همچنین وجود دو محوطه وسیع باستانی "اروك" و "حصار" به عنوان زیستگاه جوامع باستانی متمدن مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد نمودی عینی از قدمت و ریشه‌های تاریخی گناباد است. به گزارش ایرنا، هزار و 117رشته قنات و نیز قنات شگفت‌انگیز "قصبه" یك شاهكار بشری به عنوان نمادی از سختكوشی مردم كویر برای دست یافتن به مایه حیات در این خطه است.

در خصوص زمان حفر این قنات واقع در شهر گناباد داستان معروف "دوازده رخ" در شاهنامه فردوسی آن را به قبل از "كیخسرو" نسبت می‌دهد. با این حال مورخین بنیاد قنات قصبه را به دوره هخامنشی یعنی 2500سال قبل نسبت داده‌اند. بر اساس بررسیهای میدانی طول رشته‌های هشتگانه قنات قصبه 33هزار و 133 متر و عمق مادرچاه آن 300متر است.

قنات قصبه دارای500حلقه چاه و مادرچاهی به عمق 300متر، 32كیلومتر طول و افزون بر 73میلیون مترمکعب حجم خاكبرداری بعد از تحمل چندین زلزله و همچنین خشكسالیهای متمادی هم‌اینك 150لیتر در ثانیه آب به مزارع كشاورزان سنتی و خرده‌مالك جاری می‌كند.

مسجدجامع گناباد هم یكی دیگر از شاهكارهای مذهبی در خراسان رضوی و از بناهای دو ایوانی است كه در سال 609هجری قمری ساخته شده و از امتیازات مهم آن وجود كتیبه‌های كوفی و آجركاریهای زیبایی می‌باشد كه بر اطراف ایوان قبله آن نقش بسته است. بر اساس آثار و شواهد موجود ساختمان كنونی مسجدجامع گناباد دارای الحاقاتی می‌باشد كه احتمالا در دوران ایلخانی ایجاد شده است.

امامزاده محمدعابد، یخدان كوثر، قلعه عمرانی و قلعه‌دختر نیز زمینه بسیار مناسبی برای ایجاد شهر گردشگری در این منطقه است و در صورتی كه طرح جامع گردشگری برای قنات قصبه انجام شود قابلیت جذب گردشگران خارجی را نیز دارد.

مسجد كاخك، مدرسه نجومیه، آب انبار و حسینه گناباد، مسجدجامع قوژد،مسجد حاج عبدالله نوقاب، آسیابهای آبی كاخك و سنو، كاروانسراهای فخرآباد و زین‌آباد همه و همه نشانی از تعبد و سختكوشی مردم دیار عشق، عطش و عرفان است.

بافت تاریخی روستای ریاب، مقبره جعتین گیسور، یخدان كوثر بیدخت،قلعه عمرانی و شوراب و مسجد مزار به ترتیب به دوران خوارزمشاهیان، سلجوقیان، صفویان،ساسانیان و قبل از اسلام برمی‌گردد كه تداعی‌كننده تمدن دیر قدمت این منطقه است.

وجود منطقه گردشگری و ییلاقی كاخك، مجموعه آبشار و آسیابهای آبی و خانه فنجان(محل تقسیم آب قنات) كه دارای جاذبه‌های تاریخی فراوانی است و روستاهای سنو و زیبد كه از محلهای تاریخی و به روایتی محل جنگهای دوران اساطیری بوده و از طرفی كاروانسرانهای بجستان كه گرد و غبار خستگی را از زایران امام رضا(ع) می‌زداید از دیگر مكانهای دیدنی این خطه هستند.

مرقد علامه‌محمدتقی بهلول در ورودی شهر گناباد بعنوان مظهر مبارزه با كشف حجاب رضاخانی و یكی از شگفتی‌های روزگار در بعد عرفان نیز از دیگر مكانهایی است كه هم از منظر دیدنی و تاریخی می‌تواند برای مسافران دارای جاذبه باشد.

همچنین موزه‌های آب، مردمشناسی و باستان شناسی و همه اماكن تاریخی این شهر در ایام نوروز دایر و پذیرای مسافران نوروزی خواهد بود.

شهرستان گناباد با بیش از 200اثر تاریخی شناسایی شده و 130 ثر ثبت شده در فهرست آثار ملی كشور در 270كیلومتری جنوب مشهد واقع شده است.

قنات قصبه 
قنات قصبه يكي از پديده هاي شگفت انگيز تمدن بشري است كه به دليل عظمت ، از سويي جنبه اسطوره اي را به خود گرفته و از سوي ديگر توجه بسياري از مورخان و پژوهشگران را به خود جلب كرده است . قنات قصبه از هفت كانال به هم پيوسته شكل گرفته و در مجموع بيش از سي و سه هزار متر طول دارد تعداد چاههاي قنات متجاوز 470 حلقه و براساس بررسيهاي بعمل آمده عمق مادر چاه آن بين 280 تا 300 متر تخمين زده شده است . بنياد قنات به دوره هخامنشي بر 
مي گردد . در حال حاضر بيش از 60% مسير كانالها مسدود است و تنها كانال اصلي قنات كه به قصبه شهرت دارد 150 ليتر در ثانيه آبدهي دارد .  
 

كوير پارك رهگذر عمراني

كوير پارك رهگذر عمراني در 26 كيلومتري جاده گناباد- تربت‌حيدريه و فاصله 5 كيلومتري غرب روستاي تاريخي عمراني و در 17كيلومتري شمال امامزاده كمر زيارت واقع گرديده است.اين پارك در مساحتي بالغ بر 5/66 هكتار احداث گرديده كه از اين مقدار 42 هكتار آن فضاي سبز مي باشد.در اين پارك امكانات و تاسيسات رفاهي شامل آب‌شيرين‌كن، سكوهاي برداشت آب،مسجد، فروشگاه و ...جهت مسافران عبوري از اين منطقه كويري احداث گرديده است.

مجموعه معماري روستاي عمراني 

در فاصله حدود 20 کيلومتري شمال گناباد و مجاور پاسگاه پليس راه مجموعه عظيم معماري محصور در برج و بارو مشاهده مي شود که به عمراني شهرت دارد اين روستا تا حدود سي سال پيش مسکوني و آباد بوده در حال حاضر هم بافت قديمي و تاريخي خود را کاملا حفظ نموده و بادگيرهاي و تاسيسات دفاعي آن هنوز پا برجاست اين روستا علاوه بر معابر و بقاياي معماري سنتي ارزشمند داراي يک مسجد حمام رباط و دو آب انبار بزرگ است که متعلق به دورا ن سلجوقي تا صفوي است روستاي متروکه عمراني به عنوان الگويي از يک ابادي کويري قابل مطالعه است آنچه در اين روستا قابل توجه است عناصر و فضايي است که ساکنين براي سازگاري خود با اقليم گرم کويري آن ايجاد کرده اند .
 

حوضخانه منزل قديمي خواجه 
بافت هاي قديمي در شهرهاي تاريخي ايران همواره نشان دهنده پيشينه و اعتبار آن مكان بوده است ، در اين ميان خانه هاي مسكوني با فضاسازي هاي مختلف در اين گونه بافتها با اشكال متنوع از اهميت و جايگاه خاصي به لحاظ مطالعاتي برخوردار است . حوضخانه در گذشته از فضاهاي مسكوني بوده و به تعبيري قلب و مركز يك خانه محسوب مي شد . از نمونه هاي بر جاي مانده حوضخانه اي در بيدخت گناباد متعلق به منزل قديمي خواجه است . پوشش گنبدي اين مكان بر چهار ستون استوانه اي قرار گرفته كه بر فراز پوشش آن عنصري شبيه كلاه فرنگي جهت تأمين نور فضاي داخلي و تهويه هوا به دليل رطوبت مكان تعبيه شده است . در ميان اين فضا نيز آب نمايي مدور وبسيار زيبا ايجاد شده كه مجموع اين اجزاء و عناصر فضايي مطبوع را به وجود مي آورده است . معماري اين حوضخانه متعلق به اواخر دوره قاجار است .

بازارچه بيدخت:

بيدخت شهري كوچك در 5 كيلومتري گناباد مي‌باشد و نام آن نشانگر قدمت ديرين آن است.بازار بيدخت يكي از بناهاي با ارزش و در نوع خود بي نظير و همچنين داراي معماري زيبايي است. بازارچه مذكور داراي راسته و بدون سقف مي باشد بازارچه داراي حوض‌انبار و حمام مي‌باشد مصالح بكاررفته آجر با ملات كاهگل ميباشد دهانه مغازه‌ها داراي تاق‌آهنگ و پيشاني مي باشد.
اين بازار هنوز مورد استفاده قرار مي گيرد و مي‌تواند به عنوان بازار هنرهاي سنتي وصنايع دستي منطقه مورد استفاده قرار گيرد.

آسيابهاي کاخک: 

بقاياي معماري اين آسياب ها در ميان دره اي به فاصله کمي از شهر کاخکواقع است . اينسازه ها که بيشتر در مناطق کوهستاني ساخته مي شد . با استفاده از شيب هاي تند و آب سرشار قنات ها غلات اهالي را به نحوي مطلوب به آرد تبديل مي کرده است . در حال حاضر تعدادي از اين آسياب ها همچون گذشته به فعاليت خود ادامه مي دهند . آبشار کاخک در کنار بقاياي آسياب ها تنها منبع اصلي انرژي چرخش «چرخ پره» بوده که در کنار مخزن استوانه اي شکل سنگي به نام تنوره قرار داشته است آب پس از ريزش از بالاي تنوره به شدت از محفظه اي باريک خارج شده و به بيرون فوران مي کند که در نتيجه چرخ پره را به گردش مي آورد و اين چرخ از طريق محوري عمودي به سنگ زيرين آسياب منتقل مي شود . بر راس محور يا تير قطعه اي آهني متصل است بنام تنوره که در حفره ايجاد شده در سنگ زيرين جاي مي گيرد و با آن درگير يم شود به اين ترتيبمحور سنگ به گردش درمي آورد و غلات ريخته شده در لاي سنگ ها را آرد مي کند . دول محلي است که غلات در آن ذخيره مي شود که با استفاده از قطعه اي چوبي به نام دول چوپش ريزش گندم از اين محفظه کنترل مي شود که با استفاده از قطعه اي چوبي بنام دول چوپش ريزش گندم از اين محفظه کنترل مي شود تبلک وسيله چوبي ديگري است که با لرزش بر روي سنگ باعث ريزش گندم از دول بره مي شود . در پايان اين فعاليت غله آرد شده از طريق رخنه ايجاد شده در کنار محفظه سنگ به داخل فضاي گود شده گچ اندود موسوم به پرخو مي ريزد و در آنجا انبار مي شود .  از ديگر قطعات آسياب ها مي توان به پشنه و چوپشنه اشاره کرد که با استفاده از آنها سرعت چرخش سنگ ها کم يا زياد مي شود . 
 

پل يونسي : 

از ابنيه تاريخي گناباد كه بر امتداد كال شور و بر روي آن ايجاد شده سازه اي است آجري و مستحكم موسوم به پل يونسي كه نام خود را از روستاي نزديك واقع در 55 كيلومتري شهر گناباد گرفته است . معماري اين پل داراي 9 چشمه تاق جناغي و آبرهاي نيمه مدور است . كه در بخشي از آن سنگ يا ملات ساروج و قسمتهايي ديگر از آجر و گچ ساخته شده است . اين بناي تاريخي از يادگارهاي دوره صفويه است . 
 

قلعه دختر شوراب : 

اين قلعه سنگي در حدود 15 كيلومتري  شهر گناباد در روستايي به نام شوراب بر بلندي قرار گرفته است . وجه تسميه اين بنا به دليل انتساب  آن به «‌ناهيد » الهه آب و بركت و زيبايي است كه مورد پرستش و احترام ايرانيان در آيين پيش از اسلام بوده است . قلعه دختر شوراب گناباد از ابنيه دوران ساساني و مركب از سه فضاي معماري است كه تمامي آنها به صورت برآمدگي بقاياي ساختماني از شرق به غرب بر روي محدوده قلعه بنياد شده است . بخش تحتاني آن مدخل قلعه به شمار آمده و مشتمل بر برج مدور ، رشته بلندي دالان هاي مسقف با ديوارهاي عريض و نيم برج هاي تقويت كننده است . قسمت فوقاني آن نيز اختصاص به تالار ها ، اطاق هاي وسيع و برج هاي مدور و نيم دايره اي داشته است . شواهد موجود حاكي  از اين است كه اين قلعه در دوران اسلامي مرمت شده و گسترش يافته است .

مدرسه علميه (نجوميه ) 

بناي اين مدرسه در كوي شرقي شهر گناباد در مجاورت يكي از سردرهاي ورودي مسجد جامع اين شهر واقع است . اين مدرسه از يادگاري هاي معماري اسلامي در دوره صفويه است ، كه نشان دهنده ارج و مقام علم و دانش در اين شهر در زمان خود است كه به دليل تدريس علم نجوم و افلاك در اين مكان به مدرسه نجوميه نيز مشهور است . معماري مدرسه شامل هشتي ورودي ، دالان ، صحن ، و حجره هاي پيرامون آن است . اين بنا در دوران قاجار تغيير يافته و مرمت شده است .

يخدان كوثر :

اين اثر معماري در حدود 4 كيلومتري شمال شرقي بيدخت در مجاورت روستاي متروكه كوثر در ميان اراضي كشاورزي واقع است . به طور كلي يخدان كوثر از سه بخش ديوار شرقي و غربي جوي بخصوص و محل جمع آوري يخ هاي ابتياع شده شكل گرفته است . ديوار اين يخدان از خشت و چينه ايجاد شده و در پشت آن نيز جوي قرار داشته است ، كه آب در داخل آن انباشته شده و در شبهاي زمستان به يخ تبديل مي شد ، پس از آن  يخ ها كه بيشتر به صورت لايه لايه بوده است به چال يا محفظه نگهداري يخ منتقل      مي شد . براي جدا ماندن لايه هاي يخ از يكديگر از كيسه هاي كاه استفاه مي شد . وشش محفظه يخ در يخدان كوثر به گونه اي است كه ابتدا قاعده مخروطي آن با قطر بيشتر بوده و هر چه به انتهاي مخروط نزديك مي شود از دايره كاسته شده تا به راس آن منتهي مي شود . در حاشيه بخشي از ديوار يخدان نيز اتاقكي است كه مخصوص يخدان است .

آب انبار حسینیه (شریعت)  : 

این آب انبار مربوط به دوره قاجاریه بوده که توسط فردی خیر به نام آقای شریعت به میراث فرهنگی و گردشگری واگذار گردیده است .    
این اثر تاریخی بشماره 5952 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است .    
این اثر با اعتبارات سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مرمت گردید و در حال حاضر بعنوان نمایشگاه آب مورد بهره برداری قرار می گیرد .    
نورپردازی زیبای پلکان و مخزن آن جلوه خاصی به آن داده و نظر هر بازدیدکننده ای را به خود جلب می نماید .    
اشیا به نمایش گذاشته شده در آن شامل وسایل حفر قنات ، فنجان ، تصاویر و جاذبه های گردشگری شهرستان ، تصاویر آب انبارها ، یخدان ها و ...می باشد .

ليست درختان قدیمی گناباد: 

درخت سرو نوغاب    
چنار قدیمی کاخک    
چنار قدیمی خانیک    
چنار قدیمی فودنجان 
 

بافت تاریخی و فرهنگی ریاب - گناباد : 

روستایی با بافت قدیمی ریاب که در 5 کیلومتری جنوب غربی شهرستان گناباد واقع گردیده است بافت قدیمی این روستا که مجموعه ای کامل از بناهای تاریخی با معمار بسیار زیبا را در خود جای داده است تنها بافت باقی مانده در شهرستان می باشد که طی سالهای گذشته روی طرح مطالعاتی آن اقداماتی صورت گرفته است این بافت که یکی از طرحهای مهم گردشگری استان خراسان رضوی محسوب می گردد هم اکنون دارای سکنه می باشد لذا جهت جلوگیری از ساخت و سازهای جدید و آثار تاریخی آن باید بناهای با ارزش را خریداری و مرمت نمود با توجه به طرح هادی این روستا که هماهنگی های لازم با بنیاد مسکن جهت حفظ بناها پیش بینی گردیده است .

منطقه ييلاقي درب صوفه :
درب صوفه يا بقول مردم گناباد درصوفه روستاي كوچكي است كه از نظر موقعيت وزيبايي محل داراي اهميت است و در فاصله 6 كيلومتري روستاي زيبد و 30 كيلومتري غرب گناباد واقع است . سه طرف آن كوه مرتفع قرار گرفته و مشتمل بر درختهاي بسيار قوي و هواي سرد و منظره و آبشار زيبايي است كه حدود 6 متر ارتفاع دارد . در انتهاي روستا و در ديواره يكي از كوهها متصل به روستا فرورفتگي به عمق 10 متر قرار دار دكه شبيه به ايوان و صفه مي باشد . برخي معتقدند آن را در دوره ساسانيان حفر كرده اند و نمونه اي از ايوان هاي نقش رستم و بيستون بوده است كه نيمه تمام مانده است . در نزديكي آن در قسمت مرتفع كوه جايي است كه گفته مي شود قبر پيران ويسه است .  
 

تك زو :

جغرافياي تاريخي شهرستان و شهرگناباد نشان مي دهد كه اين شهرستان در دوران پيش از اسلام معبر داخلي فلات ايران و قسمتهاي شرقي آن محل برخورد و ميدان جنگ لشگريان ايرن و توران بوده است . همچنين مشخص است كه در كنار اين معبر اصلي و جنگي كه بوسيله تنگلهاي كلات و زيبد به دشت پشن و گيسور و بالاخره  به قسمتهاي شرقي ايران مي پيوسته ، آثار تاريخي از جمله قلعه فرود وجود دارد . قله اي كه قلعه فرود بر فراز آن قرار دارد رفيع و عظيم بوسيله دوتك (تنگه)  از 
قله هاي اطراف خود جدا شده است يكي از اين دره ها به ‹‹تك زو›› كه آبي به همين نام در آن جاري است معروف مي باشد . اين آب آبشارهايي به ارتفاع 3 تا 10 متر تشكيل مي دهد و قريه كوچكي بنام ‹‹زو›› را مشروب مي كند . ديواره هاي سنگي طرفين آن تا آسمان ممتد بنظر مي رسد و در بعضي جاها بصورت ايوان مسقف درآمده است اين منطقه ييلاقي و در 30 كيلومتري جنوب غرب گناباد قرار دارد .
 

منطقه ييلاقي سنو :
يكي از مناطق ييلاقي و خوش آب و هواي گنابا دكه همواره پذيراي مسافران خسته از يك هفته كار و تلاش مي باشد منطقه سرسبز سرآسياب سنو مي باشد .
اين منطقه كه در 25 كيلومتري غرب گناباد واقع است در دل خود چشمه معروف سنو را جاي داده است .
آنچه كه اين چشمه را منحصر بفرد كرده است آب زياد و با كيفيت آن مي باشد بطوريكه طاهر آبشناس گفته است : اين چشمه آب زيادي دارد و اگر گناباد خراب شود يا وسيله باد خواهد بود و يا بوسيله اين چشمه .
معروفيت اين چشمه به حدي بوده است كه پادشاهاني چون نادرشاه و طغرل و بسياري از كارشناسان داخلي و خارجي را مجذوب خود نموده است .
در مسير آب اين چشمه 7 آسياب و يك قلعه وجود داردكه در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است .
بعضي از كارشناسان معتقدند آب چشمه سنو از يك درياچه و غار درون كوههاي زرد سرچشمه مي گيرد . غار سنو چيزي شبيه به غار علي صدر همدان و شايد عظيم تر از آن باشدكه تاكنون مورد كاوش قرار نگرفته است . 
 

موزه باستان شناسی :

موزه گناباد واقع در كوي شرقي در محل مسجدجامع واقع گرديده است . شبستان شمال شرقي آن بعنوان مكان موزه تعيين شده و بصورت ستوندار با جرزهاي بسيار مستحكم و قوي و طاقهاي متعدد و داراي محرابي با تزئينات گچبري متعلق به دوره قاجار است . از ويژگي  اين موزه وجود محراب تاريخي ديگري است كه طي كاوش و پيگيريهاي باستانشناسي نمايان و به نمايش گذاشته شده است اين محراب نيز داراي تزيينات گچبري و كتيبه بسيار زيبا و متعلق به دوره ايلخاني است . 
برخي آثار موزه : 
1.   وقف نامه و فرمان نامه دوره قاجار 
2.   سكه هايي از قرن اول تا دوران قاجار 
3.   اشيا اهدايي مردم گناباد 
4.   ظروف و اشيا فلزي و سفالي 
5.   كتيبه هاي آجري مدرسه نجوميه و چندين اثر مهم ديگر

موزه مردم شناسی گناباد (مدرسه نجومیه)

بنای این مدرسه در کوی شرقی شهر گناباد در مجاورت مسجد جامع این شهر واقع است. این مدرسه از یادگارهای معماری اسلامی در دوره صفویه است که نشان‌دهنده ارج و مقام علم و دانش در این شهر در زمان خود است که به دلیل تدریس علم نجوم و افلاک در این مکان به مدرسه نجومیه مشهور گشته و معماری آن شامل هشتی ورودی دالان ،صحن وحجره های پیرامون آن است. این بنا در دوران قاجاریه مرمت گشته و در ساختمان آن تغییراتی داده شده است. در حال حاضر فضاهای موجود در مدرسه نجومیه بعنوان موزه مردم‌شناسی مورد استفاده قرار می گیرد.
در این موزه گوشه هایی از آداب و رسوم، مشاغل سنتی ، نحوه زندگی و نوع پوشش مردم گناباد به نمایش گذاشته شده است. آهنگری، پارچه‌بافی سنتی، سفالگری، نمدمالی، حفر قنات، عروسی، عصاری(روغن‌گیری)، عطاری، گلیم بافی از جمله غرفه های موجود در این موزه می باشد.
قنات قصبه:
قنات قصبه یکی از شگفت انگیزترین سازه های آبی جهان است . که بیش از 33000 متر طول و متجاوز از 470 حلقه چاه دارد . از این رو شغل و حرفه چاه کنی، میرابی و لایروبی در گناباد از رونق ویژه ای برخوردار بوده است . این قنات در عهد هخامنشیان حفر شده و در حفر آن از چرخ چوبی چاه استفاده شده است .
آهنگری :
آهنگر خانه ها ، مادر ساخت و تولید ابزار اولیه بشر محسوب می شدند ، در این مکان صنعتگر آهنگر مصنوعات آهنی نظیر بیل،کلنگ،میخ،گاو آهن،زنجیر،چهار شاخ ،انبر و قیچی های گوناگون را می سازد . 
نمد مالی :
نمد مالی یکی از حرفه های بومی صنعتگران گناباد است که نحوه تولید آن در موزه به نمایش درآمده است . محصولاتی مانند کلاه نمدی ، پالتو نمدی ، نمد زیرانداز از این دسته اند
پارچه بافی 
یکی از غرفه های موزه پارچه بافی ، دستبافی یا نساجی سنتی در گناباد را به تماشا گذاشته است این پارچه های سنتی با کمک دستگاههای بافندگی دو وردی ، چهار وردی و ...  تولید می شوند .
سفال مند گناباد :
آن چنان که از نام آن بر می آید این سفال در یکی از روستاهای گناباد موسوم به روستای مند تولید می شود . سفالگری در گناباد با پیشینه ای پنج هزار ساله و هم چون تمدن های هم عصر خود از شیوه ای یکسان در ساخت پیروی می کند اما سفال مند با مصالح و تزئینات متفاوت به شکل پدیده ای نوظهور از اواخر قرن یازدهم هجری در مند رایج شده و با سفال های میبد یزد ، اصطهبان فارس و شهرضای اصفهان شباهت بسیار دارد . سفال مند به لحاظ نوع مواد سازنده به دو گروه جسمی و چینی تقسیم می گردد .

قالی بافی :
در گناباد برای بافت قالی عموماً از دارهای چوبی مستحکم و به شکل عمودی استفاده می شود . ابزار کار قالی بافان گناباد شامل دفتین یا شانه ، کارد، قیچی و انواع الیاف پشمی الوان می باشد. نقشه های بکار رفته بر پهنه قالی های این خطه همچون نقوش متداول در سایر مناطق  جنوبی خراسان می باشند . در بافت فرش های گناباد از گره های فارسی استفاده می شود که اصطلاحاً به آنها فارسی باف می گویند .
خراس :
در یکی از غرفه های این موزه ، روند استخراج روغن از دانه های روغنی با استفاده از دستگاههای بومی روغن کشی به نمایش در آمده است . گنابادیان به این دستگاه بومی روغن کشی خراس یا دستگاه عصاری می گویند . قسمت اصلی خراس از تنه ی قطور درخت توت تهیه می شود . و سنگ داخل آن را که به سنگ بچگی شهرت دارد از سنگ ترس یا گرانیت به شکل استوانه ای توخالی و سطل وار می تراشند .
خانه سنتی :
یکی از غرفه های موزه به نمایش نمایی از یک خانه سنتی در گناباد اختصاص یافته است . از فضاهای خانه های سنتی در گناباد می توان به کهدو یا کاهدان ، طویله،اتاق نشیمن زمستانی که آفتابگیر است ، ایوان یا صفه که فضای سرپوشیده است و یک متر از سطح حیاط ارتفاع دارد ، اتاق تابستانی که بادگیری به آن متصل شده است . انباری و آشپزخانه یا مطبخ اشاره کرد .
دنگ:
در غرفه ای از موزه مردمشناسی گناباد دستگاهی به نام دنگ به تماشا درآمده است که از آن برای کوبیدن ارزن و گاورس و سایر غلات بمنظور جدا نمودن پوسته آنان استفاده می شده است . این دستگاه ازقطعه چوبی پهن بطول 4-5/3 متر که بخش فوقانی آن به شکل گرزی در آمده است ساخته شده است . بعد از کوبیدن در روزی که باد می وزید دانه ها را باد می دادند تا پوست از دانه جدا شود .
عطاری و گیاهان دارویی :
در قدیم الایام ، عطاری ها بنیان طب سنتی این سرزمین را تشکیل می داده اند . خراسان رضوی به دلیل داشتن پوشش گیاهی متنوع و کوهپایه ها و دشت های آکنده از انواع گیاهان دارویی یکی از غنی ترین سرزمین های کشور در زمینه گسترده طب گیاهی بشمار می رود.از مهمترین گونه های دارویی و ادویه می توان به گل گاوزبان،کاکوتی،فلفل،اسطوخودس،سه پستان،گل زوفا ،دارچین،زردچوبه،ترنجبین و آویشن اشاره کرد .

موزه باستان شناسی گناباد :

همزمان با اولین همایش گناباد شناسی که در مهرماه 1376 برگزار شد ،موزه باستان شناسی گناباد در شبستان  شمال شرقی مسجد جامع این شهر در مساحت حدود 220 متر مربع افتتاح شد  . فضای داخلی این موزه  بصورت ستوندار با جرزهاي بسيار مستحكم و قوي و طاقهاي متعدد بطول 17 و عرض 7/11 متر داراي محرابي با تزئينات گچبري متعلق به دوره قاجار است . از ويژگي اين موزه وجود محراب تاريخي ديگري است كه طي کاوشهای باستانشناسي نمايان و به نمايش گذاشته شده است . اين محراب نيز داراي تزئينات گچ بري و كتيبه بسيار زيبا ، متعلق به دوره يلخاني است .     

اشیای به نمایش در آمده عبارتند از :
•    برگه هایی از قرآن کریم به خط کوفی مربوط به قرن 3 تا 5 هجری ، برخی از این اوراق بر روی پوست آهو نوشته شده اند.
•    نسخ خطی قرآن مربوط به دوره تیموری و قاجاریه 
•    نسخ معارف اسلامی از مشاهیری چون کلینی و علامه مجلسی
•    وقف نامه و فرمان نامه دوره قاجاريه 
•    سكه هايي از قرن اول ه.ق تا دوران قاجار 
•    اشيا اهدايي مردم گناباد 
•    ظروف و اشيا و فلزي و سفالي
•    كتيبه هاي آجري مدرسه نجوميه و چندين اثر مهم ديگر 

موزه آب گناباد 
آب‌انبار را يكي از بناهاي زادبومي ايران به‌شمار مي‌آورند كه به‌عنوان يکي از بناهاي عام‌المنفعه از منزلت و جايگاه فراواني در فرهنگ و تمدن ايران زمين برخوردار است و تقريبا در سراسر ايران پراکنده است.
آب‌انبار يکي از کهن‌ترين پديده‌هاي معماري در مناطق خشک و کم‌آب دنياست که نوعي مخزن آب سرپوشيده و آب‌بندي شده هستند كه غالباً پايين‌تر از سطح زمين ساخته شده و به منظور ذخيره آب آشاميدني براي ايام کم‌آبي يا پايداري در تابستان، در شهرها، روستاها، دژها، مسير راه‌هاي کاروان‌رو (در رباط‌ها و کاروان‌سراها) و در دل کوه‌ها ساخته شده‌اند.
موزه آب گناباد نیز در محل آب انبار حسینیه این شهر واقع گردیده است. اين آب انبار مربوط به دوره قاجار مي باشد و توسط فردي خير بنام آقاي شريعت به ميراث فرهنگي و گردشگري واگذار گرديده است . آب انبار مذکور در حال حاضر بصورت نمايشگاهي از آثار مردم شناسي مرتبط با آب در معرض ديد بازديدكنندگان قرار گرفته است . نورپردازي پلكان و مخرن آن زيبايي خاصي به اين بناي تاريخي داده است از لحاظ معماري و پلان داراي يك مخزن و تعداد چهل پله بوده و مخزن آن در عمق 20 متري قرار دارد . اين اثر تاريخي بشماره 5952 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است . قرار است در اين محل موزه آب شامل تصاويري از روند تكامل آب ، نحوه برداشت و وسايل حفر قنات به نمايش گذاشته شود معرفي تلاش و زحمات مردم كوير براي بدست آوردن آب در مقايسه با امكانات روز از اهداف اين موزه است . 
آب انبار در مركز گناباد و در ابتداي خيابان سعدي واقع شده است .

موزه حیات وحش گناباد

موزه حیات وحش از جمله مکانهای فرهنگی می باشد که می تواند علاوه بر شناساندن هرچه بیشتر منابع طبیعی به اقشار مختلف جامعه در نگهداری ذخائر و اسناد علمی و گیاهی ، جانوری (طبیعی) و تجربیات بشری در مورد آنها و همچنین حفظ این امانت خدادادی برای آیندگان نقش عمده ای را ایفا نماید.
این موزه دارای یک سالن بزرگ می باشد که دارای 10 غرفه و دیوراماهایی است که بیش از 8 گونه پستاندار و 29 گونه پرنده آبزی و خشکزی و 3 گونه خزنده جمع آوری و در معرض تماشای بازدیدکنندگان قرار گرفته است. 
در این موزه غرفه هایی که نمودار و نمایانگر اکوسیستم های متنوع شهرستان می باشد طراحی و بصورت زیبایی به نمایش گذاشته شده‌ است.
این موزه در ساختمان اداری محیط زیست گناباد واقع شده است و همه روزه از ساعت 9 الی 12 و 16 الی 18 جهت بازدید عموم دایر می باشد.

مکانهای دیدنی و آثار باستانی کاخک - گناباد : 

1. بارگاه امامزاده محمد ابن موسی الکاظم ، برادر امام رضا(ع) از آثار دوره صفویه    
2. بارگاه امامزاده جوانمرد (روستای دیسفان)     
3. بارگاه امامزاده یحیی (روستای محی آباد گناباد)    
4. مرقد علی ابن منصور (علمدار امامزاده محمد ابن موسی الکاظم)     
5. امامزاده محمود در روستای سرسبز خانیک    
6. ارگ فرود متعلق به فرود شاه از حکام قهستان در 6 کیلومتری غرب کاخک    
7. غار فارس در 4 کیلومتری کوههای جنوب شرقی کاخک    
8. چنار هزار ساله که در فاصله صد متری از همدیگر قرار دارند    
9. آبشارهای طبیعی ، آسیابهای قدیمی ، ییلاقات فراوان    
10. مجموعه دیدنی تک زو-مند    
11. مجموعه دیدنی درب صوفه    
12. مجموعه دیدنی سرآسیاب-سنو    
13. مجموعه آبشار کاخک    
14. مجموعه دره خانیک