چگونه جوان صالح و دانشمند باشيد؟

قالَ رسولُ الله (ص) ما من شيئٍ اقطعُ لظهرِ ابليس َ من عالم ٍ يَخرجُ في قََََبيلهٍ .

آيامي دانيد هيچ چيز مثل عالِمي كه از قبيله‌اي رشد پيدا كند و بيرون رود كمر شيطان را نمي شكند؟

( م 20693 – ح7 ) – ( كنز العمال ج 10 ص 148 )

قالَ رَسولُ اللهِ (ص) لا يَنبغي لِلعالمِ انْ يَسكُتَ علي علمهِ و لا يَنبغي للجاهلِ انْ يسكُتَ علي جَهلهِ قال الله تعالي فاسئلوا اهلَ الذكرِ انْ كنتم لاتَعلمون .

اي عالمان آيا مي دانيد سزاوار نيست كه نسبت به آنچه علم داريد ساكت بمانيد و آنرا براي جاهلان آن موضوع بيان نكنيد و اي جاهلان آيا مي دانيد شايسته نيست نسبت به مجهولات  خود سكوت كنيد و از آن سوال نكنيد تا برايتان معلوم گردد

( م 20695 – ح 9 ) – ( كنز العمال ج 10 ص 238 و الميزان ج 12 ص 304 )

قالّ النبيُّ ( ص ) تَقربوا الَي عالمٍ يَدعوكُم مِن الكبرِ الي التواضُعِ و من الرياءِ الي الاخلاصِ  و من الشكِّ الي اليقين و من الرغبه الَي الزُهد و من العداوهِ الي النَّصيحهِ .

آيا مي دانيد بايد به چه عالمي نزديك شويد ؟ آيا مي دانيد بايد علم را از عالمي فرا گيريد كه شما را از تكبر به تواضع يا از ريا به اخلاص و از شك به يقين و از رغبت و ميل به دنيا به زهد و بي رغبتي و از دشمني به خير خواهي دعوت مي كند

 ( م 20696 – ح 10 ) – ( المحجه البيضاء ج 1 ص 69 )

قال رسول الله (ص)  لا خيرَ في العيشِ الّا لِرجلَيْنِ عالمٍ مطاعٍ او مستمعٍ واعٍ .

آيا مي دانيد زندگي تنها براي دو كس خيردارد ؟

1- عالمي كه مردم از او اطاعت كنند و سخنانش را بپذيرند

2-  شنونده اي كه گناه علما را گوش كند و بپذيرد

( م 20697 – ح 11 ) – (  اصول كافي ج 1 ص 63 و بحار ج 1 ص 68

في الحديث انه (ص)‌قال فضلُ العالِمِ علَي الشَّهيدِ دَرجَهٌ و فضلُ الشهيدِ علَي العابدِ درجهٌ و فضلُ النبيِّ عَلي العالمِ دَرجهٌ و فضلُ القرانِ علي سائرِ الكلامِ كفضلِ الله علي سائرِ خَلقهِ و فضلُ العالِمِ علي سائِرِ الناسِ كفَضْلِي علي ادناهُم .

آيا مي دانيد عالم برتر از شهيد است و شهيد برتر از انسان عابد و اهل عبادت است و پيغمبر از عالم برتر است آيا مي دانيد همانطور كه پيغمبر (ص) بر علما فضيلت و برتري دارند انسان عالم هم بر ديگران برتر است

( م 20698 – ح2 1 ) – (  الميزان ج 19 ص 219 )

قال رسول الله (ص) عليكُمْ بِالعِلمِ قبلَ انْ يقبضَ انْ يُجمعَ وَ جَمعَ بينَ اصْبَعْيهِ الوسطي والَّتي تَلي الابهامَ ثُمَّ قال العالِمُ  و المتعَلِّم شريكانِ في الاجْرِ و لا خيرَ في سائِرِ الناسِ بعدُ.

آيا مي دانيد خير و خوبي در اين است كه انسان يا عالم و دانشمند باشد يا متعلم و دانشجو ؟ آيا مي دانيد عالم و متعلم در اجر و ثواب با يكديگر شريكند

 ( م 20699 – ح13 ) – ( بحار ج 1 ص 176)

عن اميرالمومنين (ع) العالِمُ مصباحُ اللهِ في الارضِ فمنْ ارادَ اللهُ به خَيراً اقْتبسَ منهُ

آيا ميدانيد علما چراغ خدا در زمين هستيد و خداوند خير هر كسي را كه اراده كند او را از نور آن چراغ (علم علما ) بهره مند مي كند

( م 20701 – ح 15 ) – (  نهج البلاغه شرح ابن ابي الحديد ج 20 ص 326)

قال امير المومنين (ع) العالمُ ينظرُ بقلبهِ و خاطرهِ الجاهلُ ينظُرُ بعينهِ و ناظرِه .

آيا ميدانيد يكي از تفاوتهاي عالم و جاهل چيست ؟ عالم با دل و چشم باطن خود همه چيز مي نگرد و جاهل با چشم ظاهر بين

( م 20702 – ح 16 ) – (  غررالحكم ج 1 ص 43)

قال الصادق (ع)‌عالمٌ افضلُ من الفِ زاهدٍ و الفِ مجتهدٍ.

آيا مي دانيد يك انسان عالم از هزار زاهد و هزار تلاشگر برتر است

 ( م 20703 – ح 17 ) – ( تحف العقول ص 424 )

عن الاميرالمومنين (ع) اشرفُ الاشياءِ العِلمُ و الله تعالي عالمٌ يُِحبُّ كلَّ عالمِ.

آيا مي دانيد شريف ترين چيزها چيست ؟علم است آيا مي دانيد خدا چه كسي را دوست دارد ؟ علما را چون خداوند خود عالم است و هر كس كه اين حقيقت را داشته باشد دوست مي دارد

( م 20704 – ح 18 ) – (نهج البلاغه  شرح ابن ابي الحديد ج 20 ص288)

قال اميرالمومنين (ع)‌الناسُ ثلاثُ عالمٌ ربانيُّ و متعلمٌ علي سبيلِ النجاهِ و هَمجٌ رعاعٌ.

 آيا ميدانيد مردم سه دسته اند شما مي خواهيد كدام يك از آنها باشيد عالمي كه علمش خدايي است متعلمي كه راه نجات را مي پيمايد افراد كم عقل و بي ارزش

( م 20705 – ح 19 ) – ( بحار ج 75 ص 9 و غررالحكم  ج 2 ص 132)

عن النبي (ص)‌ بينَ العالمِ و العابدِ مِاَهَ دَرجهٍ بينَ كلِّ درجتينِ حُضْرَ الجوادِ المُضمَر سَبعينَ سَنهً

آيا مي دانيد انسان عالم و اهل علم با انسان عابد و اهل عبادت چقدر با يكديگر فاصله دارند

 ( م 20706 – ح 20 ) – (  تفسير صافي چاپ قديم ص 487)

قالَ الباقرُ (ع) لا يَكونَ العبدُ عالماً حتي لا يَكونَ حاسداً لِمن فوقَهُ

آيا مي دانيد يك راه عالم شدن چيست حسادت كردن نسبت به كساني كه از نظر بالاترند و ...

  ( م 20708 – ح 22 ) – (  تحف العقول ص 337)

قال اميرالمومنين (ع) لا يكونَ السفَهُ و الغرَّه في قلبِ العالِمِ

آيا مي دانيد در قلب عالم دو فرد راه ندارد ؟

1- سفيه

2- فريب دادن مردم

( م 20709 – ح 23 ) – (  اصول كافي ج 1 ص 67)

قال الصادق (ع) اني لا رحمٌ ثلاثهً و حقٌ لهمْ انْ يرحَموا عزيزٌ اصابتهُ مذلَّهٌ بعدَ العزِّ و غنيٌ اصابتهُ حاجهٌ بعدَ الغِني و عالمٌ يستخفُ به اهلُهُ و الجهلهُ

آيا ميدانيد سه كس سزاوار ترحم هستند عزيزي كه بعد از عزت ذليل شود ثروتمندي كه فقير شود و عالمي كه مردم نادان او را تحقير كنند

( م 20711 – ح 25 ) – (  تحف العقول ص 327 )

عن اميرالمومنين (ع) العالم ُ افضلُ منَ الصائمِ القائمِ المجاهد ِ ... و اذا ماتَ العالمِ ثلم َ في الاسلامِ ثلمهٌ لا يسدها الا خلفٌ منهُ

آيا مي دانيد عالم برتر از روزه داري است كه جهاد مي كند و نماز مي گزارد ؟ آيا مي دانيد وقتي عالم بميرد شكافي در اسلام ايجاد مي شود كه هيچ چيزي نمي تواند آنرا مسدود كند مگر جاي گزيني از او

( م 20713 – ح 27 ) – (  منيه المريد ص 109 المحجه البيضاء ج 1 ص 25 )

قال اميرالمومنين (ع) منَ المفروضِ علي كُلِّ عالمٍ ان يصونَ بالورع جانبهُ و انْ يَبذُلَ علمهُ لطالبهِ .

آيا مي دانيد بر هر عالمي واجب است كه تقوا داشته باشد و علمش را به كسي كه طالب آن است عطا كند

( م 20716 – ح 30 ) – (  غررالحكم ج2 ص 732 )

قال اميرالمومنين (ع) مَنْ وقرَ عالماً فقدْ وقرَ ربَّهُ .

آيا مي دانيد احترام كردن به عالم در واقع احترام كردن به خداي سبحان است

( م 20717 – ح 31 ) – (  غررالحكم ج2 ص 675)

قال اميرالمومنين (ع) اثنانِ يُهَوِّنُ عليهما كُلُ شيئٍ عالمٌ عرفَ العواقبَ و جاهلٌ يجهلُ ما هو فيهِ .

آيا مي دانيد بر دو كس همه امور سهل و آسان مي گردد ؟ عالمي كه عاقبت امور را بداند و ناداني كه نداند گرفتار چه گرفتاري شده است

( م 20718 – ح 32 ) – ( نهج البلاغه شرح ابن ابي الحديد ج20 ص 291)

قال امير المومنين (ع) اذا رايتَ عالماً فكنْ لهُ خادماً .

آيا مي دانيد وقتي عالمي را  مي بينيد بايد به او خدمت كنيد (خدمت كردن مي تواند زباني جاني اخلاقي و... باشد )

( م 20719 – ح 33 ) – ( غررالحكم ج3 ص 132)

عن ابي الحسن موسي بن جعفر (ع)‌قال : مُحادثََهُ العالِمِ علَي المَزابِلِ خيرٌ منْ مُحادَثَه الجاهِلِِ علَي الزَّرابيِّ .

آيا مي‌دانيد ارزش هم صحبتي با عالم به حدي است كه صحبت با او كنار زباله بهتر از هم حجتي با نادان روي مسند و بالش است .

( م 20721 – ح 35 ) – ( اصول كافي ج 1 ص 70 )

قالَ امير المومنين (ع) : الجاهِلُ صغيرٌ و انّ كانَ شيخاً و العالِمُ كبيرٌ و انّ كانَ حدثاً .

آيا مي‌دانيد انسان نادان حتي اگر فردي سالحورده باشد كوچك شمرده مي‌شود و عالم هر چند خردسال باشد بزرگ است .

( م 20724 – ح 38 ) – ( بحار ج 1 ص 183 )

عن ابي عبدالله (ع)‌قال : اربعهٌ لا يَشبعنَ مِنْ ارْبَعَهٍ : الارضُ منَ المَطَرِ و العينُ مِنَ النَّظَرِ و الاُنثي مِن الذكرِ و العالِمُ منَ العِلْمِ .

آيا مي‌دانيد 4 چيز سيراب نمي‌شود زمين از باران چشم از ديدن ماده از نر و عالم از علم .

 ( م 20725 – ح 39 ) – ( بحار ج 1 ص 221 )

قالَ امير المومنين (ع) : العالمُ الََّذي لايَمُلُّ منَ تعلُّمِ العلم ِ.

آيا مي‌دانيد عالم چه كسي است ؟ عالم كسي است كه از يادگيري اظهار خستگي نمي‌كند

( م 20727 – ح 41 ) – ( غرر الحكم ج 1 ص 344)

قالَ امير المومنين (ع) : العالمُ منْ لا يَشبعُ منَ العلمِ و لا يَتَشَبَّعُ به  .

آيا مي‌دانيد عالم چه كسي است ؟ عالم كسي است كه از فراگيري علم هيچگاه سير نشود و هميشه به دنبال تحصيل آن باشد .

( م 20728 – ح 42 ) – ( غرر الحكم ج 2 ص 37)

قالَ امير المومنين (ع) : العالمُ حيُّ بين َ المُوتي .

آيا مي‌دانيد عالم زنده‌اي است ميان مردگان .

( م 20730  – ح 43 ) – ( غرر الحكم ج 2 ص 143)

قالَ امير المومنين (ع) : انَّما العالمُ منْ دعاهُ علمُهُ الي الورع و التُّقي و الزُّهد في عالَمِِ الفناءِ و التَّوَلُّهِ بِجَنَّهِ المَاوي .

آيا مي‌دانيد يكي ديگر از صفات انسان عالم چيست ؟ عالم كسي است كه علمش او را دعوت به تقوي و زهد در دنيا كند .

 ( م 20731  – ح 44 ) – ( غرر الحكم ج 2 ص 143)

قالَ امير المومنين (ع) : قِوامُ الدُنيا بِاَرْبعِ عالمٍ يَعمَل بِعِلمِهِ و جاهِلِ لا يَسْتنكِفَ انْ يَتَعَلَّمَ و غَنيٍ يَجُودِ بِمالِهِ عَلَي الفقراءِ و فقيرٍ لا يَبيعُ اخِرَتَهُ بِدُنياهُ ...

آيا مي‌دانيد پايداري و قوام دنيا به 4 تن است عالمي كه به علم خود عمل كند ناداني كه از آموختن استنكاف نكند انسان غني كه مال خود را به فقيران ببخشد و فقيري كه آخرتش را به دنيايش  نفروشد

( م 20737  – ح 51 ) – ( غرر الحكم ج 4 ص 518)

تعلیم دادن علم

*تعلیم دهده علم پاداش عمل کننده آن را دارد

قال رسول الله(ص):من علّم علماً فله اجر من عمل به لا ینقص من اجر العامل

کسیکه علمی تعلیم دهد پاداش کسی را دارد که به آن عمل کند بدون آنکه از پاداش عمل کننده چیزی کاسته شود.(کنزالعمال ج10ص139)

*کسیکه علمش را به دیگری یاد دهد خلیفه خداست

قال رسول اله(ص):رحم الله خلفایی فقیل :ومن خلفاءک یا رسول الله؟قال :الذین یحیون سنّتی و یُعلّمونها عباد الله

پیامبر فرمود:خدا جانشینان مرا رحمت کند به ایشان گفته شد چه کسانی جانشینان شما هستند ای رسول خدا؟فرمود:کسانی که سنت من را زنده میکنند و به بندگان خدا میاموزند(محجه البیضا ج2ص19)

*برتر بودن تعلیم علم بر هزار رکعت نماز مستحبی

قال رسول الله(ص):باب من العلم یتعلّمه الانسان خیر له من الف رکعة تطوّعاً

یک باب از علم که آدمی فراگیرد از هزار رکعت نماز مستحبی برای او برتر است(مدینة البلاغة ج2ص47

*آداب علیم علم

قال رسول ا لله(ص):علّموا و یسّروا و لا تُعسّروا و بشّروا و لا تُنفّروا و اذا غضب احدُکم فلیسکُت

تعلیم دهید و سهل و آسان گیرید و سخت نگیرید و گشاده رویی نمایید و خشونت مکنید و چون یکی  از شما  خشمگین شود ساکت بماند(نهج الفصاحة ص414)

*زکات علم تعلیم است

عن ابی جعفر(ع):زکات العلم  ان تعلّمه عباد الله

زکات علم آموختن آن به بندگان خداست(اصول کافی ج1ص73)

*احیای علم به مذاکره آن است

عن ابی عبدالله (ع):رحم الله عبداً احیا العلم قال:و ما احیاءه؟قال :ان یذاکر به اهل الدین و اهل الورع

از امام صادق (ع)روایت شده است که خدا رحمت کند بنده ای را که علم را زنده کند سوال شد :زنده کردن علم چیست؟فرمود:با دینداران و متقیان مذاکره  و مباحثه کردن(روضة المتقین ج12ص166)

*ورقه ای که روی آن علم نوشته شده باشد روز قیامت....

قال رسول الله(ص):المومن اذا مات و ترک ورقة واحدةً علیها علم تکون تلک الورقة یوم القیامت ستراً فیما بینه و بین النار و اعطاه الله تبارک و تعالی بکلّ حرف مکتوبٍ علیها مدینة اوسعُ من الدنیا سبع مرّات و ما  من مومنٍ یقعد ساعة عند العالم الّا ناداه ربّه عزّوجل جلستُ الی حبیبی و عزّتی وجلالی لاسکنتک الجنّة معه و لا ابالی

 مومن چون بمیرد و یک ورقه که در آن علمی نوشته شده باشد به جا گذارد همان ورقه در روز قیامت میان او و آتش پرده خواهد بود و خداوند به عوض هر حرفی که بر ان نوشته شهری به او میبخشد که هفت بار از دنیا وسیعتر باشد و هیچ مومنی نیست که ساعتی در حضور عالمی بنشیند جز آنکه پروردگار به او ندا کند که :در نزد محبوب من نشسته ای به عزت و جلالم سوگند که حتما تو را با او در بهشت جا دهد و باکی ندارم (امالی صدوق ص37)

*جاهل از ندانسته هایش سوال کند

قال رسول الله(ص):ما علی مَن لا یعلمُ مِن حرجٍ ان یَسئَلَ عمّا لا یعلمُ.

چرا کسیکه نمیداند از آنچه نمیداند سوال نمیکند.(بحار ج1ص177)

*فضیلت مباحثه علمی

قال امیرالمومنین(ع):علیکم بطلب العلمِ فانّ طلبَه فریضةٌ و البحثُ عنه نافلةٌ و هو صلةٌ بین الاخوان

طلب علم کنید چراکه طلب آن واجب است و گفتگو از آن مستحب است و باعث پیوند میان برادران دینی میگردد.(بحار ج75ص80)

*طالب علم غرق در رحمت است

عن ابی جعفر(ع):ما من عبدٍ یغدو فی طلب العلم او یروحُ الّا خاضَ الرحمةَ و هتفت به الملائکةُ:مرحباًبزائر الله ،و سلکَ من الجنّة مثلَ ذلک المسلک.

هیچ بنده ای نیست که برای تحصیل علم شبانه روز تلاش کند جز آنکه در رحمت فرو رود و فرشتگان به وی ندا کنند خوش آمدی ای دیدار کننده خدا و همانند راه علم ،راه ورود او به بهشت خواهد بود.(بحارج1ص174)

*جواز تملق و حسادت در طلب علم

قال علی (ع):لیس من اخلاقِ المومن الملقُ و لا الحسدُ الّا فی طلب العلم

تملق و چاپلوسی و حسادت از اخلاق مومن نیست جز در تحصیل علم (بحار ج75ص45)

* طالب علم هنگامی که به خانه برمیگردد آمرزیده شده است

قال  امیرالمومنین(ع):الشاخصُ فی طلب العلم کالمجاهد فی سبیل الله،انّ طلبَ العلمِ فریضةٌ علی کلّ مسلمٍ و کم من مومنٍ یخرجُ من منزله فی طلب العلم فلا یرجعُ الّا مغفوراً.

کسیکه برای طلب علم بیرون رود همانند مجاهد در راه خداست به درستیکه تحصیل علم بر هر مسلمانی واجب است وچه بسا مومنی که از خانه خود برای تحصیل دانش خارج شود به خانه بر نمیگردد جز آنکه آمرزیده شد ه است.(بحار ج1ص179)

*منافع علم

قال امیرا لمومنین(ع):العلمُ یزیدُ العاقلَ عقلاً و  یورثُ متعلّمه صفات حمدٍ فیجعلُ الحمیدَ امیراً و ذالمشورةَ وزیراً و یقمعُ الحرصَ

علم عقل عاقل را اضافه میکند و طالب علم را و ارث صفات پسندیده میکند،فرد پسندیده را امیر و فرمانروا میکند و صاحب مشورت را وزیر میگرداند و طمع را از بین میبرد.(بحار ج75ص6)

*علم مردم در چهار چیز خلاصه میشود

قال الصادق(ع):وجدتُ علمَ الناس فی اربعٍ :احدُها ان تعرفَ ربّکَ و الثانی ان تعرف ما ارادَ منک و الثالثُ ان ترفَ ما صنَعَ بک و الرابعُ ان تعرفَ ما یخرجُکَ من دینک.

علم مردم را درچهار چیز یافتم :اول آنکه خدایت را بشناسی دوم اینکه بدانی پرورگارت از تو چه میخواهد سوم اینکه بدانی که تو را برای چه امری آفریده است و چهارم اینکه بدانی چه چیز تو را از دینت بیرون میکند.(اعلام الدین دیلمی ص 88)

*فضایل طلب علم و مباحثه آن

قال امیرالمومنین (ع):سمعتُ رسول الله یقولُ :طلبُ العلم فریضةٌ علی کل مسلم فاطلبوا العلم من مظانّه و اقتبسوه من اهله فانّ تعلیمه حسنةٌ و طلبه عبادهٌ و المذاکره به تسبیحٌ و العمل به جهادٌ و تعلیمه من لا یعلمه صدقهٌ و بذله لاهله قربهٌ الی الله تعالی لانّه معالم الحلال و الحرام و منارُ سبُل الجنّه و المونسُ فی الوحشه و الصاحب فی الغربه و الوحده و المتحدّثُ فی الخلوه.

 طلب علم بر هر مسلمانی واجب است تحصیل دانش کنید از هرکجا که گمان فراگیری در آن باشد و نور دانش را از کسانی که اهلیت آموزش دارند استفاده کنید که آموختنش برای خدا حسنه و طلب علم عبادت و مذاکره و مباحثه ان تسبیح  و عمل به آن جهاد و آموختنش به مردم نادان صدقه و بذل کردنش به  اهل علم سبب نزدیکی به خدای متعال است زیرا با علم حلال از حرام شناخته شود و علم علامت راهنمایی به سوی بهشت و همدم در وحشت و ترس و رفیق در غربت و تنهایی و حدیث کننده در تنهایی است.(بحار ج1ص171)

*مقام طالب علم

قال رسول الله(ص):طالبُ العلم بین الجهّال کالحیّ بین الاموات

دانشجو در میان نادانان همانند زنده در میان مردگان است (بحار ج1ص181)

*ثمره‌ي علم

قال رسول الله(ص):طالبُ العلمِ لا یموت او  یتمتّعُ جِدُّه بقدر کدِّه

دانشجو نمی‌میرد تا آنکه از نتیجه‌ي تلاش و کوشش بهره‌مند شود(بحارج1ص177)

*عالم شهيد است

قال رسول الله(ص):اذا جاء الموتُ طالب العلم و هو علی هذه الحالِ مات شهیداً

هنگامیکه مرگ طالب علم به سراغ او آید و  او در حال تحصیل علم باشد شهید از دنیا رفته است.(سفینه ج1ص72)

*عالم بالاتر از مجاهد است

قال رسول الله(ص):طالب العلم افضل عند الله تعالی من المجاهدِ فی سبیلِ اللهِ

طلب کننده‌ي علم نزد خدا برتر از مجاهد فی سبیل الله است (کنز العمال ج10ص143)

*طالب علم رکن و پایه اسلام  است

طالب العلم طالبُ الرحمه طالب العلم رکنُ الاسلام و نُعطی اجرُهُ مع النبیّین.

دانشجو طالب رحمت و رکن و پایه‌ي اسلام است و همراه پیامبران پاداش می‌گیرد (کنزالعمال ج10ص143)

*درود موجودات بر عالِم

عن ابی جعفر(ع):انّ جمیع دواب الارضِ لَتُصلّی علی طالبِ العلمِ حتّی الحیتان فی البحرِ

تمام جنبندگان زمین حتی ماهیان دریا بر دانشجو درود می‌فرستند(بحار ج1ص173)

مشایعت فرشتگان با طالب علم

عن علیّ(ع):طالب العلم یُشیّعُهُ سبعون الفَ ملَکٍ من مَفرقِ السّماء یقولون:صلّ علی محمّد (ص)و آل محمّد

هفتاد هزار فرشته از بالای سردانشجو تا آسمان او را تشییع می‌کنند و به دنبال او می‌روند و می‌گویند: خدایا بر محمد وآل محمد(ص) درود فرست (بحار ج1ص173)

*تحمل زحمت براي كسب علم

قال امیرالمومنین(ع):علی المتعلم اَن یدأَبَ نفسَه فی طلبِ العلمِ و لا یملُّ من تعلّمه و لا یستَکثِرُ ما عَلِمَ

طالب علم باید در طلب دانش نفسش را به زحمت و سختی بیندازد و از فراگرفتن علم خسته نشود و آنچه را که یادگرفته بسیار نشمارد (ناسخ التواریخ ص107)

آموختن، یاد دادن و ثواب آن

*فراگرفتن علم حسنه است

قال رسول الله(ص):تعلّموا العلمَ فانّ تعلیمَه لله حسنهٌ

علم را فرا گیرید چرا که آموختن آن برای خدا حسنه است (بحارج1ص172)

*یا ذلّت تعلّم یا ذلّت جهل

قال رسول الله(ص):مَن لم یصبِر علی ذُلّ التّعلّم ساعه بقی فی ذُلّ الجهلِ ابداً

هرکس که ساعتی بر ذلّت تحصیل علم صبر نکند همیشه در ذلت نادانی باقی می‌ماند. (بحارج1ص177)

*فراگیری یک آیه از قرآن از به جا آوردن صد رکعت نماز بهتر است

قال رسول الله(ص):یا اباذر،لَاَن تغدو فَتعلّمَ آیةً مِن کتاب الله خیرٌ لک مِن ان تُصلّی مائةَ رکعةٍ

ای اباذر اگر سحرخیزی کنی و یک آیه از کتاب خدا فراگیری بهتر از آن است که صد رکعت  نماز بجا آوری (کنزالعمال ج10ص164)

*عظمت متعلم

قال رسول الله(ص):مَن تعلّمَ لله و علّم لله کُتبَ فی ملکوت السماوات عظیماً

هرکس که برای خدا تحصیل علم کند و آنرا به دیگری بیاموزد در ملکوت آسمانها عظیم نوشته می‌شود(کنز العمال ج10 ص164)

*صدقه علم

قال رسول الله(ص):مِن افضل الصّدقه ان یعلمَ المرءُ علماً ثمّ یعلّمُه اخاه

از برترین صدقه‌ها این است که شخص علمش را به برادر دینی خود بیاموزد (المحجة البیضاء ج1ص22)

*کسیکه به دیگری چیزی یاد دهد مالک او شده است و می‌تواند...

عن النبی (ص):من علّم شخصاً مسئلةً فقد ملَکَ رقبته فقیل له:یا رسول الله(ص) ایبیعُهُ؟ فقال :لا و لکن یامُرُهُ و ینهاهُ

هرکس مسئله‌ای به دیگری تعلیم دهد به تحقیق مالک او شده و او را بنده خود ساخته است. عرض شد: یا رسول الله(ص) آیا می‌تواند او را بفروشد؟ فرمود: نه بلکه به او امر و نهی کند.(بحار ج 2ص44)

*علم نور است

عن الصادق(ع): لیس العلمُ بکثرة التعلّم انما هو نورٌ یقعُ فی قلب من یریدُ الله اَن یهدسُه فاذا اردتَ العلم فاطلُب اوّلاً فی نفسک حقیقة العبودیة و اطلُب العلم باستعماله و استفهِمِ اللهَ لِیَفهمَکَ

علم به زیاد آموختن نیست بلکه نوری است که در قلب کسیکه خداوند بخواهد هدایتش کند جای می‌دهد و زمانی‌که خواستی به طلب علم روی‌آوری اولاً در نفس خود حقیقت عبودیت را جستجو کن و علم را برای عمل بخواه و از خداوند طلب فهم کن تا به تو فهم ارزانی دارد(منیة المرید ص149)

*فضيلت مداومت بر آموخته‌ها

قال امیرالمومنین(ع): مَن اکثَرَ مدارسة العلم لم یَنسَ ما علم و استَفادَ ما لَم  یعلم و مَن اکثرَ بالفکرِ فیما تعلّمَ اتقَنَ علمه و فهم ما لم یکن یفهمُ من رغب فی نیلِ الدّرجاتِ العُلی فلیَغلب الهوی.

کسی‌که برآنچه خوانده مداومت نماید فراموش نمی‌کند و (علاوه برآن) به آنچه که نیاموخته نیز می‌رسد و کسیکه آنچه می‌آموزد با فکر واندیشه باشد دانش خود را محکم کرده و آنچه را که نمی‌توانسته بفهمد می‌فهمد و کسیکه طالب است به مقامات عالیه برسد باید بر هوای نفس خود غلبه کند.(غررالحکم ج5ص396)

*لذت علماء در مداومت بر علم است

قال امیرالمومنین(ع):مدارسةُ العلم لذّة العماء

لذت دانشمندان در ممارست و مداومت بر علم است.(غررالحکم ج6ص124)

*آثار تعلیم علم در روز قیامت

قال رسول الله(ص):من تعلّم مسئلةً واحدةً قلّدَه الله یوم القیامة الف قلائدَ من النّور و غفرله الف ذنبٍ من دهبَ و کتبَ له بکلّ شعرةٍ

هرکس یک مسئله فرا گیرد خداوند روز قیامت هزار قلاده و گردن بند از نور به گردن او می‌بندند و هزار گناه از او می‌آمرزد و شهری از طلا برای او می‌سازد و به عوض هر مویی که بر بدن اوست ثواب حجی برای او می‌نویسد(بحارج1ص180)

*توصیه به نوشتن علم عوض حفظ کردن آن

عن الحسن(ع):انّکم صغار قومٍ و یوشکُ ان تکونوا کبار قومِ آخرین فتعلّموا العلم فمن لم یستطع منکم اَن یحفظه فلیکتُبه و لیضعه فی بیته

شما (امروز)خردسال هستید و انتظار می‌رود روزی بزرگان و پیشوایان قوم باشید پس علم فرا گیرید و کسی از شما اگر قدرت حفظ ندارد آنچه می‌خواهد بنویسد و در خانه گذارد.(بحار ج2ص159)

*نتيجه‌ي عمل به آموخته‌ها

قال رسول الله(ص):تعلموا ما شئتم ان تعلّموا فلن ینفعکن الله بالعلم

هرچه می‌خواهید بیاموزید زیرا خداوند شما را از علم منتفع نکند مگر آنکه هرچه را که می‌دانید به کار بندید.(نهج الفصاحة ص232)

*طالبین علم آزاد شدگان خداوند از آتش هستند و ...

قال رسول الله (ص): من احبّ ان ینظر الی عتقاء الله من النار فلینظر الی المتعلّمین فوالذی نفسی بیده ما من متعلّمٍ یختلف الی باب العالم الّا کتب الله له بکل قدمٍ عبادة سنةٍ و بنی الله بکلّ قدمٍ مدینةً فی الجنّة و یمشی علی الارض و هی تستغفر له و یمسی و یصبح مغفوراً له و شهدت الملائکة انّهم عتقاء الله من النار

هرکس دوست دارد به آزاد شدگان خدا از آتش بنگرد نظر به دانشجویان نماید به خدایی که جانم در دست اوست هیچ دانشجویی نیست که در خانه‌ي عالم رفت و آمد کند جز آنکه خدا عوض هرگام او عبادت یک سال نویسد و عوض هر قدم خدا شهری در بهشت برای او می‌سازد و بر روی زمین راه می‌رود درحالی که زمین برای او آمرزش می‌طلبد و صبح و شام آمرزیده است و فرشتگان گواهی دهند که دانشجویان آزادشدگان خدا از آتشند. (بحار ج1ص18)

*فهمیده کسی است که علم را فراگیرد و...
 
عن عبید بن هلال قال :سمعت الرضا(ع) یقول:انُّی اُحبُّ ان یکون المومن محدثا قال :قلت :و ایُّ شی ء المحدّثُ؟ قال :المفهمُ ،المفهم الذی یتعلّمُ

شنیدم امام رضا (ع) فرمود: من دوست دارم که مؤمن محدث باشد راوی گوید عرض کردم :محدث چیست؟ حضرت فرمود: فهمیده، فهمیده کسی است که علم فراگیرد.

*در آموختن باید مهمترین چیزها را یاد گرفت

قال امیرالمومنین(ع):العمرُ اقصرُ من ان تعلم کلّ ما یحسُنُ بک علمه فتعلّم  الاهمَّ فالاهمَّ

عمر کوتاه‌تر از آن است که همه چیز خوب را بدانی پس هر علمی را که مهمتر باشد فراگیر.(شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج20ص262)

*اهميت شب زنده داري جهت تحصيل علم

عن الصادق (ع) عن ابيه قالَ رسول الله(ص):لا سَهَرَ الّا في ثلاثٍ:متهجّدٌ بالقران او في طلبِ العلمِ او عروسٍ تُهدي الي زوجها

شب زنده داري ارزشمند نيست مگر در سه چيز:قرائت قرآن كريم يا تحصيل دانش يا عروسي كه به خانه شوهرش فرستاده شود.(بحار الانوار-ج1ص222)

*زينت كردن علم با حلم و وقار

عن ابي عبد الله(ع)انّه قال:اُطلُبوا العلمَ و تزيَّنوا معه بالحلمِ والوقارِ و تواضعوا لِمَن تُعلّمونَه العلمَ و لا تكونوا علماءَ جبابرهً فَيَذهبُ باطِلُكُم بحقِّكم.

تحصيل علم كنيد و با داشتن علم خود را به زيور بردباري و وقار بياراييد و براي كساني كه آموزششان مي‌دهيد فروتني كنيد و دانشمند متكبر نباشيد تا باطل،حقِ شما را از ميان ببرد.(جامع احاديث الشيعه ج1ص93)

*سفارش به طلب كردن علم از اهل آن

عن النبيّ(ص):العلمُ مخزونٌ عندَ اهلِه و قد اُمِرتم بطلبه منهم.

علم در نزد اهلش مخزون شده و شما مامور به طلب علم از ايشان هستيد.(جامع احاديث الشيعه ج1ص91)

*فراگيري علم از طلا و نقره ارزشمند تر است

عن ابي جعفر(ع):سارعوا في طلبِ العلمِ فوالذي نفسي بيده لَحديثٌ‌واحدٌ في حلالٍ و حرامٍ تاخدُهُ عن صادقٍ خيرٌ من الدّنيا و ما حَمَلَت من فضّةٍ.

در تحصيل علم شتاب كنيد قسم به آنكس كه جانم در دست اوست يك حديث درباره حلال و حرام كه از گوينده راستگويي فرا مي‌گيري بهتر از دنيا و آنچه از طلا و نقره‌ي در آن است.(بحارالانوار ج2 ص146)

*جايگاه اخروي كسيكه در حال فراگيري علم از دنيا رود

قال عليٌّ (ع): من حائته منيّتُه و هو يطلبُ العلمَ فبينَهُ و بينَ الانبياء درجةٌ.

هركس كه در حال تحصيل علم مرگش فرا رسد ميان او و پيغمبران يك درجه فاصله است.(غررالحكم ج1ص135)

*علت بي رغبتي مردم به تحصيل علم

قال اميرالمومنين(ع):انّما زهدَ الناسُ في طلَبِ العلم ما يرون من قلّةِ ‌انتفاع مَن يعملُ بما عَلِمَ ،

همانا مردم تحصيل علم را به آن جهت ترك گويند كه مي‌بينند آنانكه به علم عمل مي‌كنند كم سود و بهره مي‌باشند....؟(مجموعه ورام ج2ص115)

*اگر مردم فايده طلب علم را مي‌دانستند...

عن زين العابدين(ع):لو يعلمُ الناسُ‌ما في طلبِ العلمِ لَطَلَبوه و لو بسفك المُهَج و خَوضِ الّلُجَج.

اگر مردم فايده طلب علم را مي‌دانستند آنرا طلب مي‌كردند هرچند به ريختن خون دلها و فرو رفتن در موجها و ورطه ها باشد.(محجة‌ البيضاء ج1ص26)

*خوشبختي دنيا و آخرت براي طالب علم

قال اميرالمومني (ع):لِطالِبِ العلمِ عزُّالدنيا و فوزُ الاخرة.

طالب علم عزت دنيا و كاميابي آخرت دارد.(غرر الحكم ج5ص35)
 

*نحوه خوش آمد گويي امام سجاد(ع) به طالب علم

كان عليّ بن الحسين(ع) اذا جاءه طالبُ علمٍ قال:مرحباً بوصيّة رسول الله...ثم يقولُ :اِنّ طالبَ العلمِ اذا خرَجَ مِن منزله لَم يضع رِجلَهُ علي رطبٍ و لا يابسٍ من الارضِ الّا سبّحَت له الي الارَضينَ السّابعةِ.

امام سجاد (ع) هرگاه طالب علمي نزدش مي آمد مي‌فرمود: (عمل كننده‌ي به) وصيت رسول اكرم(ص) خوش آمد.آنگاه مي‌فرمود:همانا دانشجو چون از خانه اش بيرون رود قدم بر جاي خيس و خشكي از زمين نمي‌نهد جز آنكه تا طبقه‌ي هفتم زمين براي او استغفار كنند.(بحار الانوار ج1ص168)

*وجوب تحصيل علم

عن ابي عبدالله(ع):طلب العلمِ فريضةٌ في كلَّ حال

تحصيل علم در همه حال واجب است(بحار الانوار ج1ص172)

عن ابي عبدالله(ع):طلبُ‌العلم فريضةٌ من فرائض الله

تحصيل علم از واجبات الهيه است.(بحار الانوار ج1ص172)

*برتري كار اندك و خيري كه عالمانه انجام گردد نسبت به كار بسيار جاهلانه

عن النبي (ص):طلب العلم فريضة علي كل مسلم و عملٌ قليلٌ في علمٍ خيرٌ من كثيرٍ‌في جهلٍ.

تحصيل علم بر هر مسلماني واجب است و كار اندك عالمانه بهتر است از كار بسيار جاهلانه.(مجموعه ورام ص 234)

*كمال دينداري طلب علم و عمل به آن است

عن اميرالمومنين(ع):ايّها الناسُ اعلموا انّ كمالَ الدينِ طلبُ العلمِ و العملِ به،اَلا و اِنَّ طلبَ العلمِ اوجبُ عليكم مِن طلبِ المالِ اِنَّ المالَ مقسومٌ مضمونٌ لكم قد قسّمَهُ عادلٌ بينكم و قد ضمنَه و سيَفي لكم و العلمُ مخزونٌ عندَ‌ اهلِه و قد اُمرتُم بطلبه مِن اهلوه فاطلبوهُ.

اي مردم بدانيد كه كمال ديانت، طلب علم و عمل به آن است به درستيكه طلب علم از طلب مال بر شما واجب تر است زيرا دارايي و مال قسمت تضمين شدههاي دارد كه عادلي ميان شما قسمت بندي و ضمانت كرده و حتماً به شما پرداخت مي‌كند ولي علم در نزد اهلش سپرده شده و شما امر شديد كه آنرا از اهلش طلب كنيد،پس بايد در مقام طلب برآييد.(محجة البيضاء ج1ص25)

*طلب علم  براي به دست آوردن دنيا ممنوع است

قال اميرالمومنين (ع):لا تطلبوا العلمَ لِتطلُبوا به الدنيا فانّه لا يستوي في العقوبة عند الله «الذين يعلمون و الذْين لا يعلمون»
براي به دست آوردن دنيا دانش را طلب نكنيد كه در پيشگاه خداوند متعال آنانكه مي‌دانند با آنها كه نمي‌دانند از نظر مجازات مساوي نيستند.(مشكاة الانوار ص 350)

*فضيلت و برتري شروع به فراگيري علم در روز دوشنبه

قال رسول الله(ص): اُطلُبوا العلمَ يوم الاثنين فانّه يتيسّرُ لِطالَبِه.

از روز دوشنبه شروع به تحصيل علم كنيد چون براي دانشجو طلب علم را آسان مي‌كند.(منية المريد ص266)

*فضايل و ثوابي كه براي طالب علم در نظر گرفته مي‌شود

عن رسول الله(ع) انّه قال:اذا خرج الرجل في طلب العلم كتب الله له اثره حسناتٍ فاذا التقي هو و العالمُ فتذاكرا من امرِ الله تعالي شيئاً اَظَلَّّتهُما الملائكةُ و نوديا من فوقهما:اَن قد غَفَرتُ لكما.

هنگامي‌كه انسان براي طلب علم بيرون رود با هر گامي كه مي‌گذارد خداوند برايش حسنه نويسد و هنگاميكه با عالمي برخورد نمايد و مذاكره علمي كنند فرشتگان بر آنان سايه مي افكنند و از آسمان ندا شوند كه شما را آمرزيدم.(دعائم الاسلام ج1ص82)

* مبارك شدن  زندگي و مشخص بودن روزي براي طالب علم

قال رسول الله(ص):مَن غدا في طلب العلم اَظلَّت عليه الملائكة و بوركَ في معيشته و لم ينقص من رزقه.

هركس در مقام تحصيل علم باشد فرشتگان براو سايه افكنند و زندگي او مبارك گردد و از روزي او كاسته نشود (منية المريد ص103)

*اهميت طلب علم براي پيغمبر(ص) تا آنجا كه فرمودند:

قال رسول الله (ص):اذا اتي عليَّ يومٌ لا ازدادُ  علماً يقرّبني الي الله تعالي فلا بورِكَ لي في طلوع شمس ذلك اليوم.

اگر روزي بر من بگذرد كه در آن دانشي كه مرا به خداي متعال نزديك كند نيفزايم طلوع خورشيد آن روز بر من مبارك نباشد.(محجة البيضاء ج1ص16)

 
 
*همراهی ملائکه برای طالب العلم:
 
 قال رسول الله: مَن خرج مِن بيته علماً، شََيعه سبعون الفَ مَلَکٍ يستغفِرونَ له.

هرکه از خانه‌اش برای طلب علم بيرون رود هفتاد هزار فرشته او را تشييع و همراهی کرده و برايش استغفار می‌کنند.   (بحارالانوار-ج1-ص 170)

*واجب بودن طلب علم و اينکه خداوند تلاشگران ايشان را دوست دارد:
 
 قال رسول الله: طَلَبُ العلمِ فَريضَةٌ عَلی کُلّ مسلمٍ، الا انّ الله يحبُّ  بُغاه العلمِ.

طلب العلم بر هر مسلمانی واجب است. همانا خداوند متعال تلاشگران دراين راه را دوست دارد. (بحار الانوار-ج1-172)

*ميسر بودن راه وصول بهشت برای طلب علم:

قال رسول الله:اوحی الله الیَّ انّه من سلکَ مسلَکاً يطلُبُ فيه العلمَ سهّلتُ له طَريقاً الی الجنّه

خدای تعالی به من وحی فرمود: هرکس راه و روشی برای طلب علم بگشايد من راه وصول به بهشت را برايش آسان می‌کنم. (بحارالانوار-ج1-ص 173) 

 
*ملائکه بال و پر خود را برای طالب علم می‌گسترانند:
 
عن مقداد بن اسود، قال:سمعت رسول الله(ص) يقول: اِنَّ المَلائکةَ لَتَضَعُ اجنحَتَها لِطالِبِ العلمِ حتّی يطَاَ عَلَيها رِضاً به.

مقداد بن اسود گفت: شنيدم پيامبر اکرم(ص) فرمودند: همانا فرشتگان بال و پر خود را برای طالب علم فرش می‌کنند تا او بر آن گام نهد. در حاليکه به اين کار راضی و خوشنودند. (بحار الانوار-ج1-ص177) 

 
*طالب علم مانند روزه‌دار و شب‌زنده‌دار است و آموختن بابی از علم بهتر از انفاق کردن طلا در راه خداست.

قال رسول الله: من طَلَبَ العلمَ فَهو کالصائمِ نهارهُ، القائمِ ليله، و انّ باباً من العلم يتعلّمه الرجلُ، خيرٌ له من ان يکونَ له ابو قبيس ذهباً  فانفقَهُ فی سبيل الله.

انسان طالب علم مانند کسی است که روزهايش را روزه می‌گيرد و شبها را قيام می‌نمايد و به درستی‌که فرازی از علم که انسان فرا می‌گيرد برای او بهتر از اين است که به وزن کوه ابوقبيس طلا و نقره در راه خدا انفاق کند.(بحارالانوار-ج1-ص184) 

 
*استغفار ماهيان دريا برای طالب العلم

قال رسول الله(ص): طلب العلم فريضهٌ علی کلِّ مسلمٍ و انَّ طالب العلمِ يستغفر لهُ کلُّ شيئٍ حتّی الحيتان فی البحارِ.

طلب دانش بر هر مسلمانی واجب است و همانا هر چيز حتی ماهيان دريا برايش استغفار می‌کنند.(کنزالاعمال-ج10-ص13) 
 

*برتر بودن طلب علم نسبت به نماز، روزه، حج و جهاد در راه خدا

قال رسول الله: طلب العلم افضل عندالله مِن الصلوه و الصيامِ و الحجِ و الجهادِ فی سبيلِ الله.

طلب دانش نزد خداوند برتر از نماز، روزه، حج و جهاد در راه خدا است. (کنزالعمال-ج10-ص131) 

 
*پشيمان‌ترين مردم روز قيامت کسی است که...

قال رسول الله(ص): اشدُّ الناسِ حسرةً يومَ القيامة رجلٌ امکَنَهُ طلبُ العلمِ فی الدنيا فَلَمْ يطْلبهُ و رجلٌ علّمَ علماً فانتفعَ به مَن سَمعهُ منهُ دونَهُ.

روز قيامت حسرت و پشيمانی کسی بيشتر است که در دنيا برايش امکان طلب علم بود ولی آنرا طلب نکرد و کسی که علم را بياموزد و ديگری که از او شنيده بود از آن فايده برد اما خودش نفعی عايدش نگردد و به آن عمل نکند. (کنز الاعمال-ج10-ص138) 

 
*آسان شدن طريق وصول به بهشت برای طالب علم
 
قال رسول الله:مَن سلکَ طريقاً يلتمسُ فيه عملاً سهّلَ له طريقاً الی الی الجنّة

هر که برای تحصيل علم به راهی رود خدا راه رسيدن به بهشت را برايش آسان می‌گرداند.(کنز الاعمال-ج10-ص139) 
 

*مهيا بودن روزی برای طالب علم

قال رسول الله: من طلبَ العلمَ تکفّلَ اللهُ برزقهِ

کسی‌که طلب علم کند خدا کفيل روزی اوست. (کنز الاعمال-ج10-ص39) 

 
*طالب علم در سبيل الله گام می‌نهد

قال رسول الله(ص): من خرجَ فی طلب العلمِ فهو فی سبيلِ الله تعالی حتّی يرجع.

هرکس برای تحصيل علم بيرون رود در راه خدای تعالی است تا به خانه‌اش برگردد. (کنز الاعمال-ج10-ص158) 

 
*طلب علم بهترين عبادات است
 
قال رسول الله(ص):افضل العباده طَلبُ العلمِ

برترين عبادت طلب علم است .(محجة البيضاء-ج1-ص159) 

 
*منفعت طلب علم برای احيای اسلام 
 
قال رسول الله(ص):مَن جاءَه الموتُ و هو يطلبُ العلمَ لِيُحيیَ به الاسلامَ کانَ بينهُ و بينَ الانبياءِ درجةٌ واحدةٌ فی الجنّة

کسيکه در حال تحصيل دانش به منظور زنده کردن اسلام بميرد ميان او و پيامبر يک درجه در بهشت فاصله است. (محجة البيضاء-ج1-ص181) 
 

*منفعت کسب علم جهت برگرداندن باطل به سوی حق
 
قال رسول الله(ص):من خرجَ يطلبُ باباً من العلمِ لِيردَّ به الباطلَ الی الحقِّ و ضالّاً الی الهدی کان عملهُ کعبادة اربعينَ عامّاً

کسیکه برای تحصيل بابی از علم از خانه‌اش بيرون رود تا باطلی را به حق و گمراهی را به هدايت برگرداند عملش مانند عبادت چهل سال است. (محجة البيضاء-ج1-ص19)