ستاره متغییر تپشی که از نوع غول زرد یا ابرغول می باشد.دلیل نام گذاری این است که اولین ستاره این گونه ستاره دلتا در صورت فلکی قیفاووس بوده است.افزایش نورانیت این متغییرها،سریعتر از کاهش نورانیت شان رخ می دهد. به عنوان مثال خود ستاره دلتا-قیفاووس در مدت ١/۵روز به بیشینه درخشندگی خود می رسد در حالی که در مدت۴روز به کمینه خود می رسد.
در نمودار هرتسپرونگ راسل این ستاره ها قسمت رشته اصلی را ترک کرده وبه قسمت بالا وسمت راست رشته اصلی و سمت چپ ستاره های غول منتقل شده اند.این ستاره ها در اولین ناپایداری بعد از عبور از رشته اصلی به سر می برند.در این ناپایداری های منظم٬ قطر ستاره تاحد 30 درصد کم وزیاد می شود.این تغییرات در مقدار درخشندگی نیز با همان شکل وجود دارد.دمای سطحی ستاره نیز با کم شدن قطر کم وبا زیاد شدن قطر زیاد می شود.در سال١۹١۲، « هنریتا لیویت» از دانشگاه هاروارد با بررسی۲۵ستاره متغیر قیفاووسی در ابر ماژلانی کوچک متوجه نتیجه جالبی شد: هر چه دوره تناوب تغییرات نوری یک متغیر قیفاووسی بلندتر باشد، درخشندگی مطلق آن بیشتر است. این یافته کشف بزرگی در فاصله سنجی ستاره ها و خوشه های ستاره ای محسوب می شود . در این روش با اندازه گیری دوره تناوب می توان قدر مطلق ستاره راتعیین کرد و با کمک قدر ظاهری اش فاصله ستاره وحتی کهکشان میزبان از ما تعیین می شود. در سال١۹١۷«هارلو شپلی» با این روش فاصله ما را از مرکز کهکشان به دست آورد.گفتنی است با کمک این ستاره های متغییر می توان به تخمین فاصله خوشه ها یا کهکشانهای میزبانشان تا فاصله حدود ده میلیون سال نوری پرداخت.
ستاره های متغییر قیفاووسی برحسب دامنه تغییرات ودوره تناوبشان به دو زیر گونه تقسیم شده اند:
ستاره های متغییر کلاسیک و رده Wسنبله ای (W VIRGINIS) که دارای تفاوتهای ناچیزی با رده قبلی هستند.
دسته اول ستارگان جوانی هستند که در مرحله ناپایداری نمودار هرتسپرانگ- راسل به سر می برند. این نوع متغییرها در بخش مسطح کهکشان یافت می شوند و متعلق به خوشه های باز می باشند. بین شکل منحنی نوری آنها و مقدار دوره تناوبشان رابطه معینی وجود دارد.دسته دوم هم جزء ستارگان پیر کهکشان ما هستند و به همین دلیل در خوشه های کروی و در عرضهای کهکشانی بالا یافت می شوند.
دوره تناوب تغییرات نوری این متغییر ها بین ۲ تا ۶۰ روز ، دمای میانگین آنها ۴۰۰۰ تا ۸۰۰۰ درجه و درخشندگی میانگین آنها بین ۳۰۰ تا ۴۰۰۰۰برابر خورشید است.
ستاره قطبی نیز از این رده متغییرها می باشد.
دلیل تپش این گونه ستاره ها:
۱- وقتی که قیفاووسی فشرده می شود کدر می شود
۲-فوتونها در آن محبوس می شوند گاز را گرم می کنند وفشار آنرا بالا می برند
۳-گاز پرفشار متسع شده شفاف می گردد
۴-فوتونها میگریزند گاز خنک می شود وفشار فروکش می کند
۵-با افت فشار قیفاووسی در اثر گرانش منقبض می گردد
۶- مراحل بالا تکرار می گردد
این دوره تا وقتی ادامه می یابد که قیفاووسی در باریکه ناپایداری (Instability strip)یعنی ناحیه ای از نمودار H-R قرار بگیرد که ستارگان ناپایدارند ونبض می زنند.
چگونگی کشف ستاره دلتا قیفاووسی:
با اقتباس از کتاب شناخت گیتی نوشته پرفسور باربارا رایدن ترجمه مهندس آزادمنش
وسایت http://www.variable.nssra.ir/
|