مقالات روانشناسی

پژوهش حاضر با هدف شناخت اثربخشي مشاوره گروهي مبتني بر روي آورد شناختي - رفتاري در تغيير سبک هاي دلبستگي دانش آموزان انجام شد. نمونه پژوهش حاضر متشکل از 60 دانش آموز دختر دبيرستاني بود که با استفاده از روش نمونه برداري چندمرحله اي انتخاب شدند. شرکت کنندگان به سوالات مقياس تجديدنظر شده دلبستگي (کولينز و ريد، 1996) پاسخ دادند. اين پژوهش از نوع پيش آزمون پس آزمون با گروه کنترل و مرحله پيگيري بود. مشاوره گروهي مبتني بر روي آورد شناختي - رفتاري طي 10 جلسه 90 دقيقه اي در گروه آزمايشي اجرا شد. براي تحليل داده ها از تحليل کوواريانس، آزمون t همبسته و آزمون فريدمن استفاده شد. نتايج نشان دادند که مشاوره گروهي مبتني بر روي آورد شناختي - رفتاري در تغيير سبک هاي دلبستگي دانش آموزان موثر است. نتايج پيگيري 45 روزه نشان داد که اين مداخله، پايدار بوده است.

دو مطالعه جداگانه اما مرتبط با يکديگر در زمينه رابطه دلبستگي و ويژگي هاي رواني مادر با مشکلات خوردن کودکان انجام شد. در مطالعه نخست، نمونه اي متشکل از 214 مادر به مقياس مشکلات غذا خوردن (لوينسون و ديگران، 2005) و مقياس دلبستگي پس از تولد (کاندون و کورکيندال، 1998) پاسخ دادند. نتايج نشان دادند که مولفه نبود خصومت، 35 درصد از واريانس مشکلات غذا خوردن را در کودکان تبيين مي کند. در مطالعه دوم، نمونه اي متشکل از 89 مادر به مقياس هاي مشکلات غذا خوردن و «افسردگي، اضطراب، تنيدگي» (لويباند و لويباند، 1995) پاسخ دادند. نتايج نشان دادند که تنيدگي مادر، 5 درصد از واريانس مشکلات غذا خوردن را تبيين مي کند. همچنين، نتايج هر دو مطالعه نشان دادند که مدت زمان تغذيه از سينه مادر، مشکلات غذا خوردن را پيش بيني مي کند. برمبناي يافته هاي پژوهش حاضر، نقص در پيوند دلبستگي مادر به کودک و تنيدگي مادر، مشکلات غذا خوردن را در کودک افزايش مي دهد.

هدف پژوهش حاضر شناخت تاثير آموزش حل مساله در اضطراب امتحان دانشجويان دختر در سال تحصيلي 89-88 بود. 459 دانشجوي دختر دانشگاه پيام نور واحد انديمشک سياهه اضطراب امتحان (اسپيلبرگر، 1980) را تکميل کردند. 50 نفر که بالاترين نمره اضطراب امتحان را داشتند به صورت تصادفي در دو گروه آزمايشي و کنترل جايگزين شدند. سپس، گروه آزمايشي طي ده جلسه (هر هفته دو جلسه) آموزش حل مساله پنج مرحله اي ديکسون و گلوور (1984) را دريافت کردند. نتايج تحليل کوواريانس نشان دادند که برنامه آموزشي باعث کاهش سطح اضطراب امتحان در گروه آزمايشي مي شود. چهار ماه بعد، پيش از امتحانات ترم دوم تحصيلي، اضطراب امتحان هر دو گروه مجددا ارزيابي شد. نتايج پيگيري چهار ماهه نشان داد که اثربخشي روش آموزشي، پايدار بوده است.

هدف اين پژوهش شناخت نقش قدرداني در بهزيستي روان شناختي و بهزيستي فاعلي بود. 200 دانشجو (171 زن، 29 مرد) به مقياس هاي بهزيستي روان شناختي ريف (ريف، 1989)، مقياس شادکامي فاعلي (ليوبومرسکي و لپر، 1999)، مقياس رضايت از زندگي (دينر، 2009)، پرسشنامه قدرداني (مکالخ و ديگران، 2002) و خزانه بين المللي ماده هاي شخصيت (گلدبرگ، 1999) پاسخ دادند. نتايج نشان دادند که قدرداني با همه مولفه هاي بهزيستي روان شناختي، بهزيستي فاعلي و شخصيت (به جز استقلال عمل و برونگردي) همبستگي مثبت معنادار دارد. رابطه قدرداني و شخصيت، الگوي متمايزي به دست داد به گونه اي که قدرداني با عامل هاي مرتبط با دينداري و عملکرد اجتماعي (يعني مقبوليت و وظيفه شناسي) قوي ترين رابطه را داشت. قدرداني پس از کنترل عامل هاي شخصيتي هم، مقادير معناداري از واريانس تسلط بر محيط، رشد شخصي، پذيرش خود، رضايت از زندگي و شادي را تبيين کرد. اين يافته ها رابطه قدرداني را با مولفه هاي بهزيستي روان شناختي، بهزيستي فاعلي و شخصيت روشن ساخت و از اين ديدگاه حمايت کرد که قدرداني، ارتباط يگانه اي با بهزيستي دارد.

تحقيق حاضر با هدف شناخت خودپنداشت جسماني، شاخص توده بدني و سطح فعاليت جسماني در دانشجويان انجام شد. 221 دانشجوي 18 تا 26 ساله (111 دختر، 110 پسر) به شيوه تصادفي طبقه بندي شده، انتخاب و برمبناي سطح فعاليت جسماني شان به دو گروه تقسيم شدند. شرکت کنندگان پرسشنامه خودتوصيفي جسماني (مارش، 1996) را تکميل کردند.نتايج نشان دادند که (1) بين دختران و پسران در خودپنداشت جسماني کلي و شاخص توده بدني تفاوت معنادار وجود دارد، (2) بين زيرمقياس هاي فعاليت جسماني، صلاحيت ورزشي، ظاهر بدن، قدرت بدني و استقامت بدني در دو جنس و در همه زيرمقياس ها بين گروه فعال و غيرفعال تفاوت معنادار وجود دارد و (3) زيرمقياس هاي خودپنداشت جسماني (سلامت، فعاليت جسماني، چربي بدن، استقامت بدني و حرمت خود)، شاخص توده بدني و جنس، ميزان فعاليت جسماني را پيش بيني مي کنند. به نظر مي رسد پرداختن دانشجويان به فعاليت جسماني، علاوه بر آثار جسماني و فيزيولوژيکي، داراي تاثيرات رواني مانند افزايش خودپنداشت جسماني، است.

پژوهش حاضر با هدف بررسي نقش تفاوت هاي جنسي و سني در دشواري هاي بين فردي نوجوانان اجرا شد. 500 نوجوان 18-12 ساله (276 دختر، 224 پسر) که با روش نمونه برداري تصادفي چندمرحله اي انتخاب شدند، به پرسشنامه دشواري هاي بين فردي براي نوجوانان (انگلس، هيدالگو و مندز، 2005) پاسخ دادند. نتايج تحليل واريانس چندمتغيري نشان دادند که عامل هاي جنس و سن در زيرمقياس هاي دشواري هاي بين فردي اثر معنادار دارند، دختران در زيرمقياس هاي جرئت ورزي، روابط با غيرهمجنس و صحبت در جمع، و پسران در زيرمقياس هاي روابط خانوادگي و دوستي هاي نزديک نمره هاي بالاتري به دست مي آورند و نوجوانان در اوائل دوره نوجواني در مقايسه با اواسط و اواخر اين دوره در زيرمقياس هاي چندگانه دشواري هاي بين فردي نمره هاي بالاتري کسب مي کنند. الگوي متمايز اثر معنادار جنس در زيرمقياس هاي چندگانه دشواري هاي بين فردي بر نقش محوري فرايند اجتماعي شدن نقش جنسي و اثر معنادار گروه هاي سني در ابعاد مختلف دشواري هاي بين فردي بر نقش مهم ديدگاه شناختي اجتماعي الکايند درباره تحول نوجوان تاکيد مي کنند.

هدف پژوهش حاضر شناخت چگونگي اسناد حالت هاي ذهني، پيش بيني رفتار عامل هاي انسان و غيرانسان (خدا، فرشته و جادوگر) و چگونگي تحول آنها در کودکان بود. 150 کودک (79 دختر و 71 پسر) 3 تا 7 ساله از مهد کودک ها و مراکز پيش دبستاني شهر شيراز انتخاب شدند. براي هر کودک، دو تکليف باور غلط (خانه عروسک و محتواي شگفت انگيز) به شيوه انفرادي اجرا شد و چگونگي پيش بيني رفتار عامل ها بر اساس باورهاي غلط مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان دادند که کودکان رفتار جادوگر (عامل غيرانسان) را شبيه به عامل انسان پيش بيني مي کنند. در مورد ديگر عوامل غيرانسان (فرشته و خدا)، نتايج با يافته هاي مربوط به جادوگر همسو نبودند. به عبارت ديگر، از ديدگاه کودکان اين عوامل با کمترين سطح باور غلط عمل مي کنند. در مجموع، نتايج حاکي از آن بود که با افزايش سن، کودکان به شيوه هاي متفاوتي رفتار عامل هاي انسان و غيرانسان را پيش بيني مي کنند. به نظر مي رسد که فرهنگ و آموزه هاي خانواده نقش بسزايي در پيش بيني رفتار عامل ها و تفکيک آنها دارند.

به منظور تعيين ميزان شيوع ناتواني هاي خاص خواندن و نوشتن در دانش آموزان مقطع ابتدايي، 3282 نفر از دانش آموزان پايه هاي سوم، چهارم و پنجم مناطق هفت گانه آموزشي استان قم بر اساس روش نمونه برداري طبقه اي انتخاب شدند. در وهله اول، معلمان فهرست نشانه هاي ناتواني هاي يادگيري (فوست و لو، 1995) را براي هر دانش آموز تکميل کردند. سپس، کساني که بيش از سه نشانه ناتواني خاص يادگيري را داشتند به آزمون هاي خواندن و نوشتن محقق ساخته پاسخ دادند. ماتريس هاي پيشرونده ريون (ريون، 1956) در مورد دانش آموزاني که نمره پايين تر از نمره ملاک گرفتند، اجرا شد. در نهايت، 3130 دانش آموز که نمره هاي آنها در آزمون هاي خواندن و نوشتن پايين تر از نمره ملاک بود و فاقد نقايص هوشي، بينايي، شنوايي و حرکتي بودند، نمونه پژوهش را تشکيل دادند. يافته ها نشان دادند که (?) ميزان شيوع ناتواني خاص خواندن در استان قم، 1.55 درصد و ناتواني خاص نوشتن، 1.34 درصد است، (?) بين دختران و پسران تفاوت معنادار وجود ندارد، (?) سه پايه تحصيلي از نظر ميزان شيوع ناتواني خاص خواندن تفاوت معنادار دارند و (?) بين مناطق هفت گانه استان قم در ميزان شيوع ناتواني خاص خواندن و نوشتن تفاوت معنادار وجود دارد. با توجه به يافته هاي پژوهش حاضر که نمايانگر تعداد قابل توجه دانش آموزان مبتلا به ناتواني هاي خاص است، نياز به اقدام پيشگيرانه و درماني در اين زمينه آشکار مي شود.

هدف پژوهش حاضر بررسي روند تحولي حافظه کاذب کودکان 7 تا 12 ساله بود. 117 دانش آموز پايه هاي اول، سوم و پنجم دوره ابتدايي با روش نمونه برداري تصادفي خوشه اي چندمرحله اي انتخاب شدند. شرکت کنندگان با استفاده از فهرست هاي اصلي و فهرست هاي متناسب با سن برنامه ديس - روديگر - مک درمت (روديگر و مک درمت، 1995) مورد سنجش قرار گرفتند. داده ها با بهره گيري از روش تحليل واريانس چندمتغيري تحليل شدند. نتايج نشان دادند که با افزايش سن، يادآوري و بازشناسي صحيح و بازشناسي کاذب فهرست هاي اصلي و يادآوري صحيح، يادآوري و بازشناسي کاذب فهرست هاي متناسب با سن، افزايش مي يابند. همچنين، نتايج حاکي از آن بودندکه فهرست هاي متناسب با سن نسبت به فهرست هاي اصلي برنامه ديس - روديگر - مک درمت ابزار مناسب تري براي بررسي تحولي حافظه کاذب اند.

اين پژوهش با هدف تعيين روايي و اعتبار ويرايش چهارم مقياس هوش و کسلر کودکان (WISC-IV، و کسلر، 2003 الف)، در دانش آموزان 6-16 ساله استان چهارمحال و بختياري انجام شد. براي بررسي روايي ويرايش چهارم مقياس هوش و کسلر کودکان از مقياس تجديدنظر شده هوش و کسلر کودکان (WISC-R، و کسلر، 1974) و ماتريس هاي پيشرونده ريون (ريون، 1938) استفاده شد. نتايج روايي نشان داد که بين ويرايش چهارم مقياس هوش و کسلر کودکان، مقياس تجديدنظر شده هوش و کسلر کودکان و ماتريس هاي پيشرونده ريون در بخش هاي مرتبط همبستگي معنادار وجود دارد. اعتبار آزمون با روش هاي دونيمه سازي و بازآزمايي محاسبه شد. ضرايب اعتبار دو نيمه سازي کليه زيرمقياس ها در حد کافي تا عالي بودند. ضرايب اعتبار بازآزمايي کليه زيرمقياس ها به غير از زيرمقياس مفاهيم تصويري نيز در حد کافي تا عالي بودند. از اين مقياس، علاوه بر سنجش بهره هوشي افراد 6 تا 16 ساله مي توان براي تشخيص اختلال يادگيري، اختلال نارسايي توجه، آسيب مغزي، اختلال هاي اضطراب و وسواس بهره گرفت.

اين پژوهش با هدف بررسي اثربخشي بازي درمانگري گشتالتي در کاهش هراس اجتماعي دانش آموزان پايه چهارم دبستان انجام شد. بدين منظور به روش نمونه برداري خوشه اي تصادفي از بين فهرست مدارس دخترانه منطقه دو آموزش و پرورش شهر تهران، دو مدرسه انتخاب و پس از اجراي فرم معلم سياهه نشانه مرضي کودک (CSI-4، گادو و اسپيرافکن، 1994) 12 دانش آموز (ميانگين=11) انتخاب و به طور تصادفي در دو گروه مساوي آزمايشي و گواه قرار داده شدند. طرح تحقيق از نوع پيش آزمون - پس آزمون با گروه گواه بود. اعضاي گروه آزمايشي 10 جلسه، به مدت يک ساعت و سي دقيقه، تحت بازي درمانگري گشتالتي به صورت گروهي قرار گرفتند. بعد از پايان جلسه هاي درمانگري، فرم معلم سياهه نشانه مرضي به عنوان پس آزمون در دو گروه اجرا شد. داده ها با استفاده از تحليل کوواريانس تحليل شدند. نتايج نشان دادند که بازي درمانگري گشتالتي سبب کاهش نمره هاي عامل هاي تشخيص و شدت اختلال هراس اجتماعي در مرحله پس آزمون مي شود.

اين نکته که پرخاشگري مي تواند به منزله يک مشکل رفتاري مهم در افراد مبتلا به ناتواني تحولي نمايان شود، همواره مورد تاييد قرار گرفته است. اغلب پژوهش ها نه تنها بر ميزان شيوع پرخاشگري در افراد داراي درجات متفاوت ناتواني عقلي وخيم، اختلال هاي طيف درخودماندگي و ترکيبي از آن دو متمرکز شده اند، بلکه بر تاثير رفتار پرخاشگرانه بر تحول فردي شامل کنش وري شناختي، سازشي و اجتماعي نيز تاکيد کرده اند. در ادبيات پژوهشي به انواع مختلف برنامه هاي مداخله اي اشاره شده است که اثربخشي آنها در حذف يا کاهش رفتار پرخاشگرانه در يک دامنه سني معين با درجات متفاوتي از ناتواني هاي تحولي به اثبات رسيده است. بسياري از بررسي ها کاربرد موفقيت آميز تغيير پيشايندها، راهبردهاي مبتني بر تقويت و دستکاري پيامدها را گزارش داده اند. در مقاله اي که در اين شماره در اختيار خوانندگان قرار مي گيرد، بررسي هاي مداخله رفتاري در افراد 3 تا 18 ساله واجد ناتوانايي هاي تحولي که بين سال هاي 1980 و 2009 منتشر شده اند، به طور جامع و متمرکز مرور مي شود.