سلام بر حسين ع و اربعينش ، سلام بر خاک گلگون کربلا، سلام بر عطشناک ترين لحظه ، سلام بر روزي که خروش رعدگونه زينب س و آذرخش خشم امام سجادع و زمزمه حسين ع بر نيزه ها، همه بغض ها را شکست.
سلام بر روزي که بارش کلام رساي زينب س جان هاي غافل را شستشو داد. و اينک پس از گذشت 40روز که به فرموده امام صادق ع آسمان در سوگ قربانيان کربلا گريست ، حقيقت شفاف تر از هميشه از افق خون سر برآورده و کاروان به مقصد رسيده است .
در نخستين اربعين شهادت ، جابربن عبدالله انصاري همراه عطيه عوفي به توفيق زيارت امام حسين ع نائل آمده اند، بعضي مورخان معتقدند در همان اربعين ، کاروان اسراي اهل بيت ع در بازگشت از شام و سر راه مدينه از کربلا گذشتند و با جابر ديدار کردند و برخي از جمله محدث قمي دلايلي برنفي آن ذکر کردند و معتقدند ديدار اهل بيت ع از کربلا در اربعين اول نبوده است. (1)
در هر صورت تکريم اربعين که در آن تاريخ پاي درس حسين ع مي نشستند و احياي خاطره غمبار عاشورا، روز خون و ايثار رمز تداوم شعور عاشورايي در همه زمان هاست .
زيارت يکي از راه هاي احياي آن است و همين بس که بدانيم امام حسن عسگري ع در حديثي علامت مو\من را 5چيز شمرده اند (2):
1- نماز
2- زيارت اربعين
3- انگشتر کردن در دست راست
4- پيشاني بر خاک نهادن
5- بسم الله را در نماز آشکارا گفتن.
يکي ديگر از راه هاي تکريم و احياي عاشورا و عاشورائيان افزايش معرفت و محبت به حق و اولياي الهي است و از راه هاي افزايش محبت و معرفت عبادت خالصانه ، بخصوص عبادت در شب و شب زنده داري است ؛ اما عبادت و شب زنده داري نزد انبياي الهي و اهل بيت رسول خاتم ص چه جايگاهي داشته است؟
در اين نوشتار به پاسخ اين پرسش مي پردازيم.
هياهو و کثرت وقايع درباره انسان در روز و اشتغالاتي که شايد گريزي از آنها نباشد پرده بر نيازهاي حقيقي و معنوي انسان مي افکند، اما شب وقتي غوغاي جهان مادي فرو رفته است و تمام درهاي دنيوي روي آدمي بسته مي شود بهترين بستر براي نجواهاي عاشقانه گسترده مي شود.
شب ، مرکوب راهوار سالکان طريقت و عاشقان حقيقت است . شب ، زماني است که نرگس فت&~#@&ان چشمان ابا صالح المهدي (عج ) نگران است . آري عاشقان دل از کف ربوده به عشق همنوا شدن با بيکران مهر و عطوفت ، ديده از خواب بر مي گيرند و نواي عشق را زمزمه مي کنند. آري خوشا به حال بيداران شب که چون اويي مشعله دارشان است.
آتش از خرمن بگيرد پيش وپس
شب روان را خرمن آن ماه بس
يازدهمين پيشواي شيعيان امام حسن عسگري ع فرموده اند :سير الي الله و وصول به خداي سبحان سفري است که مرکوب راهوار آن شب زنده داري است . براي کسي که مشتاق لقاي حق است ، بهترين وسيله شب زنده داري است . (3)
حکمت نماز شب از نظر رسول بزرگوار اسلام ص
از رسول خداص خطبه اي به اين مضمون رسيده است که فرموده اند:
«اي مردم ، هيچ بنده اي نيست جز آن که ريسماني چند بر [اعضاي] او گره خورده ، پس چون ثلثي از شب گذشت ، فرشته اي نزد وي مي آيد و مي گويد : برخيز خدا را ياد کن که صبح نزديک شده است . اگر حرکت کرده برخيزد و خدا را ياد کند يک گره از گره هاي او باز مي شود و اگر به پا خيزد و وضو بگيرد و به نماز بايستد همه گره هاي او گشوده مي شود تا اين که با چشمي شاد و روشن وارد صبح شود.» (4)
عبادت شبانه در اديان گذشته
عبادت و راز و نياز شبانه ، ناله شبانه و.... در اديان پيشين و سيره صالحان گذشته بوده است . گويي تا بوده رسم بر اين بوده که شب ميعادگاه عاشقان باشد، گويا خصلت عشق است که در شب خواب از ديده فراق زده مبتلايانش بگيرد. «شب ز سوداي سر توام خواب کجاست.»
و ترجيح محبوب اين است که رخ در نهان بگشايد که ديده اغيار در خواب است و ديده عشاق در خون تا جايي که خداوند عشق به خود را عبادت شبانه بيان مي فرمايد:
اي فرزند عمران ، دروغ مي گويد آن کس که گمان مي کند مرا دوست مي دارد و همين که شب مي رسد از من روي مي گرداند و مي خوابد، مگر نه اين است که هر محبي خلوت با محبوب خويش را مي خواهد؟ هان اي فرزند عمران بدان که من بر احباي خود مطلع هستم ...
از روي مشاهده با من خطاب مي کنند واز روي حضور با من سخن مي گويند، اي فرزند عمران ! در تاريکي شب از قلب خويش براي من خشوع را نثار کن و از بدن خويش خضوع را و از چشمانت اشک را که تو مرا نزديک خواهي يافت . (5)
همچنين خداوند به حضرت داوود مي فرمايد:
«اي داوود بر تو باد به استغفار در تاريکي شب تا هنگام سحرها، اي داوود چون تاريکي شب تو را فرا گرفت نگاهي به بالا آمدن ستارگان در آسمان بينداز و تسبيح گوي من باش و فراوان به ياد من باش تا من به ياد تو باشم . اي داوود، همانا مردان با تقوا شب هايشان را نخوابند مگر آن که نمازشان را براي من بگذارند آن گاه که مردم در خوابند و روزهايشان به پايان نرسانند، مگر با ياد من . اي داوود، همانا عارفان ، سرمه بيداري شب به چشم هايشان کشيده و شب را در قيام اند و رضاي مرا از اين رهگذر طالب اند، .اي داوود، هرکس که به شب نماز گزارد آن گاه که مردم در خواب اند و فقط به خاطر من باشد پس من به فرشتگانم دستور مي دهم تا براي او استغفار کنند و بهشت من مشتاق او شود، پس هر تر و خشکي براي او دعا مي کند. (6)
رسول بزرگوار اسلام نيز عبادت در شب را از دلايل ترفيع مقام حضرت ابراهيم ع ذکر مي فرمايند:خداوند متعال ابراهيم را به عنوان خليل انتخاب نکرده مگر به دليل اين خصلت که او فراوان اطعام مي کرده و در شب آن گاه که همگان به خواب مي رفتند به نماز شب برمي خاست . (7)
و اما حکايتي نيز در مورد نماز شب حضرت مريم س در مفاتيح الجنان نقل شده است:
حضرت عيسي مسيح ع کنار قبر مادر خود، حضرت مريم س را صدا زد و او پاسخ داد. عيسي ع پرسيد: مادرم ، اگر به دنيا بازگردي مداومت خواهي داشت؟
حضرت مريم پاسخ دادند: دوست مي دارم روزهاي گرم تابستان روزه دار باشم و در دل
شب هاي سرد زمستان به نماز شب برخيزم . (8)
آري ؛ نماز شب ، سنت همه صالحان و نيکان بوده است و بنا به فرمايش صادق ترين خلق خدا، علت خليل بودن حضرت ابراهيم ع نماز و نيايش شب بوده و اين نکته را بايد به گوش جان سپرد که :
جز به شب جلوه نباشد ماه را
جز به درد دل مجو دلخواه را
حالات سردار عاشقان امير عارفان حضرت علي ع در دل شب
هزاربن حمزه ضيايي در شام نزد معاويه رفت . معاويه از او خواست از حالات امام بگويد. گفت : (9)
علي ع را در حالي ديدم که شب ، پرده هاي خود را افکنده و او در محراب ايستاده بود. محاسن را به دست گرفته ،چون مار گزيده به خود مي پيچيد و محزون مي گريست و مي گفت:
اي دنيا، اي دنياي حرام ، از من دور شو. آيا براي من خودنمايي مي کني؟ يا شيفته من شده اي تا روزي در دل من جاي گيري ؟ هرگز مباد! غير مرا بفريب که مرا در تو هيچ نيازي نيست. تو را سه طلاقه کرده ام تا بازگشتي نباشد. دوران زندگي تو کوتاه ، ارزش تو اندک و آرزوي تو پست است. آه از توشه اندک و درازي راه و دوري منزل و عظمت روز قيامت. (10)
مناجات و ناله هاي شبانه امام سجادع در کنار خانه کعبه
اصعمي مي گويد شبي گرد خانه کعبه طواف مي کردم . ناگهان جواني را ديدم زيبا صورت و خوش اندام که از پرده خانه کعبه گرفته وچنين مي گويد:
ديدگان خلق به خواب رفته و ستارگان آسمان آشکار گرديده اند (مي درخشند) و تو اي (سلطان مقتدر) زنده و استواري ، بار خدايا، پادشاهان در خانه هاي خود را بسته اند و بر آنها پاسبان و محافظان گماشته اند، ولي در خانه تو بر سوال کنندگان باز است (و من اکنون در چنين زماني ) به سوي تو آمده ام تا با نظر رحمتت به من بنگري اي رحيم ترين رحم کنندگان.
پس حضرت با ناله هاي جان سوز دعاهاي زير را زمزمه کردند:
اي آن کس که در دل شب تاريک دعاي مضطر(گرفتار) را اجابت مي کني و برطرف کننده مشکلات و دردها هستي.
ميهمانانت (زائران حرم ) در گرد خانه ات همه به خواب رفته اند و تو تنها بيداري و استوار.
بار خدايا تو را مي خوانم که به حق ، تو امر به دعا کرده اي پس (معبودا ) تورا به حرمت خانه و حرمت سوگند مي دهم که بر گريه هاي من ترحم فرمايي . اگر عفو و (بخشش ) تو اسراف کنندگان را اميدوار نکند پس چه کسي بر عاصيان و گنهکاران مي بخشد با نعمت هاي خود.
سپس اصعمي مي گويد نزديک شدم تا ببينم اين جوان (با سوز و گذار و عشق و اشتياق به پيشگاه حق ) کيست؟ ديدم آن آقا حضرت زين العابدين است. (11)
نماز شب حضرت زينب س درشب يازدهم محرم
حضرت زينب س در اوج آن مصائب سنگين که حتي يادش نيز خاطر انسان را مکدر مي کند با آن پيکر رنجور و ناتوان و با جگري سوخته باز هم فرصت مناجات با حق تعالي را از دست نمي دهد، عاشقانه مي سوزد، تسليم رضاي حق مي شود، نماز شب را نشسته به جا مي آورد و شايد با حق چنين زمزمه مي کند که «ما رايت الا جميلا» آري تنها آنان که داغ عشق بردل دارند بي اختيار چهره بر خاک مي نهند و ساعت ها به دور از چشم اغيار سر بر آستان بي مثال يار مي سايند.
پی نوشت ها:
1- منتهي الآمال / ج 1 / حوادث بازگشت اسرا
2- بحارالانوار / ج 98،صفحه 328
3- مجلسي / بحار الانوار / 75، 379
4- شيخ مفيد /امالي / ص / 209مجلس 23
5- حر عاملي / کليات حديث قدسي / ص 165
6- ملکي تبريزي / رساله لقائ الله / صص 128 - 129
7- شيخ صدوق / علل الشرايع / صص 32-33
8- قمي / مفاتيح الجنان / فصل نماز شب
9- در بعضي نسخه ها آمده معاويه (لعنه الله ) با آن پليدي و قساوت قلب به گريه افتاد.
10- نهج البلاغه / دشتي /455/ حکمت 77
11- مجلسي / بحار الانوار، 80/64
کبري قاسملو
http://www.jamejamonline.ir
