چند نکته درباره زکات
امام صادق علیه السلام فرمود: «من ادّى الزكاة ... فقد وقى من الشح» (جامع الأحادیث، ج 9، ص 48) هر كس زكات مال خود را بپردازد، قطعاً از بخل حفظ شده است.
زكات در ادیان پیشین آسمانى
زكات در اصطلاح فقهى، به معناى پرداخت مقدار معیّنى از مال به محرومان و نیازمندان است. زكات و نماز از مشتركات همه ادیان آسمانى است و زكات مخصوص اسلام نیست بلكه در ادیان پیشین نیز بوده است.
حضرت عیسى علیه السلام در گهواره به سخن آمد و گفت: «اوصانى بالصّلوة و الزّكاة» «1» خداوند مرا به نماز و زكات سفارش نموده است.
حضرت موسى علیه السلام خطاب به بنىاسرائیل فرمود: «اقیموا الصّلوة و آتوا الزّكاة» «2» نماز به پا دارید و زكات دهید.
قرآن درباره حضرت اسماعیل علیه السلام مىفرماید: «كان یأمر أهله بالصّلوة و الزّكاة» «3» او خانوادهاش را به نماز و زكات فرمان مىداد.
درباره عموم پیامبران نیز آمده است:
«و جعلناهم ائمّة یَهدون بأمرنا و أوحینا الیهم فعل الخَیرات و اقام الصّلوة و ایتاء الزّكاة» «4»
آنان به فرمان ما مردم را هدایت مىكردند و ما انجام كارهاى نیك و به پا داشتن نماز و پرداخت زكات را به آنان وحى كردیم.
بر اساسِ آیه «و ما أُمروا الّا لیعبدوا اللّه ... و یقیموا الصّلوة و یۆتوا الزّكاة و ذلك دین القیّمة» ( سوره بیّنه، آیه 5)
نیز، در تمام ادیان آسمانى، قرین و همتاى نماز، زكات بوده است.
مرحوم علّامه طباطبایى در مبحثى پیرامون زكات مىفرماید: هر چند قوانین اجتماعى به صورت كاملى كه اسلام آورده، سابقه نداشته، لكن اصل آن ابتكار اسلام نبوده است. زیرا فطرت بشر به طور اجمال آن را درمىیافت. لذا در آیینهاى آسمانى قبل از اسلام و قوانین روم قدیم، جسته و گریخته چیزهایى درباره اداره اجتماع دیده مىشود و مىتوان گفت كه هیچ قومى در هیچ عصرى نبوده، مگر آن كه در آن حقوقى مالى براى اداره جامعه رعایت مىشده است. زیرا جامعه هر جور كه بود در قیام و رشدش نیازمند هزینه مالى بوده است. (تفسیر المیزان، ج 9، ص 408)
بعد از این مقدمه چند پرسش و پاسخ را در مورد زکات ذکر میکنیم:
آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله):
سوال: زکات کشمش و گندم و جو چه زمانی واجب می شود؟
جواب: زکات گندم و جو در زمانی واجب می شود که دانه های آن سفت می شود و زکات انگور و کشمش موقعی است که میوه برسد و به آن انگور بگویند.
آیة الله بهجت(ره):
سوال: اگر شخصى خرج سالش را نتواند فراهم نماید و به سختى زندگى را بگذارند، یا قرض دارد و نتواند قرضش را ادا كند و مقدارى زكات هم بر او واجب شده باشد، باید زكات بدهد؟
جواب: چون غنى بودن شرط زكات مال نیست، پس على الظاهر زكات بر چنین شخصى واجب است و زكات دیگران به او مى رسد.
آیة الله حسینی شاهرودی(دام ظله):
سوال: اگر شخصى به شخصى خرما هدیه كند كه با مقدار خرماى هدیه گیرنده به حد نصاب برسد آیا زكات بر او واجب است؟
جواب:در فرض سۆال چنانچه خرماهاى خودش به حد نصاب نرسد زكات ندارد.
آیة الله سیستانی(دام ظله):
سۆال: طلا چه ساخته شده و چه ساخته نشده ارزش مالى دارد. در چه حالت به آن زكات تعلق مى گیرد؟ آیا طلاى زینتى زكات دارد؟
جواب: در هر دو حالت به آن زكات تعلق نمى گیرد و زكات به طلائى تعلق مى گیرد كه سكه و پول رایج باشد.
پی نوشتها:
(1). سوره مریم، آیه 31
(2). سوره بقره، آیه 43
(3). سوره مریم، آیه 55
(4). سوره انبیاء، آیه 73
