دانشنامه ستاره شناسی ( س )

پاسخ به:دانشنامه ستاره شناسی ( س )

سحابی نشری Emission nebula در سحابیهای نشری اتمهای موجود در ابرهای گازی توسط تابش ماوراءبنفش ناشی از ستاره یا ستارگان داغ یونیده شده وبدنبال این در نور مرئی تابش دوباره داشته ودیده می شوند.تابش دوباره به این شکل است که الکترونی که از اتم مادر جدا شده دوباره با آن ترکیب می شود ونور تولید می کند این نور تولیدی نه در همان طول موج نور ورودی بلکه با طول موج بلندتر ودر ناحیه مرئی طیف می باشد. نور بیشتر سحابیهای نشری بصورت خطوط طیفی نشری می باشد . هیدروژن ماده غالب سحابیها می باشد واز آنجاییکه یونیده شدن آن باعث مشاهده سحابی می شود به این سحابیها مناطق HII یا سحابی هیدروژن دوبار یونیده هم گفته می شود.این سحابیها معمولا بعنوان مناطق تولید ستاره های جدید شناخته می شوند. بیشترین وقوی ترین تابش هیدروژن در طول موج 656 نانومتر در منطقه  قرمز طیف می باشد بنابراین در عکسبرداریها مناطق هیدروژن دوبار یونیده بصورت مناطق قرمز رنگ مشاهده می شوند.با این وجود امکان دارد در نور دیدگانی هم با نور سبز رنگی که ناشی از خطوط طیفی ممنوعه (forbidden)در طول موجهای 496 و501 نانومتر ناشی از تابش اکسیژن می باشد هم دیده شوند. اگر ستاره عامل تحریک سحابی ٬خیلی داغ باشد بیشترین تابش آن در منطقه ماوراءبنفش بوده وهمین موجب درخشندگی بیشتر سحابی (حتی بیشتر از درخشندگی ظاهری خود ستاره) خواهد شد.گرچه سحابی ها درخشنده به نظر می رسند این را باید بدانید که بسیار رقیق می باشندومشخص شده که به طور نوعی هر کیلوگرم ماده موجود در سحابی در حجمی در حدود هزار میلیون کیلومتر مکعب پخش شده است.   ۱-سحابیهایی که باقیمانده یک انفجار ابر نواختریهستند معمولا" دارای تابش سنکروترون می باشند که در منطقه رادیویی طیف قابل کشف است اما در بعضی موارد نیز مانند سحابی خرچنگ در صورت فلکی ثور ٬تابش می تواند در نور دیدگانی هم رخ می دهد. ۲-سحابیهای سیاره ای هم که بدنبال فعالیت شدید ستاره ای بوجود می آیند ونور سحابی ناشی از تحریک مواد آن توسط ستاره مرکزی می باشد از جمله سحابیهای نشری به حساب می آیند. سحابیهای تاریک و بازتابی جزء سحابیهای نشری به حساب نمی آیند.البته سحابیهای نشری وبازتابی معمولا در کنار هم دیده شده و با نام سحابی پخشی Diffuseشناخته می شوند.

پاسخ به:دانشنامه ستاره شناسی ( س )

سحابی کالیفرنیا California nebula نام یک سحابی نشری با شماره NGC 1499که در منطقه غرب صورت فلکی برساووش قرار دارد. این سحابی توسط ستاره داغ از رده O  بانام ξ یا زتای برساوشی روشن شده است.فیلمهای عکاسی حساس در طول موجهای قرمز بخوبی گستره آنرا نشان می دهند.این سحابی به ایالت کالیفرنیا شباهت دارد.کشیدگی آن شمالی جنوبی وابعاد آن 160 *40 دقیقه قوسی است.فاصله آن ۲۰۰۰ سال نوری و ابعاد واقعی آن ۸۲*۲۳ سال نوری است.

پاسخ به:دانشنامه ستاره شناسی ( س )

   

	سحابی کوکون cocoon nebula  تابش ستاره های در حال شکل گیری وداغ در طول موجهای ماوراء بنفش است .این طول موجها توسط سحابی های اطراف آن (بیشتر از جنس هیدروژن)جذب شده واین سحابی ها طبق رابطه وین این طول موجها را به طول موجهای مادون قرمز تبدیل می کنند.سحابی کوکون سحابی جالبی است چراکه ترکیبی از سحابی نشری و بازتابی است.برای کسب اطلاعات بیشتر به سایت زیر مراجعه نمایید:  http://www.dougsastro.net/astrophotos/deepsky/CocoonNebula.htm

   

پاسخ به:دانشنامه ستاره شناسی ( س )

سرسو(سمت الراس) Zenith نقطه ای روی کره سماوی که دقیقا" در بالای سر رصد کننده قراردارد یعنی ارتفاع آن 90 درجه است. نقطه مقابل آن پاسو نام دارد.

پاسخ به:دانشنامه ستاره شناسی ( س )

سرعت فرار Escape velosity حداقل سرعت لازم برای اینکه یک جسم بتواند از حیطه گرانش جسم بزرگتری که در احاطه آن است بیرون رود یا به اصطلاح فرار کند. برای نمونه سرعت فرار سیاره زمینحدود 2/11 کیلومتر بر ثانیه(در حدود ۴۰۰۰۰ کیلومتر در ساعت) است یعنی اگر موشکی باسرعتی بیش از حدود 11.2 کیلومتر بر ثانیه مستقیما به سوی بیرون حرکت کند موفق به فرار از آن خواهد شد(مطلب زیر مطالعه شود) اما اگر سرعت فرارش از این حد کم تر باشد ابتدا به سوی بالا رفته وسپس دوباره به پایین باز می‌گردد. گفتنی است سرعت فرار از سیاره مشتری در حدود ۶۰ کیلومتر درثانیه در حالیکه سرعت فرار از سیاره مریخ تنها در حدود ۵ کیلومتر در ثانیه است. سرعت فرار از سطح ماه 4/2 ، از سطح خورشید 617 و از کهکشان راه شیری حدودا 1000 کیلومتر در ثانیه است.

پاسخ به:دانشنامه ستاره شناسی ( س )

سطح نشین قطبی مریخ Mars polar lander(MPL) فضاپیمایی که در تاریخ 3 ژانویه سال 1999 به سمت مریخ روانه شد ودر تاریخ 3 دسامبر همان سال در سطح سیاره فرود آمد.این فضاپیما طوری طراحی شده بود که مستقیما"وارد جو شود سپس بکمک چتر وموشکهای کمکی با حرکتی آرام بر سطح سیاره فرود بیاید.متاسفانه بدلایل نرم افزاری وسخت افزاری موتورهای آن در هنگام فرود درست کارنکردند وفضاپیما از کنترل خارج شد. یک بازوی ربوتیک چند دوربین مخصوص – وسایل اندازه گیری نوع خاک ودو مریخ نشین کوچک (Microprobes) هم درون آن جاسازی شده بودند.قرار بود این دو مریخ نشین که مانند توپ بسکتبال بودند به عمق 2 متری سطح نفوذ کنند که آن هم ناموفق ماند.

پاسخ به:دانشنامه ستاره شناسی ( س )

صورت فلکی تازی ها(سگان شکاری) سگان شکاری CVn, hunting dogs, canes venatici نام یک صورت فلکی در نیم کره شمالی آسمان                    1-اجرام قابل توجه این صورت فلکی (ستاره های دوتایی ٬ستاره های متغییر ٬کهکشانها......) 2-مشخصات ستارگان (بعد٬ میل٬ قدر٬ رده طیفی)پرنور تر این صورت فلکی 3-نام وتلفظ ستارگان این صورت فلکی برای کسب اطلاعات بیشتر به زبان انگلیسی به سایت زیر مراجعه نمایید: http://www.hawastsoc.org/deepsky/cvn/index.html

پاسخ به:دانشنامه ستاره شناسی ( س )

سماک اعزل(semak a zal) Spica ستاره پرنور صورت فلکی سنبله  وپانزدهمین ستاره پرنور آسمان، حدود 280 سال نوری از ما فاصله دارد و 2300 بار درخشنده تر از خورشید است . در واقع " سماک اعزل " یک ستاره دوتایی طیفی است که علاوه بر تغییرات ناچیز طیفی، در مدت  4 روز به دور یکدیگر می گردند وستاره تیره تر موجب کم نورشدن ستاره اصلی(متغییر گرفتی) به اندازه کمتر از یک قدر طی همین مدت می شود  (معنای این تغییرات ناچیز این است که ستاره تیره تر بدلیل زاویه مداری بدور ستاره اصلی از دید ما زمینیان نمی تواند جلوی نور آن را بطور کامل بگیرد) . ستاره اصلی خود غولی آبی سفید از رده طیفی B  و ستاره متغییرتپشی از نوع بتا قیفاووسیبوده ،دامنه تغییرات نور آن ۰۱۷/۰ قدر ودوره تغییرات نوری آن 17/0 روزه است.قدر مطلق آن 5/3- دمای آن ۲۲۴۰۰ درجه وتابش ستاره در ناحیه ماورائ بنفش بسیار قابل توجه است.این ستاره در مرحله ای از عمر خود است که می توان انتظار تبدیل آن به ابرنواختر داشت. شعاع این ستاره نیز در حدود ۷ برابر  وجرم آن ده برابر جرم خورشید است .ستاره دوم دارای شعاعی ۴ برابر وجرمی در حدود ۶ برابر جرم خورشید است.دو ستاره بخاطر فاصله کم (در حدود یک دهم واحد نجومی) وبه خاطر اثرات گرانشی رویهم دیگر شکل کروی خود را از دست داده وبیضی گون شده اند.ظاهرا جریانی از مواد از ستاره دوم به سمت ستاره اول وجود داشت واین عامل تولید اشعه ایکسی است که اکنون قابل مشاهده است.  سماک اعزل در لاتین به معنای"خوشه گندم" آمده که در دست دوشیزه است. اگر کمانی که از صورت فلکی خرس بزرگ (دب اکبر) آغاز می‌شود و به نگهبان شمال (سماک رامح) می‌رسد را ادامه بدهیم به ستارهٔ نورانی سماک اعزل می‌رسیم. این دو ستاره، فرمانروای آسمان بهاری هستند.      برای کسب اطاعات بیشتر به زبان انگلیسی به آدرسهای زیر مراجعه نمایید: http://en.wikipedia.org/wiki/Spica http://stars.astro.illinois.edu/sow/spica.html

پاسخ به:دانشنامه ستاره شناسی ( س )

سماک رامح(semake rameh) Arcturus (Haris- el- sema) ستاره آلفا صورت فلکی عوا، چهارمین ستاره پرنور آسمان با قدر 05/0- (با تغییرات قدری به اندازه‌ چند هزارم قدر) از رده طیفی K2IIIp با خطوط ویژه‌ی نشری، دمای سطحی 4200 درجه، نارنجی رنگ، قطر 36 برابر خورشید، درخشندگی 300 برابر خورشید، جرم حدود 20برابر جرم خورشید، اندازه ظاهری حدود 210/0 ثانیه قوسی که درفاصله 7/36 سال نوری قرار دارد.عمر آن در حدود ۱۰ میلیارد سال تخمین زده شده است. این ستاره یکی از اولین ستاره‌هایی است که سرعت نسبی آن با مقایسه با نقشه‌های قدیمی ستاره‌های اندازه‌گیری و مشخص شده که حرکت نسبی آن از هر ستاره پرنوری به جز آلفا قنطورس بیشتر است، احتمالاً در مرحله سوزاندن هلیوم و تبدیل آن به کربن درون هسته‌اش می‌باشد و از لحاظ عناصر فلزی فقیر است. احتمال دارد که از منطقه‌ای بسیار دورتر آمده باشد و یک نظریه  این است که عضو کهکشان کوتوله ای با 100 میلیون ستاره  بوده که بین 5 تا 8 میلیاردسال پیش توسط کهکشان راه شیری بلعیده شده است.  سماک رامح بعد از مدتی زندگی در هاله کهکشان راه شیری به طور اتفاقی وارد صفحه کهکشان شده است. سماک رامح عضو گروهی از ستاره های پراکنده در آسمان است که حرکتی مشابه در فضا دارند. این گروه " ستاره های متحرک سماک رامح " نامیده می شوند. جالب است بدانید از نوراین ستاره در افتتاح نمایشگاه بین المللی شیکاگو در سال 1933 استفاده شده است. نور این ستاره سفر خود را از سال 1893 یعنی 40 سال پیش از آن زمانیکه نمایشگاه قبلی در آن سال افتتاح شدآغاز کرده بود.این ستاره همدمی با قدر۴۶/۳ داردکه در فاصله زاویه‌ای 255/0 ثانیه قوسی و فاصله حقیقی حدود 9/2 واحد نجومی از آن قرار دارد اسم این ستاره در زبان عربی Haris- Al- Sema به معنای محافظ آسمان و در زبان یونانی به معنای نگهبان خرس یا Bear Guard می باشد.

پاسخ به:دانشنامه ستاره شناسی ( س )

سمت Azimuth زاویه بین پای عمود نقطه شمال سماوی (در نزدیکی ستاره قطبی) با پای عمود جرم مورد نظر در جهت حرکت عقربه های ساعت برحسب درجه : دقیقه : ثانیه(قوسی).مقدار آن بین صفر تا ۳۶۰ درجه متغییر است.سمت نقطه ای که در شرق باشد ۹۰ درجه :سمت نقطه ای که در جنوب باشد ۱۸۰ درجه و سمت نقطه ای که در غرب باشد ۲۷۰ درجه است.سمت خود نقطه شمال سماوی نیز صفر است. یکی از راههای بیان مختصات اجرام سماوی ٬استفاده از مولفه های سمت وارتفاع می باشد.بنابراین با داشتن سمت وارتفاع دقیق هر جرم می توان آنراموقعیت یابی و مشاهده نمود. این سیستم مختصات٬ مختصات سمت ارتفاعی نامیده می شود.سمت اجرام متغییر است یعنی با گذشت زمان مقدار آن تغییر می کند.   تفاوت بین سمت ماه و خورشید در زمان غروب خورشید یکی از پارامترهای مهم در رویت هلال ماه نو به حسب می آید.همبشه برای یک جدایی زاویه ای مشخص هلال،از نیمکره جنوبی تا نیمکره شمالی زمین،ناظران با اختلاف سمتها و ارتفاع های مختلفی از هلال روبرو می شوند.با کاهش ارتفاع،اختلاف سمت افزایش می یابد وبالاعکس.در نتیجه می توان یک هلال با ارتفاع کمتر را با اختلاف سمت زیاد مشاهده کرد.منبع:مقاله ای از آقای سیدقاسم رستمی

پاسخ به:دانشنامه ستاره شناسی ( س )

سن زمین Age of the earth سن زمین احتمالاً حدود 55/4 میلیارد سال است. این تخمین با مطالعه سنگ های بسیار قدیمی در مناطق شمال غربی کانادا، شمال میشیگان و غرب گرینلند و براساس تخمین ستاره شناسان از عمر کل منظومه شمسی بدست آمده است. دانشمندی به نام c.c.patterson به روش عمر سنجی اورانیوم که بر روی یک شهاب سنگ (به نام شهاب سنگ canyon Diablo) انجام شده به این عدد رسید.

پاسخ به:دانشنامه ستاره شناسی ( س )

سن ماه Age of Moon سن ماه یکی از پارامترهای مهم رویت هلال می باشد .سن ماه همان زمان سپری شده از لحظه مقارنه ماه وخورشید است که بر حسب ساعت و روز بیان می شود.اگر سن ماه کمتر از ۲۰ ساعت باشد ماه را جوان اگر سن ماه بین ۲۰ تا ۲۴  ساعت باشد ماه را میانسال واگر سن ماه بیشتر از ۲۴ ساعت باشد ماه را پیر می گویند. هرچه سن پایین تر باشد احتمال رویت کمتر است البته به تنهایی نمی توان با توجه به سن ماه نتیجه گیری دقیق داشت.

پاسخ به:دانشنامه ستاره شناسی ( س )

سن هلال Crescent age مدت زمانی که از حالت مقارنه  ماه و خورشید می گذرد.از لحاظ علم ستاره شناسی این سن ، زمان سپری شده از آغاز یک دوره هلالی ماه بوده وبر حسب ساعت برای سنهای کمتر از روز و یا بر حسب روز بیان می شود .حداقل آن صفر وحداکثر آن ۵/۲۹ روز است.در اصل پایین بودن سن هلال مشاهده شده می تواند به نازک ترین هلال بیانجامد اما هر هلال نازکی نمی تواند سن کمی داشته باشد.زیرا مقدار سن هلال قابل رویت به محل قرار گرفتن ماه در مدارش نسبت به نقاط حضیض و اوج بستگی دارد.زمانبکه ماه در نزدیکی نقطه حضیض قرار دارد می تواند به سرعت از کنار خورشید دور شود وفاصله بگیرد و وضعیت رویت پذیری را بهتر نماید ،در اینحالت با وجود سن کم ،هلال های نازکتری قابل مشاهده هستند.اما در حالت اوج برعکس این می باشد یعنی با وجود سن زیاد رویت هلال چندان راحت نخواهد بود. از لحاظ سن ومسائل مربوط به رویت هلالهای ماه نو ، هلالها به ۳ دسته تقسیم می شوند:       ۱- هلالهای جوان: هلالهایی که کمتر از ۲۰ ساعت بعد از لحظه مقارنه ، رویت می شوند.جوان ترین هلال با سن ۱۰ ساعت زمانی رخ می دهد که ماه در حضیض بوده و در بیشترین عرض سماوی مدارش(چه مثبت وچه منفی) قرار داشته باشد.آخرین حد هلال جوان را برای حالتی در نظر می گیریم که هلال در عرض سماوی(دایره البروجی )صفر ودر حالت حضیض در مقارنه قرار می گیرد.این نوع هلال حدود ۲۰ ساعت سن دارد. این هلالها مخصوص رکورد زنی هستند.در حال حاضر (اردیبهشت سال ۱۳۸۹ شمسی)رکورد ثبت شده به مقدار ۴/۱۱ ساعت وبه نام آقای قاضی میر سعید می باشد.رکورد رویت با چشم غیر مسلح نیز در حدود ۱۴ ساعت می باشد.      ۲- هلالهای میانسال: هلال هایی که سن آنها کمتر از ۲۷ ساعت وبیشتر از ۲۰ ساعت باشد.      ۳- هلالهای پیر :هلالهایی که سن آنها بیشتر از ۲۷ ساعت باشد.زمانی که ماه در اوج ودر کمترین عرض دایره البروجی باشد این حالت پیش می آید.اولین حد هلال پیر(سن ۲۷ ساعت) مربوط به زمانی است که هلال در عرض دایره البروجی صفر ودر اوج مداری در مقارنه قرار دارد. در بعضی حالتهای خاص هلال های پیر می توانند در عرضهای میانی تا ۶۰ ساعت ودر عرضهای بالا(نزدیک قطبی)حداکثر تا ۱۴ روز هم سن داشته باشند.   منبع: مقاله ای از آقای سید قاسم رستمی

پاسخ به:دانشنامه ستاره شناسی ( س )

سیخک سنبله Spicule سیخکها فواره های باریکی از گاز با قطر حدود ۵۰۰ تا ۸۰۰ کیلومتر هستند که از بالای لایه تقریبا همگنی که حدود ۳۰۰۰ کیلومتر امتداد دارد سر به بیرون می زنند.سیخکهای سوزنی شکل در نواحی کناره ابر دانه های جوی خورشید تجمع پیدا می کنند.سیخکها در واقع انفجارات پلاسمایی هستند که تقریبا هر ۵ دقیقه یکبار رخ می دهند و مواد درون آنها با سرعتی در حدود ۸۱ هزار کیلومتر در ساعت به بالا وبه درون تاج خورشید فوران می کنند.سیخکها حتی در زمانی که فعالیت خورشید کم باشد نیز وجود دارند.تعداد تقریبی آنها ۱۰۰۰۰۰ عدد در کل سطح خورشید می باشد.ارتفاع آنها می تواند به 16000 کیلومتر برسد و هر کدام از آنها می توانند 10 تا 15 دقیقه دوام داشته باشند برای کسب اطلاعات بیشتر به سایت زیر مراجعه نمایید: http://astronomy.com/asy/default.aspx?c=a&id=2340

پاسخ به:دانشنامه ستاره شناسی ( س )

سنتور Centaur نام گروهی از اجرامی که در مناطق بیرونی سیاره ای منظومه شمسی قرار داشته ومدار سیارات را قطع می کنند .این اجرام را جزء سیارکها می دانیم در حالی که بسیاری از آنها هسته دنباله دار هایی هستند که بدلیل دوربودن ؛فعالیت دنباله دار بودن آنها با وسایل رصدی زمینی قابل مشاهده نیست.معیار شناسایی این اجرام قطع کردن مدار سیاره نپتون است یعنی حضیض مداری آنها باید کمتر از 30 واحد نجومی باشد.اجرامی که تاکنون شناسایی شده اند دارای قطری بیشتر از 50 کیلومتر هستند وامکان دارد تعداد آنهایی که قطری کمتر از این داشته باشند بسیار زیاد باشد که تاکنون کشف نشده اند.تصور براین است که این اجرام اعضاء کمربند کوییپر –اج ورث باشند که در 4.5 میلیارد سال پیش هنگامی که سیارات در حال شکل گیری بوده اند تشکیل گروه داده اند.مدار آنها ناپایدار است واین ناپایداری ناشی از عبور از کنار سیارات بزرگتر منظومه شمسی در گذشته می باشد.این عبور ها هم می تواند آنها به مناطق بسیار دور دست پرتاب کند وهم آنها را بصورت یک دنباله دار درخشان به مناطق داخلی منظومه شمسی هدایت کند. سنتور در افسانه های یونانی به شکل موجودی است که نصف بدنش اسب ونصف دیگرش انسان است ودلیل نام گذاری همین است چراکه این اجرام هم خاصیت سیارکها را نشان می دهند هم دنباله دارها.اولین سنتور بانام چیرون در سال 1977 کشف شد .دومین سنتور بانام فولاس در سال 1992 کشف شده است.   فهرست کاملی از اجرام سنتور در سایت زیر آمده است.   http://cfa-www.harvard.edu/iau/lists/Centaurs.html