معرفی استان تهران

پل شاه عباس کرج
این پل در مدخل ورودی کرج و روی رودخانه ی کرج زده شده است، و در دوره ی قاجاریه بنا شده است.

برج آرامگاهی میدانک
بنای سنگی برج میدانک در 60 کیلومتری جاده کرج – چالوس نزدیک میدانک گچسر قرار گرفته و بنایی هشت ضلعی با گنبد مخروطی است که در یک طرف آن ایوانی ساخته اند. فضای داخلی بنا در اصل مربع است و تزئینات داخلی در بالا و نزدیک سقف، کاربندی هشت ضلعی است که تبدیل به دایره می شود و در نهایت سقف را مدور می سازد.  شیوه ساختمانی بنا، آن را در ردیف برج های آرامگاهی قرن هفتم هجری قرار می دهد.

برج آرامگاهی کردان
روستای کردان در فاصله 22 کیلومتری شمال غرب شهر کرج در شمال اتوبان کرج – قزوین قرار دارد. این برج در فاصله 800 متری روستا قرار گرفته و در داخل آن شاهزاده حسین مدفون است.

برج آرامگاهی علاء الدوله
برج آرامگاهی علاء الدین به صورت یک بنای منفرد در شمال مسجد جامع در کنار میدان اصلی ورامین واقع است. برخی از متون، این برج را علاء الدین نیز نامیده اند. از نظر تاریخی بر مبنای آنچه در کتیبه ی بنا ذکر شده «علاء الدوله» صاحب بقعه، در چهارم صفر سال 675 هـ . ق در زمان سلطنت ایلخان مغول فوت شد و تاریخ اتمام آرامگاه سال 688 هـ .ق مقارن سال های آخر سلطنت ارغون خان بود. چنان که از کتب انساب بر می آید، نسب او به امام سجاد (ع) می رسد.

برج آرامگاهی شاهزاده حسین
 از نظر معماری در شمار برج های شکیل و زیبا، و معماری آن قابل تعمق است. این بنا با نمایی آجری و پلانی خورشیدی شکل و مدور، روی سکویی دایره مانند استوار شده و دارای 34 کنگره به ارتفاع 6 متر است.

برج آرامگاهی شبلی، دماوند
این برج در منتهی الیه قسمت شرقی شهر دماوند به شکل یک بنای منفرد بر روی تپه ای واقع شده و باغ های سبز آن را احاطه کرده اند. این بنای تاریخی ارزشمند که تقریباً 10 متر ارتفاع دارد، یک برج آرامگاهی آجری هشت ضلعی با پشتیبان های مدور در گوشه های آن است. این برج را می توان با بناهای عصر سامانی در بخارا مقایسه کرد و قدمت آن را به بیش از قرن پنجم هجری نسبت داد.

برج آرامگاهی طغرل
برج طغرل از مهم ترین برج های آرامگاهی ایران به شمار می رود. این برج که مغز دیوارهای آن از خشت، و نمای بیرونی آن از آجر است، محوطه ای خورشیدی شکل دارد و بر روی سکویی مدور ساخته شده است. قطر برج 20/21 و ارتفاع آن 50/20 با دیوارهای قطور به پهنای 80/2 متر است. این بنا همراه با تزیینات آجری در پیشانی برج از شکیل ترین برج های آرامگاهی و از نظر قدمت، متعلق به دوره سلجوقی است. آرامگاه «استاد سید محمد محیط طباطبایی» در محوطه داخلی این برج قرار دارد.

مجموعه بازار تاریخی تهران در ضلع جنوبی خیابان 15 خرداد و حد فاصل آن با خیابان مولوی، خیام و 17 شهریور، در بافت قدیمی و تاریخی شهر واقع شده و چون گذشته مهمترین مرکز تجاری و بازرگانی است. بازار تهران همراه دیگر بناهای تاریخی محدود خود مانند مسجد امام، مسجد جامع. از مجموعه های مهم تاریخی و هنری شهر تهران محسوب می شود. با توجه به مدارک و شواهد موجود، بنای اولیه بازار به دوره شاه تهماسب صفوی و هم زمان با ساخت برج و بارو و دروازه های شهر تهران در حدود سال های 948- 930 هـ. ق تعلق دارد. ظاهراً چهار بازار لباف ها، کرجی دوزها، سراج ( بافنده ) ها و نعل چی ها، قدیمی ترین بخش بازار تهران است. بخش های قدیم بازار تهران با پوشش طاق و گنبد مسقف شده و روشنایی آنها از روزنه های تعبیه شده در گنبدهای آجری آن تأمین می شود. در دوره ناصرالدین شاه بر تعداد راسته ها و رسته های بازار افزوده شد و تعدادی سرا و تیمچه معتبر ساخته شد. مانند دیگر مجموعه بازارهای تاریخی، هر کدام از راسته ها، رسته ها، سراها و تیمچه های بازار تهران به صنف و فعالیت خاصی اختصاص داشت.
در این دوره بخش های اصلی عبارت بود از: بازار کفاشان، بازار فرش فروشان، بازار عباس آباد، بازار امیر، بازار زرگرها، بازار ساعت فروشان، بازار بین الحرمین ( سلطان جعفری )، بازار چهار سوق بزرگ، مسجد جامع، بازار چهار سوق کوچک، بازار چهل تن(که از قدیمی ترین بخش های بازار و مربوط به دوره فتحعلی شاه است)، بازار آهنگران، بازار مسگران و بازار پاچنار. علاوه بر این در نقاط دور و نزدیک بازار، بازارچه هایی ساخته شد که محلات مختلف شهر را تغذیه می کرد از جمله بازارچه معیـّر و قوام الدوله که به «بازارچه دوقلو» مشهور بودند. از بازار کربلایی عباس علی کمرگچی، بازارچه نایب السلطنه فقط نامی باقی مانده است. در خیابان ناصرخسرو، نزدیک مجموعه اصلی بازار نیز بازارچه ها و تیمچه هایی وجود داشت که امروزه بقایای برخی از آنها مانند بازارچه مروی از دوره فتحعلی شاه، و تیمچه صدر اعظم باقی است. هم اکنون بخش های قدیمی و جالب توجه بازار عبارت اند از: سردر بازار در سمت سبزه میدان، بازار امیر، چهار سوق بزرگ، تیمچه های حاجب الدوله، علاء الدوله، قیصریه و مهدیه و همچنین بخش هایی از بازار که در ارتباط با مسجد امام، مسجد جامع و بناهای تاریخی دیگر قرار دارد. بنای اولیه سبزه میدان در سمت شمالی مجموعه بازار مربوط به اوایل دوره صفویه است اما در دوره قاجاریه و سال 1268 هـ. ق به دستور امیرکبیر، «حاج علی خان مقدم مراغه ای»( حاجب الدوله) تغییرات عمده ای در وضع سبزه میدان داد. در ضلع جنوبی سبزه میدان، سردر زیبایی وجود دارد که به راسته های مختلف بازار راه می یابد. این سردر از دهانه های اطراف که به مغازه ها اختصاص دارد، وسیع تر و پرکارتر است. چهار سوق بزرگ که در بازاری به همین نام قرار گرفته ، فضایی هشت ضلعی است که با گنبد مدور نسبتاً کوتاهی پوشش شده و سطح داخل آن دارای گچکاری است. این بنا در سال 1222 هـ. ق ساخته شده است. بازار و سرای امیر از دیگر بخش های جالب توجه مجموعه است که در حدود سال های 68- 1267 هـ . ق از اموال میرزا تقی خان امیرکبیر ، توسط شیخ عبدالحسین (شیخ العراقین) به همراه مسجد و مدرسه ای – معروف به شیخ عبدالحسین – ساخته شده و عواید آن وقف مسجد و مدرسه شده است. تیمچه حاجب الدوله در کنار مسجد امام قرار دارد و از با ارزش ترین بناهای بازار است که در دوره ناصرالدین شاه توسط « حاج علی خان حاجب الدوله » ساخته شده است. از بناهای دیگر بازار، تیمچه مهدیه در ابتدای بازار امیر (کفاشان) است که دارای پوشش عظیم ضربی و یزدی بندی عالی است.

کلیسای تاتاووس
این کلیسا در زمان فتحعلی شاه قاجار در محله ی چال میدان ساخته شد و دارای نمازخانه ای با پوشش گنبدی شکل و چهار شاه نشین است. محراب و جایگاه پیشوای روحانی در شاه نشین شرقی قرار دارد. این کلیسا از قدیمی ترین کلیساهای تهران محسوب می شود که در داخل آن مقابر و سنگ مزارهای جالب توجه شخصیت های ارمنی و مسیحیان اروپایی که در تهران در گذشته اند، قرار دارد.

از دیگر کلیساهای تهران باید از کلیسای حضرت مریم، کلیسای سورپ تارگمانچاس در وحیدیه ، سورپ وارتان حشمتیه ، سورپ گریگور لوساوریچ مجیدیه و میناس مقدس در قریه ونک نام برد.

کلیسای تادیوس بارتوقیموس مقدس
این کلیسا در دروازه حضرت عبدالعظیم، در جنوب شرقی تهران قرار دارد. بنای کلیسا در سال 1808 میلادی(1223 ق) به دست ده خانواده ارمنی که به «جام بـُران» معروف شدند، انجام شد. این افراد به دستور فتحعلی شاه قاجار از جلفای اصفهان برای شیشه بری قصرهای سلطنتی (کاخ گلستان) به تهران آمده بودند. کلیسای تاتاوس از قدیمی ترین کلیساهای تهران محسوب می شود که در داخل آن مقابر و سنگ مزارهای جالب توجه شخصیت های ارمنی و مسیحیان اروپایی که در تهران در گذشته اند، قرار دارد. مدفن دو استاد کار اصلی بنا در همین کلیسا قرار دارد. مساحت تقریبی کلیسا 220 متر مربع است و از صحن آن برای تدفین مسیحیان تهران استفاده می شد.

کلیسای انجیلی
با گسترش تهران در سال 1284 هـ . ق ارامنه تهران از کلیسای کوچک دروازه قزوین که در سال 1876 م توسط یک مبلّغ مذهبی تأسیس شده بود، تغییر مکان دادند و در منطقه حسن آباد، کلیسای انجیلی کنونی توسط میسیون مذهبی آمریکایی ها بنا شد. در سال 1874 م این کلیسا با وسعت بیشتر، کاربری فرهنگی نیز یافت و مدرسه آمریکایی ها در آن شروع به کار کرد. مدرسه در سال 1319 شمسی به امر پهلوی اول بسته و تأسیسات فرهنگی آن به وزارت فرهنگ ایران واگذار شد.

کلیسای سورپ گئورگ
این کلیسا در میدان وحدت اسلامی، بازارچه قوام الدوله واقع است. این کلیسا در سال 1790 تا 1795 به عنوان محراب روستا بنا شد و در سال 1835 به کلیسا تبدیل شد. در مرحله بعد با بازسازی در سال 1882، به صورت کنونی درآمد. در آن سال ها، این محله به ارامنه اختصاص داشت. هر سال در سالروز گئورگ مقدس در دهه اول مهرماه در این کلیسا مراسم دعا و نیایش برگزار می شود. روی سنگ قبرهای نصب شده بر دیوارهای کلیسا نقوش زیبایی دیده می شود.

حمام هلجرد
این حمام در روستای هلجرد شهرستان کرج قرار دارد. هلجرد یک روستای تاریخی است که مجموعه ای از آثار قرون گذشته را در خود جای داده است. حمام هلجرد یکی از این بناهای قدیمی است که از دوره قاجار به جای مانده و از ساروج، سنگ و قلوه سنگ ساخته شده است.

حمام روستای درده
در مرکز روستای درده از توابع فرمانداری فیروزکوه ، حمامی قدیمی وجود دارد که قدمت آن به 200 سال پیش می رسد. برای ورود به حمام باید از چند پله پایین رفت، با چرخشی به سمت چپ فضای رخت کن مشخص می شود و با چرخشی دیگر به سمت چپ، به گرمخانه راه می یابد. فضای رختکن مربع دارای سکوهایی برای نشستن است. در وسط نیز یک حوض سنگی بیضی شکل مشاهده می شود.
 

حمام همتیار
حمام همتیار یکی از حمام های قدیمی تهران در خیابان وحدت اسلامی واقع است. این بنا که همچنان شکل و فرم تاریخی خود را حفظ کرده، به دو بخش زنانه و مردانه تقسیم شده و مشغول کار است. وجود پاگرد، حوضچه، ستون ها و سرستون های زیبا، بینه، گرمخانه، سردخانه از دیگر اجزای این بنا است.