در عصر ارتباطات و پیشرفت های شگرف برای کسب علم و دانش و رشد فکری و اجتماعی و معنوی و هر کاری، انسان نیاز به برنامه ریزی و تنظیم اوقات دارد، اسلام به عنوان کاملترین دین الهی که برای بشریت آمده بر مسئله برنامه ریزی تأکید و پافشاری نموده است.
مۆمن باید برنامه ریزی داشته باشد
علی(علیه السلام) فرمود: «للمۆمن ثلاث ساعاتٍ: فساعة یناجی فیها ربّه و ساعةً یرمّ معاشه و ساعة یخلّی بین نفسه و بین لذّتها فیما یحلّ و یجمل؛( نهج البلاغه، حکمت390، ص724) سزاوار است مۆمن را سه زمان باشد: زمانی که در آن با پروردگارش راز و نیاز کند، و زمانی که هزینه های زندگی را تأمین کند، و زمانی را به خوشی های حلال و زیبا، اختصاص دهد.»
امام صادق(علیه السلام) فرمود: «در حکمت آل داوود، چنین آمده است، سزاوار است مسلمان خردمند زمانی را به اعمال میان خود و خداوند اختصاص دهد و زمانی را با خوشی های حلال سپری کند که این زمان، کمک به آن دو وقت خواهد بود.»( کافی، کلینی، بیروت، دارصعب و دارالتعادف، 1401ق، ج5، ص87، ح1)
یک برنامه زندگی خوب شامل چه فاکتور هایی است؟
1- توجه به دنیا و آخرت :
یکی از فاکتورهای که مورد تایید آیات و روایات می باشد توجه به دنیا و آخرت می باشد به طور مثال بعضی از افراد کلاً تارک دنیا شدند و بعضی هم کاملا دنیا زده و دنیا گرا شده اند،این در حالی است که اسلام بهترین راه که حد میانه و تعادل بین این دو است را ترویج می دهد یعنی استفاده از دنیا برای رسیدن به آخرت و تحصیل رفا و آسایش خود و دیگران در دنیا .
امام باقر (علیه السلام) می فرمایند:
« الکَمالُ کُلُّ الکَمالِ اَلتَفَقَّهُ فی الدّین وَ الصَّبرُ عَلی النائِبَة وَ التَقدیرِ المَعیشه» (بحار الانوار ،ج 78 ،ص 172 )
بالاترین درجه کمال در فهم دین و صبر در برابر مشکلات و برنامه ریزی و اقتصاد در زندگی است.
نکته ای که در این حدیث زیبا وجود دارد این است که کمال انسان را این چنین بیان می کند فهمیدن دین و تقدیر و برنامه ریزی مادی برای زندگی .
2-توکل:
(وَمَن یَتَوَکلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ)؛ ( و هر که بر خدا توکل کند ،، خدا او را کافی است( الطلاق آیه : 3)
توکل به عنوان یک چشمه جوشان در زندگی باعث جوشش و تراوت در زندگی می شود چرا که تکیه به یک نیروی بر تر و بالاتر و مدد گرفتن از او بهترین راه برای مقابله با مشکلات و سختی ها می باشد که ریشه در توحید و خدا پرستی افراد دارد .
تلفن و همراه، ابزار سودمندی است که حتی می تواند عامل صرفه جویی در وقت باشد ولی گفت و گوهای طولانی، حاشیه روی های بی مورد و حتی استفاده مکرّر از آن خصوصاً اِس و مس ها و خستگی روانی، تحلیل قوا، وقفه در کارها، و در نتیجه موجب هدر رفتن وقت و زمان می شود
3. امیدواری
[قُلْ یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَیَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ]
بگو: اى بندگان من که [با ارتکاب گناه] بر خود زیاده روى کردید! از رحمت خدا نومید نشوید، یقیناً خدا همه گناهان را مىآمرزد؛ زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است؛(الزمر، آیه : 53)
انسان امیدوار هیچ گاه به خود ضعف و سستی راه نمی دهد و هموار برای رسیدن به درجات عالی به خدای متعالی امید دارد و این امید باعث قدرت و آرامش در زندگی می شود.
4. نظم در زندگی
امام علی (علیه السلام) در وصیت خویش به امام حسن و امام حسین (علیه السلام) می فرماید:
اُوصیکما وَ جَمیعَ وَلَدی وَ اَهْلی وَ مَنْ بَلَغَهُ کتابی بِتَقْوَی اللّهِ وَ نَظْمِ اَمْرِکمْ [نامه 47. ] .
شـما و همه فرزندان و خاندانم و هر کسی را که نامه من بدو می رسد، به تقوای الهی و نظم در کارهایتان سفارش می کنم.
اسلام برای نظم در زندگی ارزش و جایگاه ویژه ای قائل است برای نمونه حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) بعد از توصیه به تقوی سفارش به نظم در امور و کارها می کند .
نظم به دست نمی آید مگر با برنامه ریزی و تنظیم زمان ، و برای بهترین تنظیم زمانمان بهتر است به نکات زیر توجه کنیم :
الف: تعارفات
تعارفهای بیش از حد و نبودن شهامت "نه" گفتن نابودگر فرصت ها به شمار می رود. عامل ناتمام ماندن کارها به حساب می آیند.
ب: تلفن های غیرضروری
تلفن و همراه، ابزار سودمندی است که حتی می تواند عامل صرفه جویی در وقت باشد ولی گفت و گوهای طولانی، حاشیه روی های بی مورد و حتی استفاده مکرّر از آن خصوصاً اِس و مس ها و خستگی روانی، تحلیل قوا، وقفه در کارها، و در نتیجه موجب هدر رفتن وقت و زمان می شود.
ج: ملاقات هایی که بدون برنامه قبلی در محیط کار و یا جاهای دیگر واقع می شود
د: خود محوری: هم باعث اتلاف وقت می شود از این جهت که از تفویض کار به دیگران خودداری می شود و هم سبب فشار عصبی و تنش های روانی می گردد.
هـ: آماده نبودن لوازم
لوازم مورد نیاز هر کاری را قبل از شروع کار آماده کنیم وگرنه باعث اتلاف وقت می شود.
یکی از فاکتورهای که مورد تایید آیات و روایات می باشد توجه به دنیا و آخرت می باشد به طور مثال بعضی از افراد کلاً تارک دنیا شدند و بعضی هم کاملا دنیا زده و دنیا گرا شده اند،این در حالی است که اسلام بهترین راه که حد میانه و تعادل بین این دو است را ترویج می دهد یعنی استفاده از دنیا برای رسیدن به آخرت و تحصیل رفا و آسایش خود و دیگران در دنیا
و: ارتباط با افراد ناباب
از ارتباط با افرادی که با خودخواهی، بی توجهی و حماقت وقت انسان را می دزدند خودداری کنیم.
ح: استفاده نبردن از بیکاری
از زمان بیکاری ناخواسته همچون قرار گرفتن در صف ها... به نحو مناسب مانند مطالعه، حفظ شعر، قرآن و دعا... استفاده کنیم.
ک: انرژی را تقسیم نکردن
بسیاری از افراد در ساعات آغازین صبح انرژی بیش از حد مصرف می کنند و در ساعات باقیمانده بر اثر خستگی مفرط زمان را از دست می دهند.
رهرو آن نیست گهی تند و گهی خسته رود
رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود
ل: فهرست کار را آماده نکردن
هر شب کارهای فردای خود را فهرست کنیم وگرنه باعث اتلاف وقت می شود.
م: عدم الویت گذاری
مشخص نبودن الویت ها نیز سارق وقت است.
5. تعاون
تعاون و حس هم گرایی و کمک به دیگران یکی از زیبا ترین قوانین الهی و انسان دوستانه می باشد که با رعایت آن در زندگی در واقع باعث خوشبختی خود و دیگران می شوند و همچنین با کمک به هم نوعان می توان پله های ترقی و سعادت را پیمود.