0

تماشاخانه سنگلج؛ صحنه ای به قدمت تئاتر ملی ایران

 
hasantaleb
hasantaleb
کاربر طلایی1
تاریخ عضویت : شهریور 1387 
تعداد پست ها : 58933
محل سکونت : اصفهان

تماشاخانه سنگلج؛ صحنه ای به قدمت تئاتر ملی ایران

تهران - امروز سه شنبه 18 مهر ماه، مصادف با چهل وهفتمین سالگرد تاسیس و راه اندازی تماشاخانه سنگلج به عنوان قدیمی ترین سالن حرفه ای تئاتر ایران است.

ˈیان کاتˈ، دراماتورژ و نظریه پرداز شهیر لهستانی، هنر را ˈباز روایی خاطرات نسل ها می داندˈ و این جمله فیلسوفانه هرگاه به ذهن عابری در خیابان سنگلج قدیم با باغ عظیم آن که اکنون بیشتر آن را به نام ˈپارک شهرˈ می شناسیم، خطور می کند و تک تک قدم های عابران آن نقطه از کلان شهر تهران به خیابان ˈبهشتˈ نزدیک و نزدیک تر می شود، عجیب با تعبیری شرقی و برخواسته از روح متعالی و هنر دوست ایرانیان در هم می پیچید و هر عابری را حتی اگر با هنر و خاصه هنر نمایش بیگانه نیز باشد، مقابل بنایی قدیمی و تاریخی، به عمق ژرفای هنر تئاتر کشور، لحظه ای به تامل وا می دارد.

حال اگر در یک نمای سینمایی، این تامل عابران را با ساعت های عصرگاهی که جنب و جوش و رفت و آمد عاشقان تئاتر و بویژه نمایش ایرانی که مشتاقانه به این تماشاخانه وارد می شوند تا نمایشی را برگرفته از بافت و تار و پود فرهنگ ایرانی به نظاره بنشینند، عجین کنید، فقط یک واژه به ذهن متبادر می شود و آن اینکه تماشاخانه سنگلج، ˈبهشتˈ تئاتر ملی ایران است.

پیاده روی سنگفرش شده روبروی این تالار، دیدن تابلوهای قدیمی هنرمندان و نقش آفرینان دهه های 30 و 40 شمسی، عجیب خاطرات را به مرور می نشیند و بی اختیار عابران را، ولو تنها برای تماشای تابلوهای آویخته در این مجموعه که از نمای شیشه ای بیرون آن هویدا است، ناخودآگاه به سمت خود می کشد.

برخی نام سنگلج را دگرگون شده ˈسنگ رجˈ دانسته اند. ˈرجˈ به معنی ردیف است و اصطلاح سنگ رج مربوط به تقسیم آب با پاره های سنگ بوده است.

در مواجه با معماری و تابلوهای تئاترپیشگان سال های دور در تماشاخانه سنگلج، نه معنای روحی اشیا از دیدگاه ˈیونگیˈ و نه منطق ˈدیالکتیک هگلیˈ هیچ مجالی برای خودنمایی پیدا نمی کند و تنها خاطره است و خاطره است و خاطره ... .

باید بارها و بارها به مرور خاطرات این تماشاخانه نشست. تماشاخانه ای که در 18 مهر ماه 1344 و با برگزاری نخستین جشنواره نمایش های ایرانی و با اجرای هفت نمایش برگرفته شده از فرهنگ ملی، بومی و اقلیمی، برای مخاطب ایرانی، توسط بزرگان هنر نمایش آن دوران از جمله ˈرکن الدین خسرویˈ، ˈجعفر والیˈ، ˈداود رشیدیˈ، ˈعلی نصیریانˈ، ˈعزت الله انتظامیˈ و ˈبهرام بیضاییˈ پایه گذاری شد و اندکی بعد، حضور مستمر گروه ˈهنر ملیˈ به سرپرستی ˈعباس جوانمردˈ نام این تالار را با نماش ملی ایرانی پیوند داد.

جالب آنکه با وجود قدمت 30 ساله تئاتر خصوصی ایران (1335 – 1305)، نخستین نمایش های تولید شده با حمایت دولت از این تماشاخانه کار خود را آغاز کردند و در حقیقت چتر حمایتی دولت از هنر و هنرمندان نمایش کشور با افتتاح رسمی این تماشاخانه از 18 مهر سال 1344 بر فراز تئاتر کشور و با حمایت از تولیدات نمایش ملی باز شد.

شکوه تئاتر حرفه ای ایرانی در کنار نمایش های سنتی پایتخت که اغلب در تالارهای نمایشی خیابان لاله زار برای مخاطبان اجرا می شد، از همان سال های آغازین دهه 40 و با افتتاح تماشاخانه سنگلج گام های نخستین خود را آغاز کرد و در کمتر از یک دهه، تماشاخانه سنگلج با آخرین امکانات صحنه ای و نوری عصر خود که پهلو به سیستم های روز هنر نمایش جهان می زد، در ایران حرف نخست را در بدنه تولیدات حرفه ای تئاتر ادا می کرد.

همچنین چهره های متعدد هنر نمایش کشور بودند که در این تالار خود را به خانواده حرفه ای تئاتر معرفی می کردند؛ حمید سمندریان، جمشید مشایخی، نصرت پرتوی، حمید سپاسدار، خلیل موحد دیلمقانی، محمود استادمحمد، هادی مرزبان، غلامحسین ساعدی، اکبر رادی، هادی اسلامی، جمیله شیخی، جمشید لایق، جعفر والی، علی نصیریان، مهین شهابی و بسیار نام های دیگر که یاد و خاطره آنها تاریخ تئاتر معاصر کشور را رنگ و بو می دهد، همگی از تربیت یافتگان هنرمندان تماشاخانه سنگلج و منطقه هنرپرور آن بودند.

با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، این تالار متاثر از شرایط اجتماعی و آغاز جنگ تحمیلی بین سال های 1357 تا 1359 تعطیل شد؛ اما بار دیگر با نفس های تازه هنرمندان فعالیت خود را آغاز کرد.

هر چند در ادامه راه به علت رونق گرفتن شکل اجراهای متنوع نمایشی در مجموعه تئاتر شهر، سنگلج و تماشاخانه خاطره انگیزش از رونق ابتدایی افتاد اما در سال 1385 و در دوران مدیریت حسین پارسایی در مرکز هنرهای نمایشی و اتابک نادری در سمت مدیریت این تماشاخانه، مورد مرمت و نوسازی قرار گرفت و بار دیگر با تعامل و همکاری هنرمندان و تاکید مدیریت و دست اندرکاران تئاتر مبنی بر ارتقای تئاتر ملی، سنگلج و تماشاخانه اش، به محمل و بستری برای تولید و اجرای نمایش های آیینی و سنتی برگرفته از فرهنگ بومی و ملی ایران و ایرانی بدل شد.

عزت الله انتظامی، آقای بازیگر سینما که خود متولد محله سنگلج تهران است، نخستین بار به همراه داود رشیدی در سال 1387 و همزمان با جشن 44 سالگی آغاز فعالیت های این تماشاخانه، طرح ثبت روز ملی تئاتر را در این تاریخ مطرح کردند و در ادامه هنرمندان دیگری چون جمشید مشایخی و داود فتحعلی بیگی، بر تاسیس موزه تئاتر تهران و زمینه سازی آن برای راه اندازی موزه نمایش ایران اصرار کردند و در اردیبهشت سال گذشته(1390) استاد انتظامی با نگارش نامه ای و جمع آوری 379 امضا از هنرمندان نامدار کشور از شهرداری منطقه خواستند که با همکاری و تعاون با نهادهای مربوطه و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، طرح توسعه این تماشاخانه را برای حفظ میراث نمایش ملی ایران آغاز کنند.

مخاطبان هنر نمایش، اعضای خانواده تئاتر و همان رهگذرانی که در ابتدای این نوشتار بحث شان رفت که شاید کمتر آشنایی با هنر نمایش دارند، جملگی بر یک اصل و آن، حفظ میراث فرهنگی و هنری ایران تاکید دارند و همواره چشم امید دارند تا طرح توسعه تماشاخانه سنگلج که در 18 مهرماه 1388 در فهرست آثار میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است، توسعه یابد، تا نمایش ایرانی به عنوان میراثی کهن و گران بها، هدیه نسل امروز برای آیندگانی باشد که لازم است به شکوه و اقتدار فرهنگی ایران غره شوند و افتخار کنند.

از: امین خرمی

سه شنبه 18 مهر 1391  11:20 PM
تشکرات از این پست
دسترسی سریع به انجمن ها