قدس: مذاکره؛ ابزاري هدفمند يا هدفي ابزاري
«مذاکره؛ ابزاري هدفمند يا هدفي ابزاري»عنوان يادداشت روز روزنامه‌ي قدس به قلم مهدي مطهرنيا است كه در آن مي‌خوانيد؛در ساحت پر گستره و بس عميق سياست، گستره ديپلماسي يا «افزارمندي سياسي» در حوزه سياست خارجي جايگاهي ويژه دارد؛ زيرا «رسالت ديپلماسي» در ژرفاي سياست خارجي هر کشور و «گسترش بخشي به توان ملي از طريق مذاکره» است. از همين رو، مي توان مذاکره را بستر آرام، خردورزانه و کم هزينه اي دانست که براساس پارادايم حاکم بر ساحت سياست يعني فرمول «منابع- منافع» در معادله «استراتژي قدرت» جايگاه ويژه اي دارد و مي تواند با کمترين هزينه ها، بيشترين منافع را براي کنشگران اين ساحت فراهم سازد.
اما اين نکته هم وجود دارد که در عرصه پر پيچ و خم و دهليزهاي هزار توي فعاليتهاي سياسي با هدفهاي متفاوت، مذاکره همواره در مقام مکانيسم اجرايي حصول به قدرت يا توان ملي بيشتر به کار نمي رود؛ بلکه از «جنبه اثباتي» خارج شده و با پذيرش «محتواي سلبي» زمينه بروز فضاي مناسب براي تحت فشار قرار دادن رقيب يا اتلاف انرژي و زمان کشي در برابر رقيب يا رقباي طرف مذاکره است.
پنجشنبه گذشته فرانکفورت ميزبان گروه 1 + 5 بود و نشست مقدماتي خود را پيش از اجلاس سازمان ملل در نيويورک برگزار کرد. اگر چه «ينس پلوئتنر» سخنگوي وزارت خارجه آلمان اعلام کرد اين نشست تنها در سطح کارمندان عالي رتبه دولتي برگزار خواهد شد، اما در فضاسازي کنوني پيرامون پرونده هسته اي ايران، نبايد اهميت آن را ناديده گرفت. در همين فضاست که با وجود اعلام آمادگي ايران براي شروع مجدد مذاکرات، در ادبيات قشقاوي سخنگوي وزارت خارجه ايران و صحبتهاي اخير جليلي دبير شوراي امنيت در اين مورد، «اريک شواليه» اصطلاح ديگري را وارد ادبيات پرونده هسته اي ايران مي کند و مدعي مي شود ايران تاکنون از وارد شدن به «مذاکرات جدي» درباره برنامه هسته اي اش خودداري کرده است. از سوي ديگر، زماني که بحث در باب پرونده هسته اي ايران در ميان است، دبير شوراي امنيت ملي کشورمان بيان مي دارد: «جمهوري اسلامي ايران با اقتدار و بهره گيري از ظرفيتهاي ملي و منطقه اي خود، آماده همکاري براي رفع نگرانيهاي مشترک در عرصه بين المللي است.»
استخدام اين واژگان از سوي هر دو طرف نمايانگر نبود اعتماد دو جانبه از سوي کنشگران به يکديگر در به کارگيري واژه «مذاکره» است. اين ديدگاه، نمايشگر اين معناست که ايران کاربرد واژه مذاکره از سوي غربي ها را در راستاي اعمال فشار بيشتر بر خود ارزيابي مي کند و از اين جهت در منطق خويش عملکرد قبلي غربي ها را در چند سال گذشته، مبين و تأييد کننده اين معنا مي داند و ادله محکمي را نيز در اين باب ارائيه مي کند. به همين نسبت، غربي ها نيز کاربرد مفهوم مذاکره از سوي ايران را در مسير اتلاف انرژي و زمان براي غرب در جهت برخورد با ايران به شمار مي آورند. جالب اين است که آنها نيز با تکيه بر مباني منطقي خويش، رفتار گذشته ايران را در اين زمينه، مورد تأکيد قرار داده و ادله اي قابل اعتنا در اين زمينه فراهم ساخته اند.
در چنين فضاي گفتماني است که «مذاکره» نه وسيله اي براي حل و فصل مسأله موجود، بلکه هدفي ابزاري براي حصول به هدف غايي به شمار مي آيد و در عين دارا بودن «آرايش شکلي» قابل قبول، از «آرايش محتوايي» اصيل تهي مي گردد.
به همين واسطه است که هر کدام از طرفين «نيمه خالي» يا «نيمه پر» گزارشهاي البرادعي را مي بينند و با دريچه نظر سياسي و غير حقوقي، به تجزيه و تحليل آن اقدام مي کنند. مذاکره، صنعت و يا بهتر بگوييم مکانيسمي هدفمند است که در مقام ابزاري کارآمد براي حصول به هدفهاي ملي به کار مي رود. اگر اين معنا تحت تأثير حاشيه هاي خواسته و ناخواسته، خود پرداخته يا ديگر ساخته و... از اين هويت خالي شود و به هدفي ابزاري انتقال هويت يابد، اين امکان را فراهم مي آورد که در نهايت به ضد خود تبديل شود و ضريب رو در رويي را در آينده افزايش بخشد.
از اين روست که به نظر مي آيد قبل از شروع دور جديد مذاکرات ايران با 1 + 5 ، يک بار و براي هميشه به مقوله بنيادين باور انديشي طرفهاي «مذاکره به مذاکره» اقدام شود و طرفهاي اين بازي به صحبت شفاف با افکار عمومي در اين ارتباط همت نهند. اخيراً «نووستي» هم با ارسال اين خبر که «سرگئي لاوروف» با اشاره به پرونده هسته اي ايران گفته است: بايد تأکيد کنم که روسيه جايگزين معقولي براي راه حل سياسي- ديپلماتيک مسأله هسته اي ايران نمي بيند، تأکيد کرده است که بهترين روش «براي تأثيرگذاري از خارج بر ايران» نه منزوي کردن و نه تهديد و توسل به زور، بلکه جذب گسترده به همکاري است. حتي لاوروف هم مذاکره را نه راهي تعريف شده، پذيرفته شده و مشروع براي رسيدن به هدفهاي مذاکره کنندگان براي حل مسأله، بلکه راهي براي تأثيرگذاري بر ايران دانسته است. اکنون بايد پرسيد منظور وي از تأثيرگذاري، چه تأثيري است؟
