يك سيستم پرتال چيست و چگونه كار مى كند ؟(مقاله تخصصی کامپیوتر)

نام پورتال ها را زیاد شنیده ایم، اما شاید برای برخی از ما این سئوال پیش آمده باشد که واقعا یک پورتال چیست؟ چه ویژگیها و خصوصیاتی دارد؟ و چه تفاوتی با یک وب سایت دارد؟ ترجمه کلمه Portal به فارسی در فرهنگهای لغت "دریچه"، "درگاه" و "مدخل" ذکر شده اما کلمه پورتال در تکنولوژی اطلاعات معنی متفاوتی دارد. اگر بخواهیم ساده بگوییم، پورتال صف�*ه وب واسطی است که امکان دسترسی آسان را به هر چیزی که کاربر ، برای انجام وظیفه یا خواسته اش نیاز دارد – بدون توجه به اینکه م�*ل فیزیکی آن کجاست، فراهم می کند. به بیان دیگر پورتال "درگاهی" است به دنیایی مجازی که کاربر می تواند از طریق امکانات فراهم شده در آن، تمامی نیازهای خود را براورده کند. نیازهایی مانند جستجو و یا خرید(مثلا یک کتاب)، دسترسی به �*ساب بانکی، افزایش و کاهش اعتبار یک �*ساب اعتباری و یا به روز رسانی اطلاعات سخت افزاری از م�*ل کار، پورتال همه چیز را از طریق درگاهی وا�*د برای کاربر خود فراهم می سازد. 

ویژگیهای اصلی یک پورتال عبارت اند از: 

تجمع اطلاعات 
هدف دار بودن اطلاعات 
دردسترس بودن اطلاعات 
دریچه ورود من�*صر به فرد 
یک پورتال نیز مانند یک کامپیوتر خانگی، اطلاعات و خدمات گوناگونی را در یک صف�*ه وب وا�*د و به صورتی سازگار و خوش ترکیب در دسترس می گذارد. گاهی به این صف�*ه web top هم گفته می شود. پورتال می تواند نقطه شروع یا صف�*ه اولیه مشخصی داشته باشد که کاربران در زمان اتصال به وب آن را مشاهده کنند. اگر چه بر خلاف صف�*ه کامپیوتر، پورتال می تواند از طریق مجموعه وسیع دستگاههایی که قابلیت اتصال به وب در آنها پیش بینی شده (از جمله تلفن های موبایل) مورد استفاده قرار گیرد. 

هر چند شباهت ظاهری فراوانی میان یک وب سایت و یک پورتال وجود دارد به گونه ای که در نگاه اول تفاوت م�*سوسی میان آن دو مشاهده نمی شود اما این دو کاملا از یکدیگر متفاوت اند.سوال اینجاست که به طور مشخص تفاوت آن دو در چیست؟ در پاسخ به این سوال باید گفت ویژگیهای زیر در یک پورتال آن را از یک وب سایت متمایز می کند:

درگاه ورود منفردی که از طریق آن می توان به مجموعه منابع مرتبط با پورتال دست یافت. 
نمایش هدفدار اطلاعات با استفاده از تجربیات کاربر. 
دسترسی تقسیم بندی شده به انواع داده و اطلاعات گروه بندی شده. 
در اختیار گذاشتن امکان ارتباط و همکاری میان تمامی کاربران و استفاده کنندگان پورتال. 
امکان پیوستن به نرم افزارها و سیستم های نرم افزاری که گردش کاری مشخص و تعریف شده ای دارند. 
تاریخچه خلاصه پورتال 
اگر در دنیای کامپیوتر به عقب بازگردیم، زمانی را خواهیم یافت که در آن سیستم های نرم افزاری به گونه ای مت�*ول شدند که دیگر لازم نبود برای کار با یک برنامه، برنامه های دیگر بسته شوند، یعنی می توانستیم همزمان از چند برنامه کاربردی استفاده کنیم بدون آنکه با مشکلی مواجه شویم.امکانی که قبل از آن وجود نداشت. تاریخچه پورتال ها از همان زمان آغاز شد و نسلهای تکامل یافته آنها یکی پس از دیگری پا به عرصه دنیای اطلاعات گذاشتند. 

نسل اول پورتال ها: 
اولین پورتال ها، که از آنها ت�*ت عنوان نسل اول نام برده می شود، بر فراهم نمودن م�*تویات ایستا، مستندات و همچنین خوراکهای اطلاعاتی زنده در صف�*ات وب مبتنی بودند. مثالهای نمونه این نسل سایت های yahoo یا Excite است. این پورتالها در م�*یطی به هم پیوسته، اهداف مشابهی را دنبال کرده و صف�*ه واسط مشخص و من�*صر به فردی را برای دستیابی به مجموعه اطلاعات توزیع شده در سراسر شرکت یا سازمان خود، در اختیار کاربر می گذاشتند. این اطلاعات معمولا شامل اخبار شرکت، شرایط و فرم های استخدام، اطلاعاتی مربوط به کارکنان و چگونگی ارتباط با آنها، مستندات رسمی و سیاست های اعلام شده شرکت و همچنین لینک های ارتباطی مفید بود. 

نسل دوم پورتال ها : 
نسل دوم پورتال ها بر اطلاعات مشخص تر و نرم افزارها متمرکز بودند. در اساس شباهت زیادی به خصوص در زمینه فراهم آوردن اطلاعات با نسل اول داشتند با این همه تفاوت مهمی نیز وجود داشت: این پورتالهای امکان همکاری کاربران را در م�*یطی به هم پیوسته فراهم می کردند و همین امکان، نقطه تمایز آنها با نسل پیشین م�*سوب می شد. 

پورتال های نسل دوم قابلیت همکاری متقابل را در ادارات مجازی برای تیم های کاری و به منظور انجام وظایفشان فراهم می ساختند. نسل دوم پورتال ها سرویس های متعددی داشتند که از جمله آنها می توان به سرویس های مدیریت م�*توی ( سازمان دهی و مدیریت اطلاعات مرتبط ) و سرویس های همکاری (که به کاربران امکان می داد با یکدیگر گپ زده و برای یکدیگر ایمیل فرستاده و قرار ملاقات تنظیم کنند) اشاره کرد. در این پورتال ها قابلیت تعریف گروه های کاربری نیزفراهم آمده بود. به بیان دیگر این پورتال ها سازو کار همکاری داخلی را در یک سازمان فراهم می ساختند. 

نسل سوم پورتال ها: 
نسل سوم با هدف ایجاد فضای مجازی تجارت الکترونیک (E-Business ) بوجود آمد. پورتال های نسل سوم به عنوان واسط ارتباطی کارمندان، تهیه کنندگان، تولید کنندگان و مشتریان قلمداد می شوند. ویژگی فوق العاده این پورتالها امکان مرتبط شدن نرم افزارهای مستقر در سرورهای مختلف است. به بیان دیگر، این پورتال ها نقطه به هم پیوستن م�*تویات و برنامه های کاربردی مستقر در سرورهای مختلف بطور همزمان و با استفاده از همکاری سرویسهای خدماتی آنان اند. به علاوه امکان دسترسی به م�*تویات و امکانات سیستمهای مختلف را از طریق ابزارها و تجهیزات متنوع، بسته به نیاز کاربر امکان پذیر می کنند. این گروه پورتال ها مجموعه قابل توجه و ارزشمندی از اطلاعات، مستندات، امکانات و قابلیتهای نرم افزارهای مرتبط را از طریق درگاه وا�*دی برای کاربر فراهم می کنند. 

به علاوه، این پورتالها به صورتی خودکار و بر اساس نقش کاربران هدفمند شده و ویژگیهایی خاص آنها می یابند. به بیان دیگر، ن�*وه نمایش، م�*توی و امکانات در دسترس، بسته به نقش تعریف شده برای کاربر به گونه ای من�*صر به فرد و خاص وی در اختیار او قرار می گیرد. کلید توسعه آینده این نسل از پورتال ها،ایجاد چهارچوب های کاری باز ( از قبل تعریف نشده ) برای سرویس های عمومی خواهد بود. 



انواع پورتال ها 
یک سازمان مجموعه متنوعی از کاربران دارد که از جمله آنها می توان به مشتریان، شرکا، کارمندان اشاره کرد. همه این کاربران علاقه مندند از اطلاعات و خدمات آن سازمان استفاده کنند. کاملا آشکار است که هر کدام از آنها نیازهای خاص و اغلب متفاوتی دارد. برای پاسخگویی به این تنوع، انواع مختلف پورتال ایجاد شده و مورد استفاده قرار می گیرد. به طور کلی بر �*سب چگونگی پاسخگویی به نیازهای کاربران، پورتال ها را می توان در چهار گروه زیر دسته بندی کرد: 

(Business to Customer Portal (B2C
این نوع از پورتال با سیستمهای CRM [1] مرتبط بوده و دسترسی مستقیم مصرف کننده را به مجموعه وسیعی از اطلاعات و خدمات فراهم می کند – برای مثال، اطلاعاتی مانند "راهنمای استفاده از م�*صولات" و "وضعیت سفارش مشتری " در خرید های خود و همچنین امکانات ارتباطی کاربر با بخش پشتیبانی مشتریان در این پورتال ها پیش بینی می شود. مانند هر پورتال دیگری، یک پورتال B2C معمولا در قد و قواره ای ارائه می شود که نیازهای مشتریان خود را پاسخ دهد. 

(Business to Business Portal (B2B
نوع دیگر پورتال در زنجیره مدیریت منابع شکل می یابد[2]. در این نوع پورتال اطلاعات لازم برای تولید کنندگان،تهیه کنندگان، نمایندگی ها و همچنین توزیع کنندگان، به گونه ای مناسب و دسته بندی شده جمع آوری و در اختیار آنان قرار می گیرد. نمونه عمومی پورتال B2B - برای مثال، یک شریک تجاری را قادر می کند تا به بخشهایی از اطلاعات و امکانات مانند سفارش خرید و صدور فاکتور دسترسی داشته و از امکانات این بخشها استفاده کند. به هم پیوستن برنامه های کاربردی یکی از پیشنیازهای لازم برای یکپارچه سازی م�*یط های تجاری در بستری وا�*د و ایجاد م�*یط مجازی لازم برای کسب و کار است. م�*یطی که در آن امکان تهیه کالا یا خدمات، صدور صورت �*ساب خرید و فروش، دسترسی به اطلاعات تولید و دیگر امکانات مرتبط با نیازها فراهم می اید. 

B2E 
این پورتال ها که اغلب با عنوان پورتال های اینترانتی شناخته می شوند معمولا به منظور تجمیع، انتشار و به اشتراک گذاری اطلاعات و خدمات به پرسنل یک سازمان ایجاد می شوند. B2E ها به دو دسته اصلی تقسیم می شوند: 

پورتالهای کارکنان که امکان دسترسی به م�*تویات به هم پیوسته ای مانند اخبار شرکت، اطلاعات سخت افزاری و نرم افزاری، موتور جستجو و منابع فنی و گزارشها را در اختیار می گذارد. اطلاعات این نوع پورتال معمولا در دسترس همه کارکنان یک سازمان قرار می گیرد. این پورتال کارکنان و شاغلین یک سازمان را قادر می کند تا از طریق گپ و گروههای گفتگو با یکدیگر در تماس بوده و با یکدیگر همکاری کنند. عموما، این پورتال ها امکاناتی نظیر ثبت نام در یک کلاس و یا یک اردو را نیز در اختیار کاربر خود قرار می دهند. به علاوه کاربران این پورتال معمولا می توانند اطلاعات شخصی خود مانند نام و کلمه عبور را تغییر دهند. 
Knowledge worker portal که با یک یا مجموعه اهداف مشخص مثلا فروش یک م�*صول ایجاد می گردد. این پورتال ها مجموعه ای از م�*تویات را به منظور پشتیبانی از فرآیند یا فرآیندهای مشخصی در اختیار می گذارند. برای مثال یک برنامه تکنسین خودکار ممکن است نیازمند منابعی از برنامه های کاربردی دیگر مثلا برنامه های تعمیر و نگهداری باشد تا بتواند اطلاعات لازم در زمینه تاریخچه بازبینی و تعمیر، زمان بندی تجهیز و یا قطعات و لوازم مورد نیاز برای تعمیر آن را کسب کند. 
پورتال های عمومی ( Mega Or Public Portal ) 
این پورتال ها با عنوان پورتال های اینترنتی شناخته می شوند و مهمترین ویژگی آنها فراوانی مخاطبانشان است. این نوع از پورتال ها نیز در دو گروه دسته بندی می شوند: 

پورتال های عمومی که تمامی کاربران اینترنت را مخاطب قرار می دهند (برای مثال Yahoo ، Excite، Google و مانند آن) 
پورتال های خاص ( صنعتی، بازرگانی، خدماتی ) که به آنها پورتال های عمودی نیز گفته شده و مخاطبان م�*دود و مشخصی دارند ( مانند پورتال های بانکها، سازمانهای دولتی، وزارتخانه ها و ... ) 
باید توجه داشت که یک پورتال می تواند از پیوند انواع پورتال های دیگر ایجاد شود. به علاوه همانطور که یک سازمان کاربران متنوعی دارد، می تواند ( و گاهی نیز لازم است ) که پورتال های مختلفی برای پشتیبانی از نیازهای آنان داشته باشد. 



جنبه های کارکردی یک پورتال 
اگر چه پورتال ها در انواع و اندازه های متنوعی ساخته می شوند اما ویژگیهای م�*دود و مشخصی هسته اصلی آنها شناخته می شود: 

هر پورتال اطلاعات و خدمات را یکجا و در یک م�*ل جمع آوری می کند. 
هر پورتال می تواند در اندازه لازم برای شخص و یا گروه سازمان دراید. 
هر پورتال در هر زمان و از هر مکانی قابل دسترس است. 
یک پورتال مجموعه اطلاعات و خدمات را یکجا و در یک م�*ل جمع آوری می کند 
هدف اصلی فراهم آوردن امکان دسترسی آسان به هرچیزی ( اطلاعات و خدمات ) است که یک کاربر برای انجام وظایف و مسئولیتهایش به آن ا�*تیاج دارد، صرف نظر از اینکه منبع آن کجا باشد. 

اطلاعاتی که یک پورتال فراهم می کند 

داده های ساخت یافته. داده هایی که به صورتی سازمان یافته اند که امکان جستجوی آسان آنها وجود داشته باشد ( اغلب به صورت سلسله مراتب و بر اساس کلمات کلیدی). فهرست الفبایی کتابهای یک کتابخانه مثال خوبی از داده های ساخت یافته است. داده های ساخت یافته اغلب شامل، گزارشها، ت�*لیلها، پرس و جوهای مشخص و دیگر انواع دانش مرتبط با کسب و کار است. 
داده های بدو ن ساختار، که جستجو در آنها معمولا دشوار بوده و خارج از یک بانک اطلاعاتی قرار دارند. از این نوع داده می توان متن ها، صوت، تصویر و یا گرافیک و اشکالی مانند مستندات Office ، memos ، ایمیل، قرارهای ملاقات را مثال زد. 
اطلاعات خاص [3] ،که شامل م�*تویات قابل خرید و فروش ( مثل انواع اخبار، گزارشها، اطلاعات مربوط به سهام، کاریکاتورها و م�*تویات بی اهمیت) بوده و مخصوصا به منظور استفاده در فرایندهای تولیدی دیگر تهیه و در اختیار قرار می گیرند. 
خدماتی که به وسیله یک پورتال فراهم می شود 

همکاری، (با عنوان خدمات ارتباطی نیز شناخته می شود ) و به کاربران اجازه می دهد تا با یکدیگر گپ بزنند، در ب�*ثهای گروهی مشارکت داشته باشند، مطالب خود را در اختیار دیگران قرار دهند و... 
مدیریت م�*توی که انواع جستجو ها، رهگیریها را مدیریت کرده و همچنین قابلیتهای خاصی را به منظور استخراج داده ها در اختیار می گذارد. 
خدمات شخصی (با عنوان خدمات تراکنشی نیز نام برده می شود ) که کاربران را قادر می سازد تا با دیگر سیستمها ( مثلا سیستمهای فروشنده و یا نماینده یک م�*صول ) مستقیم و بدون واسطه مرتبط باشند. معمولا این قابلیت به کاربر امکان می دهد تا برای مثال فعالیتهای زیر را انجام دهد: 

- م�*صولات یک سازمان را خریداری کند 
- ملاقاتهای خود را زمان بندی کند 
- �*ساب خود را مشاهده یا تراز کند 
- در کلاس مورد علاقه خود ثبت نام کند 
هر پورتال می تواند در اندازه لازم برای شخص و یا گروه سازمان دراید. 
یکی از ویژگیهای جالب یک پورتال شکل و عملکرد متفاوت آن برای اشخاص مختلف است. یکی از روشهایی که به این منظور استفاده می شود، متناسب سازی و تغییر شکل و قابلیتهای پورتال بر �*سب خواسته ها یا تجارب شخص یا گروه استفاده کننده از آن است. به همین دلیل است که کاربران متفاوت شکل متفاوتی از یک پورتال مشاهده کرده و اطلاعات و خدمات متفاوتی در اختیار ایشان قرار می گیرد: 

امکان تغییر بر �*سب خواسته ها بر �*سب تجارب شخص یا گروه عموما personalize نامیده می شود و به این معنی است که در پورتال امکان انتخاب ن�*وه نمایش م�*توی پیش بینی شده است. اغلب این انتخاب بصورت خودکار و بر اساس نقش کاربر (مثلا پست سازمانی وی) انجام می شود. برای مثال وقتی کارمند فروش به سیستم وارد می شود، به صورت خودکار فهرستی از جدیدترین م�*صولات برای وی به نمایش در می آید. با این همه در بعضی از پورتال ها انتخاب م�*توی نمایش داده شده به کاربر م�*ول می شود تا در زمان ورود به پورتال خود آن را انتخاب کند. 
تغییر و Customize شدن یک پورتال شامل انتخاب چگونگی شکل ظاهری آن (مثلا رنگ و چیدمان صف�*ه)،مدل مرورگر و م�*ل نمایش م�*تویات روی صف�*ه است. یک پورتال می تواند �*تی برچسب و عنوان تجاری مشخصی داشته و ظاهر متفاوتی را برای انواع کاربرانش به نمایش گذارد. 
این دو ویژگی به پورتال امکان می دهد تا مجموعه مشخص و تعریف شده ای از کاربران (مثلا مشتریان، شرکا و یا کارکنان) را هدف قرار دهد. بعضی از پورتال ها �*تی می توانند برای هر کاربر مشخص، شکل و شمایل متفاوتی از خود نشان دهند. 

یک پورتال در هر زمان و از هرمکانی همیشه در دسترس است 
از آنجا که پورتال ها برای استفاده در م�*یط وب ساخته می شوند، در هر زمان و از هر مکانی با استفاده از یک مرورگر استاندارد وب در دسترس اند. انواع تجهیزات مبتنی بر وب نیز از جمله تلفنهای موبایل، دسترسی به پورتال ها را به غایت آسان و مفید کرده اند. 

 خلاصه تاریخچه پرتال 

اگر در دنیای کامپیوتر به عقب بازگردیم، زمانی را خواهیم یافت که در آن سیستم های نرم افزاری به گونه ای متحول شدند که دیگر لازم نبود برای کار با یک برنامه، برنامه های دیگر بسته شوند، یعنی می توانستیم همزمان از چند برنامه کاربردی استفاده کنیم بدون آنکه با مشکلی مواجه شویم.امکانی که قبل از آن وجود نداشت. تاریخچه پرتال ها از همان زمان آغاز شد و نسلهای تکامل یافته آنها یکی پس از دیگری پا به عرصه دنیای اطلاعات گذاشتند. 

 

 نسل اول پرتال ها 

اولین پرتال ها، که از آنها تحت عنوان نسل اول نام برده می شود، بر فراهم نمودن محتویات ایستا، مستندات و همچنین خوراکهای اطلاعاتی زنده در صفحات وب مبتنی بودند. مثالهای نمونه این نسل سایت های yahoo یا Excite است. این پرتالها در محیطی به هم پیوسته، اهداف مشابهی را دنبال کرده و صفحه واسط مشخص و منحصر به فردی را برای دستیابی به مجموعه اطلاعات توزیع شده در سراسر شرکت یا سازمان خود، در اختیار کاربر می گذاشتند. این اطلاعات معمولا شامل اخبار شرکت، شرایط و فرم های استخدام، اطلاعاتی مربوط به کارکنان و چگونگی ارتباط با آنها، مستندات رسمی و سیاست های اعلام شده شرکت و همچنین لینک های ارتباطی مفید بود. 

 نسل دوم پرتال ها 

نسل دوم پرتال ها بر اطلاعات مشخص تر و نرم افزارها متمرکز بودند. در اساس شباهت زیادی به خصوص در زمینه فراهم آوردن اطلاعات با نسل اول داشتند با این همه تفاوت مهمی نیز وجود داشت: این پرتالهای امکان همکاری کاربران را در محیطی به هم پیوسته فراهم می کردند و همین امکان، نقطه تمایز آنها با نسل پیشین محسوب می شد. 

پرتال های نسل دوم قابلیت همکاری متقابل را در ادارات مجازی برای تیم های کاری و به منظور انجام وظایفشان فراهم می ساختند. نسل دوم پرتال ها سرویس های متعددی داشتند که از جمله آنها می توان به سرویس های مدیریت محتوی ( سازمان دهی و مدیریت اطلاعات مرتبط ) و سرویس های همکاری (که به کاربران امکان می داد با یکدیگر گپ زده و برای یکدیگر ایمیل فرستاده و قرار ملاقات تنظیم کنند) اشاره کرد. در این پرتال ها قابلیت تعریف گروه های کاربری نیزفراهم آمده بود. به بیان دیگر این پرتال ها سازو کار همکاری داخلی را در یک سازمان فراهم می ساختند. 

 نسل سوم پرتال ها 

نسل سوم با هدف ایجاد فضای مجازی تجارت الکترونیک (E-Business ) بوجود آمد. پرتال های نسل سوم به عنوان واسط ارتباطی کارمندان، تهیه کنندگان، تولید کنندگان و مشتریان قلمداد می شوند. ویژگی فوق العاده این پرتالها امکان مرتبط شدن نرم افزارهای مستقر در سرورهای مختلف است. به بیان دیگر، این پرتال ها نقطه به هم پیوستن محتویات و برنامه های کاربردی مستقر در سرورهای مختلف بطور همزمان و با استفاده از همکاری سرویسهای خدماتی آنان اند. به علاوه امکان دسترسی به محتویات و امکانات سیستمهای مختلف را از طریق ابزارها و تجهیزات متنوع، بسته به نیاز کاربر امکان پذیر می کنند. این گروه پرتال ها مجموعه قابل توجه و ارزشمندی از اطلاعات، مستندات، امکانات و قابلیتهای نرم افزارهای مرتبط را از طریق درگاه واحدی برای کاربر فراهم می کنند.

به علاوه، این پرتالها به صورتی خودکار و بر اساس نقش کاربران هدفمند شده و ویژگیهایی خاص آنها می یابند. به بیان دیگر، نحوه نمایش، محتوی و امکانات در دسترس، بسته به نقش تعریف شده برای کاربر به گونه ای منحصر به فرد و خاص وی در اختیار او قرار می گیرد. کلید توسعه آینده این نسل از پرتال ها،ایجاد چهارچوب های کاری باز ( از قبل تعریف نشده ) برای سرویس های عمومی خواهد بود. 

 انواع پرتال ها 

یک سازمان مجموعه متنوعی از کاربران دارد که از جمله آنها می توان به مشتریان، شرکا، کارمندان اشاره کرد. همه این کاربران علاقه مندند از اطلاعات و خدمات آن سازمان استفاده کنند. کاملا آشکار است که هر کدام از آنها نیازهای خاص و اغلب متفاوتی دارد. برای پاسخگویی به این تنوع، انواع مختلف پرتال ایجاد شده و مورد استفاده قرار می گیرد. به طور کلی بر حسب چگونگی پاسخگویی به نیازهای کاربران، پرتال ها را می توان در چهار گروه زیر دسته بندی کرد:


Business to Customer Portal (B2C) 

این نوع از پرتال با سیستمهای CRM[1][1] مرتبط بوده و دسترسی مستقیم مصرف کننده را به مجموعه وسیعی از اطلاعات و خدمات فراهم می کند – برای مثال، اطلاعاتی مانند "راهنمای استفاده از محصولات" و "وضعیت سفارش مشتری " در خرید های خود و همچنین امکانات ارتباطی کاربر با بخش پشتیبانی مشتریان در این پرتال ها پیش بینی می شود. مانند هر پرتال دیگری، یک پرتال B2C معمولا در قد و قواره ای ارائه می شود که نیازهای مشتریان خود را پاسخ دهد.

Business to Business Portal (B2B) 

نوع دیگر پرتال در زنجیره مدیریت منابع شکل می یابد[2][2]. در این نوع پرتال اطلاعات لازم برای تولید کنندگان،تهیه کنندگان، نمایندگی ها و همچنین توزیع کنندگان، به گونه ای مناسب و دسته بندی شده جمع آوری و در اختیار آنان قرار می گیرد. نمونه عمومی پرتال B2B - برای مثال، یک شریک تجاری را قادر می کند تا به بخشهایی از اطلاعات و امکانات مانند سفارش خرید و صدور فاکتور دسترسی داشته و از امکانات این بخشها استفاده کند. به هم پیوستن برنامه های کاربردی یکی از پیشنیازهای لازم برای یکپارچه سازی محیط های تجاری در بستری واحد و ایجاد محیط مجازی لازم برای کسب و کار است. محیطی که در آن امکان تهیه کالا یا خدمات، صدور صورت حساب خرید و فروش، دسترسی به اطلاعات تولید و دیگر امکانات مرتبط با نیازها فراهم می اید.


B2E 

این پرتال ها که اغلب با عنوان پرتال های اینترانتی شناخته می شوند معمولا به منظور تجمیع، انتشار و به اشتراک گذاری اطلاعات و خدمات به پرسنل یک سازمان ایجاد می شوند. B2E ها به دو دسته اصلی تقسیم می شوند: 

· پرتالهای کارکنان که امکان دسترسی به محتویات به هم پیوسته ای مانند اخبار شرکت، اطلاعات سخت افزاری و نرم افزاری، موتور جستجو و منابع فنی و گزارشها را در اختیار می گذارد. اطلاعات این نوع پرتال معمولا در دسترس همه کارکنان یک سازمان قرار می گیرد. این پرتال کارکنان و شاغلین یک سازمان را قادر می کند تا از طریق گپ و گروههای گفتگو با یکدیگر در تماس بوده و با یکدیگر همکاری کنند. عموما، این پرتال ها امکاناتی نظیر ثبت نام در یک کلاس و یا یک اردو را نیز در اختیار کاربر خود قرار می دهند. به علاوه کاربران این پرتال معمولا می توانند اطلاعات شخصی خود مانند نام و کلمه عبور را تغییر دهند.

· Knowledge worker portal که با یک یا مجموعه اهداف مشخص مثلا فروش یک محصول ایجاد می گردد. این پرتال ها مجموعه ای از محتویات را به منظور پشتیبانی از فرآیند یا فرآیندهای مشخصی در اختیار می گذارند. برای مثال یک برنامه تکنسین خودکار ممکن است نیازمند منابعی از برنامه های کاربردی دیگر مثلا برنامه های تعمیر و نگهداری باشد تا بتواند اطلاعات لازم در زمینه تاریخچه بازبینی و تعمیر، زمان بندی تجهیز و یا قطعات و لوازم مورد نیاز برای تعمیر آن را کسب کند.

 پرتال های عمومی ( Mega Or Public Portal )

این پرتال ها با عنوان پرتال های اینترنتی شناخته می شوند و مهمترین ویژگی آنها فراوانی مخاطبانشان است. این نوع از پرتال ها نیز در دو گروه دسته بندی می شوند: 

· پرتال های عمومی که تمامی کاربران اینترنت را مخاطب قرار می دهند (برای مثال Yahoo ، Excite، Google و مانند آن)

· پرتال های خاص ( صنعتی، بازرگانی، خدماتی ) که به آنها پرتال های عمودی نیز گفته شده و مخاطبان محدود و مشخصی دارند ( مانند پرتال های بانکها، سازمانهای دولتی، وزارتخانه ها و ... ) 

باید توجه داشت که یک پرتال می تواند از پیوند انواع پرتال های دیگر ایجاد شود. به علاوه همانطور که یک سازمان کاربران متنوعی دارد، می تواند ( و گاهی نیز لازم است ) که پرتال های مختلفی برای پشتیبانی از نیازهای آنان داشته باشد. 

 جنبه های کارکردی یک پرتال 

اگر چه پرتال ها در انواع و اندازه های متنوعی ساخته می شوند اما ویژگیهای محدود و مشخصی هسته اصلی آنها شناخته می شود: 

vهر پرتال اطلاعات و خدمات را یکجا و در یک محل جمع آوری می کند. 

vهر پرتال می تواند در اندازه لازم برای شخص و یا گروه سازمان دراید. 

vهر پرتال در هر زمان و از هر مکانی قابل دسترس است. 


هدف اصلی فراهم آوردن امکان دسترسی آسان به هرچیزی ( اطلاعات و خدمات ) است که یک کاربر برای انجام وظایف و مسئولیتهایش به آن احتیاج دارد، صرف نظر از اینکه منبع آن کجا باشد.

وب پورتال چیست؟ 

توماج فریدونی - ITIran :قطعا مطلع هستید که اولین بار شبکه غیر محلی در سال 1960 توسط آژانس پروژهاي تحقيقاتي پيشرفته سازمان دفاع آمريکا با نام "آرپانت" متولد شد.

در آن زمان تنها هدف از طراحی شبکه این شبکه حول این محور بود تا هر کامپيوتر به دو کامپيوتر متصل شود و پيامهاي ارسالي از يک نقطه شبکه به هرنقطه ديگر مي توانستند از مسيرهاي مختلفي بگذرند که با گذشت زمان و ارتباط این شبکه با چندین شبکه ارتباطی دیگر به مفهوم جدی تری به نام اینترنت دست یافت.

احتمالا آن زمان کمتر کسی باور می کرد که این شبکه به چنان عظمتی دست می یابد که مدیریت و کنترل آن چه در بخش مدیریتی و چه در بخش فنی نیاز به هزینه و متخصصین ویژه ای دارد که دلیل این ادعا چیزی نیست جز جای خالی وب!

اما با نظریه World Wide Web که امروز میلیون ها بار اطلاعات اینترنت توسط انواع مروگر ها بدست میلیون ها کاربر اینترنت مرور می شود علم اینترنت پا به مرحله جدیدی گذاشته است. مرحله ای پیچیده با کاربری فوق العاده آسان که همین آسان بودن دسترسی بعضا برخی از کاربران را به اشتباه وارد می کند که وب همان اینترنت است!

هدف از نظریه World Wide Web چیزی نبود جز دسترسی آسان و سریع به خدمات و محتویات اینترنتی از طریق یک Application خاص با قابلیت های مشخص که با ورود این Application ها گام جدید تری در عرصه سرویس دهی اینترنتی و نیز طبقه بندی اطلاعات در اینترنت به وجود آمد و این رقابت تا جایی رسید که کیفیت، ظاهر و امنیت مرورگر ها نیز برای کاربران مهم تلقی شد و بازار گرمی را برای سازندگان مرورگر ها به وجود آورد.

گسترش اطلاعات و سرویس دهی اینترنتی توسط وب سایت ها چنان رشد چشمگیری داشته است که بعید است کسی نام تمامی وب سایت های موجود در اینترنت را از حفظ باشد چرا که می بایست هر روز نام های کوتاه و بلند 20000 سایت جدید را بخاطر بسپارد!

اگر توجه داشته باشید با حیات وب، کاربری آسان انگیزه اصلی کاربران اینترنت جهت استفاده از این شبکه می باشد پس قطعا دور از ذهن است یک کاربر اینترنتی راضی شود برای استفاده از چندین خدمات مورد نیازش هر روز به چندین سایت سرکشی کند و برای استفاده از آنها مجبور به ثبت نام های تکراری و نیز محافظت از چندین شناسه و رمز عبور متفاوت باشد، از همین رو وب ناخواسته به نسل جدیدی از سرویس دهی رسید که امروز همگی آنرا با نام وب پورتال می شناسند.

برای خواندن مقاله بر روی ادامه مطلب کلیک کنید.


به نظر من برای اینکه بتوانیم بهترین و علمی ترین تعریف را از وب پورتال داشته باشیم بهتر است به بررسی واژه به واژه این کلمه بپردازیم، کلمه ای که خود در برگیرنده بسیاری از مفاهیم مهم روز ICT و تجارت است تا جایی که می توان گفت وب پورتال ها شرکت های نفت اینترنتی هستند!

در بالا با مفهوم Web به خوبی آشنا شدیم و دریافتیم که وب عامل دسترسی آسان به خدمات و محتویات مجازی، در یک کلام اینترنت است. همچنین در مورد واژه Portal می توان گفت، منظور ما یک Gateway و یا Doorway یا همان شاهراه و دروازه است، دروازه ای که به تبعیت از ذات اصلی خود یعنی همان دسترسی آسان، دسترسی ما را به وب و در نهایت اینترنت راحتتر از پیش می کند و محلی می شود برای به اشتراک گذاری خدمات و محتویات توسط چند وب سایت توانمند و مورد نیاز.

آنچه از این تعریف بر می آید بر ما روشن می سازد که وب پورتال یک محصول خاص نیست و همانند وب سایت یک ماهیت استاندارد و تشکیل شده از دو زیر ساخت خدمات (Services) و محتویات(Content) است که این ماهیت خروجی چندین استاندارد, دیتا و engine خاص زیر نظر یک یا چند مجموعه نظارتی مشخص و همگام است.

معمولا تعریف بالا اکثر کاربران غیر مسلط را به اشتباه می کشاند که هر وب سایت پر از لینک و یا یک وب سایت همه کار همان پورتال است چرا که برابر تعریف بالا می تواند دسترسی کاربران را به سایر وب سایت ها آسانتر کند که می توان با اطمینان گفت این تعبیر کاملا غلط و دور از تعاریف استاندارد می باشد چرا که همانگونه که در بالا نیز بیان کردیم وب پورتال یک ماهیت تحت وب است که ارائه دهنده خدمات و محتویات به صورت یکجاست.

هدف وب پورتال ها طبقه بندی کردن اطلاعات و نیز تعریف دسترسی آسان به آنهاست که برای جلوگیری از پراکندگی چگونگی یافتن، دسترسی و نگهداری اطلاعات توسط کاربر و به صورت خلاصه جلوگیری از سردرگمی ایشانٰ، به صورت همزمان سرویس های اصلی و جانبی را در اختیار کاربران قرار می دهند که مجموع این سرویس ها نیز در یک بستر اشتراکی (Account) نقطه مشترک دارند که اصلی ترین نقطه مشترک آنها ID و Profile است.

اکثر وب پورتال ها در چند آیتم نقاط مشترک و کلیشه ای دارند که به ترتیب عبارتند از:
• تنوع سرویس دهی
• چگونگی سرویس دهی
• نحوه دسترسی کاربر به سرویس
• درآمد زایی و Business plan
• تامین اطلاعات

و درواقع همین چند آیتم کوتاه اما حساس هستند که سند تضمین رشد و حیات وب پورتال ها که در نهایت منجر به یک رقابت تنگاتنگ میان هم نوعان خود میشود را امضا کرده اند!
سرویس های یک وب پورتال تنوع بیشتری به سرویس های یک وب سایت را دارند، چرا که فعالیت وب سایت ها اکثر به صورت تخصصی بوده و موضوعیت آنها اغلب حول یک و یا چند آیتم مشخص و محدود که نهایتا توجیه کننده یک مورد مشخص است می گردد که همین امر سبب محدود بدون گروه های کاربری وب سایت های می شود.
اما یک وب پورتال با تنوعی که در سرویس های آن ذکر شد می تواند میزبان اکثر اقشار جامعه با هر نوع طرز فکر، سلیقه و نهایتا نیازی باشد.
از مهم ترین سرویس های اصلی یک پورتال می توان به موارد زیر اشاره برد:
ماشین جستجو
ایمیل
فضای رایگان و یا وبلاگ
ارائه اطلاعات مختلف (مسافرت، پزشکی و...)
اخبار
دانلود (فرمت های مختلف)
گفتگو و Chat
همچنین وب پورتال ها سعی می کنند سرویس های مطلوب و به روزی (At time) را در کنار سایر سرویس های اصلی و کلیشه ای در اختیار کاربران خود قرار دهند تا با ربودن ذهن کاربران و جلب نظر عده کثیرتری از کاربران مشتاق توسط سرویس های جانبی و جذاب صاحب اکثر سهام بازار صنفی خود شوند.

منظور از چگونگی سرویس دهی نیز نوع در اختیار گذاشتن خدمات به کاربران است. وب پورتال ها برای اینکه مشتریان خود را از دست ندهند و در نهایت پیروز از رقابت بازار اطراف خود بیرون بیایند سعی می کنند اصلی ترین سرویس ها و نیز عمومی ترین ها را به صورت رایگان در اختیار کاربران قرار دهند.

از طرف دیگر، جدا از رایگان بودن امتیاز استفاده از خدمات وب پورتال ها، اکثر قریب به اتفاق این خدمات همگی در یک زیر ساخت با هم مشترک هستند و این بدان منظور است که جدا از پیچیدگی مراحل و دفعات شخصی سازی در وب پورتال ها؛ در وقت و کنترل کاربر نسبت به موقعیت خود حرکتی صورت گرفته شده باشد.

مشترک بودن زیر ساخت سرویس های یک وب پورتال Basic account and cardinal ID)) امورات دسترسی و امنیت کاربر را تا حد بسزایی سامان می بخشد و در این شرط کاربر از ثبت نام های چند باره در یک یا چند وب سایت ( یا وب پورتال)، سردرگمی بین چند شناسه و رمز متفاوت، Cookies, cashed و نیز امنیت پایین دور می ماند و می تواند با یک Security واحد و ID و رمز ورود به همه نوع سرویسی دسترسی داشته باشد و جدا از تمامی این موارد با توجه به این لایه زیر ساختی امکان شخصی سازی به صورت پراکنده و متمرکز به کاربر داده می شود.
وب پورتال هایی که سعی می کنند سرویس های اصلی مورد نیاز کاربران را در ازای پول در اختیار ایشان قرار دهند به دلایل فراوان و مستندی تا ابد در خم یک کوچه باقی خواهند ماند!
نحوه دسترسی کاربر به سرویس ها در آیتم لایه زیر ساخت با چگونگی سرویس دهی نقطه مشترک دارند و جدا از این مورد Remote access جایگاه مهمی در نحوه دسترسی کاربر و در نهایت محبوبیت یک وب پورتال دارد.

اکثر کسانی که جز کاربران همیشگی اینترنت هستند و به نوع زندگی ها به دو بخش محیطی و مجازی تقسیم شده است همیشه دغدغه دسترسی به اینترنت را در شرایط خاص دارند که یکی از مهم ترین عوامل کمک کنند به آنها همان دسترسی غیر مستقیم است که معمولا از طریق موبایل و SMS Engine های گوناگون صورت می پذیرد.

در صورتی که تمامی این آیتم ها به صورت کامل و صحیح در زمان مشخص و مورد نیاز اجرا شوند پروِژه وب پورتال ما به مرحله سودآوری خواهد رسید که این مرحله با سه آیتمی که در بالا آمد در تعامل مستقیم قرار دارد به گونه ای که در صورت نبودن یک طرح توجیه اقتصادی مشخص و علمی کل حیات پروِژه را با مخاطره روبرو کرده ایم.

اما با ذکر تعاریف بالا اصلی ترین سوالی که پیش می آید نوع درآمد زایی وب پورتال هاست. قطعا از خود می پرسید زمانی که قرار است اکثر سرویس ها مخصوصا سرویس های اصلی به صورت رایگان در اختیار کاربران که قطعا تعداد آنها نیز کم نیست قرار بگیرد اینکار جز صرف هزینه چه سودی برای ما در بر خواهد داشت؟!

جواب سوال شما بسیار ساده است، وب پورتال ها رابطه کاملا مستقیم با تکنیک e-commerce دارند از همین رو اکثر بازگشت هزینه ها و سودآوری وب پورتال از طریق تجارت الکترونیکی تحقق می یابد.

برای اینکه مسئله برایمان واضح تر از قبل باشد بهتر از با تعریف تجارت الکترونیک آشنا باشیم، تجارت‌ الكترونيك‌ به‌ معناي‌ مبادله‌ محصولات‌ و خدمات‌ درمقابل‌ پول‌ با استفاده‌ از تواناييهاي‌ اينترنت‌ است.

از تعریف بالا نتجیه می گیریم که تجارت‌ الكترونيك‌ به‌ معني‌ اطلاع‌رساني، تبليغات‌ و خريد و فروش‌ كالاها و خدمات‌ و حفظ‌ و برقراري‌ روابط‌ تجاري‌ از طريق‌ سيستم‌هاي‌ مخابراتي‌ و ابزارهاي‌ پردازش‌ داده‌ها است که از مهم ترین آیتم های در دسترس و عملی آن در شرایط فعلی می توان به تبلیغات و فروشگاه های اینترنتی اشاره کرد.

همانگونه که ملاحضه می کنید یکی از تاکیدات اصلی تجارت الکترونیک واگذاری خدمات اینترنتی است که پورتال ها به آن توجه بسیاری خاصی دارند و اصلی ترین آن نمایش تبلیغات سایر شرکت ها و محصولات و خدمات است.

وب پورتال ها با ارائه سرویس های رایگان که راه اندازی و نگهداری آنها چندان هم کم هزینه نیست، سعی می کنند تا آمار کاربران روزانه(Visitor) خود را به درجه بالاتری برسانند و پیرو همین آمار بازدید که قطعا نرخ قابل توجهی خواهد بود حجم ترافیک خود را افزایش دهند و محیط مناسبی را جهت نمایش تبلیغات علاقه مندان و معرفی محصولات و خدمات آنها فراهم آورند.
می توان مطمئن بود کمپانی "الف" که نیاز به معرفی محصول و یا محصولات خود برای فروش بیشتر دارند حاضرند هر مبلغ عقلانی را جهت شهرت و محبوبیت و در نهایت فروش بیشتر بپردازند و همین امر سبب می شود که گردانندگان یک وب پورتال پس از گزراندن یک پروسه لازم پول خوبی به جیب بزنند چرا که با این اوصاف پورتال ها را می توان شرکت های نفت اینترنتی دانست.

و نهایتا آیتم دیگری که جز کلیشه ای ترین خصوصیات وب پورتال هاست تامین محتویات آنهاست.
هیچگاه یک پورتال مانند Yahoo نمی تواند تامین کننده تمامی محتویات و یا حتی مدیر کلیه بخش های خود باشد چرا که در صورتی که قرار باشد تمامی این کار ها را به تنهای انجام دهد جدا از صرف هزینه زیاد و نیاز به زمان بالا جهت جمع آوری و طبقه بندی ، به دلیل نبود ذهنیت های متفاوت و تنوع سلیقه خود را با موذل یکنواختی و روزمرگی روبرو ساخته است و این می تواند نقطه شروع هرز رفتن حیات یک وب پورتال باشد.

مهم ترین ویژگی ها وب پورتال را در یک جمله می توان به شرح زیر دانست که البته این خود می تواند به جزئی از تعریف پورتال محسوب شود.
در اختیار گذاشتن اطلاعات بیشمار و مختلف با تعیین اهداف قبلی، سطح دسترسی و رده بندی زیر نظر کادر نظارت و مدیریت در یک قالب انعطاف پذیر که به صورت جذاب و قابل دسترسی در کنار سرویس ها و خدمات مفید به کاربران اینترنت به گونه ای که سرویس دهنده و سرویس گیرنده هر دو از امنیت سرویس خود اطمینان داشته باشد .
اعم ویژگی های پورتال را به صورت تیر وارمی توان در موارد زیر دانست:
1- قابلیت شخصی سازی اطلاعات و ظاهر customization))
2- قابلیت استفاده برای عموم و عدم پایداری به Platform
3- قابلیت دسترسی به تمام سرویس ها تنها با یکبار ورود به سیستم Single sign-on))
4- دسته بندی و رده بندی اطلاعات در بخش مدیریت و ارائه به کاربر Taxonomy))
5- تعامل و یافتن سریع کاربران در مواقع ضروری (Alert)
6- دسترسی سریع به اطلاعات
7- ارائه سایر سرویس های اینترنتی مبتی بر وب

پورتال ها نتیجه تلاش ما برای رسیدن به کیفیت مطلوب در حداقل زمان است. تا مدتی پیش خیلی ها گمان می برند هر چقدر کاربران اینترنت ورزیده تر شوند نسل پورتال ها روز به انقراض کشیده می شود در حالی که امروزه عکس این گزینه ثابت شده است.
نتیجه ای که از این ویژگی های بی نظیر بر می آید صرف جویی در هزینه و زمان و دسترسی سریع تر و مطلوب تر به اطلاعات و خدمات اینترنتی و در نتیجه افزایش راندمان کاری خواهد بود. در چنین حالتی تعجب نکنید که پورتال را به Mouse کامپیوترتان نسبت دهم!
شاید با این تشابه درک ویژگی های پورتال را برایتان آسان تر کند:
پورتال چیزی مشابه یک OS و سیستم عامل عمل می کند بدانگونه که صرف نظر از خاصیت برقراری ارتباط سیستم عامل با سخت افزار دسترسی ما را به پوشه ها و فایل های موجود در هارد دیسک را آسان تر می کند.

در چنین حالتی اگر وب سایت را DOS در نظر بگیریم و پورتال را ویندوز قدرت کارایی هر یک را به سادگی در می یابیم. اما در نهایت تمامی این امکانات در محیط ویندوز با توجه به داده های موجود در هارد دیسک به ما داده می شوند.

از مهم ترین ویژگی های پورتال که در تعریف علمی از آن به عنوان قابلیت و سرویس یاد کردیم امکان بر قراری ارتباط دو طرفه میان کاربران است.
در پورتال ها این امکان به کاربران داده می شوند که بتوانند از طرق مختلف مانند چت و Web2 با یکدیگر در تماس و تعامل اطلاعات با فرمت های خاص باشند.
همچنین امکان شخصی سازی که یکی از مهم ترین عوامل خدماتی پورتال محسوب می شود سبب رضایت مخاطبان و کاربران پورتال ها شده است چرا که با امکان شخصی سازی و Customize شما خودتان نحوه دسترسی به بخش مدیریتی، سرویس ها و اطلاعات را با امنیت دلخواه تغییر وتعیین می کنید. درواقع با توجه به بیان تشابه با سیستم عامل، می توانید از اطلاعات خود Back up بگیرید، Shortcut بزنید و یا سطح دسترسی افراد دیگر را به اطلاعات خود چه در Security و چه View تعریف کنید.

اکثرا گمان می برند که وب پورتال ها به دو دسته عمومی و تخصصی تقسیم بندی می شوند که پورتال های عمومی ارائه کننده خدمات عمومی و کلی هستند و پورتال های تخصصی ارائه دهنده سرویس ها و مطالب تخصصی که نمی تواند بیشتر از یک موضوع اصلی باشد هستند.
از همین رو در بسیاری از موارد دسته بندی پورتال ها را با اصطلاح عمودي (Vertical) و افقي (Horizontal) انجام می دهند، البته از نظر من این دسته بندی چندان صحیح و کامل نیست و ممکن است باعث اشتباهاتی در باب تشخیص پورتال شود.
همچنین بعضی معتقد اند پورتال به دوسته دیگر با اصطلاح کاربردی و اطلاعاتی نیز تقسیم می شود. که البته این طرز فکر کاملا اشتباه ست چرا که خاصیت اصلی پورتال ارائه سرویس و اطلاعات در کنار هم است. در صورتی که وب پورتال را غیر از این تقسیم بندی کنیم در حال بررسی وب سایت هستیم نه پورتال!
از طرف دیگرعده ای بیان می کنند پورتال ها چهار دسته کلی تقسیم می شوند که عبارتند از:
• Business to Customer Portal (B2C)
• Business to Business Portal (B2B)
• B2E
• Public Portal

در این دسته بندی پورتالB2C تنها خاصیت خرید و فروش بین شرکت ها و کاربران را دارد؛
پورتال B2B تنها خاصیت معامله و خرید فروش بین شرکت ها با یکدیگر دارد
B2E خود به دسته "پورتال کارکنان" با امکان دسترسی به یک سری اطلاعات به هم پیوسته را فراهم می کند و در دسته دیگر" worker portal” که با یک یا مجموعه اهداف مشخص مثلا فروش یک محصول ایجاد می گردد
و در نهایت پورتال های عمومی که به دو دسته " Horizontal " هستند ( مشابه یاهو) و دسته " Vertical " تقسیم می شوند. در این تعریف پورتال های عمودی را می توان پورتال های سازمانی دانست.
در چنین دسته بندی عملا یک خاصیت را چند بار تعریف کرده ایم در صورتی که می توانستیم دسته بندی مختصر تر و به مراتب مفید تری داشته باشیم!

نظر شما چیست؟آیا با توجه به تعاریف بالا سیر موضوعات فرد جز وظایف یک وب پورتال است؟ قطعا جواب منفی خواهد بود چرا که همانطور که گفته شد وب پورتال ها اساسا دروازه ورود کاربران به حیطه وب هستند و در حال حاضر برای یک موضوع واحد تا این حد محتویات با فرمت های گوناگون وجود ندارد که برای دسترسی به آنها نیاز به یک خط دهنده و طبقه بندی کننده اطلاعات داشته باشیم.
از طرف دیگر گفتیم که اصلی ترین آیتمی که دلیل اثبات وجود یک وب پورتال است ارائه همزمان خدمات و محتویات به صورت یکجاست.
فرض کنید که شما کاربر همیشگی آدرس www.photo.net هستید. همانگونه که مطلع هستید این وب سایت جز بی نظیر ترین مراجع ارائه عکس و نیز فنون عکاسی در سراسر وب جهانی ست که توسط هزاران کاربر در روز update می گردد، حال قرار است این وب سایت به کاربرانی که گاهی اوقات عکس هایی را که خودشان تهیه کرده اند را برای وب سایت می فرستند میل باکس رایگان ارائه کند. آیا این حرکت برای آن کاربر توجیه خاصی دارد؟
این میل باکس تنها برای زمانی به ایشان داده شده است که مشترک photo.net باشند و در رشد و پیشرفت آن موثر واقع شوند و در صورتی که کاربر تماس خود را با این وب سایت قطع کند نه برای سایت و نه برای کاربر اشتراک ایمیل در آدرس photo.net دیگر ارزشی ندارد و فارغ از تمامی این موارد آیا این کاربران با آدرس user@photo.net حاضر به تبادل اطلاعات و فعالیت در سایر موضوعات به غیر از عکاسی هستند؟!
پیرو موراد ذکر شده بالا متوجه می شویم که پورتال های سازمانی نیز وجود خارجی ندارند و برای اینکه با این موضوع آشنایی بیشتری داشته باشید پیشنهاد می کنم مقاله "پورتال سازمانی، انگیزه ای را برای سود جویی" به دقت بخوانید.

منظور از معماری پورتال تعریف و توجیه پروژه در یک چهارچوب خاص به دسته های
• نوع برنامه نویسی
• نوع مدیریت پروژه
• نوع طرح توجیه اقتصادی
و سایر گزینه های موثر در تشکیل و تهیه می باشد.
ضرورت تعریف معماری در پورتال ها را می توان پیشگیری از بروز اشتباهات احتمالی؛ تامین امنیت بالا، صرفه جویی های بسزا در هزینه ها و مانند این دانست.
بعضا بسیاری گمان می کنند معماری پورتال ها یک کلیشه است که در هر زمان و برای هر پروژه ای به یک نحوه اجرا می شود در صورتی که تصور صحیح می بایست معماری را برای هر پورتال بنا بر خاصیت های زمانی، موقعیتی، فرهنگی و ریالی ؛ با در نظر گرفتن ملزومات تعریف کند.
درواقع با چنین شرایطی معماری پورتال را می توان Presentation پروژه پورتال دانست که اطلاعات جامعی و اصلی را در باره چگونگی تهیه ، راه اندازی و نگهداری پورتال به ما می دهد و همگی تاثیر گرفته از ویژگی های پورتال هستند که در بخش های قبلی در مورد آن صحبت شد.
این presentation را می توان به دو دسته کلی تقسیم کنیم:
• کاربری و مدیریت ما و پورتال
• کاربری و مدیریت مشتری ما و پورتال

نکته حایز اهمیت اینجاست که نوع مدیریت پروژه و استاندارد های به کارگرفته شده ستون های پورتال ها تلقی می گردند و این استاندارد ها دائما در تعامل با یکدیگر اند و در صورت نقض قوانین هر یک خسارات جبران ناپذیری به خود و سایر ستون های پروژه و در نهایت کل پروژه وارد می کنند. 

در اين مقاله ابتدا پورتال‌ها و پورتلت‌ها و سپس آبجكت‌هاي اوليه APIها توصيف می شوند، سپس عملكرد‌هاي پيشرفته‌تر نظير گردآوری و بازيابی اطلاعات كاربر، محلي‌سازي و Caching مورد بررسي قرار مي‌گيرد. بعد از آن به نكاتي اشاره مي‌شود كه به فروشندگان پورتال امكان مي‌دهد تا عملكرد تعريف شده فعلي در ويژگی پورتلت را بسط و توسعهدهند.

2-سوالات اصلي

2-1. هدف از نگارش اين مقاله چيست؟ هدف از نگارش اين مقاله، ارائه آگاهی مختصری در خصوص پورتال و جزء تشکيل دهنده آن است که اصطلاحا پورتلت ناميده می شود. همچنين معرفی ويژگی پورتلت تحت عنوان JSR168 به عنوان استانداردی کارا و توانمند در طراحی و ايجاد پورتالها و همچنين مديريت آنها، موضوع اصلی ای است که در اين مقاله بدان پرداخته می شود.
2-2. مخاطبان مقاله چه كساني، با چه ميزان تخصص هستند و چه هدفي را از مطالعة مقاله دنبال مي‌كنند؟ مخاطبان اصلی اين مقاله متخصصان فعال در زمينه شبکه های رايانه ای هستند، به ويژه آن دسته از متخصصانی که دست اندر کار طراحی، راه اندازی و توسعه شبکه های سفارشی و قابليتهای مبتنی بر شبکه (Web-based) می باشند. مطالعه اين مقاله می تواند برای محققان و طراحان شبکه های خصوصی که در صدد کسب آگاهی بيشتر از مفاهيم و نمونه های خارجی پورتال به عنوان دروازه اطلاعاتی منابع تخصصی موجود در شبکه جهانی اينترنت هستند، مفيد و سودمند واقع شود.

3-تعاريف اوليه (اساسي) 
در آغاز تعاريف اوليه به كار رفته در ويژگی پورتلت نظير معماري پورتال، كانتينر پورتلت و صفحه پورتلت را به شرح زير ارائه می گردد.

3-1. پورتال 
پورتال برنامه كاربردي مبتني بر وب است كه خصوصی سازی، تفکيک و انتشار محتوا را از منابع مختلف ميسر مي‌سازد و ميزباني لايه ارائه (presentation) سيستم اطلاعاتي را انجام مي‌دهد. انتشار يعنیفرايند يكپارچه‌سازي محتوا از منابع در صفحه وب. شايد پورتال گونه‌‌هاي خصوصی سازی شده پيچيده ای را براي تهيه محتواي سفارشي در برداشته باشد. همچنين ممكن است صفحات پورتال مجموعه‌هاي مختلفي از پورتلت‌ها را كه محتوا را براي كاربران مي‌سازند، شامل شوند.
شكل 1 معماري اوليه پورتال را نشان مي‌دهد. برنامه مبتنی بر وب پورتال، درخواست كلاينت را پردازش نموده و پورتلت را بر روي صفحه فعلي (موجود) كاربر بازيابي مي‌كند و سپس كانتينر پورتلت را براي بازيابي هر محتواي پورتلت فرا مي‌خواند. كانتينر پورتلت محيط و زمان اجرا را براي پورتلت‌ها فراهم مي‌كند و فرا‌خواني را از طريق API پورتلت انجام مي‌دهد. كانتينر پورتلت از طريق Invoker API از پورتالفراخواني مي‌شود. كانتينر اطلاعات مربوط به پورتال را با كمك SPI (Service Provider Interface) سرويس دهنده پورتلت بازيابي مي‌كند.

شكل 1. معماري پورتال

شكل 2. اجزای اصلي صفحه پورتال را نشان مي‌دهد. صفحه پورتال نمايانگر سند كامل Markup است و چند پنجره پورتلت را منتشر مي‌نمايد. اين صفحه ممكن است علاوه بر پورتلت‌ها، شامل بخش هانواحي و آگهي‌هاي تبليغاتي نيز باشد. پنجره پورتلت حاوي ميله عنوان (title bar) به همراه عنوان پورتلت، تزئينات و محتواي توليد شده توسط پورتلت است. تزئينات (decoration) مي‌تواند شامل دگمه‌هايي براي تغيير دادن وضعيت پنجره پورتلت باشد. 

شكل 2. صفحه پورتال

3-2. پورتلت 
همانگونه كه در فوق اشاره شد، پورتلت جزء وب مبتني بر جاوا است كه درخواستها را پردازش نموده و محتواي پويا را توليد مي‌كند. محتواي توليد شده توسط پورتلت fragment نام دارد. بخشي از Markup(مثلا HTML، WML، XHTML) (Wireless Markup Language) مرتبط با قوانين خاص fragment مي‌تواند با ساير fragmentها انتشار يابد و سند كاملي را همانند شكل 3، تشكيل دهد. به طور عادي، محتواي پورتلت با محتواي ساير پورتلت‌ها مجتمع شده و صفحه پورتال را شكل مي‌دهد. كانتينر پورتلت چرخه حيات پورتلت را مديريت مي‌كند. 

شكل 3.markupهاي مختلف پورتلت. سمت چپ:HTMLmarkup در مرورگر دسك‌تاپ. سمت راست:WMLmarkup بر روي تلفن سيار

كلاينت‌هاي وب با پورتلت‌ها از طريق پارادايم درخواست/پاسخ پياده‌سازي شده توسط پورتال، تعامل دارند. ممكن است محتواي توليد شده توسط پورتلت از كاربري به كاربر ديگر با توجه به پيكربندي صفحهكاربر، متفاوت باشد.

3-3. كانتينر پورتلت 
كانتينر پورتلت، پورتلت‌ها را اجرا مي‌كند و آنها را براي اجرا در محيط و زمان مناسب آماده مي‌سازد. كانتينر پورتلت حاوي پورتلت‌هاست و چرخه حياتشان را مديريت مي‌كند. همچنين مكانيزم‌هاي ذخيره‌سازي ثابت را براي پورتلت فراهم مي‌آورد. كانتينر پورتلت درخواستها را از پورتال دريافت مي‌كند تا آنها را بر روي پورتلت‌هايي كه ميزبان نموده، اجرا كند. كانتينر مذكور، مسئول مجتمع‌سازي محتواي توليد شده پورتلت‌ها نيست، بلکه پورتال اين كار را انجام مي‌دهد.

1-مفاهيم
اين بخش به تشريح مفاهيم اوليه برنامه‌نويسي در JSR 168 نظير چرخه‌ حيات پورتلت، واسط و mode، state پنجره، دستيابي به session، دستيابي به انباره ثابت و نحوه لحاظ نمودن سرولت و صفحات JSPمي‌پردازد.

4-1. چرخه حيات پورتلت 
چرخه حيات اصلي پورتلت در پورتلت JSR168 عبارتست از:
Initiator: آغازگر پورتلت 
Handle Requests: پردازش انواع مختلف درخواستها
Destroy: خارج كردن پورتلت از سرويس
كانتينر پورتلت،چرخه حيات پورتلت را مديريت نموده و متد‌هاي مربوطه را بر روي واسط پورتلت فرا مي‌خواند.
4-2. واسط پورتلت 
در پورتلت بايد واسط پورتلت را پياده‌سازي نموده يا كلاسي را براي پياده‌سازي واسط پورتلت منظور و توسعه داد. واسط پورتلت از متد‌هاي زير تشكيل شده است: 
·Initiator (Portlet Config Config): براي آغاز نمودن پورتلت. اين متد فقط يكبار پس از آغاز شدن پورتلت فرا‌خوانده مي‌شود و مي‌تواند براي ساخت آبجكت‌ها/منابعي كه پورتلت به كار مي‌برد، استفاده شود.
·Process Action (Action Request Request, Action Response Response): براي اعلام به پورتلت، متوجه ساختن آن از اينكه كاربر عملي (action) را بر روي اين پورتلت تحريك نموده است. در هر درخواست كلاينت، فقط يك action تحريك مي‌شود. پورتلت مي‌تواند در action تغيير جهت دهد، mode يا state خود را تغيير دهد، وضعيت ثابت خود را عوض كند يا پارامتر‌هاي ارسال را تنظيم كند.
·Render (Render Request Request, Render Response Response): براي توليد markup، متد render براي هر پورتلت روي صفحه فعلي، فراخواني ميشود و پورتلت مي‌تواند markup را كه ممكن است بهmode پورتلت يا state پنجره، پارامتر‌هاي render، صفحات درخواست، وضعيت ثابت و داده‌هاي session وابسته باشد، توليد كند.
·Destroy: پايان چرخه حيات پورتلت را مشخص مي‌كند. اين متد به پورتلت امكان مي‌دهد تا منابع را آزاد نموده و هر داده ثابتي كه متعلق به پورتلت است، به روز برساند.

4-3. Mode هاي پورتلت
Mode پورتلت، عملكرد پورتلت را مشخص مي‌كند. معمولا پورتلت‌ها، اعمال مختلفي را انجام مي‌دهند و بسته به نوع عملكرد، محتواي متفاوتي را مي‌سازند. Mode پورتلت عملكرد و محتوايي را كه بايد توليد شود، مشخص مي‌نمايد. هنگاميكه پورتلت درخواست مي‌شود، كانتينر پورتلت، Mode فعلي پورتلت را برايش فراهم مي‌آورد. Mode پورتلت‌ها را مي‌توان از طريق برنامه‌نويسي تغيير داد. 
JSR168، Modeهاي پورتلت‌ها را به سه گروه تقسيم مي‌كند:
Modeهاي ضروري: هر پورتال بايد از Modeهاي Edit، Help، View پشتيباني كند. پورتلت بايد حداقل از view پشتيباني كند. Render markup از اين Mode براي صفحه استفاده مي‌كند. Edit نيز براي تغيير تنظيمات كاربر و سفارشي كردن markup پورتلت و Help براي نمايش صفحه Help بكار مي‌روند. 
Modeهاي سفارشي اختياري: Modeهايي وجود دارند كه ممكن است پورتال از آنها پشتيباني كند، در حاليكه پورتلت در Mode اختياري شايد فراخوانی نشود. Modeهاي اختياري عبارتند از: About براي نمايش پيام about، config كه به کاربران امكان مي‌دهد تا پورتلت را پيكربندي نمايند، Edit-default كه با استفاده از آن مي‌توان مقادير Edit را از پيش تنظيم كرد، Preview براي پيش نمايش پورتلت و printبراي چاپ.
Modeهاي ويژه فروشنده: اين modeها ويژه فروشنده هستند و در ويژگی تعريف نشده‌اند.

4-4. State هاي پنجره
State پنجره (حالت پنجره) نمايانگر ميزان فضاي صفحه پورتال است كه به محتواي توليد شده توسط پورتال اختصاص مي‌يابد. وقتي پورتلت درخواست مي‌شود، كانتينر پورتلت حالت كنوني پنجره را براي پورتلت فراهم مي‌آورد. ممكن است پورتلت از حالت پنجره براي مشخص نمودن ميزان اطلاعاتي كه بايد ارسال نمايد، استفاده كند. هنگام پردازش درخواست action مي‌توان از طريق برنامه‌نويسي حالت پنجره پورتلت را تغيير داد.
JSR168 حالات زير را براي پنجره تعريف نموده است: 
عادي: پورتلت مي‌تواند صفحه را با ساير پورتلت‌ها به اشتراك بگذارد. اين حالت پيش فرض است.
حداكثر: پورتلت ممكن است تنها پورتلت صفحه پورتال باشد يا فضاي بيشتري در مقايسه با ساير پورتلت‌ها در صفحه پورتال داشته باشد و مي‌تواند محتوايي غني‌تر از حالت عادي پنجره توليدكند.
حداقل: پورتلت حداقل خروجي را ارسال مي‌كند.
علاوه بر حالات فوق، JSR168 امكان تعريف حالات پنجره ويژه را نيز فراهم آورده است.
پورتلت مي‌تواند در هر يك از حالات فوق فراخوانده شود، اما مي‌تواند markup يكساني را براي هر سه حالت توليد كند.

4-5. ذخيره ثابت
پورتلت مي‌تواند داده‌هاي ثابت كاربر خاصي را با كمك آبجكت Portlet Preferences ذخيره كند.Preferenceها در فاز action خوانده و نوشته و در فاز render، فقط خوانده مي‌شوند. Edit، mode مناسبي براي نوشتن preferenceهاست و براي كاربر صفحه نمايش سفارشي تهيه مي‌كند. Preferenceها مي‌توانند به صورت رشته يا مقادير آرايه رشته باشند و مي‌توان آنها را با مقادير پيش فرض در توصيف كنندهتنظيم نمود. مشخصات پورتلت و preferenceها در توصيف‌كننده، پورتلتي به نام Portlet entity تعريف مي‌كنند. 
مفهوم session مبتني بر http session است كه براي برنامه‌هاي وب تعريف مي‌شود. از آنجائيكه برنامه‌هاي پورتلت برنامه‌هاي وب هستند، از همان sessionهاي سرولت استفاده مي‌كنند. براي اينكه پورتلت‌ها بتوانند داده‌هاي موقتي پورتلت را ذخيره نمايند، حوزه session،پيش فرض حوزه پورتلت است. پورتلت در اين حوزه مي‌تواند اطلاعات مورد نياز درخواستهاي كاربر و ويژه موجوديت پورتلت را ذخيره نمايد. صفات ذخيره شده در اين حوزه، پيشوند دارند تا از بازنويسي دو پورتلت (يا دو موجوديت با يك تعريف پورتلت) ممانعت بعمل آيد.
JSR168 از حوزه Web application نيز پشتيباني مي‌كند. در اين حوزه هر جزء برنامه وب مي‌تواند به اطلاعات دسترسي پيداكند. اين اطلاعات براي تبادل وضعيت گذرا در بين اجزای مختلف يك برنامه وب (مثلا بين پورتلت و سرولت) به كار مي‌رود.


4-6. لحاظ نمودن سرولت‌ها/صفحات JSP
پورتلت براي پشتيباني از الگوي Model-View-Controller بايد بتواند محتواي توليد شده از سرولت‌ها و صفحات JSP را لحاظ نمايد. بدين ترتيب پورتلت همانند كنترل كننده عمل و bean را با داده‌ها پر مي‌كند و صفحه JSP را در خروجي render لحاظ مي‌نمايد.
مكانيزم لحاظ نمودن سرولت‌ها و صفحات JSP در JSR168 همانند سرولت API است. درخواست از طريق زمينه پورتلت براي مسير مورد نظر بازيابي و سپس متد (include) بر روي آبجكت فرستنده درخواست(request-dispatcher)و فراخواني مي‌شود. 

4-7. تنظيم با WSRP
WSRP محتواي توليد شده توسط پورتلت‌ها را مجتمع مي‌سازد. اين پورتلت‌ها بر روي ماشين‌هاي راه‌دور در حال اجرا هستند و از محيطهاي مختلف برنامه‌نويسي نظير J2EE، Net. استفاده مي‌كنند. سرويس‌هاي WSRP ارائه‌گرا هستند. سرويس‌هايي نيز به صورت Plug، Play با پورتالها يا ساير برنامه‌ها کار می کنند. بدين‌ترتيب شركتها مي‌توانند محتوا يا برنامه را بي‌نياز از تطبيق دستي محتوا يا برنامه تهيه كنند. پورتالهامي‌توانند به سهولت سرويس‌هاي WSRP را بي‌نياز از برنامه‌نويسي مجتمع سازند.
JSR168 مفاهيم بين JSR168 وWSRP را منطبق ساخته است. در ذيل مفاهيم عمده در استاندارد مذكور آمده است: 
modeهاي پورتلت و حالات پنجره به طور كامل منطبقند.
كد‌گذاري و ساخت اشاره‌گرهاي URL به پورتلت به طور كامل منطبقند.
هر دو استاندارد تعامل كاربر با پورتلت را با فاز‌هاي render، action دارند.
وضعيتي كه امكان گسستگي پورتلت و نمايش آن را در فراخواني‌هاي بعدي render فراهم مي‌آورد، در WSRPتحت عنوان navigational state و در JSR168 با پارامتر‌هاي render پشتيباني مي‌شود.
هر دو استاندارد حالت گذرا را در درخواستها با session ذخيره مي‌كنند. Session ID در WSRP هنگام نگارش فراخواني‌هاي WPSR به پورتلت‌هاي JSR168 وJSR168session اشاره مي‌كند و بالعكس. 
ذخيره‌سازي حالت ثابت براي خصوصي‌سازي ارسال پورتلت در WSRP با ويژگي‌هاي انواع اختياري صورت مي‌گيرد، در حاليكه JSR168 فقط از رشته يا آرايه پشتيباني مي‌كند. به عبارتي توليدكنندگان WSRPمبتني بر JSR168 فقط زير مجموعه‌اي از عملكرد‌هاي WSRP را بكار مي‌برند.
اطلاعات مربوط به فراخواني پورتلت در WSRP، RegistrationData و در JSR168، Portlet Context نام دارد. همه داده‌هايي كه در portlet context نشان داده مي‌شوند، در Registration Data نيز وجود دارند.
همانگونه كه در فهرست فوق مشاهده مي‌شود، همه اين مفاهيم، انطباق بين JSR168 وWSRP را نشان مي‌دهند. لذا مي‌توانيد كانتينر‌هاي پورتلت JSR168 را كه از طريق WSRP قابل دسترسي هستند، پياده‌سازي نماييد و پورتلت‌هاي JSR168 را به صورت سرويس‌هاي WSRP نشان دهيد.

2-آيتم‌هاي پيشرفته پورتلت API
اين بخش به مفاهيم پيشرفته پورتلت API نظير دستيابي به اطلاعات كاربر، فراخواني زمينه پورتال، localization وcaching مي‌پردازد. 

5-1. اطلاعات كاربر
شايد بعضي از پورتالها بخواهند markupهاي توليد شده را با توجه به اطلاعات شخصي كاربر، خصوصي نمايند. چنين اطلاعاتي اطلاعات پروفايل نام دارند و حاوي جزئياتي نظير نام كاربر، نشاني، پست الكترونيكي و غيره مي‌باشند. براي نمونه، با استفاده از پروفايل كاربر، پورتلت شرايط جوي مي‌تواند شرايط جوي شهري كه كاربر فعلا در آن زندگي مي‌كند را نشان دهد.
پورتلت API از دسترسي به اطلاعات پروفايل كاربر از طريق صفت درخواست USER-INFO به صورت نگارشی پشتيباني مي‌كند. ويژگی پورتلت، استفاده از اسامي صفت كاربر (Platform for privacy preference) 3P را توصيه مي‌كند. پورتلت مي‌تواند در تعريف كننده نصب تعريف شود، توصيف كننده‌اي كه صفات اطلاعات كاربر از طريقاين نگاشت در درخواست دسترس پذير می سازد. سپس پورتال مي‌تواند اين صفات را در زمان نصب به صفات موجود در ذخيره داده‌هاي كاربر بنگارد يا از آنها صرفنظر كند.
اطلاعات كاربر درباره تحريك action ممكن است متفاوت از اصول J2EE باشد و در اين صورت پورتلت، پورتلت راه‌دور ناميده مي‌شود. اگر پورتلت، پورتلت راه‌دور باشد (توليدكننده WSRP)، اصول J2EE مصرف كننده WSRP را نشان مي‌دهد.

5-2. زمينه پورتال (Portal Context):
پورتلت API براي سازگار نمودن پورتلت‌ها با پورتالي كه آنها را فرا مي‌خواند، portal context را فراهم مي‌آورد.اين پورتال از درخواست بازيابي مي‌شود. اين پورتلت اطلاعاتي نظير فروشنده پورتال، نسخه پورتال و ويژگي‌هاي مختص پورتال را فراهم مي‌آورد. اين اطلاعات به پورتلت امكان مي‌دهد تا از گستره‌هاي ويژه فروشنده در هنگام فراخواني توسط پورتال استفاده كند. از آنجائيكه Portal Context به درخواست ضميمه شده، ممكن است از درخواستي به درخواست ديگر تغيير يابد. اين حالت ميتواند در سناريوی راه دور اتفاق بيفتد، جايي كه يك پورتلت ممكن است از پورتال های مختلف (مصرف كنندهWSRP) فراخواني شود. 
5-3. Localization

ويژگی localization، استقرار را در دو سطح فراهم مي‌آورد: توصيف كننده نصب و پورتلت. در سطح توصيف كننده نصب، همه تنظيمات توسط راهبر وب سرور (توصيف پورتلت، پارامتر‌هاي initiator، نمايش نام و غيره) از جمله صفت Xml:lang نظير توصيف‌كننده نصب سرولت 4/2 ، تغيير مي‌يابد. تگ Xml:lang، تگ مشابهي را در زبانهاي مختلف (مثلا نمايش نام به انگليسي، آلماني و ژاپني) ايجاد می نمايد.
اين ويژگی در سطح پورتلت، كلاس منبع را در توصيف كننده‌اي كه حاوي نسخ localized عنوان پورتلت است، عنوان كوتاهی براي تجهيزاتی كه از نظر گرافيكي محدوديت دارند و كلمات كليدي كه عملكردهاي پورتلت را توصيف مي‌كنند، در نظر می گيرد. ويژگی نمادي را براي استقرار نمايش اسامي و مقادير توصيف‌ها توصيه مي‌كند. پورتلت مي‌تواند از طريق متد Portlet Context (Get Resource Bundle) به منبع دسترسي پيدا كند. 


5-4. Caching
JSR168، پشتيباني از Caching را به صورت اعلان و برنامه‌نويسي، تعريف مي‌كند. زمان انقضای پاسخ پورتلت را مي‌توان در هر پورتلت تعريف نمود. پورتلت در زمان اجرا مي‌تواند زمان انقضا را براي پاسخrender با استفاده از ويژگي EXPIRATION_CACHE تنظيم كند.
هر درخواستي كه به اين پورتلت ارسال شود، به طور خودكار، محتواي Cach شده را منقضي مي‌كند، به عبارتي وقتي كاربري بر روي action يا render كليك مي‌كند، پورتلت آن را مستقل از زمان انقضا دريافت مي‌دارد.

5-5. قابليت گسترش
ويژگی پورتلت مكانيزم‌هاي متعددي دارد كه به فروشندگان پورتال امكان مي‌دهد تا گستره‌هاي ويژه‌شان را لحاظ نمايند. اين بخش مهمترين اين مكانيزم‌ها را توضيح مي‌دهد: ويژگي‌هاي مختص فروشنده،modeهاي سفارشي پورتلت و حالات سفارشي پنجره. همانگونه كه پيشتر توضيح داده شد، پورتلت مي‌تواند اطلاعاتي را درباره گستره‌هاي پشتيباني شده از طريق portal context كسب نمايد. 

3-ويژگي‌ها
ويژگي‌ها با تنظيمات مختص فروشنده بين پورتلت و كانتينر پورتلت و بين پورتلت و پورتال، ارتباط برقرار مي‌سازند. 
اين ويژگي‌ها را مي‌توان در JSR168 يافت. پورتلت مي‌تواند ويژگي‌هاي String را با متد getproperty از: 
ActionRequest: براي دريافت ويژگي‌هايي كه مختص action-request هستند.
RenderRequest :براي دريافت ويژگي‌هايي كه مختص render-request هستند.
PortalContext :براي دريافت ويژگي‌هايي كه مختص پورتال هستند و براي درخواست مختلف تغيير نمي‌كنند، بخواند.
پورتلت مي‌تواند ويژگي‌هاي String را با متد Setproperty در:
ActionResponse - :براي تنظيم ويژگي‌ها در پاسخ به درخواست action و
RenderResponse - :براي تنظيم ويژگي‌ها در پاسخ به درخواست renderبنويسد.

4-Modeهاي سفارشي پورتلت و حالات پنجره
اگر برنامه كاربردي پورتلت از Modeهاي ديگر پورتلت يا حالات پنجره (به غير از آنچه در ويژگی پورتلت تعريف شده) استفاده مي‌كند، مي‌تواند آنها را در توصيف كننده نصب اعلان كند. در زمان نصب، Modeهاي تعريف شده سفارشي پورتلت و حالات پنجره يا در Modeهاي پورتلت مختص فروشنده نگاشته شده يا از آن صرفنظر شده است. پورتلت مي‌تواند فقط از Modeهاي پورتلت يا حالات پنجره كه پورتال پشتيباني مي‌كند، استفاده كند. پورتلت مي‌تواند از متد‌هاي Get Supported Portlet Modes، Get Supported Window States براي بازيابي Modeهاي پورتلت و حالات پنجره استفاده كند. پورتلت مي‌تواندModeهاي سفارشي پورتلت و حالات پنجره را در توصيف كننده نصب با استفاده از تگ‌هاي custom-portlet-mode، custom-window-state تعريف كند.

5-بسته‌بندي و نصب
منابع برنامه كاربردي پورتلت، پورتلت‌ها و توصيف‌كننده‌هاي نصب، می توانند در يك آرشيو برنامه نصب؛ بسته‌بندي شوند. برنامه‌هاي كاربردي پورتلت برخلاف برنامه كاربردي وب سرولت، حاوي دو توصيف كننده نصب هستند: يكي براي مشخص‌سازي منابع برنامه كاربردي وب (web.xml) و يكي براي مشخص سازي منابع پورتلت (Portlet.xml). منابعي كه پورتلت نيستند بايد در توصيف كننده نصب web.xmlمشخص گردند. همه تنظيمات پورتلت‌ها بايد در فايلي به نام portlet.xml تعريف شوند. اين قانون سه استثنا دارد. موارد ذيل براي همه برنامه‌هاي كاربردي وب مجاز هستند:
·توصيف برنامه كاربردي پورتلت
·نام برنامه كاربردي پورتلت
·نقش امنيتي برنامه كاربردي پورتلت
در نتيجه نصب دو فايل توصيف كننده، نصب برنامه پورتلت طی دو مرحله صورت می گيرد كه در اين دو مرحله برنامه وب در سرور برنامه اجرا می شوند و پورتلت‌ها در سرور پورتال نصب مي‌شوند.
همواره فايل Portlet.xml فقط يك برنامه پورتلت خاص را توصيف مي‌كند. براي ساخت كپي برنامه پورتلت با تنظيمات مختلف، بايد برنامه پورتلت جديد ساخته شود. شكل 4 و 5 تعريف كامل فايل portlet.xmlرا نشان مي‌دهند. شكل 4 تنظيماتي را كه مي‌توانند در سطح برنامه كاربردي بكار روند و شكل 5 تنظيماتي را كه در سطح پورتلت بكار مي‌روند، نشان مي‌دهد.
اولين نسخه ويژگی پورتلت، پورتلت API جامع و توانايي را تعريف مي‌كند كه تمام نياز‌هاي برنامه‌هاي كاربردي ساده‌تر پورتلت رابرآورده مي‌سازد.نسخ آتي اين ويژگی، احتياجات برنامه‌هاي كاربردي پيچيده‌تر را كه به تعاملات بيشتر بين پورتلت‌ها نياز دارد، پاسخگو خواهند بود. 

1-نتيجه گيری
معماری پورتال بر اساس پورتلت ها شکل می گيرد و ويژگی خاص اين پورتلت ها آنها را نسبت به ساير API های مرسوم متمايز ساخته است.
همانطور که گذشت، JSR ويژگی پورتلت را برای غلبه بر مشکلات ناشی از اجزای ناهمگون پورتلتها (API) و نيز ايجاد قابليت تعامل ميان پورتلت ها و پورتالها تهيه نموده است. از ميان اهدافی که JSR168دنبال می کند، ايجاد مکانيزمی جهت ذخيره سازی داده های ثابت و گذرا برای پورتلت ها مهمترين هدف به شمار می آيد. نقشی که کانتينر پورتلت از حيث محيط و زمان اجرای پورتلت بر عهده دارد، در خور توجه و بررسیاست. چرا که اساسا کانتينر، حاوی پورتلت ها است و چرخه حياتشان را کنترل می کند. کانتينر همچنين اطلاعات مربوط به پورتال را با کمک SPI(Service Provider Interface) بازيابی می کند. از سوی ديگر، محتوای توليد شده توسط هر پورتلت که اصطلاحا Fragment نام دارد، در نهايت به صورت مجموعه ای از Fragmentها صفحه پورتال را شکل می دهد.


به غير از پورتلت و کانتينر آن، جزء ديگری به عنوان واسط پورتلت در ميان است که کار آغاز، خواندن، اجرا و نيز حذف محتويات پورتلت را بر عهده دارد. پورتلت، با توجه به نوع عملکرد آن دارای سه حالت اساسی است. هر يک از اين حالات بنا بر فعاليتی که برای پورتلت در نظر گرفته شده است، طراحی و اجرا می شوند. ديگر مباحثی که در ارتباط با پورتلت و ويژگی آن مطرح می شود جنبه فرعی و ثانوی دارند که در مراتب تخصصی تر به صورت مشروح می توانند مورد بررسی قرار بگيرند. مجموعه اين مطالب تشکيل دهنده زيربنای فنی و ساختاری يک Interface از يک پورتال هستند که در مقابل چشمان کاربران قرار می گيرد. 

 

تعريف اوليه پورتال بسيار ساده است: «مكانى Hubكه ساده ترين كاربران اينترنت با رجوع به آن بتوانند به راحتى از سرويس هاى متداول در اينترنت بهره مند شوند و يا اطلاعات مورد نياز خود در را بدست آورند. هريك از اين كلمات دقيقا نشان دهنده ويژگى خاصى از پورتال هستند:
مكان: در اكثر موارد پورتال به عنوان يك وب سايت با ويژگى هاى خاص شناخته مى شود. اين وب سايت مى تواند يك واسط (Interface) بين كاربران و تعدادى وب سايت زير مجموعه پورتال باشد و يا اينكه به عنوان وب سايتى واسط، بين كاربران و اينترنت قرار گيرد. اما تعاريفى نيز وجود دارند كه مستقيما از لغت وب سايت استفاده نكرده در اين مورد سكوت مى كنند: پورتال دروازه اى است به سايتهاى ديگر و يا پورتال نقطه ورود كاربران به اينترنت است .

ساده ترين كاربران: كاربرانى كه به پورتال مراجعه مى كنند، لزوما كاربران حرفه اى اينترنت نيستند. پورتال اين توانايى را به كاربران مى دهد كه حتى كم تجربه ترين آنها بتواند از اطلاعات و سرويسهاى ارائه شده استفاده كند. بر حسب نوع پورتال، كاربران آن نيز متفاوتند و شامل كاربران معمولى، مشتريان، توليدكنندگان، كارمندان سازمان و… باشند.

سرويس هاى متداول در اينترنت: هر وب سايتى بر حسب نوع فعاليت كارى خود ارائه دهنده سرويس خاصى است. اما يك پورتال بايد توانايى ارائه سرويس هاى عمومى باشد نظير سرويس پست الكترونيك رايگان، انجمن،تالار گفتگو، اخبار، نقشه هاى مرتبط با موضوع پورتال، جستجو در سايتهاى زير مجموعه و اينترنت، شخصى سازى توسط كاربر و شخصى سازى توسط پورتال(Tailoring) باشد.

در پورتالهاى تجارى خدمات خريد و فروش آنلاين، ارائه كاتالوگ و سيستمهاى پرداخت لحاظ مى گردند.
اطلاعات مورد نياز: يكى از ويژگى هاى پورتال دريافت اطلاعات از سايتهاى ديگر(Content aggregation) است. پورتال تنها دريافت كننده اطلاعات است و آنها را به اشتراك مى گذارد. 
به عبارت بهتر پورتال اطلاعاتى كه در سايتها و پايگاههاى مختلف وجود دارد را سازماندهى كرده و نمايش مى دهد. در نظر داشته باشيد كه اين اطلاعات بايد استاندارد شده باشند.
بنابراين:

پورتال، توليد كننده و مديريت كننده اطلاعات نيست.
پورتال، استاندارد كننده اطلاعات نيست.
پورتال، يك وب سايت همه كاره نيست.
به عبارت ديگر پورتال چهارچوبى است كه اطلاعات و سرويسهاى منابع مختلف را كنار يكديگر قرار داده و تحت يك طرح امنيتى ارائه مى دهد. 
با استفاده از پورتال مى توان به يكپارچه سازى سيستمهاى مجزا كمك كرده و كاربران را براى استفاده از خدمات موجود يارى داد.

ويژگى هاى پورتال
۱-بر طبق نكاتى كه در تعريف پورتال داده شد ويژگى هاى پورتال عبارتند از:
ارائه شخصى سازى اطلاعات و كاربرى هاى پورتال بر حسب نياز كاربر توسط شخص يا خود پورتال. Personalization
۲- ارائه سيستمهاى جستجو و دايركتورى به گونه اى كه كاربر در كمترين زمان ممكن به اطلاعات دست يابد. (Search and Directory)
۳- ارائه امكان شخصى سازى براى تغيير ظاهر و ساختار پورتال به ازاى هر كاربر( End user customization)
۴- ارائه ساز و كار مديريت اطلاعات به افراد مسوول پورتال.(Content & Data Management)
۵- ارائه مكانيزمهايى به مديران پورتال براى پاسخگويى به نيازهاى افراد مختلف در سازمان.
۶- پشتيبانى برقرارى ارتباط با منابع خارج از پورتال نظير web service و سايتهاى ديگر، براى دريافت اطلاعات و سرويسهاى مورد نياز.
۷- عدم وابستگى به پهنه اى (Platform) خاص به گونه اى كه براى تمامى افراد با سيستم عاملهاى مختلف و مرورگرهاى مختلف قابل دسترس باشد(Cross-platform functionality). اين مورد شامل پشتيبانى توسط سيستمهاى PDA و موبايل نيز مى گردد.
۸- Single sign-on: كه به وسيله آن كاربر تنها با يك بار ورود به سيستم به تمام سرويس ها و اطلاعات محدوده خود دسترسى داشته باشد.
۹- راهكارهاى امنيتى به منظور تعيين سطوح دسترسى كاربران و نقش هر كاربر در سيستم. اين سطح دسترسى شامل بازديدكنندگان و مسوولين پورتال مى شود.(Security)
۱۰- ساختار مشخصى براى ارائه اطلاعات به كاربر(Taxonomy)
۱۱- ساختار پيمايش ساده به گونه اى كه كاربر با كمترين كليك به مكان، سرويس و يا اطلاعات مورد نظرش دست يابد. Browse / Navigate Documents
۱۲- ايجاد امكان ارتباط كاربران با مسوولين پورتال و ديگر كاربران پورتال به صورت همزمان (Chat)يا غير همزمان. Forum Collaboration
۱۳- ارائه سرويس هاى متداول در اينترنت
۱۴- ارائه مكانيزمى كه از طريق آن كاربران بتوانند در بخش هاى مختلف پورتال عضو شده و در صورت تغيير اطلاعات آن بخش و يا افزودن اطلاعات جديد، Email دريافت كنند. (Subscribe / Whats new.)
۱۵- ارسال پيام به ازاى رويدادهايى كه براى كاربر مهم هستند. اين سيستم با استفاده از email و يا خود پورتال پيامى براى مشترى ارسال كرده و به او مى گويد كه رويداد درخواست شده اتفاق افتاده است. به عنوان مثال كاربران مى توانند در بخش تنظميات خود، براى دريافت پيامهاى شخصى، دريافت يك وظيفه، دريافت يك خبر با عنوانى خاص دريافت پيام را درخواست كنند.(Alert)
۱۶ - مديريت گردش كار - تمامى فرآيندها داراى يك روند اجرايى هستند.
اين فرآيند به بخشهاى مختلف تقسيم شده و با زمان بندى مشخص به افراد مختلف اختصاص داده و انجام مى شوند. 
حداقل امكانى كه به بهتر شدن كيفيت فرآيند كمك مى كند، پياده سازى آن بر روى كاغذ مى باشد.
اما آيا اين امكان كافى است ؟ آيا بدين وسيله مى توان علاوه بر روند كار، نحوه انجام كار و زمان بندى آن را كنترل كرد ؟ يكى از امكانات پورتال ارائه مديريت گردش كار است. (Workflow Management)
بر اين اساس مى توان فرآيندى در سيستم تعريف كرد و با استفاده از امكانات « زمان بندى و فازبندى ، فرآيند را به وظايف كوچك تر تقسيم كرد؛ به گونه اى كه هر وظيفه نه تنها نشان دهنده فرد انجام دهنده، بلكه نمايش دهنده زمان بندى انجام فرآيند نيز باشد. 
حال اگر بخش مديريت گردش كار كنار سيستم Alert و يا ارسال پيام از تقويم شخصى قرار گيرد، مى تواند كمك موثرى در نظارت و پيش برد آن فرآيند نمايد. 
در انتها توصيف گرافيكى فرآيند براى ايجاد كننده فرآيند و كسانى كه در انجام فرآيند سهيم هستند، اين حسن را دارد كه بتوانند درك بهترى از آن داشته باشند و حتى پروسه را اصلاح كنند تا در زمان بندى ها صرفه جويى شود.
علاوه بر اين، در صورتى كه فرآيند انتخابى در طول زمان انجام خود احتياج به بهره گيرى از بخشهاى مختلف پورتال داشته باشد، مى تواند محك خوبى براى شناخت ارتباطات لازم ما بين بخشهاى هاى پورتال باشد.
انواع پورتال
پورتال را مى توان بر حسب محتوا و مخاطب طبقه بندى كرد:
محتوا: «چه سيستم و اطلاعاتى توسط پورتال ارائه مى شوند ؟»
-پورتالهاى اطلاعاتى (Information Portal)، پورتالهايى هستند كه بيشتر اطلاعات استاتيك موجود در منابع مختلف را گردآورى كرده و نمايش مى دهند.
-پورتالهاى كاربردى (Application Portal)، پورتالهايى هستند كه بيشتر ارائه دهنده سرويس هستند.
مخاطب: مخاطب پورتال چه كسى است ؟ پورتال افقى (Horizontal Portal - Hortal) ارائه دهنده اطلاعات و سرويسهاى مختلفى است، و افراد مختلف را پاسخگو مى باشد به عنوان مثال پورتالى كه در آن خريد و فروش كالاهاى مختلفى صورت مى گيرد.
پورتال عمودى (Vertical Portal- Vortal) بر روى عناوين خاص و يا سرويسهاى خاص تمركز دارد و پاسخگوى گروه خاصى مى باشد. به عنوان مثال پورتالى كه به خريد و فروش محصولات يك صنعت خاص و اخبار همان صنعت اختصاص مى يابد. 
۱ - طبقه بندى پورتال
علاوه بر طبقه بندى محتوايى پورتال، طبقه بندى ديگرى وجود دارد كه پورتال را به دوبخش پورتالهاى تجارى (Commercial Portal) و پورتالهاى سازمانى (Enterprise Portal) طبقه بندى مى كند. 
پورتالهاى سازمانى (B2E) 
انوع اين نوع پورتال عبارتند از:
۱-۱ Business intelligence portals
Business intelligence شامل برنامه هايى است كه براى جمع آورى، ذخيره سازى، تحليل و دسترسى به اطلاعات بكار مى روند وبه كاربران اين اطلاعات اجازه مى دهد كه بر حسب اين اطلاعات بهترين تصميم گيرى انجام دهند.
همچنين اين نوع پورتال، از انواع پورتالهاى سازمانى است كه به كاربران امكان مى دهد تا به پورتال دسترسى داشته و گزارش هايى را وارد بانك اطلاعاتى سازمان نمايند.
اين اطلاعات -كه كاملا به روز هستند - در تصميم گيرى هاى استفاده كنندگان تاثير زيادى دارند.IBM و Oracle از ارائه دهندگان اين نوع پورتال هستند.
۲-۱ Business area (Intranet) portals
پورتالهايى كه تنها عملكردهاى خاص درون سازمانى را شامل مى شوند. Authoria 
اين نوع پورتال به كارمندان كمك مى كند كه به اطلاعات ذخيره شده در سازمان ذخيره شده اند دسترسى داشته باشند و از آن براى هدف تعيين شده استفاده كنند.
۳-۱ Role portals
اين نوع پورتال سه نوع مدل تجارى (Business Model) را پشتيبانى مى كند. 
بدين صورت كه براى هريك از انواع B2E، B2C و B2B خدماتى ارائه مى دهد.