در سالهاى اخير مراكز تحقيقاتى مهمى در جهان تأسيس شده كه دستور كار آنها بررسى ارتباط بين مذهب و سلامتى است. خواستگاه اين مراكز از جمله در دانشگاههاى يال، ميشيگان، راجرز، دوك و تگزاس مىباشد. تاكنون صدها مطالعه در اين زمينه انجام شده، و نتايج همه اين بررسىها بر يك امر واحد اشاره مىكند و آن اين است كه : « آمار ابتلاء به بيماري و مرگ در افراد با ايمان كمتر از سايرين است و لذا اين افراد سلامتى جسمى، روانى و اجتماعى و همچنين، طول عمر و رضايت بيشترى از زندگى دارند.»
محققين به اين نتيجه رسيدهاند كه اصول مشتركى در دستورات مذهبى اديان عمده جهان از جمله اسلام وجود دارد كه از سلامتى پيروان آنها محافظت مىكند. اين اصول از طريق رفتار بهداشتى(اسلوب زندگى بهداشتى)، برقرارى حمايتهاى اجتماعى و نيز، از راههاى مافوق طبيعى، سبب حفظ و ارتقاى سلامتى افراد مىگردد. از جمله این دستورات دینی و مذهبی که نقش مهمی در سلامت افراد دارد روزه داری است .
پيامبر اكرم (ص) می فرمایند :
روزه بگيريد تا سالم بمانيد.
روزه تشريع بزرگ خداوند بوده ، قدمتی طولانى داشته و در تمام اديان آسماني، جزو احكام واجب به شمار میرفته است. خداوند در قرآن ( بقره – 183) مي فرمايند:
اي كساني كه ايمان آورده ايد روزه برشما واجب شده، چنانكه بر آنان كه پيش از شما بوده اند واجب شده بود، باشد كه پرهيزگار شويد .
در تورات از روزه چهل روزه حضرت موسي و الياس نبي، و روزه سه هفته اي حضرت دانيال، داوود و يونس ياد شده است، يهوديان پاي بند، هفته اي دو روز، روزه مي گيرند. از انجيل نيز چنين بر مي آيد كه حضرت مسيح (ع) هم چهل روز روزه داشته اند . روزه اثرات فردى، اجتماعى، تربيتى، بهداشتى و درمانى زيادى را در جوامع بشرى ببار آورده و اثرات معنوى فراوانى را در وجود انسان به جاي مىگذارد . مي توان گفت جامع ترين و عالي ترين نوع روزه ، روزه ماه مبارك رمضان است. روزه يكي از ضروريات دين اسلام است كه اسرار فراواني در آن نهفته و پنهان گشته است و فهم عميق و فلسفه آن بسيار مشكل است. آن مقدار محدودي كه بشر توانسته به آن دست پيدا كند و بوسيلة آن بسياري از بيماريهاي جسمي و رواني و را درمان كند، ، نامش را روزه درماني گذاشته است.
روزه نوعي پاكسازي و تصفيه بدن است كه هيچ روشي قادر به انجام اين كار با اين سرعت و موفقيت نخواهد بود. اين روش به دو شكل اجرا مي شود.
يك نوع روزه درماني، معنوي است. انسان علاوه بر اين كه در يك فاصله زماني چيزي نمي خورد به مسايل اعتقادي و دروني خود نيز اهميت مي دهد . براي آنكه در اين ماه تحت تأثير وسوسه ها قرار نگيرد با خداي خود عهد مي بندد و با دعا و ذكر، قلب خود را آماده مي سازد . خودش را مجبور مي كند كه از كارهاي ناشايست دوري كند كه اين عوامل باعث جلوگيري از بروز بسياري از بيماريهاي دروني خواهد بود. همان گونه كه امام علي ( ع) مي فرمايند : روزه قلب بهتر از روزه زبان است و روزه زبان بهتر از روزه شكم است . آثاري كه اين نوع روزه بر روح و روان دارد عبارتند از : باز دارنده از گناه ، تقويت اراده و عزت نفس، ايجاد صفاي دل و پاكي ، تقويت صبر و شكيبايي ،شكل گيري قناعت ، همدردي با فقيران ،نظم وانضباط، آرامش اعصاب، كاهش افسردگي و وسواس ، تربيت نفس و...
نوع دوم روزه درماني امساك از خوردن است. كه از طريق كم خوردن و يا نخوردن در فاصله زماني خاص مي باشد و چون بصورت داوطلبانه و با خواست دروني انجام مي شود از نظر علمي با حس گرسنگي در فرد بسيار متفاوت است. مي توان گفت روزه بهترين نوع درمان بيولوژيكي است.
آنچه را كه به عنوان آثار جسمي روزه مي توان نام برد عبارت است از :
- اثر بر سوخت و ساز و دفع مواد زائد
- اثر برغلظت هورمونها
- اثر بر دستگاه گوارش
- اثر بر كاهش وزن
- كاهش حملات صرعي
- كاهش كلسترول
- افزايش LDL و كاهش HDL
- كنترل ديابت و چربي
- دفع سموم متراكم در بدن
- استراحت نسبي كليه ها و دستگاه ادرار
- كاهش رسوبات چربي در شريان ها در خصوص تصلب سرخرگ ها
- درمان فشار خون
- تاثير در درمان آسم، واريس
- اثر بر روي بيماريهاي پوستي
- افزايش قدرت انقباضي قلب
- دفع چربيهاي زائد
روزه، تمام دستگاههاي بدن، بافتها، رگها، غدد، سيستم اعصاب، اجزاي بدن، دستگاه گوارش و سيستم اسكلتي را به حالت طبيعي خود بازميگرداند و به همين دليل است كه دانشمندان اعتقاد دارند روزهعمر را طولاني ميكند، و به جسم نشاط ميدهد، انسان را از كسلي و سستي نجات ميبخشد و ازمرضها و دردها آزاد ميكند. اخيراً در اروپا و بسياري كشورهاي ديگر بيمارستانهايي افتتاح شده كه از اینطریق، بسياري از بيماريها و مرضها را معالجه ميكنند.
در طب قديم روزه اهميت خاصي داشته، فيثاغورث و بقراط برخي از امراض را با روزه معالجه مي كردند. حارث بن كلده طبيب معروف زمان بعثت رسول اكرم(ص) روزه را يگانه طريق معالجه بيماريها مي دانست. ابن سينا فصلي از كتاب قانون را به مداوا با روزه اختصاص داده است.
همچنين در طب جديد نيز روزه به عنوان يك نوع درمان معرفي شده است: دكتر الكسيس كارل در كتاب « انسان موجود ناشناخته » مينويسد: «با روزهداري، قندخون دركبد ريخته ميشود و چربيهايي كه در زير پوست ذخيره شده اند، همچنين پروتئين هاي عضلات، غدد و سلولهاي كبد به مصرف تغذيه مي رسند. » دكتر منذردقاق كه تأثير روزه را در سلامت دستگاه گوارش و دستگاه عصبي بررسي كرده معتقد است: «اگر كسي بخواهد سلامت خود را حفظ كند، بايد در طول سال، روزه ساده اسلامي را بطور مرتب به جا آورد و در هنگام افطار و سحر از زياده روي در خوردن بپرهيزد. » پيامبر اكرم (ص) فرمودند: معده مركز و خانه هر دردي است و پرهيز و اجتناب از غذاهاي نامناسب و زياد خوري اساس و رأس هر داروي شفا بخش است.
دكتر كارل ميگويد: « لزوم روزهداري در تمام اديان تأكيد شده است. در روزه ابتدا گرسنگي و گاهي نوعي تحريك عصبي و بعد ضعفاحساس ميشود ولي در عين حال كيفيات پوشيدهاي كه اهميت زيادي دارند، به فعاليت ميافتند و بالاخره تمام اعضا مواد خاصخود را براي نگهداري و تعادل محيط داخلي و قلب قرباني ميكنند و به اين ترتيب روزه تمامبافتهاي بدني را ميشويد و آنها را تازه ميكند ». دكتر « گونل پا »ي فرانسوي مي گويد: « چهارپنجم بيماريها از تخميرغذا در رودهها ناشيميشود كه همه با روزه اصلاح ميگردد ».
وقتي ماه رمضان فراميرسد، برنامههاي زندگيعوض ميگردد و همين تغيير برنامه، روح انسان را تازه ميكند و به انسان نشاط ميدهد؛ زيرا روح انسان، تغيير برنامههاي خوراك و خواب و امثالآن را درك ميكند. اين مطلبي است كه تجربه وروانشناسي آن را روشن ساخته است. به روزهداران در هنگام افطار نشاط خاصی دست ميدهد زيرا شخصيكه در طول روز بايستي بعضي از مسائل را رعايت ميكرده (خوردن، آشاميدن) هنگام افطار احساس ميكند از اين قيد و بند رهايي يافته و همين درك آزادي، و البته احساس موفقیت در انجام فرامین الهی نوعی خرسندي براي انسان به ارمغان ميآورد.
اگر درك و برداشت درستي از ماه رمضان و فرهنگ رمضان باشد، ماه رمضان، «ماه معجزهها است»
