مقالات روانشناسی

بررسي تحولي فرآيندهاي رواني نقطه عطف بررسيهاي پژوهشي در روان شناسي است. اين حوزه با پرداختن به تغييرات بنيادي در خطوط تحول، بررسي تاريخچه اي ابتلا به بيماريها در طول زندگي و با تاکيد بر روابط خانوادگي و تاثير آن بر ويژگيهاي شناختي و عاطفي کودکان، همواره يکي از جذابترين زمينه هاي پژوهشي را به خود اختصاص داده است. زمينه اي که با افزودن سطح دانش بشر در مورد کودکان، والدين را به توانمنديهايي مجهز مي سازد که اساس تربيت نسل سالم است. به همين مناسبت اين بخش به بررسي نمونه هايي از بررسيهاي تحولي اختصاص يافته است.

 نسخه قابل چاپ

«پـس صاحب خير محض فريشته است، و مرتكب شر صرف ديو، شر را به خير تلافي كننده به حقيقت آدمي است. چـه در طينت انسانيت بد و نيك آميخته است، و در فطرت بشريت خير و شر آويخته. و هر بنده‎اي كه هست، انتساب او اما به فريشته باشد و اما به آدم و اما به شيطان».
آنچه آمد، عبارتهاي برگرفته از مقدمه‎ ربع منجيات، جلد چهارم كتاب 4 جلدي «احيا علوم‎الدين» ابوحامد محمد غزالي تـرجمه مويدالديـن محمد خوارزمي به كوشش حسين خديـوجم است كه توسط انتشارات علمي و فرهنگي در 571 صفحه و تاكنون 6 نوبت به انتشار در آمده است.

 نسخه قابل چاپ

پژوهشهـاي تجـربي، نظري و مفهوم سازي پديده احساس تنهايي در 35 سال گذشته گسـترش چشمگيـري يافته انـد. پژوهشگران توانسته اند فراواني احساس تنهايي در جمعيـت عمومي و دانشجويي را نشان دهند، ارتباط بين تنهايي با انواع پيش بيني کننده هاي اجتماعي (مانند وضعيت و تماس خانوادگي) و نيز طيفي از حالتهاي رواني (مانند افسردگي و سطح پايين حرمت خود) را برجسته سازند. همراه با هر تعريف مفهومي از احساس تنهايي، يك ابزار اندازه گيري نيز طراحي شده است. در پژوهشي که براي اين شماره درنظر گرفته شده است، 231 دانشجو، هفت مقياس احساس تنهايي را تكميل كردند. مقياسهايي كه هم امكان مقايسه بين ابزارها را فراهم مي ساخت و هم تداخل سازه اي اندازه گيري شده را ارزيابي مـي كرد. بـه عبارت ديگر، در اين پژوهش به بررسي شباهتها و تفاوتهاي مقـياسهاي مختلف و رايج احساس تنهايي پرداخته شد تا تك بعدي يا چند بعدي بودن آن مشخص شود. چنين روشي مي تواند به مباني زيربنايي هر ابزاري انسجام بخشد.

 نسخه قابل چاپ

جامعه ژان پياژه (JPS) در سال 1970 تاسيس شد. محققان، استادان و مربيان رشته ‌هاي مختلف سراسر دنيا كه علاقه ‌مند بـه اكتشاف ماهيت ساختار تحولي شناخت در انسان هستند، اعضاي اين جامعه را تشكيل مي‌دهند. نام اين جامعه به پاس دانشمـند تحولي‌ نگر سوئيسي، ژان پياژه نهاده شده است. دستاوردهاي شايان توجه او در قلمروهاي نظري و تجربي سهـم بسزايي در درك ما از مبـاني شناخت و تحول دارد. از سال 1989، JPS به جامعه ژان پياژه: جامعه بررسي شناخت و تحول، تغيير نام يافت.

 نسخه قابل چاپ

پژوهش حاضر به بررسي عوامل اجتماعي ـ شناختي مرتبط با احساس تنهايي نوجوانان پرداخت. نمونه اي از 629 (314 دختر و 315 پسر) دانش آموز دبيرستاني شهر تهران (با ميانگين سني 16 سال) به طور تصادفي به تفکيک جنس، پايه تحصيلي (يکم، دوم و سوم به ترتيب 201، 206 و 221 نفر) و رشته تحصيلي (رياضي، تجربي و انساني) انتخاب شدند و مقياس احساس تنهايي تجديدنظرشده UCLA (راسل، پپلو و کاترونا،1980) و پرسشنامه خـوداثربخشي کودکان و نوجوانان (موريس، 2001) را تکميل کردنـد. يافته ها نشان دادند کـه توزيع نمره هاي احساس تنهايي در هر دو جنس بـراي دانش آموزان سال اول و دوم داراي کجي مثبت و بيانگر گرايش آنان به گزارش سطوح پايين احساس تنهايي بود. اين توزيع براي دانش آموزان سال سوم و براي رشته هـاي تحصيلي تفاوت معناداري با توزيع نرمال نداشت. همبستگي بين احساس تنهايي و خوداثربخشي اجتماعي در تمام گروهها منفي و معنادار بود. تفاوت بين ضرايب همبستگي در گروهها بر اساس تبديل فيشر معنادار نبودند. استلزامهاي پيشگيري از احساس تنهايي در نوجوانان به بحث گذاشته شد.

 نسخه قابل چاپ

نمونـه اي از440 دانشجوي دانشگاه آزاد اسلامي واحـد مشهد پرسشنامه هاي باورهاي اساسي مذهبي (رجايي و ديگران، 1387)، بحران هويت (رجـايي و ديگـران، 1387)، و سلامت عمومي (گلدبرگ، 1972) را تکميل کردند.
نتايج نشان دادند افرادي که نمره هاي بالايي در باورهاي مذهبي اساسي داشتـند، در بحران هويت نمره هـاي کمتر و در سلامت عمومي نمره هاي بيشتري کسب کردند. بين بحران هويت و سلامت عمومي نيز همبستگي منفي معنادار بـه دست آمـد. تحليل رگرسيـون چند متغيـري نشان داد که بـاورهاي مذهبي اساسي، واريانـس اندكي از بحران هويـت (094/0=2R) و سلامت عمومـي (023/0=2R) را در جوانان تبيين مي کنند. يافته ها بر اساس نظريه هاي شناختي و هيجاني مورد بحث قرار گرفت.

 نسخه قابل چاپ

اين پژوهش با هدف تحليل محتواي مقاله هـاي علمي ـ پژوهشي در مجله هاي روان شناسي شکل گرفت.
سيصد و هفده مقاله منتشر شده در هفـت مجله علمي ـ پژوهشي بين سالهاي 1386-1384، بـه طور تصادفي به 6 پژوهشگر روان شنـاسي ارائه شد تا بر اساس موضوع و روشهاي پژوهشي آنها تحليـل محتـوا شـوند. پژوهشگر ديگري نيز 20 درصد از مقاله هاي هدف را به طور تصادفي تحليل کرد (ضريب توافق بين ارزيابها = 85/0). يافته هـا نشان دادند کـه قلمروهاي روان شناسي سلامت، تحولي، تربيتي، باليني و مشاوره اي، فراوانترين مـوضوعها و استانداردسازي آزمون، همبستگي، مدلهاي علّي، تجربي و شبـه تجربي فراوانترين روشهاي پژوهش بودند. مقاله اي درباره روان شناسي ورزش يا مبتني بر روشهاي کيفي يافت نشد.

 نسخه قابل چاپ

به منظور تبيين سبکهاي شوخ طبعي بر اساس رگه هاي شخصيتي، 221 دختر و 127 پسر دانشجـو به پرسشنامه هاي سبکهاي شوخ طبعي (مارتين، 1998) و فـرم كوتاه پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصيت (NEO-FFI، کاستا و مک کري، 1992) پاسخ دادند. نتايج نشان دادند سبکهاي شوخ طبعي سازش ـ  يافته (شامل پيونددهنده و خودفزاينده) با نوروزگرايي همبستگي منفي و با برونگردي، گشودگي، مقبوليت و وظيفه شناسي همبستگي مثبت معنادار داشتند، در حالي که سبکهاي شوخ طبعي سازش نايافته (شامل خودشکنانه و پرخاشگرانه) با نوروزگرايي همبستگي مثبت و با چهار رگه ديگر همبستگي منفي معنادار نشـان دادند. نتايج تحليل رگرسيون گام به گام مشخص کرد که رگه هاي شخصيتي مي تواند واريانس سبکهاي شوخ طبعي را به طور متوسط به قرار زير تبيين کند: الف) نوروزگرايي و برونگردي هر چهار سبک شوخ طبعي (به ترتيب 17/0=2R و 38/0=2R)، ب) مقبوليت، سبکهاي خودفزاينده و پرخاشگرانه (025/0=2R)، ج) گشودگي، سبک خودفزاينده (01/0=2R) و د) وظيفـه شناسي، سبکهاي شوخ طبعي خودشکنانه و پرخاشگرانه (02/0=2R). نتايج بر اساس رابطه آنها با رگه هاي اصلي شخصيت مورد بحث قرار گرفت.

 نسخه قابل چاپ

مقايسه دو نظريه انسجام خود و تاييد خود در تغيير بازخورد افراد نسبت به فرد مورد علاقه بر اساس يک طرح عاملي 2×2×2 هدف پژوهش بود. يک نمونه 120 نفري از دانشجويان دانشگاه شهيد بهشتي به دو گروه حرمت خود بالا و پايين بر اساس آزمون روزنبرگ (روزنبرگ، 1965). تقسيم شدند. سپس سناريويي مبتني بر پارادايم ايفاي نقش (نيل و ديگران، 2001) در اختيار آنان قرار گرفت که در آن تقاضاي يک کودک 10 ساله براي دريافت امضاي شخص محبوب آزمودنيها در يک همايش مهم رد مي شد. نيمي از آزمودنيها دليل قابل قبولي براي رد درخواست دريافت مي کردند (موقعيت توجيه کافي) و نيمي ديگر دليل مناسبي براي رد درخواست دريافت نمي کردند (موقعيت توجيه ناکافي). به منظور تعيين دو موقعيت تمرکز بر خود و نامتمرکز بر خود (متغير مستقل سوم) نيمي از آزمودنيها در هر دو شرايط توجيه کافي و ناکافي پيش از ارائه سناريو و نيمي ديگر پس از مطالعه سناريو آزمون حرمت خود را تکميل کردند. نتايج نشان دادند که مطابق با نظريه انسجام خود (توجيه کافي و ناکافي) محبوبيت فرد از نظر شرکت کنندگان با حرمت خود بالا کاهش بيشتري داشت. نقش حرمت خود، تمرکز بر خود در فرايندهاي ناهماهنگ، منبع ناهماهنگي (رفتار فرد يا ديگري) و پارادايمي که در آن ناهماهنگي رخ مي دهد مورد بحث قرار گرفت.

 نسخه قابل چاپ

پژوهش حاضر رابطه دو الگوي ارتباطي خانواده (الگوهاي گفت وشنود و همنوايي) با حرمت خود، کمرويي و درجه تمايل به مهار را بررسي کرد. صدونودوچهار (97 دختر و 97 پسر) دانشجوي دانشگاه شهيد بهشتي ترجمه فارسي مقياس تجديدنظر شده الگوي ارتباطي خانواده (ريچي و فيتز پاتريک، 1990)، پرسشنامه تـمايل به مهار (برگر و کوپر، 1979)، پـرسشنامه حرمت خود (روزنبرگ، 1965) و مقياس تجديدنظر شده کمرويي (چيک و باس، 1983) را تکميـل کردنـد. تحليل همبستگيهاي بنيادي نشان داد افرادي که الگوي ارتباطي گفت وشنود را در خانواده گزارش کرده بودند، براي مهار وقايع روزمره زندگي تمايل بيشتري داشتند، در حرمت خود نمره هاي بالاتر و در کمرويي نمره هاي پايين تري به دست آوردند. الگوي ارتباطي همنوايي به طور معناداري با حرمت خود و تمايل به مهار همبستگي منفي و با کمرويي همبستگي مثبت نشان داد.

 نسخه قابل چاپ

رابطه بين حرمت خود، مسند مهارگري و بازخورد مذهبي بررسي شد. نمونه اي شامل 175 پسر و 181 دختر دانشجو با ميانگين سني 5/19 سال به مقياس بـازخورد مذهبي (خداياري فرد، 1378)، مسند مهارگري (لونسون، 1972) و حرمت خود (كـوپراسميت، 1967) پاسخ دادند. نتايج تحليل همبستگي پيرسون بين بازخوردهاي  مذهبي، مسندمهارگري  دروني و حرمت خود همبستگي مثبت معنادار را آشکار ساخت. نتايج رگرسيون گام به گام نشان داد که مسند مهارگري دروني با 31 درصد و حرمت خود با 4 درصد واريانس بازخورد مذهبي را تبيين مي کنند.

 نسخه قابل چاپ

اين پژوهش رابطه بين سلامت رواني (نشانه هاي بدني، اضطراب و بيخوابي، افسردگي و نارساکنش وري اجتماعي)، سبکهاي مقابله با تنيدگي (مسئله محور، اجتنابي و هيجان محور) و بازخوردهاي مذهبي (اعتقاد به اصول دين، دوستي و بندگي خدا و عمل به مناسک مذهبي) و رضايت از زندگي را بررسي کرد. با يک انتخاب تصادفي120 نفر (55 مرد با ميانگين سني 30 سال و 65 زن با ميانگين سني 27 سال) از مردم شهر اصفهان به پرسشنامه هاي سلامت عمومي (گلدبرگ و هيلير، 1979)، مقابله با موقعيتهاي تنيدگي زا (پارکر و اندلر، 1990)، بازخوردهاي مذهبي (کشاورز، مهرابي و سلطاني زاده، 1387) و مقياس رضايت از زندگي (دينر، امونس، لارسن و گريفين، 1985) پاسخ دادند. نتايج نشان دادند كه رضايت از زندگي الف) همبستگي منفي معنادار با نشانه هاي بدني، اضطراب و بيخوابي و سبک مقابله هيجان محور و ب) همبستگي مثبت معنادار با باور به اصول دين، انجام مناسک مذهبي، دوستي و بنـدگي خدا و سبک مقابله مسئله محور داشت. تحليل رگرسيون گام به گام نشان داد كه 45 درصد از واريانس رضايت از زنـدگي را نشانه هاي افسردگي (25 درصد)، دوستي و بندگي خدا (8 درصد)، سبك مقابله هيجان محور (7 درصد)، مقابله اجتنابي (3 درصد) و نارساکنش وري اجتماعي (2 درصد) تبيين مي كنند. نقش سلامت رواني، سبکهاي مقابله و بازخوردهاي مذهبي در رضايت از زندگي بحث شد.

 نسخه قابل چاپ

بيش از يک قرن است که با پذيرش اصل شفابخشي طرح و بيان مشکلات، مراجعه به روان درمانگران به صورت امري متداول در آمده است. روان درمانگري با تمرکز بر نارساييها گامهاي موثري برداشته و بررسيهاي دقيق نشان داده اند که اثربخشي آن به طور معنادار بيش از دارونماها بوده است. فنون مختلف روان درمانگري نه تنها توانسته اند به بهبود و درمان اختلالهاي خاص دست يابند بلکه تاثير فرآيندهاي ظريف ديگري مانند ارتباط غيرکلامي، اتحاد درمانگري و شخصيت درمانگر را نيز برجسته کرده اند
اگرچه تمرکز بر آسيب شناسي رواني و کاربرد روشهاي مختلف درمانگري به کاهش نشانه هاي مرضي منجـر مـي شود اما الزاما افزايش خوشبختي را ـ که هنـوز در فرآيند درمان مورد غفلت قرار گرفته ـ در پي ندارد. در حالي که دستيابي به خوشبختي، هدف غايي اغلب مراجعان است.

 نسخه قابل چاپ

بيماري مزمن، نه تنها نوجوانان را در معرض خطر اختلالهايي مانند افسردگي قرار مي دهد بلکه ممکن است به طردشدگي آنها از سوي همسالان نيز منجر شود. اين پژوهش افسردگي و طردشدگي از سوي همسالان را در نوجـوانان داراي بيماري مزمن با نوجوانان سالم مقايسه کرد. نمونـه اي متشکل از 33 نوجوان بيمار مزمن و 33 نوجوان سالم از دبيرستانهاي شهر تهران به روش نمونه برداري چند مرحله اي انتخاب شدند و به پرسشنامه طـردشدگي از سوي همسالان (طهماسيان، 1384) و فهرست افسردگي کودک (کوواکس، 1992) پاسخ دادند. نتايج، همبستگي مثبت و معنادار بين افسردگي و طردشدگي از سوي همسالان (r=0.41، P<0.001) را نشان دادند. ميانگين نمره هاي افسردگي و طردشدگي از سوي همسالان در بيماران مزمن بالاتر از دانش آموزان سالم بود (P<0.001) افسردگي پسران و دختران داراي بيماري مزمن، با يکديگر تفاوت نداشت. در حالي که پسران بيمار مزمن در مقايسه با دختران، طردشدگي بيشتري از سوي همسالان را گزارش کردند.

 نسخه قابل چاپ

نمونـه اي از 163 معلول (53 ورزشکار پارالمپيکي، 50 ورزشکار ملي و 60 غيرورزشکار) پرسشنامه هوش هيجاني بار ـ ان (1997) را تکميـل کـردند. نتايج تحليل واريانس يک راهه نشان دادند که هر دو گـروه ورزشکـار نسبت به گروه غيرورزشکار داراي هوش هيجاني بالاتـري بودنـد. نتايج تحليل واريانـس چند متغيري حـاکي از نمره هاي بـالاتر ورزشکـاران پارالمپيـکي در دو زير مقياس خودتحقق دهي و استقـلال نسبت به ورزشکاران ملي بود. ورزشکاران در زيرمقياسهاي خودآگاهي، مسووليت پذيري اجتماعي، روابـط بين فردي، حل مساله، تحمل تنيدگـي و شادکامي نسبت به غيرورزشکاران نمره هاي بالاتري کسب کردند.

 نسخه قابل چاپ