تولد آسمان جدید

فَإِذا نُفِخَ فِی الصُّورِ نَفْخَةٌ واحِدَةٌ- وَ حُمِلَتِ الْأَرْضُ وَ الْجِبالُ فَدُکَّتا دَکَّةً واحِدَة- فَیَوْمَئِذٍ وَقَعَتِ الْواقِعَة- وَ انْشَقَّتِ السَّماءُ فَهِیَ یَوْمَئِذٍ واهِیَة- وَ الْمَلَکُ عَلى‏ أَرْجائِها وَ یَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّکَ فَوْقَهُمْ یَوْمَئِذٍ ثَمانِیَة. آنگاه که در صور دمیده شود یک دمیدنی- زمین و کوه ها برکنده شده و یکباره بر هم کوبیده و متلاشی گردند- در آن روز آن واقعه رخ می دهد- و آسمان (از آن جهانِ گاز و مذاب) جدا می شود که هنوز نرم است- و فرشتگان در دامنه های (مقعّر) آن (به کار تکمیل ساختن آن) هستند و آن روز عرش پروردگارت را هشت آسمان برفراز آنها (برزخیان) حمل می کند.

صور: چیزی که بر آن دمیده می شود تا صدائی از آن برخیزد: شیپور.

صور اسرافیل: در حدیث آمده است که شیپور اسرافیل چیز خاصی نیست خود محتوای آسمان اول )مجموعة کهکشان ها و فضای خلال آنها همگی) دهانة آن شیپور است.

نفخة اول: اسرافیل دو بار بر شیپور خود خواهد دمید، نفخة اول و نفخة دوم. نفخة اول نظام موجود کیهان را متلاشی می کند؛ کرات منظومه ها و کهکشان ها بر سر هم دیگر کوبیده می شوند، محتوای آسمان اول همگی به گاز و مذاب تبدیل می شوند: «یَوْمَ تَکُونُ السَّماءُ کَالْمُهْلِ»[1]: روزی که آسمان مانند فلز گداخته می شود.

آنگاه مواد عالی و تکامل یافته ترِ اینهمه گاز و مذاب بالا رفته و آسمان جدیدی در زیر آسمان های هفتگانۀ کنونی، ساخته می شود: «فَإِذَا انْشَقَّتِ السَّماءُ فَکانَتْ وَرْدَةً کَالدِّهان»[2]: آنگاه که آسمان جدا شود مانند روغن ارغوانی رنگِ برگرفته از گیاه، گردد. یعنی همان طور که  از مواد عالی زیتون و دیگر گیاهان، روغن گرفته می شود از مواد عالی آن جهانِ عظیم گاز و مذاب نیز عصاره گیری شده و از آن آسمان جدیدی ساخته می شود که به رنگ ارغوانی و گلگون است.

«فَإِذا نُفِخَ فِی الصُّورِ نَفْخَةٌ واحِدَةٌ- وَ حُمِلَتِ الْأَرْضُ وَ الْجِبالُ فَدُکَّتا دَکَّةً واحِدَة- فَیَوْمَئِذٍ وَقَعَتِ الْواقِعَة- وَ انْشَقَّتِ السَّماءُ فَهِیَ یَوْمَئِذٍ واهِیَة- وَ الْمَلَکُ عَلى‏ أَرْجائِها وَ یَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّکَ فَوْقَهُمْ یَوْمَئِذٍ ثَمانِیَة»[3]: آنگاه که در صور دمیده شود یک دمیدنی- زمین و کوه ها برکنده شده و یکباره بر هم کوبیده و متلاشی گردند- در آن روز آن واقعه رخ می دهد- و آسمان (از آن جهانِ گاز و مذاب) جدا می شود که هنوز نرم است- و فرشتگان در دامنه های (مقعّر) آن (به کار تکمیل ساختن آن) هستند و آن روز عرش پروردگارت را هشت آسمان برفراز آنها (برزخیان) حمل می کند.

امروز سلطه و مدیریت خداوند (و یا عرش به معنی دوم که گذشت) بر هفت آسمان و محتوای شان است، با آفرینش آسمان جدید، کائنات دارای هشت آسمان خواهد شد. حتی قرآن به تازه بودن و باصطلاح به نوساز بودن آسمان جدید تصریح می کند که نرم خواهد بود و فرشتگان در دامنه ها و سطح مقعّر آن به کار مشغول خواهند بود.

امام سجاد علیه السلام در همین دعای سوم پیام این آیه رابا این عبارت آورده است: «وَ الَّذِینَ عَلَى أَرْجَائِهَا إِذَا نَزَلَ الْأَمْرُ بِتَمَامِ وَعْدِک»: و فرشتگانی که در دامنه های آن آسمان (مشغول کار) خواهند بود آنگاه که امر به تمام شدن وعدة تو (امر به قیام قیامت) نازل شود.

بدن های انسان ها: در این میان، بدن های انسان ها- خواه آنهائی که سال ها و قرن ها پیش از این حادثه مرده و پوسیده اند و خواه آنها که مثلاً در همین حادثه بمیرند- در آن عالَم بس وسیع گاز و مذاب به صورت ذره هائی پخش می شوند.

ذرات بدن انسان دو بخش است؛ بخش اصیل که از روز جنینی تا روز مرگ بر تعدادشان افزوده می شود و هرگز از بین نمی روند. و بخش غیر اصیل که همیشه در طول زندگی به وجود آمده و به تحلیل می روند و این «بدل ما یحتلّل» تا روز مرگ ادامه دارد. این بخش دوم در آن حادثۀ عظیم با همان مواد گاز و مذاب مخلوط می شوند.

امّا مواد اصیل بدن، شبیه ذرات کَره در دوغ، و مانند ذرات سفید در شراب که به آن «دُردا» می گویند (و حافظ در اشعارش هر از گاهی نامی از آن می برد) در آن عالَم گاز و مذاب پخش خواهند بود که می روند در محشر از نو آفریده شوند:

«الْقارِعَة- مَا الْقارِعَة- وَ ما أَدْراکَ مَا الْقارِعَة- یَوْمَ یَکُونُ النَّاسُ کَالْفَراشِ الْمَبْثُوث»[4]: آن در هم کوبنده- و چیست آن در هم کوبنده!؟!- و چه چیزی می فهماند به تو که چیست آن در هم کوبنده- آن روز (بدن های) مردم مانند ذرات دُردا پخش و پراکنده خواهند شد.

لغت: فراش یعنی ذرات دُردا در دوغ، یا شراب یا هر مایع دیگر.

(برای ادلّة بیشتر و نیز شرح و توضیحات، رجوع کنید به کتاب «تبیین جهان و انسان» بخش معاد).

محشر: مواد متکاملتر و عالیتر، برای ساختن آسمان جدید؛ بالا خواهند رفت همانند تحولی که در مرکز هویج، درخت، رخ می دهد و یک قشر و حلقة دیگر و جدید را به وجود می آورد، با این فرق که هویج و درخت مخروطی هستند، اما آسمان ها کروی هستند.

حادثه دیگری که نفخة اول آن را به وجود می آورد این است که : ذرات اصیل بدن انسان ها که متکاملترین و عالیترین مواد آن جهان هستند، نیز به بالا رفته و در طرف محدّب آن آسمان جدید قرار خواهند گرفت که آمادة خلقت دوباره می شوند و با نفخة دوم خلق شده و در محشر که عبارت است از روی همین آسمان جدید، حاضر خواهند شد.

نفخة دوم: اسرافیل دوباره بر صور خود خواهد دمید، این دمش دوم نیز کارهائی را انجام خواهد داد:

1- از نو محتوای آسمان جدید را که همگی گاز و مذاب هستند، به کرات، منظومه ها و کهکشان ها تبدیل خواهد کرد، که از نو چرخش ها و فعالیت کرات شروع خواهد شد؛ روز از نو روزی از نو.

2- ذرات اصیل بدن های انسان ها در اثر نفخة دوم با هم جمع شده و در عرصۀ بس وسیع روی آسمان جدید، روئیده، انشا، و با روح های خود هم آغوش شده و آفریده خواهند شد که محشر است.

آسمان: آسمان ها جسم مادی هستند لیکن از مواد عالیتر، متکاملتر و باصطلاح بسیطتر. قرآن برای این که آسمان ها را یک چیز خیالی یا فرضی، ندانیم و به واقعیت آنها ایمان داشته باشیم می گوید: «وَ بَنَیْنا فَوْقَکُمْ سَبْعاً شِداداً»[5]: و ساخته ایم بر فراز شما هفت (آسمان) سفت و شدید.

لفظ «سماء» در قرآن دو کاربرد دارد: 1- طرف بالا، 2- به معنی هفت آسمان.

و لفظ «ارض» پنج کاربرد دارد: 1- طرف پایین، 2- سرزمین، 3- کرة زمین، 4- مجموع محتوای آسمان اول یعنی کل کهکشان ها و فضای خلال آنها.

و هر آسمان نسبت به آسمان فوق خود «ارض» است: ارض محشر، روی آسمان اول که در نفخه ساخته خواهد شد، است.

می فرماید: «یَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ سِراعاً ذلِکَ حَشْرٌ عَلَیْنا یَسیرٌ»[6]: آن روز زمین از آنان شکافته می شود به سرعت (از زمین برمی خیزند) و این محشور کردن برای (خداوند) آسان است.

مراد از این «ارض» کرة زمین نیست، زیرا خود قرآن بارها تنصیص کرده که کره زمین از بین خواهد رفت. مراد آن است که امام رضا علیه السلام دست هایش را بر فراز همدیگر قرار داد و فرمود: این آسمان نسبت به آسمان بالاتر از خود ارض است و همچنین تا آسمان ششم که نسبت به آسمان هفتم ارض است[7].

گفته شد آسمان هفتم پایان و انتهای کائنات است، اما آسمان ششم، پنجم، چهارم، سوم، دوم، هر کدام بهشت هستند. و بهشت مردمان امروزی در آسمان اول ساخته می شود که در مباحث تجسم عمل اشاره شد. مراسم محشر در روی آسمانی که در نفخه ساخته خواهد شد برگزار می شود و نیکوکاران به بهشتی که در آسمان اول کنونی، است خواهند رفت.

آسمان اول کنونی، فرجه، سوراخ، تونل، ندارد: «أَ فَلَمْ یَنْظُرُوا إِلَى السَّماءِ فَوْقَهُمْ کَیْفَ بَنَیْناها وَ زَیَّنَّاها وَ ما لَها مِنْ فُرُوج»[8]: آیا (با دیدة تعقل) به آسمان که بر بالای شان است نمی نگرند که چگونه آن را بنا کردیم و (با کواکب) آراسته اش کردیم و هیچ شکاف و فرجه ای در آن نیست.

امّا همین آسمان پس از مراسم محشر دارای فرجه و تونل خواهد شد و نیکوکاران از آن راه به بهشت روی آن، خواهند رفت: «یَوْمَ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْواجاً- وَ فُتِحَتِ السَّماءُ فَکانَتْ أَبْواباً»[9]: آن روز که در صور دمیده می شود فوج فوج به محشر خواهید آمد و آسمان گشوده شده و دارای درهای متعدد می شود. درهائی که فقط برای نیکوکاران باز خواهند شد و دربارة بدکاران می گوید: «إِنَّ الَّذینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا وَ اسْتَکْبَرُوا عَنْها لا تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوابُ السَّماءِ وَ لا یَدْخُلُونَ الْجَنَّة»[10]: آنان که آیات ما را تکذیب کردند، و در برابر آیات ما استکبار ورزیدند، درب های آسمان برای شان باز نمی شود و وارد بهشت نمی شوند.

این واقعه که محصول دو نفخه است، در اصطلاح ما «قیامت» نامیده می شود.

شش قیامت: تاکنون شش بار قیامت شده است. کائنات در آن آغاز، یعنی در مرحلۀ «ایجاد پدیدة اولیه» یک چیز خیلی کوچک و ریز بوده (مثلاً مانند یک نخود)، که بزرگ می شد. مانند اَنار که در آغاز خیلی ریز است به تدریج بزرگ شده و دارای توده ها می شود و هر تودة آن مجموعه ای از دانه های گوهرین می گردد. جهان کوچک نیز اینگونه بزرگ شد و دارای توده هائی از کرات (کهکشان ها) گردید. و پس از 18،250،000،000 سال از ایجادش، دچار دو نفخه گشت، یک آسمان در زیر پوسته بیرونیش، ساخته و دارای دو آسمان گشت. و همچنین در هر 18،250،000،000 سال دچار نفخه گشت[11] و در هر کدام یک آسمان جدید ساخته شد که امروز هفت آسمان دارد؛ یکی در آن «ایجاد»، ایجاد شده و شش آسمان دیگر هر کدام در یک قیامت، به شرحی که گذشت.

غیر از آسمان هفتم، روی هر کدام از آسمان ها بهشت است؛ هر کدام بهشتی است برای موجودات مکلّف قیامت خودش. احادیث معراج تصریح می کنند که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در مسافرت معراج، به آن بهشت ها رفته و زندگی مردمان ساکن در آن ها را مشاهده کرده است.

و امروز از آخرین قیامت حدود 13،687،500،000 سال می گذرد، و با اتمام 18،250،000،000 سال انتظار اسرافیل (انتظاری که امام سجاد علیه السلام در این دعا با جمله «یَنْتَظِرُ مِنْکَ الْإِذْن» تعبیر کرده) به پایان می رسد و در صور می دمد.

اما کرة زمین ما و منظومة شمسی ما خیلی پیشتر از آن، متلاشی خواهد شد.

(شرح بیشتر این مطالب در کتاب «تبیین جهان و انسان» بخش هستی شناسی و معاد)

منبع: انسان و علوم انسانی در صحیفه سجادیه (جلد اول) نوشته آیت الله مرتضی رضوی