مقالات روانشناسی

روابـط بين آمـوزش هوش هيجاني، ناگويي خلـقي، سلامت عمومـي و پيشـرفت تحصيلي در دانش آموزان دبيرستاني در اين پژوهش نيمه تجربي بررسي شدند. به منظور ارزشيابي ماهيت تغيير هوش هيجاني بر اساس اکتساب خودآگاهي و تحقق توان بالقوه هوش هيجاني، 40 دانش آموز دختر دبيرستاني به طور مساوي به دو گروه آزمايشي و گواه تقسيم شدند و آزمونهاي اندازه خودسنجي هوش هيجاني (شات و ديگران، 1998)، مقياس ناگويي خلقي تورنتو (تيلور و باگبي، 2000)، پرسشنامه سلامت عمومي (گلدبرگ، 1972) و فهرست تجديد نظر شده نشانه هاي مرضي (فرم کوتاه؛ نجـاريان و داودي، 1380) را تکميل کردند. گروه آزمايشي در 10 جلسه آموزش هوش هيجاني مبتني بر الگوي نظري سالوي و مه ير (1990)، در خـلال 5 هفته شرکت کردند. در پايان آموزش، آزمونهاي پيشين براي دومين بار اجرا شدند. نتايج تحليل واريانس و كوواريانس داده ها نشان دادند که آموزش هوش هيجاني فقط افزايش مهارتهاي اجتماعي (زير مقياس هوش هيجاني) و کاهش دشواري در توصيف احساسها (زير مقياس ناگويي خلقي) را به دنبال داشت. تفاوت معناداري در پيشرفت تحصيلي و سلامت عمومي گروههاي آزمايشي و گواه مشاهده نشد.

 نسخه قابل چاپ

هـدف اين پژوهش، بررسي تاثير يادگيري مشارکتي بر افـزايش تفکـر انتقـادي بود. براي ايـن منظور 60 دانشجوي دختر رشته رياضي (30 نفر گـروه آزمـايشي و 30 نفر گـروه گواه) با استفاده از پرسشنامه تفکـر انتقادي او- سي- آر (OCR، 2000) آزمون شدند. پس يك واحد درسي در گـروه آزمايشي به شيوه مشارکتي و در گروه گواه به شيوه سخنراني آموزش داده شـد. نتايج تحليل کوواريانس چند متغبري نشان دادند که هر سه مهارت تفکر انتقادي (تحليل انتقادي، اعتبار شواهد و ارزشيـابي انتقـادي) در گـروه آزمـايشي بيش از گـروه گواه بود. چگونگي تاثير يادگيري مشارکتي بر مهارتهاي تفکر انتقادي مورد بحث قرار گرفت.

 نسخه قابل چاپ

به منظـور بررسي تاثير آموزش خودآموزي كلامي بر كاهش نشانه هـاي بـرانگيختگي دانش آمـوزان داراي اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي (ADHD)، 30 پسـر كلاس سوم و چهارم ابتدايي مبتلا به ADHD، بر مبناي فهرست نشانه مرضي كودك (گدو و اسپرافكين، 1999) و مصاحبه بـاليني منطبق بر ملاكهـاي تشخـيصي ADHD در DSM-IV-TR (2000) انتخاب و بر مبناي سن، پايه تحصيلي و هوش (آزمون هوش ريون) همتا شدند و به طور تصادفي در دو گروه آزمايشي و گواه قرار گرفتند (هر گروه 15 نفر). گروه آزمايشي در 8 جلسه يكساعته برنامه آموزشي خودآموزي کلامي را دريافت كردند. نتايج تحليل كوواريانس نشان دادند که بين به كارگيري خودآموزي كلامي و كاهش نشانه هاي برانگيختگي رابطه معناداري (P<0.01) وجود دارد. در مجموع، مداخله آموزشي خودآموزي کلامي موجب كاهش نشانه هاي برانگيختگي در دانش آموزان مبتلا به ADHD شد.

 نسخه قابل چاپ

در اين پژوهش اثربخشي روش درمانگري پسخوراند عصبي بر نشانه هاي آسيب شناختي بيماران مرد وابسته به مواد مخـدر بررسي شد. 20 معتـاد مراجعه كننده بـه كلينيكهـاي تـرك اعتياد، پس از پـاسخدهي به فهرست تجديدنظر شـده نشانه هاي مرضي (SCL-90-R؛ دروگاتيس، 1975) در دو گروه آزمايشي و گواه جايگزين شدند. بيماران گروه آزمايشي علاوه بر دارو درمانگري، 30 جلسـه درمانگري پسخوراند عصبي دريافت کردند و بيماران گروه گواه تنها تحت دارو درمانگري بودند. نتايج تحليل کواريانس چند متغيري، کاهش معنادار شدت نشانه هاي خود بيمار پنداري، وسواس، حساسيت در روابط بين فردي، پرخاشگري و روان گسسته واري را در گروه آزمايشي نشان دادند. درمان پسخوراند عصبي همراه با دارو درمانگري، در بهبـود نشانگان آسيب شنـاختي رواني معتادان موثرتر از دارو درمانگري تنهاست.

 نسخه قابل چاپ

يافته هاي پـژوهشي حاصل از روش رگرسيون كمترين مجذورهاي متداول (OLS) دربـاره غيبت كاركنان، به ويژه به دليل همبستـگي متغيرهاي پيش بيني كننده مـورد انتقاد قـرار گرفتـه است. در اين پژوهش نتايـج پيش بيني غيبت كاركنان بر پايه چهار متغير دلبستگي شغلي، غيبت در مقايسه با ديگران، تنيدگي رويدادهاي زندگي و تعداد فرزندان، با دو روش رگرسيوني كمترين مجذورهاي متداول (OLS) و تحليل توبيت (Tobit) مقايسه شد. 197 نفر از كاركنان مرد كارخانه ذوب آهن و فولاد مباركه اصفهان (با ميانگين سني 28 و انحراف استاندارد 10 سال) به مقياسهاي فهـرست تنيدگي رويدادهاي زندگي تويتس (1981)، غيبت در مقايسه بـا ديگران (بابا، 1990)، دلبستگي شغلي (لودال و كجنر، 1965) پاسخ دادند. تحليل توبيت، غيبت شغلي را نسبتا دقيق تر و با 13 درصد تبيين واريانس بيشتر (R²=42.1) پيش بيني كرد.

 نسخه قابل چاپ

به رغم انجام پژوهشهاي متعدد در قلمرو رابطه انواع تحريفهاي شناختي با رضايت زناشويي، نقش تفكر قطعي نگر كمتر مورد توجه قرار گرفته اسـت. اين بررسي با هدف پيش بيني رضايت زناشويي از طـريق تفکر قطعي نگر در 300 زوج تهراني (با ميانگين سني 36 سال و مدت ازدواج 11 سال) انجام شد. ابزار پژوهش پرسشنامه تفكر قطعي نگر (يونسي و ميرافضل، 2007) و فرم كـوتاه فارسي مقياس رضايت زناشويي انريچ (عسگري، بهمني، 1385) بود. نتايج، رابطه منفي بين تفكر قطعي نگر و رضايت زناشويي را نشان دادند. چهار زيرمقياس پرسشنامه تفكر قطعي نگر: تعامل با ديگران، تفكر مطلق نگر، پيش بيني آينده و حوادث منفي توانستـند در حدود 14 درصد واريانس رضايت زناشويي را پيش بيـني كنند. نتايج اين پژوهش مي توانند دلالتهاي مفيدي براي زوج درمانگري مبتني بر كاهش تفکر قطعي نگر و مشاوره قبل از ازدواج را در اختيار قرار دهند.

 نسخه قابل چاپ

اين پژوهش با هدف مقايسه معنادرمانگري و گشتالت درمانگري در کاهش نشانه هاي پرخاشگري، افسردگي و اضطراب دانشجويان صورت گرفت. بدين منظور 90 دانشجوي مراجعه کننده به مرکز مشاوره دانشگاه آزاد اسـلامي واحد مهاباد به طور تصادفي و بـرابر در دو گروه آزمايشي و يک گـروه کنترل قرار گرفتند. گروههاي آزمايشي فنون معنادرمانگـري و گشتالت درمـانگري را در 12 جلسه 1 ساعتي، هفته اي يک بار دريافت کردند. پرخاشگري، افسردگي و اضطراب دانشجويان با استفاده از فهرست تجديدنظر شده نشانه هاي مرضي (فرم كوتاه؛ نجاريان و داودي، 1380) و مصاحبه تشخيصي بر اساس DSMIV-TR (2000)، پيش از درمان، پس از درمان و 6 ماه بعد از اتمام درمان ارزيابي شدند. هيچ تفاوت معناداري بين ميانگين پيش آزمون سه گروه وجود نداشت. معنادرمانگري و گشتالت درمانگري هر دو نشانه هاي پرخاشگري و اضطراب را کاهش دادند. کاهش نشانه ها در مرحله پيگيري نيز مشهود بود. معنادرمانگري و گشتالت درمانگري در درمان اضطراب و پرخاشگري تفاوت معناداري نداشتند؛ اما معنادرمانگري در درمان افسردگي موثرتر از گشتالت درمانگري بود.

 نسخه قابل چاپ

مقـاله اي کـه به نکـات کلي آن در شمـاره پيشين اشاره شـد، بر مبناي مرور ادبيات سلامت حرفه اي بـا تمرکز بـر مشارکتهاي ارزنده آن و روان شناسي سلامت حرفه اي در علوم رفتاري، هيجاني و مديريتي شکل گرفته است. نويسندگان اين مقـاله مروري با برجسته ساختن تاکيد خاص قلمروهاي پژوهشي بر تنيدگي و موضوعهاي مرتبط با آن در پانزده سـال گذشته، ضرورت نگاه تازه اي به شيوه هاي گسترش و غني سازي بررسي سلامت حرفه اي را مطرح و پژوهشهاي نسبتا جديد در قلمرو سلامت حرفه اي را در دو مجموعه پژوهشي مقوله بندي کرده اند.
در اين شماره اولين مجموعه چهار پيشرفت مثبت يعني سلامت مثبت، رهبري، خلق و هيجان و انواع مداخله به منزله حرکت سلامت حرفه اي به سوي آينده اي مثبت تر معرفي مي شود و در شماره آينده، مجموعه دوم با عنوان افقهاي تازه که به چگونگي سازمان دهي پژوهشهاي جديد در قلمروهاي فناوري، اشتغال مجازي، جهاني شدن و افزايش سن اختصاص دارد، مطرح خواهد شد.

 نسخه قابل چاپ

«اين كتاب نخستين كتاب ويرايش نشده درباره استفاده از شناخت درمانگري در سالمندان است. . . اين كتاب قويا به سنت شناخت درمانگري وفادار است و به درمانگران كمك مي كند تا در روي آوردشان به كاركردن با سالمندان به روشي تجربي عمل كنند. . . اين كتاب درسي تجربه جمعي چهار پژوهشگر و متخصص بهداشت رواني سالمندان را منعكس مي كند كه بيش از يك دهه براي توسعه و ارزشيابي مراقبتهاي لازم در بهبود بهداشت رواني سالمندان و ارايه راه حلهاي ابتكاري براي حل مشكلات باليني آنان تلاش كرده اند.»
آنچه آمد، عباراتي برگرفته از پيشگفتار كتاب «شناخت ـ رفتار درمانگري سالمندان» به قلم آرون تي. بك بنيان گذار شناخت ـ رفتار درمانگري است به تاليف كن لايدلاو، لاري دبليو. تامپسون، لي ديك ـ سيسكين، دالورس گالاگر ـ تامپسون و به ترجمه كافي و ازغندي، به عنوان منبع اصلي درس آسيب شناسي رواني 1 و 2 به ارزش 3 واحد توسط سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انساني دانشگاهها (سمت) در 328 صفحه، در سال 1387 انتشار يافته است.

 نسخه قابل چاپ

مکانيزمهاي دفاعي نمو نايافته در انواع اختلالهاي شخصيت ديده مي شوند. در اين پژوهش، به بررسي ميزان نمو نايافتگي و انواع مکانيزمهاي دفاعي در طيف اختلال شخصيت خوددوستدار پرداخته شد. 263 دانشجو (156 دختر و 107 پسر) از مقطـع کارشنـاسي و کارشنـاسي ارشد بـا روش نمونه گيري خوشه اي انتخاب شدند و به پرسشنامه سبک مکانيزم دفـاعي (DSQ؛ اندروز، سينگ و باند، 1993 و دو مقياس فهرست شخصيت خود ـ دوستـدار (NPI؛ راسكيـن و هال، 1979) و خوددوستداري آسيب پذير (VNS؛ پيمنتل و ديگران، 2004)، به منظور متمايزكردن دو نوع خود ـ دوستداري پنهان و آشكار پاسـخ دادند. تحليل يافته ها با استفـاده از همبستگي بنيادي وجود رابطه بين نوع خوددوستداري و نحوه استفاده از مکانيزمهاي دفاعي را مشخـص کرد. تحليل جزيي تر نيز نشان داد که رابطـه خوددوستداري آسيـب پذير، بـا مکانيزمهاي دفـاعي نمو نايافتـه و مکانيزمهاي دفاعي روان آزرده وار، مثبـت و معنادار، رابطه خوددوستداري بزرگ منـش با مکانيزمهاي روان آزرده وار منفي و معنادار و با مکانيزمهاي نمو نايـافته مثبت و معنادار بود. متمايزکردن خوددوستداري به دو بخـش بزرگ منش و آسيب پذير مي تواند از اشتباههاي تشخيصي پيشگيري کند و امکان به کار بردن روشهاي درمانگري مناسب را فراهم سازد.

 نسخه قابل چاپ

در اين پژوهش اثربخشي نمايش درمانگري در کاهش احساس تنهايي و نارضايتي اجتماعي در کودکان بررسي شد. پس از انتخاب تصادفي يک مدرسه از مدارس ابتدايي شهر تهران، پرسشنامه احساس تنهايي و نارضايتي اجتماعي (LSDQ؛ کاسيدي و اشر، 1992) در پايه چهارم و پنجم (104 دانش آموز) به اجرا در آمد. 8 نفر از کودکاني که بالاترين نمره ها را در LSDQ به دست آورده بودند، به عنوان نمونه اصلي پژوهش انتخاب شدند. آزمودنيها به مدت 6 هفته، در 12 جلسه دو ساعته نمايش درمانگري شركت كردند. در پايان جلسه هاي چهارم، هشتم و دوازدهم،LSDQ  اجرا شد. نتايج تحليل اندازه گيريهاي مكرر نشان دادند که نمره هاي احساس تنهايي و نارضايتي اجتماعي در پايان مداخله به طور معناداري کاهش يافتند. يافته هاي اين پژوهش مي توانند کاربردهاي باليني در پيشگيري و درمان احساس تنهايي و نارضايتي اجتماعي در کودکان داشته باشند.

 نسخه قابل چاپ

در اين پژوهش بـه مقايسه تاثير دو روش تدريس بر پيشرفت تحصيلي دانشجويان دختر داراي سبکهاي شناختي متفاوت (وابسته به زمينه / مستقل از زمينه) بر اساس يک طرح پژوهشي شبه آزمايشي پرداخته شد. در مرحله پيش آزمون 105 دانشجوي دختر (43 نفر درگروه آزمايشي و 62 نفر در گروه گواه) دانشگاه آزاد اسلامي، آزمون گروهي تصاوير پنهان ويتكين (ويتکين و ديگران، 1971) را به منظور ارزيابي سبک شناختي تکميل کردند و به يک آزمون محقق ساخته پيشرفت تحصيلي در درس برنامه ريزي درسي پاسخ دادند تا قابليت تفکيک شکل از زمينه و پيشرفت تحصيلي آزمودنيها مشخص شود. گروه آزمايشي با روش حل مساله و گروه گواه با روش سخنراني در طول يک نيمسال تحصيلي آموزش ديدند. در مرحله پس آزمون همان آزمونها در هر دو گروه اجرا شد. يافته ها تاثير مشابه روشهاي تدريس متفاوت (حل مساله، سخنراني) را بر نمره هاي سبک شناختي دانشجويان نشان دادند و مشخص کردند که روش حل مساله بر پيشرفت تحصيلي گروه آزمايشي واجد سبکهاي متفاوت شناختي (وابسته و مستقل از زمينه) نيز موثر نيست.

 نسخه قابل چاپ

هدف اين پژوهش، پيش بيني ابعاد پرخاشگري از طريق باور به دنياي عـادلانه و ناعادلانه بود. از جامعـه 16 سال به بـالاي زن و مرد شهـر اصفهان با استفاده از نمونه برداري چند مرحله اي تعداد 430 نفر زن و مرد انتخاب و به مقياس باور به دنياي عادلانه (BJWS؛ رابين و پپلاو، 1975) و پرسشنامه پرخاشگري (باس و پري، 1992) پاسخ دادند. داده ها با استفاده از ضريب همبستگي پيرسون، ضريب همبستگي تفکيکي و رگرسيون گام به گام تحليل شدند. نتايج نشان دادند كه باور به دنياي عادلانه با خشم و خصومت به ترتيب رابطه منفي معنادار (r=-0.166 و r=-0.118) و باور به دنياي ناعادلانه نيز با دو متغير خشم و خصومت رابطه منفي معنادار (r=-0.097 و r=-0.156) دارند. ضرايب همبستگي تفكيكي با كنترل خشم و خصومت نشان دادند كه باور به دنياي عادلانه فقط با خشم (r=-0.124) و باور به دنياي ناعادلانه فقط با خصومت (r=-0.125) داراي رابطه منفي معنادار هستند. نتايج تحليلهاي رگرسيون گام به گام نيز نشان دادند كه براي خشم به ترتيب باور به دنياي عادلانه و ناعادلانه و براي خصومـت به ترتيب باور به دنياي ناعادلانه و عادلانه داراي تـوان پيش بيني معنادار هستند (P<0.01).

 نسخه قابل چاپ

هدف از اجراي اين تحقيق، بررسي نقش واسطه اي و تعديل کنندگي مزاج کـودک در رابطه بين تعارض زناشويي با نشانه هاي عاطفي- رفتاري، سلامت جسماني و رواني اجتماعي کودک بود. 220 دختر و 193 پسر از جامعه دانش آموزان پايه پنجم ابتدايي شهر تهران با روش نمونه برداري تصادفي چند مرحله اي انتخاب شدند و مادران آنها به مقياس خصومت آشکار اولري پورتر (OPS؛ پورتر و اولري، 1980)، پرسشنامه بازنگري شده مزاج اوايل نوجواني (EATQ-R؛ پوتنام، اليس و روتبارت، 2001) و پرسشنامه سلامت کودک ـ فرم والدين (CHQ-PF-28؛ لندگراف و آبتز، 1996) پاسخ دادند. مـادران و معلمان نيز پرسشنامه تواناييها و مشکلات (SDQ؛ گودمن، 1997) را تكميل كردند. نتايج تحليل رگرسيون نشان دادند که تعارض زناشويي و مزاج کودک پيش بيني کننده نشانه هاي آسيـب شناختي رواني و سلامت کودک بودند. همبستگي مثبت بين تعارض زناشويي با مزاج منفي و همبستگي منفي بين تعارض زناشويي با مزاج مثبت کودک به دست آمد. نقش تعديل کننده مزاج مثبت و توانايي مهار بالاي كودك بر تعارض زناشويي و سلامت کودک و نقش واسطه اي مزاج کودک در رابطه بين تعارض زناشويي و نشانه هاي رفتاري کودک تاييد شد. استلزامهاي حاصل از نتايج پژوهش مورد بحث قرار گرفتند.

 نسخه قابل چاپ

نمونـه اين پژوهش 37 نفر از مبتلايان به سردرد تنشي مزمـن بود كه به تصادف از بين مراجعه كننده ها به مطبهاي روان پزشكي و مغز و اعصاب شهرستان كاشان انتخاب و در دو گروه آزمايشي (17 نفر) و كنترل (20 نفر) گمارده شدند. گروه آزمايشي دارودرمانگري همراه با آموزش تنش ـ زدايـي تدريجي و گروه كنترل فقط دارو درمانگري را دريافت كردنـد. آزمودنيها روزنگار سردرد (بلانچارد، 1992) را كه شامل فراواني، شدت و طول مدت سردرد بود، به مدت يك هفته قبل و يك هفته بعد از مداخله، تكميل كردند. تحليل كوورايانس با حذف اثر پيش آزمون نشان داد كه دارودرمانـگري همراه با آموزش تنش زدايي تدريجي در مقايسه بـا دارودرمـانگري به تنهايي در كاهش شاخصهاي فراواني، شدت و مـدت سردرد، موثرتر و كارآمدتر است.

 نسخه قابل چاپ