بركت انسان را در مسير تقوا و كمال پيش می‌برد/ تمايز بركت از ثروت

گروه اقتصاد: اگر فرد يا ملتی استغفار و توبه كنند، از بركات آسمان و زمين بهره‌مند می‌شوند؛ بركت مساوی با ثروت نيست و هر ثروتی بركت نيست؛ بركت به معنای خير كثير است و خير آن چيزی است كه انسان را در مسير تقوا و كمال به پيش می‌برد و به خدا نزديك می‌كند، زيرا هدف خلقت همين است.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، حجت‌الاسلام و المسلمين سيد‌حسين ميرمعزی، عضو شورای عالی الگوی اسلامی ـ ايرانی پيشرفت و عضو هيئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی، در هفتمين نشست از سلسله جلسات نظريه‌پردازی در حوزه اقتصاد اسلامی با عنوان «سنت‌های الهی حاكم بر جوامع انسانی» كه در سازمان فعاليت‌های قرآنی دانشجويان كشور برگزار شد، به ايراد سخنانی در اين خصوص پرداخت.
بخش پيشين اين نشست را در اينجا بخوانيد!

وی با اشاره به سنت تقوا به عنوان يكی از سنت‌های الهی، اظهار كرد: تقوا سبب نزول بركات الهی در زندگی فردی و اجتماعی است. آيه صريحی كه در اين خصوص وجود دارد اين است: «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُواْ وَاتَّقَواْ لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَكَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَالأَرْضِ وَلَكِن كَذَّبُواْ فَأَخَذْنَاهُم بِمَا كَانُواْ یَكْسِبُونَ؛ و اگر مردم شهرها ايمان آورده و به تقوا گراييده بودند قطعا بركاتى از آسمان و زمين برايشان مى‏گشوديم ولى تكذيب كردند پس به [كيفر] دستاوردشان [گريبان] آنان را گرفتيم» (اعراف/۹۶).

عضو هيئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی ادامه داد: بر اساس اين آيه شريفه اولاً ايمان به خدا و عدم تكذيب او و ثانياً در پيش گرفتن تقوا موجب نزول بركات آسمان و زمين می‌شود. روايت وارد شده است كه اگر امام زمان(ع) ان‌شاءالله ظهور كنند، زمين ذخاير خود را بروز می‌دهد. چون وقتی امام(ع) ظهور كنند، درجه ايمان و تقوای جوامع ارتقاء پيدا می‌كند و به تبع آن بركات زياد می‌شود.

وی با اشاره به اهميت استغفار خاطرنشان كرد: در آيه شريفه «وَیَا قَوْمِ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَیْهِ یُرْسِلِ السَّمَاء عَلَیْكُم مِّدْرَارًا وَیَزِدْكُمْ قُوَّةً إِلَى قُوَّتِكُمْ وَلاَ تَتَوَلَّوْاْ مُجْرِمِينَ؛ و اى قوم من از پروردگارتان آمرزش بخواهيد سپس به درگاه او توبه كنيد [تا] از آسمان بر شما بارش فراوان فرستد و نيرویى بر نيروى شما بيفزايد و تبهكارانه روى بر مگردانيد» (هود/۵۲) نيز به وضوح از بركت به عنوان نتيجه استغفار ياد شده است.

ميرمعزی ادامه داد: اين سنت، سنتی فردی و اجتماعی است و بر اساس آن، اگر فرد يا ملتی استغفار و توبه كنند، از بركات آسمان و زمين بهره‌مند می‌شوند. در اين‌جا ممكن است به ذهن كسی خطور كند كه اگر بركات آسمان و زمين نتيجه تقواست و اين سنتی هميشگی است و هركز تغييری نمی‌كند، اين پرسش پيش می‌آيد كه چگونه جوامع غربی كه ايمان و تقوی ندارند، چنين پيشرفت‌های مادی داشته‌اند.

وی افزود: پاسخ اين پرسش آن است كه خداوند نفرمود كه اگر ايمان بياوريد و تقوا پيشه كنيد، شما را ثروتمند می‌كنم، بلكه در مقابل ايمان و تقوای شما، بركت به شما عطا می‌كنم. بركت مساوی با ثروت نيست و هر ثروتی بركت نيست. بركت به معنای خير كثير است و خير آن چيزی است كه انسان را در مسير تقوا و كمال پيش می‌برد و به خدا نزديك می‌كند، زيرا هدف خلقت همين است.

عضو هيئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی خاطرنشان كرد: بر اين اساس، بركت به اين معناست كه خدا زمينه‌های لازم برای حركت به سمت خودش را فراهم می‌كند كه يكی از اين زمينه‌ها ثروت است، با اين قيد كه در آن بركتی نهفته است. ثروت دو نوع است؛ ثروتی كه انسان را از ياد خدا غافل و از خدا دور می‌كند كه اين ثروت نعمت و خير نيست، بلكه شر است.

وی ضمن بيان اين‌كه خداوند فرموده است كه اگر مؤمنين مرا سرزنش نمی‌كردند، من كفار را آن‌قدر در دارايی‌ها غرقه می‌كردم كه سقف‌های خانه‌هايشان را از طلا كنند، گفت: چون اين ثروتی است كه كور می‌كند و ثروت موجود در غرب همين ثروت شر است كه آنها را كور و از ياد خدا غافل كرده و آنها را به سمت شهوت‌پرستی و دوری از خدا هدايت كرده و به سرعت آنها در دور شدن از خدا شتاب بخشيده است.

ميرمعزی با اشاره به ثروت بی‌بركت اظهار كرد: ما اين نوع ثروت را نمی‌خواهيم، بلكه ثروتی كه ما می‌خواهيم و خداوند آن را در مقابل ايمان و تقوا نازل می‌كند، آن بركت و خير كثير است و مشتمل بر نعمت‌هايی از آسمان و زمين و از نيروهای خود انسان نظير ذهن و هوش و علم است كه خداوند آنها را به گونه‌ای افزايش می‌دهد كه خير هستند و چشمان آدمی را بازتر می‌كند و سرعت برای حركت به سمت خداوند متعال بيشتر می‌شود.

عضو هيئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی با اشاره به نتايج شكرگزاری، گفت: شكر سبب فزونی نعمت است كه در آيه شريفه «وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِن شَكَرْتُمْ لأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِن كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِيدٌ؛ و آنگاه كه پروردگارتان اعلام كرد كه اگر واقعا سپاسگزارى كنيد [نعمت] شما را افزون خواهم كرد و اگر ناسپاسى نماييد قطعا عذاب من سخت‏خواهد بود» (ابراهيم/۷) به آن تصريح شده است.

وی با اشاره به انواع شكر خاطرنشان كرد: شكر لسانی با زبان بيان می‌شود و در كنار آن شكر عملی را داريم و آن عبارت از اين است كه نعمت را در جای خود و به درستی به كار بگيريم. هر نعمتی كه خداوند به ما داده است، اگر در همان راهی كه خدا فرموده، مصرف شود، اين نعمت افزايش پيدا می‌كند. اگر خداوند به شما نعمتی دهد و شما اسراف كنيد، اين نعمت يا كم می‌شود يا به نقمت تبديل می‌شود.

ميرمعزی خاطرنشان كرد: اين‌كه گفته می‌شود كه اگر كسی صدقه بدهد، دارايی‌هايش بيشتر می‌شود يا اين‌كه گفته می‌شود دادن خمس، مال را دو چندان می‌كند، به اين دليل است كه در اين موارد، نعمت در راه درست آن مصرف شده است. اگر مال را به راهی كه خدا فرموده، به كار ببريم، شكر عملی كرده‌ايم و خداوند در مقابل اين عمل، بر نعمت‌های ما می‌افزايد.

وی افزود: كسانی كه قربة الی‌الله، خمس ريال به ريال مال خود را می‌پردازند، به دليل آثار و نتايجی كه از آن ديده‌اند، خمس دادن را ترك نمی‌كنند و بركت يافتن اموال خود را می‌بينند. گاهی انسان سود سرشاری را به دست می‌آورد، اما به سبب بيماری كودك خود بايد آن را برای درمان هزينه كند. اموال بدون بركت چنين حالتی پيدا می‌كنند و به طرق پيش‌بينی ‌نشده‌ای مال بی‌بركت از دست می‌رود. در مقابل مال بی‌بركت، كسی هم هست كه مقدار اندكی درآمد حلال كسب می‌كند و با همين مقدار اندك، مشكل بسياری از افراد برطرف و به خواست الهی، كارآمدی آن ثروت بيشتر می‌شود.

عضو هيئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی با بيان اين‌كه عدل سبب افزايش بركات است، ادامه داد: امام علی(ع) فرمودند: «بالعدل تضاعف البركات؛ با اجرای عدالت بركات افزايش می‌يابد». يك بحث جدی در اقتصاد مطرح است و در كشور ما هم مدت‌ها محل نزاع عده‌ای از افراد بوده است. در اقتصاد توسعه‌ای اين مسئله مطرح است كه آيا رشد مقدم است يا عدالت؟ برخی معتقد هستند كه رشد مقدم است و برخی ديگر عدالت را مقدم می‌دانند.

وی افزود: آنان كه معتقدند رشد مقدم است، می‌گويند كه دولت بايد بكوشد توليد ملی افزايش پيدا كند و اين‌كه منافع اين توليد به چه كسانی می‌رسد، در اولويت‌های بعدی قرار دارد. مسئله اول اين است كه بايد رشد را ايجاد كرد و پس از آن‌كه توليد افزايش پيدا كرد با سياست‌های مالياتی پول را از عده خاصی كه ثروتمند شده‌اند، بگيريم و با سياست‌های توزيعی به فقرا بدهيم و اين اختلافات را رفع كنيم.

وی ادامه داد: در مقابل اين گروه، عده‌ای معتقدند كه عدالت مقدم است و اصولاً رشد برای رسيدن به عدالت مورد توجه قرار می‌گيرد و اگر عدالت نباشد، رشدی كه واجد بركت است، رخ نمی‌دهد. اگر رشد بدون عدالت صورت گيرد، اين رشد خير نيست و شبيه رشد غربی است كه چشم آدمی را در مقابل تعالی كور می‌كند. مقام معظم رهبری در اين دعوا بحث عدالت را از زمان رياست جمهوری تاكنون تأكيد كرده‌اند كه اولويت نخست ما عدالت است.

عضو هيئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی با تأكيد بر اهميت عدالت اقتصادی، خاطرنشان كرد: براساس ديدگاه مقام معظم رهبری ما بايد سياست‌های رشد را چنان تنظيم كنيم كه حتی در همان زمان كه اجرا می‌شود، عدالت را تضمين كند. ايشان به اين دليل بر اين نكته تأكيد داشتند كه بر اساس سنت الهی و بيانات اميرالمؤمنين(ع)، «بالعدل تضاعف البركات».