ستاره دنباله دار

هر ستاره دنباله دار، هسته اي متشکل از يخ و غبار (موسوم به گلوله برفي کثيف) دارد که پهناي آن حدود ?? کيلومتر (?? مايل) است. هنگاميکه اين ستاره به خورشيد نزديک مي گردد، هسته اش تبخير شده و سري درخشان و دنباله اي طولاني شکل مي گيرد.
بخش اعظم ميلياردها ستاره دنباله دار منظومه شمسي، در محدوده هاي دور دست آن قرار دارند، اما مدار بعضي از اين ستارگان از نزديکي خورشيد عبور مي کند و اين امر موجب مي شود تا شب هنگام در آسمان بخوبي ديده شوند.
تمام منظومه شمسي ما از جمله دنباله دارها حدود?.? ميليون سال پيش از رمبيدن يک توده ي بزرگ ابر و گاز به وجود آمد.اين توده ابتدا به آرامي مي چرخيد ولي هر چه رمبش ادامه پيدا کرد ،چرخش سريعتر شد و دماي آن بالا رفت.(درست مثل اين که يک اسکيت باز با جمع کردن دستانش سريعتر مي چرخد). اين چرخش سريع از ريختن همه ي مواد به داخل هسته جلوگيري کرد.در عوض اين ابر و مواد موجود در آن به شکل يک صفحه ي تخت متراکم گشت.در همين زمان دماي هسته ي اين ابر بالا رفت تا آن جا که همجوشي هسته اي آغاز گشت و بدين گونه خورشيد به وجود آمد. با وجود اين مناطق خارجي اين صفحه کاملا سرد بود .به علت کم بودن دما دانه هاي يخ شکل گرفتند و با تجمع آن ها توده هاي يخي با بزرگي چند کيلومتر شکل گرفتند،و توده هاي بزرگتر نيز سياره ها را شکل دادند.
پهناي هسته يک ستاره دنباله دار فقط چند کيلومتر مي باشد، اما دنباله آن بسيار طولاني است. ستاره دنباله دار عظيمي که در سال ???? ديده شد، داراي دنباله اي بطول ??? ميليون کيلومتر (??? ميليون مايل) بود. چگالي اين دنباله ها حتي از بهترين خلئي که در شرايط آزمايشگاهي در روي زمين ايجاد شده، کمتر است.
? چرا ستاره هاي دنباله دار دنباله دارند؟
دنباله ي يک دنباله دار بارزترين مشخصه آن است. همچنانکه دنباله دار به خورشيد نزديک تر مي شود دم درخشاني در امتداد آن و در جهت مخالف خورشيد گسترش مي يابد. در فاصله اي زياد از خورشيد هسته دنباله دار ها سرد و مواد داخل آن منجمد مي باشند. با نزديک شدن به خورشيد باد هاي شديد خورشيدي قسمتي از هسته را تصعيد مي کنند که اين مواد کما را تشکيل مي دهند. فعل و انفعالاتي که باد هاي خورشيدي روي کما انجام مي دهند باعث به وجود آمدن هسته مي شوند. ساختار شيميايي کما مواد تشکيل دهنده دنباله را تعيين مي کند. ممکن است به نظر آيد که دنباله داري دم ندارد ولي واقعا اين طور نيست بلکه دنباله آن قدر شفاف است که ديده نمي شودولي دانشمندان با استفاده از فيلتر هاي مخصوص قادر به ديدن آن ها هستند.مثلا دم دنباله دار هيل پاب(????)به راحتي در نور مرئي ديده مي شد ولي عکس هايي که با فيلترتهييه شده بودند وجود تعدادي دنباله تشکيل شده از غبار و گاز هاي يونيده را نشان دادند.
? انواع دنباله ها:
دو نوع دنباله وجود دارد:غبار و گاز يونيده.يک دم تشکيل شده از غبار محتوي ذراتي به بزرگي ذرات موجود دردود مي باشد.اين نوع دم هنگامي تشکيل مي شود که يک باد خورشيدي مقداري ماده از کما جدا مي کند.چون اين ذرات بسيار کوچکند با کوچکترين نيرويي جابجا مي شوند در نتيجه اين دنباله ها مامولا پخش و خميده اند.دنباله هاي گازي وقتي تشکيل مي شوند که نورخورشيد مقداري از مواد کما را يونيده مي کند و سپس يک باد خورشيدي اين مواد يونيده را از کما دور ميکند.دنباله هاي يوني معمولا کشيده تر و باريک ترند.هر دوي اين دنباله ها ممکن است تا ميليون ها کيلومتر در فضا پراکنده شوند.وقتي که دنباله دار از خورشيد دور ميشود دم و کما ازبين ميروند و فقط مواد سرد و سخت درون هسته باقي مي مانند.تحقيقات راجع به ستاره دنباله دار هيل پاب وجود نوعي دم رانشان داد که شبيه دنباله هاي تشکيل شده از غبار بود ولي از سديم خنثي تشکيل شده بود.(همان طور که گفتيم مواد موجود در هسته نوي کما و دنباله را تعيين مي کنند).
? دنباله دار ها از کجا مي آيند؟
دنباله دار ها در دو جا به طور بارز يافت مي شوند :کمر بند کوييپر و ابر اورت.دنباله دار هاي کوتاه مدت معمولا از ناحيه اي به نام کمربند کوييپر مي آيند.اين کمربند فراتر از مدار نپتون قرار گرفته است.اولين جرم متعلق به کمربند کوييپر در سال ???? کشف شد.اين اجسام معمولا کوچک هستند و اندازه ي آن ها از ?? تا ??? کيلومتر تغيير مي کند.طبق رصد هاي هابل حدود ???ميليون دنباله دار در اين ناحيه وجود دارد که گمان مي رود از ابتداي تشکيل منظومه ي شمسي بدون تغيير مانده اند.دنباله دار هاي با تناوب طولاني مدت از ناحيه اي کروي متشکل از اجرام يخ زده به نام ابر اورت سرچشمه مي گيرند.اين اجرام در دورترين قسمت منظومه ي شمسي قرار دارند و از آمونياک منجمد ، متان ، سيانوژن ، يخ آب و صخره تشکيل شده اند.معمولا يک اختلال گرانشي باعث راه يافتن آن ها به داخل منظومه ي شمسي مي شود.
? مسير حرکت دنباله دارها
مدار سيارات نزديک به دايره است حال آن که مدار دنباله دار ها به شدت بيضوي است. به علت تاثيرات گرانشي دنباله دار ها در حضيض سريعتر حرکت مي کنند تا در اوج.دنباله دار ها از مدت چرخششان يه دور خورشيد طبقه بتدي مي شوند: دنباله دار ها بامدت تناوب کوتاه و متوسط-مانند هالي با دوره تناوب ?? سال- بيشتر در بين خورشيد و پلوتون به سر مي برند.اين دنباله دارها ابتدا در کمربند کوييپر هستند ولي نيروي گرانش يکي از سيارات به خصوص مشتري آن ها را نزديک خورشيد مي راند و دوره تناوب آن ها کمتر از ??? سال است.(شوميکر-لوي ? يکي از اين دنباله دارها بود که عاقبت در مشتري سقوط کرد). دنباله دار هاي بلند مدت با تناوبي بيش از ??? سال که بيشتر در ابر اورت هستند. هيل پاب نمونه اي از اين دنباله دار ها است که تناوبي برابر با?،??? سال دارد.
ستارگان دنباله دار بر اساس دوره تناوب مداري شان به دو دسته تقسيم ميشوند:
ستارگان داراي دوره تناوب مداري بيش از ??? سال
ستارگاني که دوره تناوب مداري شان کمتر از ??? سال مي باشد.
گروه اول، ستارگان با دوره تناوب طولاني و گروه دوم ستارگان با دوره تناوب مداري کوتاه هستند.
اين ظن وجود دارد که ستارگان داراي دوره تناوب مداري کوتاه، زماني در ابر اوپتيک - اورت داراي دوره تناوب طولاني بوده اند. بسياري از ستارگان داراي دوره تناوب مداري کوتا ، در فواصل زماني منظمي ديده شده اند که معروفترين آنها ستاره دنباله دار هالي است. ستاره دنباله دار انکي کوتاهترين دوره تناوب مداري را دارد که ?/? سال مي باشد.

ستارگان دنباله دار با هر بار گذشتن از کنار خورشيد، مقداري از مواد خود را بر اثر تبخير از دست مي دهند. دنباله ستارگان داراي دوره تناوب مداري کوتاه، بسيار درخشان است، اما با هر بار گذشتن از کنار خورشيد، مواد خود را از دست داده و بدين ترتيب، امکان رويت آنها کمتر مي شود.
بعضي از اين ستارگان قبل از متلاشي شدن فقط يک بار ديده مي شوند، هر چند که طول عمر معمولي يک ستاره دنباله دار با دوره تناوب کوتاه حدود ????? سال است. گردش بسياري از ستارگان دنباله دار داراي دوره تناوب طولاني بدور خورشيد هزاران يا حتي ميليونها سال طول مي کشد. بنابر اين، طول عمر اين ستارگان بسيار بيشتر از نوع ديگر است.

هالي مشهورترين ستاره ي دنباله دار دوره اي است-از نوع ستاره هايي که به دور خورشيد مي گردند و در زماني مشخص در آسمان ما پديدارمي شوند-.

اين ستاره ي دنباله دار به نام يک ستاره شناس انگليسي ،ادموند هالي (1742-1656) ناميده شده که در سال 1682 آن را رويت کرده است؛ او به طور دقيق پيش بيني کرد که اين ستاره در سال 1758 برخواهد گشت، اماخيلي زودتر از آنکه بتواند دوباره آن را ببيند خودش مرد. ستاره هالي يک دوره ي هفتاد و شش ساله دارد و در 1910 و در آخرين بار در 1986 ديده شده است.در سال 2061 نيز دوباره ظهور خواهد کرد .