دست‌ها یكی از پركارترین اعضای بدن به شمار می‌روند كه در طول عمر، فعالیت‌های زیادی را با آنها انجام می‌دهیم؛ اما گاهی فراموش می‌كنیم این عضو هم مانند انسان تحملی دارد و ممكن است زمانی فرا رسد كه دیگر نتواند همانند گذشته كارهای سنگینی انجام دهد. كار زیاد با رایانه، انجام ورزش‌های سنگین، انجام كارهای خانه به مدت طولانی و خلاصه هر گونه فعالیتی كه فشار زیادی را به دست‌ها و مچ وارد آورد، می‌تواند باعث بروز مشكلی به نام «سندروم كانال كارپال» شود.
سندروم كانال كارپال؛ بیماری‌ای است كه ناحیه مچ و كف دست را درگیر كرده و باعث بی‌حسی، احساس سوزن‌سوزن شدن و ضعف در انگشت شست، اشاره و انگشتان میانی دست شده و عصب میانی قسمت مچ را تحریك می‌كند. مچ دست با نواری از بافت‌های رشته‌ای احاطه شده كه در حالت طبیعی از مفاصل اطراف مچ حمایت می‌كند. فضای محكمی كه بین این نوارهای رشته‌ای و استخوان مچ قرار گرفته به «كانال كارپال» معروف بوده و این عصب میانی برای گرفتن حس از انگشتان دست از میان كانال كارپال عبور می‌كند. هر شرایطی كه باعث تورم یا ایجاد تغییر در وضع بافت این كانال شود، به آن فشار وارد كرده و عصب میانی را تحریك‌پذیر كند و نتیجه آن سوزن‌سوزن شدن و بی‌حسی انگشت اشاره، شست و انگشتان میانی شود به آن «سندروم كانال كارپال» گفته می‌شود.
مراقب دست‌تان باشید
علت اصلی بروز سندروم كانال كارپال در بسیاری از بیماران ناشناخته است، ولی به طور كلی هر شرایطی كه به عصب میانی این كانال فشار وارد كند، می‌تواند به ایجاد این سندروم منجر شود. چاقی، بارداری، كم‌كاری تیروئید، آرتروز، دیابت و صدمات وارده به عضو از جمله موقعیت‌هایی است كه می‌تواند این بیماری را ایجاد كند. انجام كارهایی كه به دفعات زیاد انجام می‌شود مانند تایپ كردن كه موجب التهاب تاندون‌ها می‌شود نیز می‌تواند چنین حالتی را ایجاد كند. ابتلا به برخی بیماری‌ها هم مانند سرطان خون و تومورهای مغز استخوان باعث رسوب مواد غیر‌طبیعی در اطراف این كانال و بروز این سندروم می‌شود.
این بیماری معمولا خود را با بی‌حسی و سوزن سوزن شدن نواحی انگشتان و مچ دست بویژه شب‌ها نشان می‌دهد كه حتی ممكن است بیمار را از خواب بیدار كند. دردهای شبانه ممكن است به خاطر خم ماندن مچ هنگام خواب یا تجمع مایعات در اطراف مچ دست در طول مدت شب باشد. با پیشرفت روند بیماری، فرد احساس سوزش یا كشیدگی عضلات و ضعف در نواحی دست و مچ می‌كند و به مرور بیمار توانایی نگهداشتن اجسام را در دست‌های خود از دست داده و رفته‌رفته توانایی عضلانی دست‌ها، انگشتان و كف دست كاهش می‌یابد. این دردها گاهی از ناحیه مچ دست‌ها و انگشتان فراتر رفته و تا آرنج هم ادامه می‌یابد.
تشخیص و درمان را جدی بگیرید
سندروم كانال كارپال از آن نوع بیماری‌هایی است كه اگر در هفته‌ها و ماه‌های اول تشخیص داده و درمان شود با روش‌های خانگی و ساده قابل درمان است و نیازی به درمان‌های دارویی ندارد؛ ولی با پیشرفت روند بیماری ممكن است درمان كمی پیچیده‌تر شود. در كنار كارهای پیشگیرانه‌ای كه برای جلوگیری از ابتلا به این سندروم می‌توانید انجام دهید، پزشكان داروهای ضد‌التهابی ـ استروئیدی و كورتیكواستروئیدهای تزریقی یا خوراكی كه بیشتر به صورت تزریقی مورد استفاده قرار می‌گیرند، تجویز می‌كنند كه درد ناشی از این بیماری را سریع كاهش می‌دهد. همیشه آخرین راه‌حل برای درمان، عمل جراحی است و زمانی پزشك این شیوه را پیشنهاد می‌دهد كه روش‌های غیر‌جراحی پاسخگو نبوده و درد ناشی از سندروم بیش از شش ماه ادامه یابد. این اقدام از بروز عوارض طولانی‌مدت بیماری جلوگیری می‌كند. گاهی استفاده از طب سوزنی هم موثر بوده و به كاهش درد كمك می‌كند.
پیشگیری و دیگر هیچ
یكی از بهترین راه‌هایی كه به پیشگیری از سندروم كانال كارپال كمك می‌كند، یادگیری چگونگی استفاده از دست‌ها و مچ‌هاست تا كمترین فشار به آنها وارد شود. قرار گرفتن دست و مچ در حالت صحیح، ورزش دادن این نواحی و تقویت انگشتان، دست‌ها و مچ، بازوها، سرشانه‌ها و گردن در كاهش احتمال ابتلا به این سندروم موثر است. اگر به مدت طولانی و پشت سر هم كاری را با دست‌هایتان انجام می‌دهید، سعی كنید قبل از شروع به كار، دست‌ها و مچ را گرم كرده و تا جای ممكن به عضلات این نواحی استراحت دهید. چگونگی نشستن صحیح بخصوص در میان افرادی كه با رایانه كار می‌كنند، كمك زیادی به جلوگیری از ابتلا به این بیماری می‌كند. در زمان نشستن روی صندلی، ستون فقرات باید به پشت صندلی چسبیده و شانه‌ها كاملا صاف قرار گیرد.
آرنج باید در كنار بدن و مچ دست كاملا صاف باشد. پاها ثابت روی زمین یا روی زیر پایی قرار گیرد. متنی را كه تایپ می‌كنید باید كاملا در مقابل چشم قرار داشته باشد تا مجبور نشوید برای مشاهده آن گردن را خم كنید. هنگام كار مدام حالت گردن خود را تغییر دهید و سرتان را به اطراف بچرخانید تا بی‌تحرك نماند. اگر با رایانه كار می‌كنید، صفحه كلید و ارتفاع صندلی باید كاملا در یك زاویه قرار گیرد. تا جایی كه می‌توانید از انجام كارها و فعالیت‌های تكرار شونده‌ای كه به مچ آسیب می‌زند، خودداری كنید. خمیده نگه داشتن گردن و شانه‌ها به مرور باعث آسیب دست‌ها و مچ می‌شود. اشیا را محكم در دست‌تان نگه ندارید. اگر جزو افرادی هستید كه دست‌هایتان همیشه سرد است، بیشتر در معرض ابتلا به سندروم كانال كارپال قرار دارد و بهتر است برای حل این مشكل دست‌هایتان را گرم نگه دارید. اگر از كاربران رایانه هستید، سعی كنید ساعدتان در زمان كار همسطح با صفحه كلید قرار گیرد. همیشه هنگام كار با ماوس رایانه و صفحه كلید دست‌هایتان را صاف قرار دهید و از ایجاد هرگونه زاویه‌ای در دست‌ها و مچ جدا خودداری كنید.
ورزش دادن دست‌ها بویژه مچ یكی از موثرترین راه‌های عدم ابتلا به سندروم كانال كارپال به شمار می‌رود. انجام حركات چرخشی ناحیه مچ با تمركز روی رباط‌های مچ دست و حركات كششی و تقویتی، خطر ابتلا را كاهش می‌دهد. این كار را می‌توانید با خم كردن مچ دست به سمت داخل یا خارج انجام دهید. پنجه‌های دست را به ساعد برسانید و كشش لازم را ایجاد كنید. حركت و كشش انگشتان و كف دست هم از روش‌های مطلوب دیگر محسوب می‌شود. برای این حركت، دست‌هایتان را از پهلو باز كنید تا كششی در بازوها ایجاد شود، سپس سعی كنید انگشت كوچك و شست را به هم برسانید. این حركت كشش زیاد و مناسبی را در ساعد و مچ فراهم می‌آورد كه انجام مرتب آن می‌تواند از این سندروم پیشگیری كند. این كشش را با هر یك از انگشتان دست و رساندن هر كدام به شست دست می‌توانید انجام دهید و در طول روز بارها آن را تكرار كنید.
استفاده از توپ‌های لاستیكی و منعطف یا رینگ (حلقه)های لاستیكی برای تقویت عضلات ساعد و دست‌ها مفید بوده و موقع انجام هر كاری می‌توانید این كار را انجام دهید. در حركت دیگر دست‌ها را طوری باز كنید كه روی ساعد به سمت بالا بوده و در این هنگام مچ را به سمت بالا و پایین خم كنید. به مرور كه مچ و ساعد دست قوی‌تر می‌شود، می‌توانید از اجسام كمی سنگین‌تر برای بالا بردن قدرت ساعد و مچ استفاده كنید.
