شهر تاریخی گز در دشت نسبتاً مسطحی قرار گرفته،که فاقد عوارض طبیعی است این شهر به فاصله 18 کیلو متری شمال اصفهان و کنار اتوبان جدید اصفهان – تهران واقع شده است.از نظر تقسیمات کشوری از توابع شهرستان«شاهین شهرو میمه» از استان اصفهان محسوب می گردد.طول شرقی شهر گز از نصف النهار گرینویج 51 درجه و 39دقیقه و 40 ثانیه و عرض شمالی آن از خط استوا 32 درجه و 38 دقیقه و 30ثانیه است.ارتفاع آننسبت به سطح دریا در حدود 1500متر و جمعیت آن طبق سرشماری سال 65 ، برابربا 17هزار و 255 نفر می باشد.از نظر آب و هوایی دارای آب و هوای نیمهصحرایی و ازلحاظ اقلیم شناسی جزء اقلیم نیمه بیابانی خفیف به شمار میرود.بارندگی آن کمتر از شهر اصفهان و تبخیر آن زیادتر است.خاک های منطقهعموما از جنس رس با چسبندگی نسبتا زیاد با کمی شن و ماسه است.اقتصاد شهرگز در گذشته مبتنی بر زراعت و دامداری و صنایع دستی بوده است.ولی در حالحاضر تعداد کثیری از افراد فعال این شهر در فعالیت های کارگاهی و خدماتی وصنعتی مشغول اند.کشاورزی شهر گز در گذشته معروف بوده است.وجود قنوات متعدددر منطقه حاکی از سابقه طولانی و پر تحرک مردم در امر کشاورزی است.لیکن بهواسطه خشکسالی های متوالی و حفر چاه های عمیق در منطقه که به مبدأ قنواتنزدیک بوده و نیز به واسطه عدم نگهداری و لایروبی بموقع، قنوات این شهردچار کم آبی و رکود کشاورزی و از بین رفتن باغات و در نتیجه روی آوردنکشاورزان به شهر ها وتغییرشغل آنهاراسبب شده است.محصولات عمده کشاورزی آنکه به طور مختصر تولید می شود شامل:غلات،چغندر قند،صیفی جات،بویژه خربزهمی باشد.از محصولات سر درختی می توان به پرورش درختانی نظیر پسته و انگوراشاره نمود.از صنایع دستی و خانگی این شهر صنعت قالی بافی است.که بیشترزنان در ایام فراغت ، جهت بالا بردن سطح در آمد خانواده بدان مشغول میباشند.از صنایع کارگاهی این شهر صنایع تولید مصالح ساختمانی شامل:کوره هایآجر پزی و نیز واحد های سنگبری است.تعدادی از شهروندان گزدر بخشخدمات،شامل:فعالیت های مربوط به خدماتآموزشی،بهداشتی،ورزشی،تجار ی،تعمیراتی و تولیدی و... مشغول هستند.قدمت وکهن سالی گز به قبل از ظهور اسلام می رسد.بافت این شهر قدیمی بوده و بهصورت سنتی بنا گردیده است ولی در سالهای اخیر تغییراتی یافته و سبک جدیدمعماری در آن متداول شده است.حمدلله مستوفی در کتاب نزهه القلوب مینویسد:«بهمن بن اسفندیار در این ده آتشکده ای ساخته است.»این آتشکده گویابعد از حمله اعراب به ایران و نفوذ اسلام در این شهر به مسجد تبدیل شدهاست. از اماکن تاریخی و مذهبی این شهر مسجد جامع آن است.مسجد مزبور دارایچهار ایوان است و لی بر اثر تجدید ساختمان امتیازات زمانی خود را از دستداده است.نمای آجری و محراب آن از عهد سلجوقی است.در دوره صفویه تعمیراتیدر نمای آن به عمل آمده است.مقدار کمی کاشی کاری دارد.ولی صحن آن بزرگنیست و به صورت مربع و با طول و عرض 12متر می باشد.ایوان های شمالی وجنوبی- شرقی و غربی آن دوبه دو قرنیه یکدیگرند.و آثار قابل توجه آن ازدوره سلجوقیان در ایوان غربی مشاهده می شود.محراب سلجوقی آن در ضلع جنوبیقرار گرفته و در قسمت فوقانی آن جای یک کتیبه دیده می شود.ولی اثری از خودکتیبه نیست.در ضلع شمالی و غربی ایوان،تزئیناتی باقی مانده که فاقد تاریخاست و احتمال دارد مربوط به دوره صفویه باشد.
از آثار دیگر تاریخی این شهرمی توان از کاروانسرا و رباط معروف شاه عباس یاد کرد که در مجاورت این شهرقرار دارد،بنایی جالب توجه است که بعضی از قسمت های آن خراب شده و در حالحاضر متروک و در حال انهدام و ویرانی است.در بعضی از قسمت های شهر نیزآثار برج و باروی شهر به چشم می خورد که قسمت های اعظم آن از بین رفتهاست.اهالی شهر گز به گویش محلی که به گویش گزی مشهور است تکلم می کنند.اینگویش وجه تشابهی با گویش های اردستانی و نائینی دارد و یکی از اصیل ترینگویش های ایرانی به شمار می رود که قبل از ظهور اسلام زبان رایج ایرانمرکزی به شمار می رفته است و شعبه ای از فارسی باستان و پهلوی می باشد.دررشته های مختلف علوم دانشمندان و شعرایی از این شهر برخاستند که به عنوانمثال در علم فقه و اصول می توان به آیت الله آقا شیخ عبدالکریم گزی اشارهنمود.مرحوم آخوندملا عبدالکریم جزی معروف به آیت الله گزی فرزند مرحومآخوند مهدی گزی همزمان با مرحوم حاج شیخ محمد تقی نجفی مشهور به آقا نجفیاصفهانی می زیسته است.وی با بزرگانی نظیر سید محمد باقر درچه ای و برادرشسید مهدی درچه ای هم کلاس و هم دوره بوده است .وی در مدرسه کاسه گرانمشغول تحصیل و تدریس بوده است و او را تألیفاتی است منجمله کتابمشهور«تذکره القبور» و«عقود و ایقاعات»که در سال 1335 ه.ق به رشته تحریردر آمده است.وفات آن بزرگوار در سال1339 ه.ق بوده است.ازشعرای معروف اینشهر درویش عباس گزی است که دیوانی به زبان محلی به نام«ارشادالولد»دارد.
