چهارگوشه، چهار سبک
عروسی در هر گوشه ایران رنگ و بوی خاص خودش را دارد. کافیست کمی اهل تماشای جاذبه های فرهنگی باشید تا از این اداب و رسوم لذت ببرید. برای آنکه متوجه شوید عروسی ها در شمال، جنوب و شرق و غرب کشور چه شباهت ها یا تفاوت هایی دارند، این مطلب را بخوانید.
عروسی در قشم
یكی از مهمترین مراحل عروسی در قشم، خواستگاری است. در ابتدا خانواده داماد، دختری را در نظر میگیرند، سپس مادر یا خواهر داماد به اتفاق یك یا دو زن از بستگان داماد، مثل عمه و خاله كه باید ازدواج كرده باشند و مجرد نباشند، به خانه پدر دختر میروند و خواستگاری میكنند.
خانواده عروس به طور معمول در همان جلسه اول جواب نمیدهند و موضوع را به چند روز بعد موكول میكنند اما اگر داماد مورد پسند دختر و خانواده قرار نگیرد، بهانهای آورده و پاسخ رد میدهند.
در صورتی كه طرفین راضی به ازدواج باشند، پس از یك تا 5 روز، مادر داماد، چند نفر از بستگان و اطرافیان خود را دعوت میكند و به اتفاق ایشان یك گردنبند یا مدال طلا، یك حلقه انگشتری، یك دست خلعت (لباس) مبلغی وجه نقد و مقداری میوه و شیرینی به عنوان" دست قولی" به خانه دختر میبرند و همه را به مادر عروس تحویل میدهند. مادرعروس پس از رفتن مهمانها، هدایا را به دخترش میدهد.
پرداخت كلیه مخارج 3شبانهروز عروسی در جزیره، برعهده داماد است. داماد وظیفه دارد مخارج عروسی را 3 روز قبل از آغاز مراسم، به خانه عروس برساند. علاوه بر مخارج جشن عروسی، تهیه تمام لباسهای عروسی نیز با داماد است.
در رابطه با مهریه، پدر عروس مبلغ مهریه را بهطور نقدی دریافت می کند و تعداد سكههای طلا را در سند ازدواج ثبت میكنند. مهریه دختر زیبا، در روستاهای جزیره، بیشتر از شهر است .از طرفی مهریه دختر یك خانواده ثروتمند كه مقداری هم طلا از قبیل النگو، انگشتری، گوشواره، گردنبند و... همراه خود به خانه داماد میبرد، به مراتب بیشتر است. البته اگر داماد از بستگان عروس باشد، یا عروس و داماد در یك محله زندگی كنند و بالاخره دختر و پسر، موردپسند و دلخواه یكدیگر باشند، مبلغ مهریه كمتر خواهد شد.
عروسی در نیشابور
بین مراسم شهر و روستا در نیشابور تفاوت زیادی وجود دارد. ما به اختصار به آداب و رسوم نقاط روستایی اشاره می کنیم.
همسرگزینی: پدر و مادر برای پسر خود دختری را انتخاب می كنند و به پسر خود معرفی می کنند كه اغلب بدون مخالفت پسر وارد مرحله خواستگاری می شوند. امروزه انتخاب پسر و دختر نیز از اركان همسر گزینی است.
خواستگاری: مادر با مشورت پدر به خواستگاری دختر می رود و چنانچه رضایت خانواده دختر را جلب كنند، پدر و مادر پسر با نزدیكان و اقوام به خواستگاری می روند و به همراه خویش روسری، مقداری قند و انگشتر می برند. نامزدی؛ در مدت نامزدی، خانواده پسر در روزهای عید مقداری گوشت، برنج و پارچه برای خانواده دختر می فرستند و خانواده دختر آنها را دعوت می كنند. در این مدت دختر و پسر همدیگر را ملاقات می كنند.
عقد كنان: روز عقد كنان، خانواده پسر، وسایل خوراكی و مقداری لباس برای خانواده عروس می فرستند و پدر پسر، حمامی و زن حمامی را برای دعوت مردان و زنان نزد خانواده عروس برای دعوت به صرف شام یا ناهار می فرستند. دعوت شدگان مقداری قند یا شیرینی به حمامی و زن او می دهند و بعد از صرف غذا، ملا یا آخوند دختر را عقد می کند. مهریه دختر، آب، زمین و گوسفند است.
عروسی: عروسی معمولاً2 شبانه روز به طول می انجامد. روز اول، پدر داماد و اقوام و فامیل را به خانه خویش دعوت می کند و داماد نیز بر تختی كنار مجلس می نشیند. هر یك از مدعوین پول یا گوسفند به داماد هدیه می كند. روز بعد زن سلمانی سر و صورت عروس را آرایش می کند. لباس های داماد را از خانه عروس و لباس های عروس را از خانه داماد با ساز و دهل به حمام می برند و آنها را با لباس های نو به خانه بر می گردانند.
عروس بردن: هنگام عروس كشانی، یكی از زنان فامیل داماد وسیله ای را از خانواده ی عروس كه به آن «عقل عروس» می گویند برمی دارد و در خانه داماد آن را به عروس می دهد. عروس را روی اسبی سوار می كنند و افسار اسب را دایی یا پسر عمو یا برادر عروس می كشد و تا خانه ی داماد او را همراهی می كند. چند زن نیز با عروس به خانه داماد می روند و یك الی 2 شب آنجا می مانند. عروس را با ساز و دهل به خانه داماد می برند. جلو خانه داماد، عروس پاانداز طلب می كند و تا پاانداز به او ندهند وارد خانه نمی شود. مادر یا پدر یا برادر داماد، گوسفند یا هدیه ای دیگر به عروس می دهند تا وارد شود. رنگ لباس عروس سفید و محل حجله گاه، خانه داماد است. مادر عروس یك روز بعد از عروسی به افرادی كه به داماد هدایایی دادند یك دستمال و مقداری شیرینی می دهد. پدر عروس بعد از 3 روز از عروسی یكی از فامیل یا برادر عروس را به خانه داماد می فرستد و عروس و داماد را به خانه خود دعوت می كند و گوسفند یا قطعه زمینی به آنها هدیه می دهد.
وقتی عروس به درخانه داماد رسید، آتش بزرگی روشن می كنند و عروس را چندبار به دور آتش می چرخانند و سپس خونریزی می كنند و سر میش یا بره ای را می برند
عروسی به شیوه بختیاری ها
مردم این استان چه ترك های مشرف و چه بختیاری های دلیر و شجاع همه از آداب اصیل خویش حفاظت كرده اند و آداب آنها همچنان بكر و دست نخورده باقیمانده است.
سال هاست كه بین بختیاری ها رسم شكار وجود دارد و هنوز هم پس از گذر سالیان سال به اجرا در می آید. در ایل بختیاری رسم بر این است كه جوانان بختیاری كه به سن ازدواج رسیده اند قبل از عروسی، برای تهیه گوشت مورد نیاز برای جهت غذای مراسم شادی به شكار می روند.
بر طبق این سنت قدیمی، مادر جوان آماده شكار، مشغول تهیه نان سنتی می شود، خواهران و دختركان بختیاری مشك می زنند تا جوان شكارچی، دوغ تازه و كره محلی را همراه خود ببرد. در این بین نامزد جوان شكارچی هم بی كار نمی ماند و مشغول دوختن لباس شكار می شود. در بختیاری ها روز شكار، به كمر جوان شكارچی شال شكار می بندند كه معمولاً توسط برادر بزرگتر، دائی یا پدر انجام می شود. جوان باید به كوه كلار برود و بزكل شكار كند. بزكل، بز تكشاخی بسیار چالاك و تیز و شكار آن بسیار سخت است. شكار بز كل، افتخار بختیاری ها و دلیل بر شجاعت، رشادت و دلیری آنهاست. جوان توسط افراد فامیل و خویشان بدرقه و راهی شكار می شود.
بعد از چند روز كه پیروزمندانه به ایل بازگشت، مراسم عقد و ازدواج صورت می گیرد و گوشت شكار برای تهیه غذای عروسی استفاده می شود.
یكی دیگر از آداب كهن ازدواج در میان بختیاری ها مربوط به شب عروسی است كه اقوام و بستگان داماد پس از صرف شام به خانه عروس خانم می روند و در حین اینكه آینه و شمعدان در دستان اقوام عروس خانم است آنها را با شور و نشاط و هلهله راهی خانه داماد می كنند.
در بیشتر روستاهای بختیاری عروس را سوار بر اسب می كنند و بقیه پیاده به طرف خانه راه می افتند.
در مراسم ازدواج بختیاری ها صدای ساز و دهل- رقص محلی و تركه بازی- خواندن ترانه های شاد آهای گل و دوال آل هم از دیگر آداب اصیل این مراسم است.
یكی دیگر از آداب اصیل كه هنوز هم در بعضی دهات بختیاری انجام می شود این است كه و قتی عروس را به خانه داماد می برند اطرافیان به طور شوخی دستبردی به اثاثیه منزل عروس یا داماد می زنند كه دقت و هوش اقوام طرف مقابل را امتحان كنند مثلاً وقتی اقوام داماد به دنبال عروس خانم می روند یكی از زنان بستگان داماد، لیوان یا سینی یا گلدانی را از خانه عروس خانم دستبرد می زند.، اگر اقوام عروس متوجه نشوند آن شی را با خود می برد و فردای آن روز به خانه عروس می فرستد.
وقتی عروس به درخانه داماد رسید، آتش بزرگی روشن می كنند و عروس را چندبار به دور آتش می چرخانند و سپس خونریزی می كنند و سر میش یا بره ای را می برند.
فردای شب عروسی مراسم پشت پرده یا پاتختی اجرا می شود به این صورت كه مادر عروس ظرفی از برشتوك و غذاهای تزئین شده و خلعتی را برای عروس و داماد به خانه داماد می فرستند كه همراه این هدایا چند نفر از بستگان عروس هم به خانه عروس و داماد می روند.
عروسی در گیلان
در گیلان، به خصوص در مناطق روستایی به دلیل مشارکت و همپایی زنان و مردان در امور معیشتی، ارتباط و آشنایی های اولیه از برخوردهای ساده و روزمره اهالی آغاز می شود.
با توجه به گسترش فعالیت هایی که در بطن زندگی روستایی جریان دارد مثل آیش، وجین و درو و ... شناخت ابتدایی پسران و دختران به وجود می آید. این شناخت بعدها به انتخاب و سپس در صورت پذیرش خانواده ها به تهیه مقدمات ازدواج منجر می شود. به این ترتیب که با جلب موافقت خانواده طرفین و پس از مراسم خواستگاری، دوره نامزدی طی می شود.
حنابندان؛ پیش از فرار رسیدن عروسی مراسمی به نام "حنابندان" در شهرها بر پا می شد. در این مراسم عروس می باید در این شب دست و پایش را حنا ببندد.
نارنج زنی
از دیگر مراسم ازدواج "نارنج زنی" است. رابینو که در اوایل قرن بیستم در گیلان به سر می برد، خود شاهد این مراسم بود. وی می نویسد که هنگام ازدواج، داماد نقل و سکه بر سر عروس می پاشد، بعد نارنج یا پرتقالی به طرف او می اندازد. آنگاه عروس و داماد دور چاه می گردند. عروس سکه ای به نشانه خوشبختی در چاه می اندازد و پس از آن درخت توتی در خانه می نشانند.
گیشه بری
گیشه بری از دیگر مراسم مربوط به ازدواج است. بردن عروس به خانه داماد را گیشه بری می نامند. این مراسم پرشور با صدای ساز و نقاره و ترانه خوانی و شادمانی خانواده عروس و داماد و دیگر مهمانان همراه است.
در شهرها، معمولاً ازدواج با پا درمیانی خانواده و معرفی چند دختر به پسر مورد نظر صورت می پذیرفت. گاه دلاک حمام را برای آشنایی و پرسیدن نظر دختر نزد او می فرستادند یا در حمام های عمومی دختر مورد نظر را برانداز کرده و پس از پسندیدن به خواستگاری او می رفتند. مراسم خواستگاری و تعیین مهریه و شیربها از موارد مطرح برای دو خانواده است.