات، آهنگ و نقش نماي «را» در زبان فارسي، حروف اضافه، حروف ربط، ترتيب قرار گيري كلمات، آهنگ و پايانه صرفي در زبان روسي اشاره كرد.

 نسخه قابل چاپ

مقايسه زبان ها يا زير نظام هاي آن ها فرايندي است كه حاصل آن مي تواند هم به افزايش آگاهي ما درباره ساخت زبان ها، شباهت ها و تفاوت هاي آن ها منجر شود و هم در تحقق اهداف كاربردي در فعاليت هاي مربوط به حوزه زبان، به ويژه در ترجمه و آموزش زبان موثر واقع شود. وقتي صحبت از مقايسه دو چيز مي شود، بيشتر پي بردن به شباهت هاي آن ها مطمح نظر است، اما در مقابله بيشتر پيدا كردن تفاوت ها مد نظر است. فرض بنيادي در تجزيه و تحليل مقابله اي زبان ها آن است كه وقوع برخي خطاهاي زباني نظام مند ازسوي فراگيران زبان خارجي، نتيجه دخالت الگوهاي زبان مادري و يا زبان اول آنها در فرايند يادگيري است. مقاله حاضر به مقابله يكي از زير نظام هاي دو زبان فارسي و ژاپني، يعني ساخت صوتي آنها مي پردازد. فارسي و ژاپني، به خانواده هاي زباني متفاوتي تعلق دارند، اما شباهت هاي زيادي در فهرست صوتي آنها مشاهده مي شود. هر چند كه در اين ميان تفاوت هايي هم وجود دارد.

 نسخه قابل چاپ

مطالعه فرايند تنشي گفتمان ادبي، مبتني بر بررسي تعامل بين گستره ها و فشاره هاي گفتماني است. پايگاه انديشه اي چنين مطالعه اي را بايد در نظريه هاي زباني مربوط به حوزه آواشناسي جست: تكيه برهاي زباني از دو ويژگي مهم پيروي مي كنند؛ يا اين كه از فشار و شدت برخوردارند كه اوج آن ها را در پي دارند و يا اين كه بدون فشار و ضعيف اند كه افت آن ها را سبب مي شوند. اما در گفتمان ادبي، به دليل فرايندي بودن عمليات زباني اين اوج و افت خود را در طول گفتمان نشان مي دهند. از تعامل بين فشاره ها و گستره هاي گفتماني چهار طرح واره فرايندي شكل مي گيرد كه عبارتند از الف) طرح واره فرايندي افت فشاره عاطفي و اوج گستره شناختي؛ ب) طرح واره فرايندي اوج فشاره عاطفي و افت گستره شناختي؛ ج) طرح واره فرايندي اوج هم زمان فشاره ها و گستره ها؛ د) طرح واره فرايندي افت هم زمان فشاره ها و گستره ها. مطالعه اين فرايند ها از يك سو نشان خواهد داد كه گفتمان ادبي جرياني سيال است كه هيچ گاه نمي توان آن را پايان يافته يا تثبيت شده دانست، و از سوي ديگر مشخص خواهد كرد كه چگونه دو گونه شناختي و عاطفي در تعامل با يكديگر سبب توليد معنا مي شوند.

 نسخه قابل چاپ

اقوامي که قرن ها در ناحيه اي زيسته اند، همواره شاهد وقوع رخدادهايي گوارا و ناگوار، دشوار و سهل بوده اند. پيروزي ها داشته اند و فتح ها، شکست ها و هزيمت ها، جهان گشايي ها و پهلواني ها. راندن مهاجمان و پذيرا شدن آنان. گذشتگان رفتند و بستري از خاطرات حماسي براي آيندگان فراهم آوردند. خاطراتي که استواري مباني مليت آنان است، و از همين خاطرات است که اسطوره ها، افسانه ها، داستان ها و قصه ها پديد آمدند. داستان هايي که بيانگر عظمت، جلال قوم و جانفشاني ها و فداکاري ها بود. داستان هايي که خود منظومه هايي شدند، عظيم و جاودانه. جاودانه و جاودانگي هاي پهلوانان حماسي، رويين تنان قهرمان و ناميرايان تاريخ، موضوع مورد بحث اين مقاله، برخاسته از اسطوره و پيوسته به تاريخ يا بالعکس است. منظومه هايي حماسي که گر چه در آغاز، هر يک به قومي تعلق داشته اند، اما امروزه هم? آنان عضو خانواد? ادبيات داستاني جهانند.

 نسخه قابل چاپ

از ويژگي هاي برجسته داستان هاي آنتون چخوف، نويسنده نوآور روسيه، ساده نويسي و کوتاه نويسي است. آثارش حجم کم، زبان شيوا و واژه هاي پرمعنا دارند. در اين مقاله ابتدا به چگونگي فعاليت ادبي نويسنده و انتشار آثار اوليه وي با اسامي مستعار و سپس به ويژگي هاي محتوايي و نحوه به کارگيري کلمات و عباراتي که داراي مفاهيم دروني اند اشاره مي شود، پس از آن ساختار داستان هاي اوليه او «مرگ کارمند»، «چاق و لاغر» و «بوقلمون صفت» مورد بررسي قرار مي گيرند. از ويژگي هاي ساختاري داستان هاي چخوف، مي توان به وجود قهرمان هاي پشت صحنه که نقشي سازنده در گسترش جريان اثر دارند، اشاره کرد. چخوف در داستان هاي اوليه خود، گاهي بدون اشاره به شکل ظاهري قهرمان و يا با اشاره هايي بسيار کوتاه، يعني فقط در حد يک يا چند کلمه، به بررسي شخصيت آنان مي پردازد.

 نسخه قابل چاپ

اسطوره، از دیدگاه پدیدار شناسی، باوری دینی، آیینی است. روایت درباره ایزدان یا ایزد گونه هایی است با قدرت های جسمانی و روحانی فوق طبیعی، که مردم آن را حقیقی پندارند. با نگهی به متون کهن در ادیان گوناگون به روایت هایی اسطوره ای بر می خوریم که قهرمانان آنان گاه پیام آوران دینی الهی اند چون نوح و سلیمان و گاه شهریاری ایزد گونه چون جم اوستایی که موضوع این مقاله است. مقاله حاضر اسطوره جم (جمشید) را در دو بخش بررسی می کند؛ نخست جم از کهن ترین مستندات هند و ایرانی (وادها و گاهان) بازیابی شده و در بخش های اسطوره ای که در آثار نویسندگان سده های نخستین اسلامی آمده، بیان می شود تا تحول بن مایه های این روایت کهن در اقوال و تفاسیر راویانش در گذر زمان ملاحظه شود.

 نسخه قابل چاپ

در سال 1975 و سپس در سال های بعد است که رولان بارت آشکارا از تأثیر پذیری خود از آندره ژید سخن می گوید و خوانندگان را به تأمل وا می دارد این اظهارات علنی در سال های بعد و در مصاحبه هایی که انجام می گیرد بارزتر می شود. اما آنچه که از دید همگان به دور مانده بود، اهمیت همین تأثیری پذیری از ابتدای جوانی او و دقیقاً از نخستین مقالات و تتبعاتش بود. بارت با گفتن این که ژید در جوانی او جایگاه بزرگی در مطالعاتش داشته است،دفعتاً به ایام اشغال خاک فرانسه در جنگ دوم توسط آلمان و اقامتش در آسایشگاهی برای مداوا بر می گردد، یعنی به محلی که نخستین مقاله هایش را در آنجا به آثار ژید اختصاص داده و یا این که تقلید از او آثاری را منتشر کرده بود. در این مقاله ما پیرامون تأثیر پذیری او از چندین اثر ژید، که منجر به تألیف چندین تتبع عالمانه شده و حتی به تأملات و آخرین گفته هایش در همین باره پرداخته و آنها را بررسی می کنیم.

 نسخه قابل چاپ

از نظرات الیوت بسیاری از شاعران مفهوم آزادی در شعر آزادی در شعر را به درستی درک نکرده اند؛ به این معنا که در نظر این دسته از شاعران، تنها و مهم ترین ویژگی شعر آزاد، نبود قافیه وزن، و یا دیگر عناصر انسجام بخش شعر سنتی است. این در حالی است که در نظر الیوت هیچ شعری نمی تواند آزاد باشد، زیرا گرچه شعر آزاد از ادات متعارف شعر سنتی بی بهره است، اما، برای اجتناب از هم گسیختگی ناگزیر باید از تکنیک هایی جایگزینی همچون هم آوایی، تکرار واژگان، و مکث سود جوید و هماهنگی و نظمی زیر بنایی و کلی را به نمایش بگذارد. از این روست که سرودن شعر آزاد به هیچ وجه آسان تر از سرودن شعر آزاد به هیچ وجه آسان تر از سرودن شعر قافیه دار و موزون نیست. آزادی شعر آزاد تنها به معنای آزادی در انتخاب قافیه، وزن، و یا زبان نثر گونه و محاوره ای است؛ به عبارت دیگر، آزادی شعر آزاد به شاعر این اختیار را می دهد که بنا به دلیلی موجه همچون تأکید بر معنا یا احساس خاص و یا بر انگیختن احساسی خاص در نزد خواننده، شعری را کاملاً به زبان محاوره ای و یا حتی بخش هایی از شعر خود را قافیه دار و موزون و بخش هایی دیگر را محاوره ای و نثر گونه بسراید. نتیجه طبیعی این دگرگونی و تنوع، ساختاری ناهمگون و به ظاهر نامنظم است، که در نظر الیوت خود یکی از نقاط قوت شعر به شمار می رود.

 نسخه قابل چا

شکسپير از بسياري جهات با ساير نمايشنامه نويسان تفاوت دارد که برجسته ترين اين ويژگي ها؛ خلق شخصيت ها و موقعيت هاي تراژيک و کميک. و نيز بعد تلفيق چيزهايي است که در ظاهر سنخيتي با هم ندارند. از جمله، شکسپير بيش از هر کمدي نويس ديگري اسطوره ازدواج رمانتيک را در قالب کمدي پروراند. آنچه او را تا اين اندازه منحصر به فرد مي کند ورود وي ب درون ذهن و قلب شخصيت هاي در حين عياشي يا دلقک بازي است. شکسپير هيچگاه کمدي را در قالب مفهوم عرفي پذيرفته شده نمي آفريند. راز هنر وي در چگونگي واکنش خلاق نسبت به زندگي نهفته است. اين مقاله تلاشي است براي بحث درباره هنر کمدي شکسپير و تفاوت آن با اسلافش، بالاخص نويسندگان کمدي کلاسيک. نمايشنامه برگزيده شده براي اين بحث «هر طوري که دوست داري»است که ويژگي هاي متنوعي در صحنه هاي بي پيرايه، ادبيات شباني، عشق و ظاهر پردازي داراست.

 نسخه قابل چاپ