حسادت از جمله هیجانات درونی است که معمولاً در نتیجه زندگی اجتماعی به وجود میآید و اگر به خوبی هدایت نشود، ممکن است تاثیرات منفی در زندگی داشته باشد، چرا که شخص حسود میتواند هم به خود لطمه بزند و هم به دیگران.
ریشه حسادتِ بزرگسالان را باید در دوران کودکی آنها جستوجو کرد. محیط خانواده و اجتماع تشدید کننده حسِ حسادت اند و اطرافیان با رفتارهای نادرست خود این حس را در کودک تقویت میکنند.
حس حسادت در کودکان بین سنین 2 تا 5 سالگی شدید است. کودکانی که از یکدیگر یک سال و نیم تا سه سال و نیم تفاوت سنی دارند نسبت به هم بیشتر حسادت میکنند. بر مبنای تحقیقاتی که در این زمینه انجام شد، مشخص شد کودکانی که برای مدتی تنها فرزند اول خانواده بودند، یا به عبارتی تک فرزند بودند، بیشتر از دیگر فرزندان حسادت میکنند و کودکان باهوشتر نیز بیش از سایر کودکان حسادت میورزند. در مکتب نیز کودکانی که در ورزش یا موقعیتهای اجتماعی موفقیتهایی را کسب کردهاند در معرض حسادت دیگر کودکان هستند.
شایعترین عاملی که باعث ایجاد حسادت در کودکان میشود تولد یک نوزاد جدید است. تولد فرزند دوم در خانواده برای کودکِ اول به عنوان یک فاجعه قلمداد میشود و زندگیاش را دستخوش تغییرات شگرفی میکند، چرا که احساس میکند از طرف کسانی که قبلاً او را دوست داشتند طرد شده است.
کودکان حسادت خود را نسبت به این موضوع به اشکال مختلف بروز میدهند. برخی بصورت آشکارا صدمه میزنند. برای مثال نوزاد جدید را مورد آزار قرار می دهند و برخی به علت ترسی که از والدین دارند به طور مستقیم صدمه نمیزنند بلکه در خیال و ذهن خود به او آسیب میرسانند. و بعضی دیگر از کودکان در خانه شروع به آزار و اذیت دیگران میکنند و دچار کابوسهای شبانه، ناخن جویدن و شباِدراری میشوند.
برای مقابله با این امر به چند کار نیاز است:
در دوران بارداری
این خبر بزرگ را با او در میان بگذارید
هیچ شیوه معین، امتحان شدهای برای گفتن موضوع ورود یک نوزاد، به کودک خردسال وجود ندارد. مدت زمان باقی مانده تا تولد نوزاد و سن کودک خود را در نظر داشته باشید. اکثر کودکان زیر 5 سال در مورد درک مفهوم زمان مشکل دارند و بهتر است با آنها از طریق مفاهیمی مانند " وقتی هوا گرم بشه نینی به دنیا میاد" یا مثلا " عید که بشه نینی میاد پیش ما" صحبت کنید.
با كـودك صحبـت كنید
مثلاً توضیح دهید كه خانواده شامل پدر، مادر و خواهر و برادرهاست؛ و در بسیاری از خانوادهها تعداد فرزندان بیش از یكی است. سه چهار ماه پیش از ورود نوزاد، آماده سازی كودك را شروع كنید. اگر كودك در سن پیش دبستان یا دبستان است این آماده سازی را زودتر آغاز كنید. به كودك نگویید برایش یك دوست یا همبازی می آورید، زیرا او به علت خوابیدن طولانی مدت نوزاد و یا ناتوانیاش در بازی كردن با وی، ناراحت میشود.
به كـــودك آگاهــی بدهید
درباره انتظار خود برای ورود نوزاد، زیاد خوابیدن شیرخوار، گریه كردن و ناتوانی او در بازی كردن با كودك، صحبت كنید. همچنین عكسهای دوران نوزادی خودش را به او نشان دهید.
كـــــودك را با خود همــــراه كنید
اجازه دهید او حركات جنین داخل شكمتان را احساس كند. از همكاری كودك در آماده كردن اتاق نوزاد نیز تشكر كنید. با همدیگر برای فرزند جدید هدیه بخرید. به علاوه، می توانید از طرف نوزاد برای كودك بزرگتر هدیه بخرید.
با کودک خود مشورت کنید
کودک خود را در مورد امور مربوط به نوزاد مداخله بدهید. کارهایی مثل خریدن لباس، اسباببازی و تختخواب نوزاد را با نظرخواهی از او انجام دهید. این مشاوره را در مورد اسم نوزاد هرگز انجام ندهید چون ممکن است کودک پیشنهاد نام یکی از شخصیتهای کارتونی مورد علاقهاش را بدهد و توقع انجام شدن این پیشنهاد را هم داشته باشد و چون این کار انجام شدنی نیست، وضعیت مطلوبی به وجود نخواهد آمد.
هیچ اقدامی را ناگهانی و بدون برنامه ریزی انجام ندهید
مثلا اگر کودک خود را از پوشک گرفتهاید و میخواهید تختخواب نوزادی او را برای نوزاد جدید نگه دارید این کار را پیش از به دنیا آمدن نوزاد انجام دهید تا کودک تصور نکند که با آمدن نوزاد زندگی او دچار این نوسانات شده و او جای خوابش را از دست داده است.
یا اینکه برای استفاده از وسایل کودک برای نوزاد در زمان نزدیک شدن تولد نوزاد برای کودک توضیح دهید که نوزاد به چه وسایلی احتیاج دارد و میتواند تا مدتی از وسایل تو استفاده کند.
مسایل پزشکی خود را برای کودک توضیح دهید
به فرزند خردسال خود توضیح دهید که مراجعه شما به پزشک به علت بیماری نیست بلکه مادران باردار باید مرتب به پزشک مراجعه کنند تا وضعیت مادر و نوزاد داخل شکمش چک شود. این موضوع میتواند از نگرانیهای او بکاهد.
او را میتوانید در مراجعات پزشکی، همراه خود ببرید، حتی کودک شما میتواند به صدای قلب جنین شما گوش کند یا حتی او را از طریق دستگاه سونوگرافی ببیند و احیانا سوالاتی را که در ذهن دارد با پزشک سونوگراف در میان بگذارد. حتما با راهنمایی و کمک مشاور خانواده به تمام سوالات او در باره مسافر کوچک خانواده پاسخ دهید.
مراقبت از نوزاد را برای او عینی کنید
میتوانید برای فرزندتان یک عروسک بخرید که در اندازههای یک نوزاد واقعی و حتیالامکان شبیه یک نوزاد باشد. و از کودک بخواهید از او نگهداری کند، پوشک او را عوض کند، به او غذا بدهد. عروسک را با خود به گردش ببرید. حتی گاهی او را داخل صندلی کودک اتومبیل قرار دهید و کاملا مثل یک نوزاد با او رفتار کنید. این حرکت او را بیشتر آماده این رویداد میکند.