آکنه (جوشهای غرور) عبارت است از یک بیماری التهابی مزمن پپوست که در دوران نوجوانی شایع است، اما گاهی بطور متناوب در سراسر زندگی رخ میدهد. مشخصه این بیماری عبارت است از بروز جوشهایی روی صورت ، قفسه سینه و کمر. این بیماری در مردان شایع‌تر از زنان است.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، آکنه اغلب به صورت نقاط سرسیاه، نقاط سرسفید و جوشهای چرکی بروز میکند. جوش صورت یا آکنه یکی از بزرگترین مشکلاتی است که نوجوانان را گرفتار میکند و متاسفانه درست زمانی به سراغ آنها می‌آید که بیش از هر وقت دیگر نگران زیبایی وضع ظاهر خود هستند. آکنه یک بیماری التهابی مزمن پوست است که اکثرا در دوران نوجوانی مزاحمت ایجاد میکند اما گاهی به طور متناوب در سراسر زندگی بارها و بارها فرد را گرفتار میکند.
آکنه در دختران در سنین پایین‌تری نسبت به پسران بروز میکند ولی در پسران معمولا تظاهرات بسیار شدیدتری دارد. به‌طور کلی علائم و نشانه‌های آکنه در افراد مختلف متفاوت است و میتواند از خفیف تا بسیار شدید متغیر باشد. اگر والدین یا اقوام نزدیک شما در دوره‌ای از زندگی خود دچار نوع شدید آکنه شده باشند به شما توصیه می‌کنیم که بیشتر مراقب پوست خود باشید چون در آن صورت احتمال درگیری شدید پوستی در شما از بقیه بیشتر خواهد بود.
نقطه‌های سرسفید، نقطه‌های سرسیاه آکنه اغلب به صورت نقاط سرسیاه، نقاط سرسفید و جوشهای چرکی بروز میکند. غدد چربی در تمام سطوح پوست شما به غیر از کف‌پا و دست وجود دارد. اما بیشترین تراکم آنها در صورت، سینه، پشت و شانه‌ها است. کار این غدد،ترشح چربی است. چربی تولید شده توسط مجاری چربی به سطح پوست راه یافته و به طور طبیعی روی پوست را می‌پوشاند. در دوران نوجوانی به علت تغییرات ناگهانی که در سطح هورمونهای جنسی رخ میدهد، غدد سباسه، تحریک میشوند و چربی بیش از حد تولید میکنند. این چربی زیادی مجاری انتقال چربی را مسدود میکند و به این ترتیب جوشهای سرسیاه تولید میشوند. وقتی که چربی باقیمانده و لایه‌های مرده پوست نتوانند به بیرون پوست راه یابند، توسط باکتری‌هایش که به طور طبیعی در غده وجود دارند، عفونی میشوند و جوشهای سرسفید را ایجاد میکنند. گاهی نیز چربی ترشح شده فضای اطراف فولیکول مو را اشغال میکند در نتیجه مو نمی‌تواند از پوست خارج شود و باکتریهای موجود در پوست داخل منافذ مسدود شده و آنجا ایجاد عفونت و التهاب و جوشهای چرکی میکند.
در آکنه شدید ممکن است کیست و آبسه هم دیده شود. کیست توری بزرگتر، سفت‌تر و عمیقتر از جوش معمولی است و در اغلب موارد خطرناک است. بعضی از کیست‌ها تا زیر سطح پوست انتشار می‌یابند و پاره میشوند و به این طریق عفونت را در زیر پوست منتشر میکنند. جای این جوشها معمولا روی پوست باقی میماند. آبسه یک ناحیه عفونی متورم و ملتهب وبسیار دردناک است که حاوی چرک فراوان است.
آکنه منافذ بسته شده غدد چربی (دانه های سرسیاه و سرسفید)، جوش ها و ضایعات عمیق تر (کیست ها یا ندول ها) است که در صورت، گردن، سینه، پشت، شانه ها و حتی بازوها بروز می کنند. کم و بیش اکثر نوجوانان به آکنه مبتلا می شوند.
با این حال این بیماری به گروه سنی خاصی محدود نمی شود و بزرگسالان حتی تا ۴۰ سالگی نیز می توانند به آن مبتلا شوند.
اگر چه آکنه معمولاً بعد از چند سال خود به خود خوب می شود ولی نمی توان آن را به حال خود رها کرد.
زیرا از آکنه ای که درمان نشود، ممکن است تا پایان عمر جوشگاه هایی بدشکل بر روی پوست بماند.
البته این جوشگاه ها نیز قابل ترمیم می باشند. اگرچه آکنه بیماری وخیمی نیست، اما می تواند باعث بدشکل شدن صورت و در نتیجه ناراحتی روحی بیمار گردد.
همچنین در موارد حاد و شدید، موجب پیدایش جوشگاه های بسیار بدشکل و دایمی می شود. باید در نظر داشت که حتی موارد ملایم آکنه نیز می توانند موجب پیدایش جوشگاه ها شوند.
● چه عواملی در ایجاد یا تشدید آکنه موثرند؟
▪ بهداشت پوست:
آکنه بخاطر آلودگی و کثیفی پوست بوجود نمی آید. ماده موجود در نوک جوش های سرسیاه را چربی خشک شده و سلول های مرده تشکیل می دهند که منفذ خروجی فولیکول مو را مسدود کرده اند. برای مراقبت طبیعی از پوست، روزی دو بار صورت خود را با صابون ملایم و آب ولرم بشویید.
شستشوی زیاد ممکن است سبب بدتر شدن آکنه شود. شستشوی مرتب سر با شامپو نیز توصیه می شود.
اگر موهای شما چرب هستند، شاید لازم باشد که دفعات شستشو را افزایش دهید. متخصص پوست می تواند در انتخاب شامپو و صابون مناسب به شما کمک کند.
مردانی که مبتلا به آکنه هستند، باید هم ریش تراش برقی و هم تیغ را امتحان کنند و هر کدام را که راحت تر است و جوش کمتری ایجاد می کند، انتخاب نمایند.
اگر شما از تیغ استفاده می کنید، قبل از اصلاح، موی صورتتان را کاملاً با آب گرم و صابون شسته و نرم کنید و سپس از خمیر ریش برای اصلاح استفاده کنید.
برای جلوگیری از زخمی شدن جوش ها، ریشتان را خیلی از ته نتراشید. صورتتان را فقط وقتی که واقعاً لازم است اصلاح کنید. همیشه تیغ نو و تیز بکار ببرید.
▪ رژیم غذایی
غذاهایی که می خورید نقشی در ایجاد آکنه ندارند. متخصصین پوست در مورد اهمیت رژیم غذایی در درمان آکنه عقاید متفاوتی دارند اما مسلم و قطعی است که رعایت یک رژیم غذایی شدید و سخت هیچ تأثیری در بهبود آکنه شما نخواهد داشت.
از سوی دیگر، بعضی از مردم دریافته اند که بعضی از غذاها باعث بدتر شدن آکنه در آن ها می شوند. در این صورت، از خوردن این گونه غذاها باید اجتناب کرد.
بخاطر داشته باشید که در قضاوت عجله نکنید. آکنه به خودی خود فراز و نشیب های زیادی دارد و گاهی بدتر و گاه بهتر می شود.
داشتن یک رژیم غذایی متعادل حاوی کلیه مواد غذایی لازم برای رشد، بخصوص در سنین نوجوانی و جوانی از اهمیت زیادی برخوردار است.
▪ نور خوشید
برنزه شدن پوست می تواند آکنه را مخفی کند ولی فواید آن زودگذر است. از سوی دیگر نور خورشید موجب پیری زودرس پوست شده و می تواند به پیدایش سرطان در پوست منتهی شود، لذا باید از تماس زیاد با نور خورشید، استفاده از چراغ های خورشیدی، آفتاب سوختگی و برنزه شدن زیاد برحذر باشید. بهتر است از یک ضدآفتاب مناسب برای پوست های آکنه ای استفاده کنید.
▪ فرآورده های آرایشی
اگر از کرم پودر یا کرم مرطوب کننده استفاده می کنید به دنبال آنهایی باشید که فاقد چربی (Oil- Free) هستند و تنها به اینکه پایه آبی (Water- Based) داشته باشند، اکتفا نکنید.
فرآورده هایی را انتخاب کنید که غیرآکنه زا (Non- Acnegenic) و غیر کومدون زا (Non-Comedogenic) باشند.
هر شب مواد آرایشی را با آب و صابون (و اگر صابون ها پوستتان را خشک می کنند، با شیر و لوسیون مناسب پوست های آکنه ای) از روی پوستتان پاک کنید.
یک لوسیون پوشاننده با رنگ ملایم (فرآورده هایی که قرمزی، التهاب و جای آکنه را می پوشانند)، می تواند به خوبی و در نهایت سلامت ضایعات پوستتان را از نظرها مخفی نگه دارد. برای این منظور پوردهای مایع با پایه بدون روغن (Oil- Free) مناسب هستند.
در موقع استفاده از فیکساتورها، اسپری های و ژل های مو، صورتتان را بپوشانید. در صورت پاشیده شدن اسپری یا ژل مو بر روی پوست صورت، ممکن است بدلیل حساسیت به مواد آرایشی آکنه بوجود آید.
● علایم شایع
•نقاط سر سیاه به اندازه سر سوزن
•نقاط سر سفید شبیه نقاط سر سیاه
•جوشهای کوچک چرکی
•قرمزی و التهاب در اطراف جوشها
•در آکنه شدید ممکن است کیست و آبسه دیده شود. کیست به صورت تورمی بزرگتر و سفت‌تر از جوشهای معمولی در پوست پدیدار میشود.
•آبسه نیز به صورت یک ناحیه عفونی متورم ،ملتهب و دردناک به هنگام لمس و حاوی چرک است.
● عوامل افزایش دهنده خطر
•مواجهه با هوای بسیار گرم یا سرد
•استرس
•پوست چرب
•اختلالات غدد درون ریز
•استفاده از بعضی داروها مثل کورتیزول، هورمونهای مردانه، یا قرص‌های ضد بارداری
•سابقه خانوادگی آکنه
•بعضی مواد آرایشی
● درمان
درمان آکنه یک فرآیند مداوم و طولانی است. تمام درمان های آکنه برپیشگیری از بروز ضایعات جدید متکی هستند.
ضایعات موجود باید خودشان بهبود یابند و این بهبودی، زمان می طلبد. تا یک ماه پس از شروع درمان مناسب و موثر، بیشتر از ۱۰ درصد بهبودی در ضایعات، مورد انتظار نمی باشد و کنترل کامل ضایعات تا شش ماه می تواند طول بکشد. اگر جوش ها پس از ۶ تا ۸ هفته بهتر نشدند، شاید لازم باشد روش درمان شماتغییر کند.
روش درمانی که توسط متخصص پوست و مو پیشنهاد می شود، بسته به نوع آکنه تفاوت خواهد داشت. بندرت، مصرف محصولات آرایشی و بهداشتی پوست و یا داروهای خوراکی، ضایعات شبیه آکنه ایجاد می کنند.
همچنین آکنه می تواند بدلیل اختلالات هورمونی در بدن نیز بوجود آید. آگاه کردن پزشک از نوع موادی که به پوستتان می مالید و یا نوع داروهایی که مصرف می کنید می تواند در انتخاب روش صحیح درمان آکنه بسیار حائز اهمیت باشد. تغییرات عادت ماهیانه در زنان نیز در آکنه موثرند و باید پزشک را از آنها آگاه کرد.
بسیاری از کرم ها و لوسیون های ضدآکنه غیرنسخه ای موجود در بازار به درمان موارد خفیف آکنه کمک می کنند.
با این وجود بعضی از این فرآورده ها در صورت مصرف مداوم موجب خشکی پوست می شوند. اگر از این گونه محصولات استفاده می کنید، به دقت دستورالعمل آن را مطالعه و براساس آن عمل کنید.
ممکن است متخصص پوست برایتان کرم های موضعی و لوسیون هایی از قبیل ”اسید ویتامین آ“ و ”بنزوئیل پراکسید“ را تجویز کند تا منافذ بسته شده را باز کنند و تعداد باکتری های روی پوست را کاهش دهند.
این داروها ممکن است موجب خشکی و پوسته پوسته شدن پوستتان شوند. متخصص پوست روش صحیح کاربردی این فرآورده ها و نیز چگونگی مقابله با عوارض جانبی آنها را به شما توضیح خواهد داد.
همچنین آنتی بیوتیک هایی هم موجود هستند که به صورت موضعی بر روی پوست بکار برده می شوند. از این داروها برای درمان مواردی از آکنه که چندان حاد نیستند استفاده می شود. زمانی که آکنه که چندان حاد نیستند استفاده می شود.
زمانی که آکنه به صورت توده های قرمز و ملتهب خود را نشان می دهد، ممکن است متخصصین پوست با تزریق مستقیم بعضی داروها در داخل ضایعه، به بهبود آن کمک کنند.
پزشک شما ممکن است تصمیم به تخلیه جوش ها و یا دانه های سرسیاه و سرسفید بگیرد، ولی هیچوقت خودتان اقدام به فشردن کندن یا تخلیه محتویان جوش نکنید. زیرا ممکن است به تشدید تورم و التهاب و به جای گذاشتن جوشگاه منجر شود.
آنتی بیوتیک های خوراکی از قبیل داکسی سیکلین، تتراسیکلین یا اریترومایسین اغلب در موارد متوسط یا شدید آکنه و به خصوص وقتی تعداد زیادی جوش بر روی پشت و قفسه سینه وجود دارد، تجویز می شوند.
این آنتی بیوتیک ها تعداد باکتری های موجود در فولیکول را کاهش داده و ممکن است مستقیماً موجب کاهش قرمزی جوش نیز بشوند. بر اساس گزارش مرکز آموزش و پژوهش بیماریهای پوست و جذامدر زمان مصرف آنتی بیوتیک های خوراکی، بعضی زنان ممکن است دچار عفونت های قارچی دستگاه تناسلی شوند.
در این صورت ضمن قطع مصرف آنتی بیوتیک، باید به پزشک خود مراجعه کنند تا عفونت قارچی را درمان کند.
توجه داشته باشید که آنتی بیوتیک های خوراکی برای درمان آکنه باید مدت طولانی مصرف شوند.
مصرف طولانی این داروها اگر با تجویز و تحت نظر متخصص پوست باشد، عوارض جانبی مهمی نخواهد داشت و ترس بیجا از عوارض این داروها باعث اختلال در روند درمان خواهد شد.
زنانی که قرص ضدبارداری خوراکی مصرف می کنند ممکن است متوجه بهبودی چشمگیر در آکنه خود بشوند. حتی گاهی قرص های ضدبارداری خوراکی به طور اختصاصی برای درمان آکنه بکار برده می شوند.
یک نکته مهم که باید در نظر گرفته شود این است که آنتی بیوتیک های خوراکی ممکن است موجب کاهش تأثیر و کارآیی قرص های جلوگیری از بارداری بشوند.
این عارضه اگرچه شایع نیست ولی احتمال آن وجود دارد و به خصوص اگر تغییر در عادت ماهیانه ایجاد شود، حتماً باید به پزشک مراجعه کرد.
مانند سایر داروها، در صورت حاملگی یا شیردهی حتماً در مورد مصرف و عدم مصرف آنتی بیوتیک ها با پزشک خود مشورت کنید.
در موارد آکنه شدید ممکن است داروهای دیگری هم به صورت خوراکی تجویز شوند. یکی از آنها هورمون های جنس مونث و یا داروهایی هستند که سبب کاهش اثرات هورمون های مردانه می شوند.
یک داروی خوراکی دیگر که برای آکنه بسیار مقاوم تجویز می شود، ایزوترتینوئین (با نام تجاری آکوتان) است.
بیمارانی که این دارو را مصرف می کنند باید کاملاً به عوارض جانبی آن آگاه باشند. معاینات پزشکی و بررسی های آزمایشگاهی مکرر برای پیگیری سیر درمان و جلوگیری از عوارض ناخواسته در حین مصرف این دارو ضروری است.
جلوگیری از حاملگی الزامی است، زیرا مصرف این دارو در زمان بارداری آثار غیرقابل جبرانی بر روی جنین خواهد داشت.
نکته مهم در مورد این دارو، کامل کردن دوره درمان است زیرا در غیر این صورت احتمال عود آکنه به دنبال قطع دارو زیاد می باشد.
● درمان جوشگاه های آکنه
متخصصین پوست برای درمان جوشگاه های آکنه از روش های مختلفی استفاده می نمایند. به عنوان نمونه می توان از لیزر، تراشیدن پوست و لایه برداری (پیلینگ شیمیایی) برای صاف کردن جوشگاه های فرورفته نام برد.
با تزریق کلاژن یا چربی نیز می توان جوشگاه را صاف نمود. با استفاده مناسب از مجموعه این روش ها می توان به طور قابل ملاحظه ای جوشگاه ها را ترمیم نمود.
● لزوم مراقبت دقیق و مرتب از پوست
صرفنظر از درمان اختصاصی که پزشکتان برای شما تجویز می کند، به خاطر داشته باشید که شما بایستی مراقبت از پوستتان را مادامی که دوره آکنه خاتمه نیافته، ادامه دهید.
هیچ درمان سریع یا دایمی برای آکنه وجود ندارد ولی این بیماری قابل کنترل است و درمان مناسب مانع از برجای ماندن جوشگاه های بدشکل بر روی پوست می شود.
● آیا تغذیه در ایجاد آکنه تاثیری دارد؟
شاید این شایعترین سوِالی باشد که یک متخصص پوست از بیمار خود می‌شنود. « با این همه جوش چرا شکلات می‌خوری؟» و شاید این شایعترین گوشزدی باشد که افراد مبتلا به آکنه از دیگران می‌‌شنوند. واقعیت این است که نقش رژیم غذایی در ایجاد یا تشدید آکنه هنوز به اثبات نرسیده است.
گرچه گزارشاتی نیز موجود است که خوردن مداوم غذاهای خیلی چرب، شیرینی زیاد، سس مایونز، خامه، شکلات، گردو، بادام، فندق، خرمالو، موز، پسته، تخمه، چیپس، پفک، نوشابه، نارگیل، تخم‌مرغ و به تعبیری، همه آنچه که در قنادی و بقالی یافت میشود، را در بروز و تشدید آکنه موِثر دانسته است. اگر از دست این جوشهای لعنتی به ستوه آمده‌اید،برای احتیاط به‌جای خوردن اینها از سبزیجات و میوه‌های تازه استفاده کنید.
استفاده از اسفناج، هویج، شاهی و گوجه‌فرنگی را به شما توصیه می‌کنیم. سعی کنید خوردن چای و ادویه‌جات را بسیار محدود کنید. عامل مهم دیگری که اثر آن در تشدید آکنه به اثبات رسیده، تماس‌های شغلی است. آکنه در کسانی که به علت شغلشان با روغن‌های حیوانی و یا معدنی تماس دارند و یا در معرض هوای بسیار گرم و یا بسیار سرد هستند با شدت بیشتری بروز میکند.افرادی که شغل‌های پر استرس دارند یا اینکه اصولا از نظر تیپ شخصیتی مضطرب محسوب میشوند معمولا دچار آکنه‌های شدید میشوند.
اگر خود استرس عامل این تشدید نباشد، حداقل این است که افراد مضطرب معمولا بیش از حد صورت خود را دستکاری میکنند و این امر خود باعث تشدید بیماری میشود. از دیگر عوامل موثر، لوازم آرایشی، اختلال غدد درون ریز، تعریق زیاد، برخی داروها مانند کورتیزول، هورمونهای مردانه، قرص‌های ضدبارداری، لیتیوم و باربیتورات‌ها را میتوان نام برد.
● نحوه صحیح استفاده ازداروهای موضعی ضدجوش یا اکنه
۱-درشروع مصرف داروهای موضعی باید ازمقدارکم ومدت مواجهه(مدت زمانی که دارو روی پوست میماند)کوتاه داروهها استفاده شود.تاپوست به تدریج به داروها عادت کند.
۲-بایدمیزان مصرف داروها(چه ازلحاظ مقداروچه ازلحاظ مدت مواجهه)براساس تحمل پوست تنظیم شود.یعنی اگربدنبال مصرف داروهای موضعی پوست خشک یا قرمز شد،نوبت بعدی مقدارکمتردارواستفاده شود.وهمچنین مدت مواجهه دارو با پوست کاهش یابد.دارو پس از مثلاً پنج دقیقه یک ربع یا یک ساعت شسته شوند.
۳-هرگز نباید روی پوست قرمز و ملتهب داروی مالیدنی محرک استفاده شود.اگربدنبال مصرف داروهای مالیدنی پوست شما قرمز وملتهب شده صبرکنید تا قرمزی والتهاب بخوابد وسپس داروها راادامه دهید.
۴-داروهای مالیدنی را فقط در نواحی ایجاد جوش استفاده کنید.مثلاًاگرجوشها فقط درناحیه پیشانی ایجاد میشوند داروها فقط به ناحیه پیشانی بمالید.اگر جوش درهمه صورت پراکنده است داروها را به همه صورت بمالید.
۵-بیادداشته باشید نواحی تحتانی صورت مثل چانه و اطراف دهان به داروها حساسترند وبیشتر درمعرض خشکی و قرمزی هستند.داروهارا دراین ناحیه با احتیاط مصرف کنید.
۶-همیشه از یک شوینده ملایم برای شستشوی صورت استفاده کنید.صابونهایی که پوست راخشک میکنند،برای افرادیکه درحال مصرف داروهای موضعی هستند مناسب نیستند.شوینده ایی برای پوست ایده ال است که بدنبال شستشو پوست راخشک نکند.اگر پوست با آب خالی تمیز میشود نیازی به استفاده ازشوینده نیست.
۷- همیشه ازیک مرطوب کننده مناسب وفاقدچربی استفاده کنید.استفاده ازیک مرطوب کننده بدنبال هربار شستشوی صورت پوست را نرم کرده و تحمل پوست را به داروهای موضعی افزایش میدهد.
