اسامی شخصیتهای برجسته علمی ایران 2

ابو منصور موفق : (سده چهارم هجری)شیمی دان و دانشمند و علم مواد.


ابو نصر اسمعیل بن حماد جوهری : ( مرگدر 393ه 1002م) زاده فاراب و مقیم نیشابور. لغت نویس و مبتکراندیشه هایپرواز.

ابو نصر محمد بن عبدالله(کلو اذانی : (از دودمان اردشیر بابک کلواذانی(تولدش پیش از سال سیصد هجری) ازجمله ریاضی دانان.


ابو نصر محمد فارابی : فیزیکدان،موسیقی شناس و فیلسوفایرانی :

محمد بن محمد، از پاراب، فاراب ماوراء النهر، در کناره سير دريا ( رود سيحون ) بود. در سال 259 ه متولد شد ، پدرش از سرداران سپاه سامانيان و از نژاد ايرانی بود. ترک دانستن او، چنانکه بعضی پنداشته اند خطاست . " ابن النديم " که معاصر آن فيلسوف بود، اصلا به ترک بودن او اشاره يی ندارد ، بلکه در آثار قرن ششم هجری و بعد از آن به ترک بودن فارابی تصريح شده است. فارابی از ماوراء النهر به قصد تحصيل علوم به بغداد رفت و در محضر " ابو بشر متی بن يونس القنائی " ، استاد بزرگ منطق و حکمت حاضر شد و سپس از استادی "يوحنا نام " منسوب به شهر حران، که از تربيت شدگان حوزه علمی مرو بود قسمتی از منطق و علوم فلسفی را فرا گرفت ، همه کتب ارسطو را مطالعه کرد و بر معانی آنها واقف شد ، پس از بغداد به مصر و از آنجا به شام رفت . اهميت فارابی بيشتر در شرحهای او بر آثار ارسطو خاصه بر منطقيات معلم اول است، چون با کارهای او منطق ارسطو به بهترين وجه به مسلمين شناسانده شد. او را تالی معلم اول يعنی ارسطو دانسته و "المعلم الثانی" لقب داده اند . اما فعاليت علمی او در اين حد نماند بلکه خود نيز آثار مهمی ابداع کرد که بخش بزرگی از آن در دست و بسياری تاکنون طبع و به زبانهای مختلف ترجمه شده که از آنجمله می توان به : " رسالة فی مبادی آرا اهل المدينة الفاضلة " حاوی نظريه فارابی در اخلاق است و " الجمع بين رايی الحکيمين افلاطون الالهی و ارسطو " را نام برد که فارابی در آن کوشيده است تا اصول عقايد افلاطون و ارسطو را با هم وفق دهد ، اغراض ما بعد الطبيعة که شرح و تحرير روشنی است از کتاب " الحروف " ارسطو در ما بعد الطبيعة ، " فصوص الحکم " ، " عيون المسائل " ، " احصاء العلوم " و چندين کتاب و رساله ديگر . به فارابی اشعاری را به فارسی نسبت داده اند که اين رباعی از جمله آنهاست : اسرار وجود خام و ناپخته بماند و آن گوهر بس شريف ناسفته بماند هر کس به دليل عقل چيزی گفتست آن نکته که اصل بود ناگفته بماند کتاب فارابی در علم موسيقی همواره به عنوان مهمترين کتاب ديرين فن محسوب می شود ، اين کتاب چند بار به طبع رسيده و ترجمه يی از آن نيز به زبان فرانسوی منتشر شده است.


فارابی مانند همه دانشمندانی که در تمدن اسلامی عنوان فيلسوف داشته اند در اغلب علوم زمان خود صاحب تصانيفی بوده است . اطلاعات وی در رياضيات و موسيقی خوب ولی در طب و طبيعيات متوسط بوده است . روش فلسفی او را بايد در حقيقت يک روش نو افلاطونی اسلامی ناميد. اثر فارابی در حکمای بعد از او بسيار بوده چنانکه هرگاه سخن از حکمت مشاء يا به طور اعم فلسفه در تمدن اسلامی به ميان آمده است او و ابن سينا به عنوان دو فرد شاخص از ميان مسلمين و در کنار هم و همراه افلاطون و ارسطو ذکر شده اند.


اخوان الصفا : گروه از مهندسان ودانشمندان و فیلسوفان که در سده دهم میلادی( سده چهارم هجری) بر آمدند. بعضی ازاعضای این گروه مخفی مثل ابو سلیمان محمد بن بشیر بستی مقدسی، ابو الحسین علی بنهارون زنجانی و محمد بن احمد نهرجوری ایرانی بوده اند آنان دایره المعارفی شاملکلیه شعب معرفت پدید آوردند.

استانس : دوره هخامنشی شیمیدان و استاددموکریتوس
استخری(اصطخری ) : وی را نیزابن ندیم ازمحاسبان ومهندسان بشمار آورده استاز جغرافی دانان نامداری مشرق زمین.

اسکیلاس : دورههخامنشی (زمان حکومت داریوش از سال 486- 521 ق.م.) دریا نورد و مکتشف و مهندسسازنده قنات.
اصفهانی

- محمد حافظ:( نتیجه الدوله) سده دهم هجری ، مولف رساله هایی در انواعدستگاههای مکانیکی.

احمدبن سهل بلخی: ( 934 م/323ه) زادهشاستیان بلخ ،ریاضیدان وجغرافی دان.


احمد بن داوود دینوری: (200/ 210 تا282ه 825 - 815 تا 895 م ) در دینور اصفهان بر آمد . ستاره شناس ، مورخ ، ریاضیدان ، گیاه شناس و لغت نویس.

احمد بن محمد نهاوندی : (مرگ در 835 تا845م / 221 تا 231 ه) در جندی شاپور بر آمد - ستاره شناس م مؤلف زیج.


احمد معماری لاهوری و برادرش استاد حمید لاهوری :سده یازدهم هجری معماران ایرانی سازنده تاج محل درهندوستان.

اعتصام الملک : (1253 – 1316 ) یوسف اعتصامی ، اعتصام الملک فرزند میرزا ابراهیم مستوفی در حکمت و منطق و کلام دست داشت او پدر پروین اعتصامی است .


المظفر :( سده ششم هجری) اهل توس ،مخترعگونه ای از اسطرلاب خطی.


بدیع اسطرلابی : ( مرگ در بغداد در1139 -1140م) اهل اصفهان- ستاره شناس و سازنده اسطرلاب.


برانوش : دوره ساسانی- سازندهشادروان شوشتر.
برزويه :طبيب و انديشمندمخصوص انوشيروان عادل که کتاب کليله و دمنه را از هند به ايران آورد و به زبانپهلوي ترجمه کرد .


بلعمی : ( 329 – 363 ) ابو علی محمد فرزند ابوالفضل بلعمی وزیر امیر منصور بن نوح سامانی مترجم تاریخ طبری از عربی به فارسی است .


بنو موسی ( محمد ، احمد و حسنسدهسوم هجری - خراسانی الاصل ، مهندس مکانیک ، هندسه دان ، و ریاضی دان .


بوبراندا : دوره هخامنشی (زمان خشایار شاه) مهندس.
بوذرجمهر :بزرگمهرمعروفترين و انديشمند ترين وزير دربار انوشيروان دادگر که گفتگوي هاي خرد ورزانه او درتاريخ ايران ثبت گشته است .


بیهقی : ( 385 – 470 ) ابئالفضل محمد بن حسین از مشهورترین مورخان فارسی زبان متولد در بیهق سبزوار و مؤلف کتاب تاریخ مسعودی است .


بیهقی : ( 490 – 565 ) ابوالحسن علی بن ابوالقاسم زید بن محمد بیهقی معروف به ابن فندق از بزرگان و دانشمندان قرن ششم است .

استاد ابراهيم پورداود : فرزند حاج داود در سال 1264 شمسي در رشت متولد گرديد. در مدرسه طلاب رشت تحصيل کرد. وقتي به تهران آمد به تحصيل در رشته پزشکي پرداخت، سپس عازم بيروت و پاريس شد و رشته حقوق را انتخاب کرد. پورداود از جواني اهل مطالعه و تحقيق بود. در جنگ بين الملل اول که متفقين بيطرفي ايران را نقض کردند، روزنامه ( رستاخيز ) را داير کرد و بر ضد اشغالگران مقالاتي نوشت. و سپس از بغداد عازم استانبول و هند شد و به مطالعه کتب قديمي پرداخت و دربارهً ( اوستا ) و مزديستا بررسي عميقي کرد و کتابي به نام ( خرمشاه ) نوشت و اطلاعاتي در دسترس پژوهندگان قرار داد. استاد پورداود درباره تمدن ايران باستان در اروپا مطالعه کرد و به دعوت ( تاگور ) فيلسوف معروف هندي به استادي دانشگاه در هندوستان اشتغال يافت. سرانجام بر حسب دعوت دانشگاه تهران به ايران آمد و در دانشگاه به تدريس پرداخت.

استاد پورداود که مدت 30 سال در خارج از کشور اقامت داشت نتيجه بررسي ها و مطالعات خود را در چند جلد کتاب تنظيم نموده و سمت هايي از قبيل رئيس انجمن باستان شناسي - رئيس هيئت نمايندگي ايران در کنگره خاور شناسان در مسکو و عضويت آکادمي جهاني و هنر و ... را بر عهده داشت.

استاد پورداود در 26 آبان 1347 در سن 83 سالگي در تهران درگذشت و طبق وصيت او جسدش را به آرامگاه خانوادگي اش در رشت منتقل نموده و مدفون ساختند . پورداود با تمام علم و دانشي که داشت مي گفت : يکي از فرزندان کوچک ايرانم و بسيار برايم دشوار است که از خود چيزي بنويسم. برخی از کتابهای ماندگار استاد پورداوود : فرهنگ ايران باستان - گات ها - خرمشاه - سوشيانس - فرهنگ ايران باستان - آناهيتا - هرمزد نامه - يسن ها - ويسپرد - خرده اوستا - ايرانشاه و . . .


جاماسب :مردي دانا - خردمند و فیلسوفی بزرگ که گفته اندداماد زرتشت اسپيتمان بوده و نيز وزير گشتاسب شاه . وی در آذربایجان زاده شد وخدمات بسیاری به ایران و ایرانی نمود.


جرجانیابو سعید ضریر (گرگانی : ( مرگ در ( 846-945 م /232-231 ه) ستاره شناسو ریاضی دان.


جهنبرزین : دوره ساسانی - سازنده تختتاقدیس.
خازنی - عبدالرحمن : فیزیک دان و مخترع برآمده در خراسان بزرگ در ابتدای سده ششمهجری.


حسین معمار : معمار بقعه هارون در سال918هجری.


خالد بن عبدالملک مرورودی: اهل مروروددر خراسان بزرگ - در زمان مامون خلیفه عباسی بر آمد - ستاره شناس بود و پسرش محمد ونوه اش عمر هم منجم بودند


خوارزمی - محمد بن احمد کاتب: از دایره المعارف نویسان سده چهارم هجری است.کاتب مفاتیح العلوم ویشامل مباحثی در حساب،هندسه،نجوم،موسیقی،مکانیک و شیمی.


خواجه نصیر طوسی : ( 595 – 673 ) محمد بن حسن جهرودی طوسی کنیه اش ابوجعفر و لقبش نصیرالدین اهلتوس ، ریاضیدان، ستاره شناس،دانشمند علم مواد که وزارت هلاکوخان را داشت از آثار معروف او : اخلاق ناصری – اوصاف الاشراف – تحریر اصول هندسی اقلیدس – رساله عروض - شرح اشارات ابن سینا – شرح اصول کافی .


رشیدالدین فضل الله : ( 645 – 718 ) از دانشمندان معاصر اباقاخان و الجایتو که بسعایت علیشاه وزیر کشته شد . آثار او : جامع التواریخ – کتاب الاحیا در توحید .


زکریای رازی251- 313 ه ق (865-925)فیزیک دان ، شیمی دان و پزشک و مهندس و فیلسوف - کاشف الکل. پزشک نامدار و دانشمند ایرانی که در شهرری در نزدیک تهران به دنیا آمد.در جوانی سفری به بغداد داشت که در آنجا علم کیمیارا آموخت و به واسطه آسیبی که به چشمانش وارد شد به فرا گرفتن علم طب پرداخت و دراین علم آنچنان پیشرفت کرد که اداره بیمارستان بغداد را به او سپردند همچنین زمانیکه به ری بازگشت از طرف منصور بن اسحق حاکم ری سرپرست بیمارستان ری شد.از مهمترینآثار او در طب کتاب(الحاوی)است که یکی از کتاب های اصلی درز زمینه طب به شمار میرفته این کتاب را رازی در ابتدا بصورت پراکنده گردآوردی کرده بود که پس از مرگ ویبه دستور ابن عمید کتاب را از یادداشتها استنساخ نمودند.از آثار طبی دیگرش میتوانبه کتاب (الطب الملوکی)و کتاب(طب منصوری)نام برد.کتاب طب منصوری به نام منصوربناسحق تالیف شده است.

یکی دیگر از آثار او کتاب(من لا یحضره الطبیب)است که شاملدستورهای ساده در زمینه طب میباشد.زساله های طبی دیگری که در زمینه بعضی از امراضنوشته و معروفترین آنها عبارتند از:کتاب الجدری و الحصبه می باشد که کتاب الحصبهیکی از بهترین رساله های طبی در زمان قدیم بوده که اروپائیان همواره آن را تحسین میکرده اند.راز ی در علم کیمیا تبحری به سزا داشته است از کارهای مهم او کشفجوهرگوگرد و الکل می باشد.وی کتاب الاکسیر را در زمینه کیمیا نوشته است.رازی اولینکسی است که تمام اشیاء عالم را به سه گروه و جامدات و نباتات و حیواناتطبقه بندی کردهاست.رازی در الاهیات و ماوراء طبیعه آثاری از خود بر جا گذاشته است.

رازی در زمینهطب فقط به جنبه علمی آن اکتفا نمی کرد بلکه به عمل و آزمایش نیز دست می زد وی درسالهای آخر عمر به دلیل کار زیاد به بیماری چشم مبتلا شد. برای معالجه نزد چشم پزشکرفت اما چشم پزشک برای درمان او پول زیادی طلب کرد و خطاب به رازی گفت:من پیش از توکیمیا را یافته ام و آن همان پزشک است.وی در سال ۳۱۳(ه.ق)در حلی که بعلت کار مداومبینایی خود را از داده بود در شهر ری وفات یافت

ستاسپ : دوره هخامنشی ( زمان حکومت خشایار شاه486 - 2466 ق.م.) دریا نورد و مکتشف.

سهروردی : ( 581 – 545 ) شیخ شهاب الدین سهروردی مشهور به شیخ اشراق مقتول از مشاهیر فلاسفه است و طرفدار حکمت اشرق بود .


سهل بن بشر ( یا سهل بن حبیب بن هانی : ( در نیمه اول سده نهم میلادی ( سده سوم هجری ) در خراسان بر آمد . ستاره شناس و منجم .


سهل طبری:در اوایل سده نهم میلادی(سده سوم هجری ) بر آمد - اهل طبرستان ( تبرستان ) ستاره شناس وپزشک .


سیبویه : ( مرگ 160 ) ابوالبشر عمر بن عثمان فارسی بیضاوی مشهور به سیبویه عالم نجوم و علوم عربی و از نحویون معروف است کتاب او مشهور به الکتاب شهرت دارد .


شمس قیس رازی : ( 614 ) شمس الدین محمد بن قیس رازی مؤلف کتاب مشهور المعجم فی معاییر اشعار العجم در عروض و قافیه معاصر دربار اتابک سعد بن زنگی بود .


شمس الدین محمد بن ایوب دینسری : ( سدههفتم هجری)- دایره المعارف نویس و نگارنده کتاب نوادر التبا در لتحفه البهادر کهشامل مباحثی از علوم طبیعی است


شهرستانی : ( تولد 479 ) ابوالفتح شهرستانی از علمای علم کلام در قرن پنجم و صاحب کتاب مشهور الملل و النحل است .


شیخ بهائی : ( 963 – 1030 ) شیخ بها الدین محمد العاملی معاصر دربار شاه عباس و شاه طهماسب مردی حکیم و فقیه و ریاضیدان بود جامع عباسی یکی از تألیفات اوست و نیز نان و حلوا حکایت منظوم – کشکول و شیر و شکر او شهرت دارد .


شيدرنگ :پزشک و فيلسوف ايراني در عهد ضحاک که پزشکي را يکياز مشاغل واجب الوجوب ميدانسته


شیده : دوره ساسانی - سازنده کاخخورنق


عاملی– بهاالدین : (953 – 1031 هجری)ریاضیدان، معمار، فیلسوف


عبدالرحمن بن عمر صوفی رازی : زادهری(376-291ه)(986-903م) ستاره شناس


عبدالملک بن محمد شیرازی :ریاضیدان وستاره شناسی که در نیمه دوم سده دوازدهم میلادی(ششم هجری) برآمد


علی بن سهل بن طبری : ( سده نهم میلادی / سده سوم هجری ) مؤلف فردوس الحکمه در طب و هوا شناسی ، نجوم


عمربن فرخان طبری: ( مرگ در 815 م / 200ه) از مردم طبرستان - ستاره شناس و معمار


عوفی : سدیدالدین یا نورالدین از نویسندگان قرن هفتم هجری مؤلف تذکرة لباب الالبلب – جوامع الحکایات .


غزالی ( محمد ) : ( 449 – 505 ) ابو حامد محمد بن محمد از اعاظم فقهای شافعی از دوستان خواجه نظام الملک و استاد مدرسه نظامیه بغداد بود .


غیاث الدین جمشید محمد طبیب :( الکاشی832 – 790 هجری قمری) از مردم کاشان، ریاضیدان و محاسب


فارابی: (257 – 334 /339 هجری) ابو نصر محمد فارابی متولد فاراب بود دانشمند و فیلسوف ، در طبقه بندی علوم و در تبیین قوانین صوت و درتعریف دانش ها نقش عمده ای داشت که بعد از ارسطو معلم اول او را معلم ثانی گویند .


فرغان : دوره ساسانی- سازنده تاقکسرا
فضل بن حاتم نیریزی : (مرگ در 922 م / 310 ه ) ریاضی دان ، هندسه دان و ستارهشناس


قطب الدین شیرازی : (1311 – 1236 م)-ریاضیدان،ستاره شناس، نور شناس، پزشک، فیلسوفایرانی


ماشاءالله (مناسه) : (مرگ در 815 یا820م ) یهودی ایرانی الاصلی که در پروژه شهر بغداد با نوبخت همکاری میکرد


ماهانی - محمد بن عیسی: (مرگ در 874 تا 884 میلادی / 261 تا 271 ه ) اهل ماهان کرمان ،ریاضی دان و ستاره شناس و مهندس .معادله درجه سوم موسوم به معادله ماهانی ازاوست.


محمد بن ابوبکر فارسی :ریاضیدان و ستاره شناس ایرانی نیمه دوم سده سیزدهم میلادیهفتمهجری


محمد بن احمد خرقی : (مرگ در مرو در1138/ 1139 م) ستاره شناس، جغرافی دان ایرانی که نظریه ای در باب چگونگی حرکت ستارگاننیز ارائه داده است


محمد بن اشرف شمس قندی : ریاضیدان وستاره شناس سده سیزدهم میلادی - هفتم هجری


محمد بن عمربن فرخان طبری : پسر شخصبالا درآغاز سده نهم میلادی ( سده سوم هجری ) بر آمد . ستاره شناس و مؤلفنجوم


محمد بن لره :اهل اصفهان بوده ودرفهرست ابن ندیم در زمره مهندسان و محاسبان بشمار آورده شده است


مطهر بن طاهرمقدسی : 966 میلادی دربستسیستان برآمد- دایره المعارف نویس وبازگوکننده اعداد بزرگ هندی .


موید الدین طغرانی : (مرگ در1111 – 1112 م ) زاده اصفهان - شاعر و شیمیدان ایرانی .


نظامی عروضی : ابوالحسن نظام الدین سمرقندی از نویسندگان قرن ششم و کتاب مشهور چهار مقاله عروضی از اوست.


نوبخت: (مرگ 770776 م / 171-170 ه)ستاره شناس و مهندس ایرانی که تحت سر پرستی خالد بن برمک که وی نیز ایرانی بود طرحبغداد را انجام داد


یاقوت حموی : یاقوت بن عبدالله رومی پدر و مادرش یونانی بودند از نویسندگان بزرگ قرن هفتم و صاحب کتاب معجم البلدان و معجم الادباء است .


یحیی بن ابی منصور : ( مرگ در 831 م / 216ه ) از نژاد ایرانی که در بغداد بر آمد ستاره شناس و مؤلف زیج، نوه اش هارون بنعلی هم ستاره شناس و مؤلف زیج بود


یعقوب بن طارق :( مرگ در 796 م / 180 ه ) از نژاد ایرانی ستاره شناس.


یعقوب بن محمد رازی : ابن ندیم وی رااز مهندسان و محاسبان دانسته است.