سياره مشتری(Jupiter)

سياره غول پيکر مشتری به نام های برجيس و ژوپيتر (فرمانروای کوه المپ) نيز خوانده می شود، بزرگترين سياره منظومه شمسی است مشتري با قطر 142800 کيلومتر در فاصله ای دور از خورشيد و در آن سوی مدار مريخ و سيارک ها به دور خورشيد گردش می نمايد. فاصله متوسط آن از خورشيد 36/778 ميليون کيلومتر است و در مدت 86/11 سال زمينی گردش انتقالی اش را انجام می دهد. گردش وضعی اش نيز در مدت 928/9 ساعت انجام می گيرد. اين مدت گردش وضعی در ميان سيارات کوتاهترين زمان محسوب می شود. چرخش سريع اين سياره موجب شده تا ميزان پخ شدگی آن نيز زياد باشد به طوريکه سياره در نواحی استوايی برآمده و در مناطق قطبی فرو رفته به نظر می رسد. چگالی مشتری کمی بيشتر از چگالی آب است (33/1) و اين موضوع نشاندهنده آن است که از نظرساختاری از عناصر سبکی همچون هيدروژن و هليوم به حالت گاز يا مايع تشکيل شده است. در واقع سياره سطح جامدی ندارد و گمان می رود که فقط در مرکز آن يک هسته جامد وجود داشته باشد که اطراف آن را لايه ای از هيدروژن فلزی مايع در بر گرفته و در ورای آن جوّ غليظ و ضخيمی از هيدروژن و هليوم وجود دارد که نمای خارجی مشتری را تشکيل می دهد. سياره درخشان مشتری از ديد ناظری در فضا به صورت کره گازی زرد رنگی که دارای خطوطی موازی به رنگ تيره و روشن و به صورت يک درميان است جلوه گری می کند. درواقع به رگه ها يا نواحی تيره جوّ فوقانی مشتری کمربندهای ابری و به نوارهای روشن ناحيه می گويند.

درجوّ غليظ اين سياره لکّه های بيضوی کوچک و بزرگی که به شکل گرداب هستند ديده می شود. يکی ازاين لکّه ها به قدری بزرگ است که قطر طولی آن سه برابر قطر کره زمين است. اين لکّه که به رنگ سرخ ديده می شود اولين بار توسط ستاره شناس انگليسی رابرت هوک درسال 1664 ميلادی کشف شد. لازم به ذکر است کمربندهای جویّ و لکّه سرخ مشتری از ميان تلسکوپی نسبتاً قوی آماتوری قابل تشخيص و رويت می باشند. سياره مشتری دارای ميدان مغناطيسی قدرتمند و عظيمی است که ساختار پيچيده ای دارد ودنباله آن تا مدار سياره زحل نيز کشيده شده است! مسلماً درايجاد اين ميدان قدرتمند توده مرکزی مشتری و لايه هيدروژن فلزی اطراف آن و همچنين چرخش سريع سياره نقش موثری دارند. ميدان مغناطيسی سياره حتی بر اقمار مجاورش نيز تاثيرگذار است. مشتری اقمار زيادی دارد که چهار عدد آنها از بقيه به مراتب بزرگترند و اولين بار توسط ستاره شناس مشهور ايتاليايی گاليلئوگالیله کشف شدند. بدين جهت به آنها اقمار گاليله ای مشتری می گويند. اين چهار قمر به ترتيب فاصله از سياره عبارتند از: آيو (IO)، اروپا (Europa)، گانيمد (Ganymede) و کاليستو ( Callisto). جالب اين که هر کدام از اقمار ويژگي شاخصي دارند. آيو دارای فعاليت شديد آتشفشانی است در واقع فعال ترين قمر در منظومه شمسی محسوب می شود. اروپا دارای سطحی بسيار صاف وهموار است و سطح آن کاملاً از يخ پوشيده شده لذا نسبت بازتاب آن نيز بالاست (64/0 ). گانيمد با قطر 5276 كيلومترنه تنها بزرگترين قمر سياره مشتری است بلکه با قطر 5276 کيلومتر بزرگترين قمر نيز در منظومه شمسی محسوب می شود. کاليستو نيز دارای سطحی تيره و بسيار قديمی است و احتمالاً كهنسال ترين قمر منظومه شمسي است. لازم به ذکر است که چهار قمر بزرگ مشتری را می توان به راحتی با دوربين های با بزرگنمايی کم مشاهده کرد. تاکنون سفینه های فضایی پایونیر10(سال1973)، پایونیر11(سال1974)، ویجر1و2 (سال1979)، اولیس(سال1992) و مدارگرد و فرودگر جوّ مشتری (از سال1989 تاکنون) ازاین سیاره غول دیدن کرده اند. شمار اقمار کشف شده مشتری بعد از ارسال سفاين فوق به بيش از 63 قمر رسيده است که در نوع خود در منظومه شمسی جالب و بی نظير است .
 

مشتری با قطر 142000 کيلومتر عظيمترين سياره منظومه ماست . قطر مشتری يازده برابر قطر زمين است . همچنين حجم مشتری 1312 برابر حجم زمين و بزرگی آن بيش از دو برابر بزرگی مجموع بقيه سيارات است . اما جالب اينجاست که وزنی فقط 318 برابر وزن زمين دارد . اين مسئله تأیيديست بر اين باور که که مشتری از گازها و عمدتاً از هيدروژن و هليوم ساخته  شده است نه از سنگهای سخت .هر چه به سوی مرکز سياره  نزديکتر شويم ،اين لايه ها متراکمتر می شوند . چنانچه سنگ  سختی در مشتری وجود داشته باشد ، تنها می تواند در مرکز  آن قرار گرفته باشد.

شکل مشتری با فرو رفتگيهایي که در قطبهای خود دارد حاکی از آن است که اين سياره با سرعت زيادی به گرد خود می چرخد.همچنين اگر سياره ای به آن بزرگی، چرخشی به اين سرعت داشته باشد، نوارهايی روشن و تاريک به موازات استوای آن ايجاد می گردد.اين نوارها، در واقع،  ابرهای موجود در جو سياره اند و سياره که می چرخد، آنها را نيز به همراه خود می کشد .تابش آفتاب روی اين ابرها و هچنين بزرگی سياره، موجب می شود که مشتری از زمين به آسانی قابل مشاهده باشد . البته، فقط زهره در آسمان ما درخشانتر از مشتری است .

ويژگی جالب توجه درباره مشتری آن است که اين سياره، 15 ماه يا قمر دارد که به دور آن می گردند . بزرگترين اين اقمار،«گانيمد» نام دارد که در حقيقت از سياره عطارد بزرگتر است . گانيمد از سه قمر بزرگ ديگر، یعنی  آیو، اروپا و کاليستو یک نام گروهی دیگر نيز دارند و آن، «قمرهای  گاليله ای» است؛زيرا اين چهار قمر را نخستين بار گاليله در سال  1610 با تلسکوپی که به تازگی اختراع شده بود، کشف کرد.

لکه قرمز سطح مشتری از دير باز توجه اخترشناسان را به خود جلب کرده است . آنان معتقدند، اين لکه قرمز رنگ که تقريباً 300سال مورد مشاهده قرار گرفته، مرکز طوفانی سترگ است . قطر اين لکه بيش از 28000کيلومتر است .