تعریف مفاهیم ( محیط آموزشی نجوم )

کره سماوی : وقتی شما بر روی زمین می ایستید و سر خود را بالا میگیرید در بالای سر خود آسمان را به صورت یک کره میبینید ( که شاید به علت کروی بودن چشم است ) فعلا ً به طور خیلی ساده ای به این کره کره سماوی ( Celestial Sphere ) میگیم .

قطب های سماوی : با امتداد دادن محور دورانی زمین , این محور در دونقطه شمال و جنوبی کره سماوری را قطع میکند که به آن ها قطبهای سماوی گویند ( North Celestial Pole و South Celestial Pole ) .

استوای سماوی : اگر صفحه استوای زمین را از طرفین گسترش دهیم این صفحه کره سماوی را قطع خواهد کرد به این صفحه گسترش یاقته شده که فصل مشترکش با کره سماوی طبیعتا ً یک دایره است , استوای سماوی ( Celestial Equator ) گویند .

نصف النهار های سماوی : هر گاه صفحه ای را که شامل محور قطبین سموای هست از کره سماوی قطع دهیم فصل مشترک آن نیر دایره ای میشود یا بهتر بگوییم خط گزرنده از نقطه قطب شمال سماوی به قطب جنوب سماوی را نصف انهار سماوی گویند .

نقطه زنیتی : هرگاه راستای شتاب ثقل زمین را ( همان راستایی که بر روی آن عمل تراز کردن انجام میشود یا به عبارتی ساده و شاید یکم هم غلط راستای عمود بر سطح زمین ) از طرفین امتداد دهیم در دو نقطه کره سماوی را قطع میکند که اگر از سمت بالا یا سمت الرس ( این سمت الرس فارسیش میشه همون در امتداد سر انسان !!! ) قطع کند آنرا ( محل برخورد با کره سماوی ) را نقطه زنیتی ( Zenith ) گویند .

نقطه ی نادیر : حال اگر همان امتدا شتاب ثقل زمین در راستای سمت القدم یا از سمت پایین کره سماوی را قطع کند نقطه ی نادیر ( Nadir ) نامیده میشود .

*توجه : نقاط نادیر و زنیتی ثابت نیستند و نسبت به قرار گیری شما هنگام رصد یا نشانه روی تعیین میشوند .

نصف انهار سماوی ناظر : نصف انهار سماوی که از نقطی زنیتی میگذار را نصف انهار سماوی ناظر ( Velestial Meridian ) گویند .

دایره ساعتی : اصطلاحا ً به هر یک از نصف انهار ها دایر ساعتی نیز گفته میشود ( Hour Circle ) .

دایره ساعتی یک ستاره : نصف انهار گذرنده از هر ستاره را دایره ساعتی آن ستاره میگویند ( Stars Hour Circle ) .

صفحه افق ( یا دایره افق ) : صفحه ایست که امتداد شتاب ثقل زمین بر آن عمود است پس در نتیجه صفحه ای افق عمود بر نصف النهار سماوی ناظر است و همچنین فصل مشترک آنها میشود امتداد راستای شتاب ثقل زمین ( Vertical Circle ) .

زاویه اکلیپتیکی : زاویه بین صفحه چرخش زمین به دور خورشید و استوای سماوی را زاویه اکلیپتیکی ( Obliquity Of The Ecliptic ) گویند .

صفحه اکلیپتیکی : صفحه چرخش زمین به دور خورشید را صفحه اکلیپتیکی می گویند ( Ecliptic ) .

نقطه اعتدال بهاری یا نقطه ورنال : خوب اینجا یک توضیح میخواد ... اگر شما مسیر حرکت زمین به دور خورشید رو ( همون صفحه اکلیپتیکی رو ) یک بیضی در نظر بگیرید , و این بیضی را به صورت عمودی نگاه کنید یعنی بر روی محور مختصات ایکس و ایگرگ قطر بزرگش رو در راستای محور ایگرگ ها یا محور عمودی در نظر بگیرید این شکل دارای دو نقطه عطف میشه ( نقطه عطف جایی هست که منحنی در اون تغییر شیب میده ... یعنی اگر شروع کنید رو بیضی راه برید از راست به چپ یعنی حالت پاد ساعتگرد , ابتدا سر بالایی میرید و حال وقتی به نقطه بالای بیضی میرسید یهو میشه از اونجا به بعد سر پایینی ) حال اگر این بیضی رو روی همون دستگاه مختصات نسبت به محور ایکس ها ( که در اصل همون استوای سماوی ما هستش ) به اندازه ی زاویه اکلیپتیکی چرخش بدیم به سمت راست ( یعنی حالت ساعتگرد باشه ) نقطه عطفی که بالا قرار گرفت یعنی در قسمت مثبت محور ایگرگها اون رو میگیم نقطه انقلاب تابستانی ( Summer Solstice ) و اون نقطه عطف پایین رو میگیم نقطه انقلاب زمستانی یا همون شب یلدای خودمون ( Winter Solstice ) ... حالا اگر بیایم بیضی رو قطر کوچکش رو در راستای محور ایگرگ ها قرار بدیم باز هم دو تا نقطه عطف خواهد داشت ... اگر این بار هم همون چرخش را انجام بدیم ولی این دفعه در جهت پاد ساعتگرد اونقت نقطه ی غطف بالای میشه نقطه ای اعتدال پاییزی ( Autumnal Equinox ) و نقطه عطف پایینی میشه نقطه اعتدال بهاری یا نقطه ورنال ( Vernal Equinox ) .