مقدمه

در فضا تلسکوپهای نوری می‌توانند تصاویر واضحتر و دقیقتری نسبت به زمین تهیه کنند. زیرا جو ، نور اجرام سماوی دور را مختل می‌کند. می‌توان ماهواره‌ها را نیز جهت جمع آوری انواع تشعشعهایی که در جو متوقف می‌شوند، بکار گرفت. رصدخانه‌های فضایی با موشک پرتاب شده و یا توسط شاتل فضایی در مدار رها می‌شوند. این تلسکوپ رادیویی آنتن خطی در مدیسنیای ایتالیا واقع است. بخش قرمز رنگ ، بازوی شمال - جنوب صلیب به شمار می‌رود. این نوع رادیوتلسکوپ بوسیله برنارد میلز اختراع شد و به نام "صلیب میلز" مشهور است.

اهمیت رصدخانه‌های فضایی

جو زمین دید ما را در مورد اشیای خارج از آن محدوده ساخته است. از این رو رصدخانه‌های فضایی سرنشین دار که به دور زمین می‌چرخند و رصدخانه‌های بدون سرنشین که بسوی سیارات روانه شده‌اند، اطلاعات جدیدی را در مورد منظومه شمسی در اختیار ما قرار می‌دهند. فضاکاوهای پایونیر و ویجر به نقاط خیلی دور دست رفته‌اند. پایونیرهای 10 و11 در سالهای 1972 و 1973 برای بررسی مشتری و ویجرهای 1و12 در سال 1977 برای بررسی سیارات دورتر از آن پرتاب شده‌اند. آنها حقایق جدید بسیاری در حدود مشتری و زحل گزارش کرده‌اند. ویجر 2 در ال 1986 با عبور از سیاره اورانوس درباره آن کاوش کرده و سپس با عبور از نپتون درباره آن نیز بررسیهایی به عمل آورده است.

این فضاکاوها بعد از آنکه از مرزهای منظومه سیارات شمسی خارج شدند وارد قلمرو ستارگان دنباله‌دار می‌شوند و پس از این ناحیه بسوی ستارگان دیگر سفر خواهند کرد. اگر اشکالی در سفر آنها رخ ندهد مدت رسیدن فضاکاوهای پایونیر به الدبران ، یعنی ستاره‌ای درخشان واقع در صورت فلکی ثور ، 30 میلیون سال طول خواهد کشید. با این حال تا آن زمان ستاره مزبور نیز به دور راه شیری حرکت خواهد کرد.

این فضاکاوها در کهکشان ما به صورت سرگردان باقی خواهند ماند. میلیاردها سال بعد که خورشید ما شروع به تورم کرده و به صورت یک "غول سرخ" در می‌آید و زمین را می‌بلعد، احتمالا این فضاکاوها هنوز در فضا سرگردان خواهند بود. و در آن حال آنها تنها شواهد باقیمانده از وجود ساکنین ذی شعور در سیاره نابود شده زمین خواهند بود.


 

تلسکوپ فضایی هابل

تلسکوپ فضایی هابل (HST) از بسیاری جهات توانمندترین تلسکوپ اپتیکی است که تا کنون ساخته شده است. این تلسکوپ بزرگترین تلسکوپ نیست، آینه اصلی آن با قطر 2.4 متر در مقایسه با تلسکوپ کک در هاوایی که 10 متر قطر دارد کوچکتر است. ولی این تلسکوپ ، که در مداری به فاصله 500 کیلومتری سطح زمین قرار دارد، از اثرات مختل کننده جو زمین به دور است. این امر امکان می‌دهد تا جزئیات دقیقتری نسبت به تلسکوپهای مستقر در زمین دیده شوند و نیز طول موجهایی مثل فرابنفش که به سطح زمین نمی‌رسند قابل مشاده باشند.

تاریخچه تلسکوپ فضایی هابل

این تلسکوپ به نام اختر شناس آمریکایی ، اووین هابل که در دهه 1920 به دو کشف عمده در اختر شناسی نایل آمد. نام گذاری و عملا تمام کهکشهانها در حال دور شدن از ما هستند (یعنی عالم در حال انبساط است). کشف اخیر به مفهوم مهبانگ به عنوان سرآغاز انبساط عالم منجر شد. در طرح اصلی که به درستی برای HST1 در نظر گرفته شده‌اند، عبارتند از مطالعه کهکشانها و مطالعه مهبانگ.

مشخصات تلسکوپ فضایی هابل

تلسکوپ HST تقریبا 14 متر طول 5 متر و 11500 کیلوگرم وزن دارد. این تلسکوپ طوری طراحی شده است که از تمام ظرفیت سفینه فضایی که آن را در 25 آوریل 1990 در مدار قرار داد استفاده کند. صفحه‌های خورشیدی که در مدار برافراشته شده‌اند و 10 متر طول دارند، توسط آژانش فضایی اروپا فراهم شدند. نوری که لوله تلسکوپ را بپیماید و به آینه اصلی برخورد کند که بازتابیده می‌شود و به آینه کوچک دومی که در مرکز لوله قرار دارد بر می‌گردد.

این آینه نور را به طرف آینه اصلی بر می‌گرداند و از سوراخی که در مرکز آن قرار می‌گذارند. این طرح اپتیکی را تلسکوپ کاسگرینی نوع ریچی - کرتن می‌نامند.

در پشت سوراخ چهار سنجش افزار علمی عمده قرار دارند که عبارتند از دو دوربین عکاسی و دو طیف نگار ، هر دو دوربین عکاسی می‌توانند تصویرهایی مرئی و فرابنفش گرفته ، دوربینها طوری طراحی شده‌اند که تفکیک بسیار بهتری نسبت به آنجه بر روی زمین قابل دستیابی است بدست می‌دهند.

دهانه ورودی طیف نگارها بسیار کوچک است و این امر امکان می‌دهد که HST تفکیک خوبی داشته باشد و طیف نمایی اجسام منفرد در میدانهای شلوغی مثل مرکز خوشه‌های ستاره‌ای کروی مسیر شود، در حالی که چنین مشاهداتی از روی زمین غیر ممکن هستند و همچنین طیف نگارها می توانند نسبت به سیگنال به نوفه بسیار بزرگتر و تفکیک طیفی بهتری نسبت به تلسکوپهای فرابنفش قبلی در حال چرخش مدار بدست دهند و اندازه گیری وی‍ژگیهای طیفی ضعیفی را که قبلا هرگز دیده نشده است امکان پذیر کنند.