بیگ بنگ/ همانطور که در اصطلاح عامیانه گفته می شود، هر چیزی زیادی اش بد است، منطقی به نظر می رسد اگر این مثال را در مورد آب نیز به کار ببریم. از آنجا که سیاره پروکسیما قنطورس b به تازگی در ماه آگوست سال جاری کشف شد، شباهت این سیاره به زمین در رسانه ها بسیار مورد توجه قرار گرفت. آیا این سیاره واقعا مثل زمین دارای کوه ها، اقیانوس ها، قاره های سبز و اتمسفری مناسب برای حیات فرازمینی است؟ یا اینکه جهنمی خشک و بی آب علف است که تحت تابش مداوم تشعشعات ستاره اش قرار گرفته است؟
در واقع سیاره ی پروکسیما b به وسیله تاثیری که بر گرانش ستاره ی پروکسیما قنطورس وارد می کند تشخیص داده شده است، به این معنی که مدار سیاره باعث حرکاتی زیگزاکی در ستاره اش شده و به این وسیله ما از وجود یک سیاره که به دور این ستاره می گردد پی می بریم. در حال حاضر ما فقط جرم و دوره مداری پروکسیما b را می دانیم، اما همین دو ویژگی هم برای ما هیجان انگیز است، زیرا این سیاره نه تنها تقریبا قطری به اندازه زمین دارد، بلکه در فاصله ای از ستاره اش قرار دارد که دمای سطح آن برای مایع ماندن آب مناسب است.
بر روی زمین که آب به صورت مایع وجود دارد، حیات نیز هست و اگر بر روی سطح پروکسیما b، آب باشد ممکن است که آن نیز مایع باشد و به همین ترتیب احتمال وجود حیات در آنجا بسیار بالا می رود. اما تاکنون هیچ مدرکی دال بر اینکه در آنجا آب وجود داشته باشد بدست نیامده است. و این سیاره در حال حاضر صرفا فقط روی کاغذ پتانسیل زیست پذیر بودن را داراست. در تحقیقاتی جدیدی که توسط اخترفیزیکدانان دانشگاه برن در حال انجام است، این مشکل با مدل تکامل سیاره ای برطرف شده است. آنها متوجه شده اند که ستاره های موسوم به کوتوله سرخ معمولا سیاراتی صخره ای (سیاراتی که مانند زمین از سنگ و فلز ساخته شده اند) دارند. نکته ی دوم این است که این سیارات به احتمال زیاد حاوی مقادیر بسیار زیادی از آب هستند.
یان الیبرت از مرکز حیات فضایی(CSH) دانشگاه برن در این باره اظهار داشت: «مدل های شبیه سازی شده ی ما، دوره مداری و جرمی مشابه سیاراتی را دارند که به تازگی مورد مشاهده قرار گرفته اند. جالب اینجاست که ما کشف کردیم سیاراتی که در مداری نزدیک ستاره های کوچک قرار دارند معمولا شعاعی بین ۰٫۵ تا ۱٫۵ برابر زمین را دارا هستند.» در این مقاله که در نشریه « اختر فیزیک» منتشر شده، اینگونه استنباط شده است که این سیارات کوچک با حجم زیادی از آب پوشانده شده اند، از طرفی آب موجود در نود درصد سیارات فرازمینی شبیه سازی شده ۱۰ درصد از جرم کل سیاره برآورد شده است، این در حالی است که زمین فقط ۰٫۰۲ درصد از جرمش را آب تشکیل می دهد، و این یعنی سیارات شبیه سازی شده ی در مدار کوتوله های سرخ به معنای واقعی مملو از اقیانوس ها هستند.
در نگاه اول این یک فرصت باور نکردنی برای وجود اشکال تکامل یافته ی پیشرفته در این منظومه های کوتوله ای به نظر می رسد. این کوتوله های سرخ جزء قدیمیترین ستاره های کهکشان ما هستند، طول عمر پیش بینی شده آنها حتی از عمر فعلی جهان هم بیشتر است (حدود ۱۴ میلیارد سال) و این در حالی است که تنها ۳ میلیارد سال از زمانی که حیات روی زمین شکل گرفت می گذرد، بنابراین نسخه های حیات بر روی سیارات اطراف کوتوله سرخ اگر وجود داشته باشند زمان به مراتب بیشتری برای تکامل یا فرگشت خواهند داشت. اما منابع عظیم آب بر روی سیارات فراخورشیدی ممکن است لزوما چیز خوبی هم نباشد. ویلی بنز یکی از محققان این تحقیق در این باره بیان کرد: «با اینکه آب یکی از عناصر ضروری برای وجود حیات قلمداد می شود، اما معمولا مقدایر افراطی از چیزهای خوب وضعیت بدی را ایجاد می کنند.»
در تحقیقات قبلی بر روی سیارات پر آب، نتیجه گیری شد که این نوع از سیارات احتمالا آب و هوای بی ثباتی دارند و این ممکن است مانعی بزرگ برای تکامل گونه های حیات باشد. اگر چنین چیزی درست باشد، شانس وجود تمدن های فوق پیشرفته فرازمینی بسیار کم می شود. این حقیقت را هم باید اضافه کرد که سیارات فرازمینی ای که مدارشان در منطقه قابل سکونت یا زیست‌پذیر (یعنی مدارشان در فاصله ای از ستاره ی مادر قرار گرفته است، که دما برای مایع بودن آب و وجود حیات مناسب باشد) کوتوله های سرخ قرار دارد آنقدر به ستاره شان نزدیکند که به شدت تحت تابش تشعشات آن قرار می گیرند. بنابراین ممکن است تنها مکانی که حیات در آنجا امکان وجود داشته باشد زیر لایه های ضخیم یخ باشد.
بنز در این باره می گوید: «مطالعه بر روی سیاراتی که به دور ستاره های بسیار کم جرم می گردند به احتمال زیاد نتایج هیجان انگیزی را به دنبال خواهد داشت. این مطالعات می تواند باعث افزایش آگاهی ما از شکل گیری سیارات، تکامل و قابلیت سکونت در سیارات فرازمینی گردد.» در پایان به عنوان جمع بندی می توان گفت که اگرچه ما هنوز ایده های بسیاری از شکل احتمالی پروکسیما b داریم و در حال پرداختن به آنها هستیم، اما باید این را هم در نظر بگیریم که ستاره های نوع کوتوله سرخ، فراوان ترین نوع ستاره در کهکشان ما هستند و اگر آنها سیاره های صخره ای و هم جرم زمین داشته باشند به بیان آماری میلیون ها نسخه از زمین در کهکشان راه شیری وجود دارد که دقیقا به اندازه زمین از آب برخورداند. اما آیا همه این سیارات میزبان حیات هستند؟ در این باره ما فعلا فقط می توانیم حدس بزنیم.
ترجمه: امین میرزایی
منبع: space.com
