عکاسی نجوم شاخه ای از عکاسی می باشد که اگر با اصول و قوانین آن آشنا باشید و بتوانید تجهیزات مناسبی را برای این امر به کار بندید، حتما می توانید تصاویر فوق العاده ای از آسمان شب به ثبت برسانید.

آشنایی با عکاسی نجوم و تجهیزات مورد نیاز آن

عکاسی نجوم  یکی از شاخه های عکاسی است که به ثبت عکس های خیره کننده و مهیج از فضا و آسمان می پردازد. این شیوه عکاسی برخی افراد را شیفته و علاقمند خود ساخته است و نکته جالب این که علاوه بر تلسکوپ این امکان وجود دارد با دوربین عکاسی و هر لنزی به عکاسی از ستاره ها و سیارات نزدیک پرداخت. هرچند در عرصه عکاسی نجوم با توجه به گستره ناشناخته های نجوم فعالیت های کمی صورت گرفته است ولی زیبایی های شگفت انگیز و نیاز به اطلاعات ثبتی بهتر زمینه را جهت حضور بیشتر عکاسی نجومی باز نموده است.

عکاسی نجوم و انواع آن:

عکاسی از عمق فضا

این شیوه از عکاسی بسیار تکنیکی بوده و سخت ترین نوع آن نیز می باشد. در این نوع از عکاسی نجوم به ثبت تصاویر خیره کننده از کهکشان های دور دست و سحابی ها پرداخته می شود. تصاویری که به وسیله تلسکوپ از اجرام (سیارات، قمرها و خورشید) موجود در منظومه شمسی گرفته می شود.

عکاسی از ماه

برای این نوع عکاسی به تلسکوپ با آدابتوری که تلسکوپ را به دوربین عکاسی وصل می کند نیاز دارید. از لنز تله هم می توانید بهره بگیرید. چنانچه تلسکوپ دارای موتور ساعتی(جهت ردیابی اجرام آسمانی) باشد بهتر می باشد و الزامی وجود ندارد. دوربین های عکاسی دیجیتال با فاصله کانونی بیشتر از ۱۰۰ میلیمتر نیز مناسب می باشند.

عکاسی از خورشید

برای عکاسی از خورشید اگر تلسکوپ ندارید می توانید از لنز تله با فاصله کانونی بالا بهره بگیرید و لازم است که از فیلتر استفاده نمایید. و هرگز به فکر استفاده از فیلم سوخته یا شیشه دوداندود شده یا سی دی نباشید چرا که به چشم و دوربین آسیب جدی وارد می کند. به این ترتیب تنها از فیلترهای ویژه رصد خورشید(مایلار) استفاده نمایید.

عکاسی نقطه ای از ستاره و سیاره ها

در این نوع عکاسی سرعت شاتر دوربین(مدت زمان نوردهی) با توجه به فاصله کانونی لنز و ابعاد حسگر دوربین به گونه ای تنظیم می گردد که تصویر ستاره و سیاره ها به شکل نقطه ای و واقعی ثبت بشود.

عکاسی با میدان دید باز

این شیوه مشابه با روش قبلی بوده و از دوربین های DSLR و لنزهای با میدان دید باز نظیر لنزهای واید صورت می گیرد. این تصاویر شامل آسمانی پرستاره یا رد ستارگان بر بلندای مناظر زمینی است. این نوع عکاسی دردسترس ترین نوع عکاسی نجومی می باشد.

عکاسی Time Lapse

این نوع از عکاسی نجومی ادامه عکاسی با لنزهای زاویه باز بوده و تنها تفاوتش این می باشد که در مرور زمان، نوردهی های طولانی تری گرفته شده و بعد فریم ها با هم ترکیب شده تا ویدیوی مرور زمان یا Time Lapse تهیه شود. مشابه این تکنیک برای تصاویر رد ستاره به کار می رود.

تجهیزات مورد نیاز عکاسی نجومی

در دنیای مدرن عکاسی امروز، عکاسی میدان دید باز در دسترس همگان بوده و از لحاظ تجهیزات به یک دوربین مدرن DSLR با قدرت خوب در نور کم، سه پایه ای محکم و لنزی پرسرعت نیاز دارید. این ابزار کمک می کنند تصاویر باکیفیتی از آسمان شب به ثبت برسانید. در کنار این ابزار می توانید از تجهیزات دیگری نیز استفاده کنید تا توانایی عکاسی شما را کامل تر سازند. مانند فاصله سنج که در تهیه Time Lapse و رد ستاره کمک کننده است. ضمنا ابزار دیگری نیز مانند پایه استوایی (چرخش آسمان شب را کنترل می کند) و پایه استوایی دوربین (عکاسی پانورما) هم استفاده کنید. اما اینجا ما ابزار اصلی تکیه می کنیم.

دوربینهای  DSLR

این دوربین های تک لنزه انعکاسی در نور کم کارایی خوبی داشته و برای عکاسی نجومی مناسب می باشند. در حالت ایده آل همانگونه که به بیشترین فضای سنسور احتیاج است تا بتوان بیشترین مقدار نور ممکن را جمع آوری کرد به دوربین هایی با سنسور فول فریم نظیر Canon 6D. Nikon D600, Canon 5d MkII و… هم احتیاج است . ضمنا می توانید به وسیله Canon 7d نیز نتایج مناسبی بدست آورید که اندکی گران تر از دوربین های فول فریم است.

به طور کلی با دوربین های مناسب عکاسی نجوم با هر لنزی می توان از ستاره ها و سیارات نزدیک عکس به ثبت رساند. از سوی دیگر تلسکوپ ها به عنوان لنزهای بسیار قویتر جهت مشاهد اجرام آسمانی به شمار می روند که می توان این تصاویر را نیز در دوربین و بر روی فیلم ثبت نمود و تایم نوردهی معمولا بین چند دقیقه تا چند ساعت می باشد. به طور مثال توسط یک تله بلند(۳۰۰-۸۰۰ میلی متر) و یک تله کنورتور می توان از ماه (نزدیکترین جرم آسمانی) عکسهایی با جزئیات بالا به ثبت رساند.

ناگفته نمانددوربین عکاسی نجوم باید دارای حالت Manual یا Bulb باشد. به این مفهوم که بتوان به صورت دستی کنترل کرد. یعنی مود عکاسی را روی M قرار داده و سرعت شاتر و حسایت دوربین توسط شما تعیین شود. ضمنا اگر بتوان دهانه لنز را نیز کنترل کرد بهتر می شود. اصلی ترین مشخصه دوربین برای عکاسی نجوم این است که بتوان سرعت شاتر را تاحد امکان کم نموده و روی سه پایه قرار داد.

لنزها

هنگامی که قصد عکاسی از ستارگان را دارید به دوربین با دهانه بزرگ احتیاج است تا بیشترین نور ممکن را جمع آوری نماید. دهانه ایده آل f/2.8 می باشد. ولی با دهانه لنز f/4.0 نیز نتایج خوبی حاصل می شود. فقط نکته اینجاست که با بزرگتر شدن دهانه لنز قیمت آن نیز بیشتر می شود. ولی می توانید از لنزهای مناسب و ارزانتر متعلق به کانن و نیکون بهره بگیرید.

سه پایه

سه پایه از مهمترین تجهیزات جانبی عکاسی نجومی می باشد. سه پایه ای محکم نیاز است تا دوربین را محکم سرجایش نگه دارد. به عبارت دیگر جایگاه دوربین به گونه ای باید باشد تا همانند سنگی جامد در مواقعی که با نوردهی هایی در محدوده ۱۰-۳۰ ثانیه روبرو می شوید از جای خود تکان نخورد. عکاسی از ستاره ها و آسمان شب تقریبا بدون یک سه پایه محکم غیر ممکن است. چرا که عکاسی از سوژه هایی با چنین نور کم به سرعت شاتر بسیار پایین نیاز دارد و ثابت نگه داشتن دوربین در طی این تایم به نظر غیر ممکن می باشد. هیچ لرزشگیری وجود ندارد که لرزش ایجاد شده طی چنددقیقه قرارگیری دوربین روی دست را خنثی نماید از این رو نیاز به سه پایه امری ضروری خواهد بود.

ریموت کنترل دوربین (Trigger)

ریموت کنترل دوربین به نوع دکمه شاتر از راه دور نیز محسوب می شود. تریگرها در انواع ساده به عنوان دکمه شاتر به کار گرفته می شوند و در انواع پیشرفته تر علاوه بر شاتر از راه دور می توانند جهت زمان بندی ، کنترل از راه دور فلش و … استفاده گردند. یکی از مناسب ترین و بهترین تریگرها سری captur است. ریموت کنترل دوربین یا تریگرهایی که زمان بندی داخلی دارند قادرند با فاصله زمانی ۳۰ ثانیه حدود صد عکس متوای را ثبت کنند و سپس آن ها را پشت سرهم قرار دهد و یک ویدیوی ۵ ثانیه ای تحویل دهد که همه چیز بسیار سریع حرکت می کنند. این ویدیو Time Lapseنامیده می شود که فعلا به عکاسی نجوم مرتبط نبوده ولی با سه پایه و تریگر ها می توانید آنها را هم ضبط نمایید.

علت احتیاج به تریگر در عکاسی نجوم، به دو موضوع بر می گردد. اول اینکه حتی اگر دوربین روی سه پایه باشد این احتمال وجود دارد که با فشار دکمه شاتر  یک لرزش خفیف روی آن ایجاد شود که این لرزش کم نیز سبب محوشدن جزئی تصویر می شود. این محوشدن در حالت نرمال و برای عکاسی منظره زیاد مشکل ساز نبوده ولی هنگامی که سوژه شما ستاره ها هستند همین لرزش اندک نیز سبب محو شدن آنها خواهد شد. علت دوم نیز در مورد نوردهی با سرعت شاتر بیشتر از ۳۰ ثانیه می باشد. حالت عکاسی نجومی در غالب موارد مود عکاسی Bulb است. در این حالت دوربین تا موقعی که دست شما روی کلید شاتر است به عکاسی می پردازد. به این ترتیب نیاز است از راه دور شاتر دوربین را به طور مثال برای یک دقیقه باز نگه دارید.

نکته مهم دیگری که باید اشاره کرد این است که تریگرهای مختلف برای دوربین های مختلف ارائه می شوند. تریگرها نیز شبیه فلاش ها برای هر دوربینی به شکل اختصای ساخته می شوند. به این ترتیب نیاز است با دوربین هماهنگ باشد. ولی اگر دوربین شما وای فای دارد احتمالا به خرید تریگر احتیاج ندارید. چرا که دوربین های وای فای دار مانند کانن ۸۰ دی یا Nikon دی ۷۵۰۰ معمولا دارای یک نرم افزار کنترل از راه دور برای گوشی های هوشمند و تبلت ها هستند که این امکان را فراهم می آورند تا از راه دور شاتر را فشار دهید و می توان به جای تریگر از همان استفاده کرد. فقط قبل از شروع کار مطمئن شوید که باتری دوربین شارژ کافی داشته باشد چرا که برخلاف بلوتوث ، ارتباط وای فای خیلی پرمصرف بوده و در نار لایو ویو( برای کادر بندی در شب به کار می رود)باتری دوربین را به سرعت مصرف می نماید.

عکاسی نجومی با گوشی هوشمند

ممکن است برای شما سوال باشد که آیا با دوربین گوشی های هوشمند هم می توان به عکاسی نجومی پرداخت. در پاسخ باید گفت بالطبع می توان با دوربین گوشی هوشمند نیز ار آسمان شب عکس گرفت ولی انتظار معجزه نداشته باشید. حسگر کوچک درون دوربین این گوشی ها قابل مقایسه با حسگرهای بزرگ دوربین هایی همچون کانن M100 نخواهد بود.

نکته مهم در مورد این دوربین ها این است که بتوان سرعت شاتر آن ها را تغییر داد و ضمنا قادر باشند تایم زیادی را در جایی ثابت باشند. به این مفهوم که از یک مونوپاد یا پایه نگه دارنده گوشی بهره بگیرید یا از طریق اپ هایی که برای این گوشی ها ارائه می شوند بتوان سرعت عکسبرداری را کنترل کرد. در مورد گوشی آیفون اپ هایی مانند NightCap Camera و برای اندروید نیز برنامه هایی مثل Long Exposure camera 2 جهت عکاسی نجوم عرضه شده اند.

با توجه به این که دوربین گوشی های هوشمند دارای لنزهای بسیار عریض هستند نمی توان از آنها جهت عکاسی نزدیک از ستاره ها یا رد ستاره ها بهره برد چرا که باید شاتر دوربین مدت زیادی باز نگه داشته شود که نویز زیاد را به دنبال دارد و ضمنا برای عکاسی نزدیک از ستاره ها لازم است عکس برش بخورد که این امر نیز موجب می شود تا وضوح عکس کمتر شود و نویز آن بیشتر شود. ولی اگر در عکاسی با اسمارتفون ها مهارت دارید لنزهای ساده ای ویژه گوشی هوشمند در بازار موجود است که می توانید با نسخه های تله فوتو آنها تصاویری با زوایه دید بسته تر به ثبت برسانید.

لازم به ذکر است که این روزها تعاریف بسیاری از دوربین های کامپکت می شود. بعضی از دوربین های کامپکت نیز با امکانات خیلی پیشرفته و مشخصات فوق العاده شان برای عکاسی در شب کارامد می باشند. ولی چنانچه از دوربین های ساده ای نظیر Nikon A100 استفاده می کنید احتمالا از نظر کیفیت و شرایط با گوشی های هوشمند چندان تفاوتی نداشته باشد.

تنظیمات مخصوص عکاسی نجومی

این تنظیمات چندان پیچیده نبوده و همانطور که پیشتر اشاره شد ابتدا باید دوربین را روی مود M یا نوردهی دستی قرار داده و فوکوس لنز هم روی حالت غیرخودکار تنظیم شود. مودهای نوردهی به وسیله یک دکمه چرخان که معمولا در بالای دوربین می باشد، تغییر می یابند. برای فوکوس دستی نیز باید سوییچ AF/M روی لنز را تغییر بدهید و آن را روی مود M تنظیم کنید و فوکوس را روی بی نهایت قرار دهید.

دوربین باید روی سه پایه بوده و دیافراگم لنز را روی پایین ترین مقدار F و حساسیت دوربین یا ISO را  با توجه به شرایط دوربین روی عددی بین ۶۴۰۰-۱۶۰۰ قرار دهید. برای آغاز کار سرعت شاتر را روی ۳۰ ثانیه بگذارید که احتمالا کمترین سرعت شاتر در غالب دوربین های DSLR می باشد. از جمله سخت ترین کارها در هنر عکاسی نجوم ، فوکوس روی ستاره هاست. آسمان در شب آنقدر تاریک می باشد که شاید دوربین شما نتواند به شکل خودکار فوکوس نماید از این رو باید به صورت دستی این کار را انجام دهید. در دوربین های DSLR به طور معمول می توان در حالت لایو ویو با فشار دکمه های+ , – روی تصویر زوم کرده و با چرخاندن رینگ فوکوس روی لنز به فوکوس بپردازید.

تفاوتی ندارد کدام ستاره را برای فوکوس برمی گزینید، بهتر است روی روشن ترین ستاره فوکوس نمایید. در ادامه دوربین را از حالت لایو ویو خارج کرده تا هنگام نوردهی های طولانی باتری کمتری مصرف شود. بعد با ریموت دوربین از راه دور شاتر زده و پس از سی ثانیه نخستین عکس به ثبت می رسد که نشان می دهد به چه میزان نور(کمتر یا بیشتر) احتیاج دارید.

برنامه ریزی برای عکاسی نجومی

در عکاسی نجومی موفقیت عکاس به شرایط جوی وابسته است. پیش بینی صحیح از وضعیت جوی نقش بسیار مهمی در این نوع از عکاسی دارد. در این شاخه از عکاسی اشنایی با نرم افزار Starry Night اهمیت داشته و تقریبا اکثر ستاره شناسان با این اپ آشنا هستند. این نرم افزار شبیه سازی آسمان بوده که ماه وخورشید و صور فلکی را در بازه زمانی ده هزار سال پیش تا کنون در آن نشان داده می شود. در صورت در دسترس نبودن این نرم افزار از اپلیکیشن Stellarium هم می توان بهره برد. ضمنا نرم افزار گوگل ارث نیز در هنر عکاسی نجوم به کار می رود و باید اشاره کرد که بهتر است این نرم افزارها روی گوشی نصب نگردد چرا که کار با یک صفحه کوچک موبایل امر سختی بوده و میزان دقت کمتری دارد. پس از اینکه عکاس محاسبات خود را از محل مدنظر برای عکاسی توسط نرم افزار انجام داد به آنجا رفته و منتظر لحظه موردنظر جهت ثبت تصویر نجومی شود. بهتر است حداقل یک ساعت قبل از تایم عکاسی در محل مدنظر حاضر شوید و همه تجهیزات برای ثبت عکس آماده باشد.