فهرست روستاهای شهرستان ورزقان

ليلاب دهی جزء دهستان دیزمار مرکزی بخش خاروانا، شهرستان

ورزقان، واقع در  30500 گزی شوسه تبریز به اهر.

 آب و هوای آن کوهستانی و معتدل.

دارای 1500 تن سکنه.

آب آن از چشمه.

 محصول آنجا غلات .

 شغل اهالی زراعت و گله داری وصنایع دستی

و قالی بافی و جاجیم بافی

و راه آن آسفالت است .

   - روستا های همسایه :

  شرقاً به روستای نچق - غرباً به بخش خاروانا - شمالاً لیلاب جدید و جنوباًبه کوهستان منتهی می شود.

××××××××××

امامزاده لیلاب

امامزاده لیلاب مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان ورزقان، بخش خاروانا، روستای لیلاب، امامزاده لیلاب واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۸ اسفند ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۸۹۰۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

روستای ”آستمال“ از توابع دهستان جوشین بخش خاروانا، شهرستان ورزقان، با مختصات جغرافیایی 46 درجه و 20 دقیقه طول شرقی و 38 درجه و 43 دقیقه عرض شمالی، در 30 کیلومتری شمال غربی شهر ورزقان واقع شده است. رودخانه آستمال از کوه‌های سید جبرئیل و اوزور سرچشمه می‌گیرد، از میان روستا می‌گذرد و در پایین دست به تک‌چای می‌ریزد. کوه اوزور در شرق و کوه گچی گونایی در فاصله 5 کیلومتری غرب این آبادی واقع شده است. ارتفاع روستای آستمال از سطح دریا 1800 متر است و آب و هوای آن در فصول بهار و تابستان معتدل و در پاییز و زمستان سرد است.
روستای آستمال سابقۀ تاریخی کهنی دارد و در گذشته به ”دژ قوم ماد“ معروف بوده است. سکونت در این مکان به هزارۀ اول قبل از میلاد بازمی‌گردد. محلاتی با نام‌های ”گونِی کوچه“، ”قوزِی کوچه“، ”میدان“، ”که درق“ و ”دوشلی کوچه“ بیانگر قدمت بسیار کهن این روستا است. در آستمال امامزاده‌ای به نام سید جبرئیل وجود دارد که مورد احترام مردم است.
مردم روستای آستمال به زبان آذری سخن می‌گویند، مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند.براساس سرشماری سال 1375، روستای آستمال دارای 601 نفر جمعیت بوده است. در سال 1385، جمعیت این روستا 428 نفرگزارش شده است.
بیشتر مردم روستا، به فعالیت‌های زراعی، دامپروری و باغداری اشتغال دارند. از جمله مهم‌ترین محصولات زراعی روستا، می‌توان به گندم، انواع حبوبات، انواع صیفی‌جات و علوفه (یونجه و شبدر) اشاره کرد.
در این روستا، باغداری رونق نسبی دارد و گردو، سیب، گلابی، به، آلبالو و زردآلو از مهم‌ترین محصولات آن است. مراتع گسترده موجبات توسعه و رونق دامداری را فراهم آورده است. لبنیات، گوشت و پشم از جمله محصولات دامی این روستا است. مردم این روستا به زنبورداری نیز می‌پردازند و عسل آن شهرت منطقه‌ای دارد. گروهی از مردم به فعالیت‌هایی در زمینه صنایع دستی مانند قالی‌بافی، جاجیم بافی و گلیم‌بافی اشتغال دارند.
روستای آستمال در یک محدوده کوهستانی با شیب نسبتاً تندی استقرار یافته و بافت مسکونی متمرکزی دارد. خانه‌های مسکونی روستا به دلیل محدودیت فضایی وسعت اندکی دارند و لذا، بیشتر خانه‌های روستا دو طبقه ساخته‌ شده‌اند. فضاهای داخل خانه‌ها نیز با توجه به نوع زندگی و فعالیت مردم شکل گرفته است.
مصالح به‌کاررفته در بناهای قدیمی روستا، مشتمل بر سنگ، گِل و چوب و در بناهای جدید سنگ، سیمان، آجر، آهن و گچ است.از نظر طبیعی کوه‌های اطراف روستا، از چشم‌اندازهای زیبا و دلفریبی به‌خصوص در فصول بهار، تابستان و پاییز برخوردارند. همچنین پوشش گیاهی متنوع دامنه کوه‌ها و جنگل‌های انبوه اطراف روستا، همراه باغ‌های میوه و جریان آب رودخانه دائمی آستمال، مجموعه بسیار زیبایی از طبیعت روستا را به نمایش می‌گذارند که هر گردشگر با ذوقی را به وجد می‌آورد.

روستای آستمال سابقه تاریخی نسبتاً طولانی دارد. مسجد قدیمی، زیارتگاه‌های سید جبرئیل و پیر صندوق از جمله آثار تاریخی و مذهبی روستای آستمال است.

در این روستا  نیز مانند سایر روسـتاهای آذربایـجان مراسـم مـلی و مذهبی با تشریفات ویژه برگزار می‌شود. آتش ‌افروزی در شب چهارشنبه ‌سوری و گفتن: ”آتیل ماتیل چرشنبه، بختیم اَچیل چرشنبه“ از جمله شب‌های بیاد ماندنی نوجوانان و جوانان روستای آستمال است. عید نوروز باستانی، اعیاد مذهبی و جشن‌های آیینی با شادی و سرور برگزار می‌گردد و فضای شورانگیزی به روستا می‌بخشد. در ایام عزاداری ائمه به‌ویژه در ماه محرم، مردم روستای آستمال به سوگ می‌نشینند و به سینه‌زنی و نوحه‌خوانی می‌پردازند.
پوشاک غالب مردم روستای آستمال همانند پوشش سایر مردم نواحی روستایی آذربایجان است، ولی اکثر زنان و دختران روستایی از لباس محلی از جمله ”تومان“ (دامن چین‌دار) و ”کؤینک“ (پیراهن‌ گلدار بلند) استفاده  می‌کنند و با ”یایلیق“ (روسری) سر خود را می‌پوشانند.
به دلیل رونق دامپروری و تولید پشم گوسفند، صنایع دستی نیز در روستا رواج دارد. انواع گلیم، جاجیم، قالیچه و جوراب و دستکش زمستانی برای مصرف خانوار و عرضه به بازار تولید می‌شود.

از انواع غذاهای محلی روستای آستمال می‌توان به انواع کباب، آبگوشت محلی، کوفته و آش‌ بویژه ”دوغا آشی“ (آش دوغ) اشاره نمود. از آن جایی که در آشپزی از مواد اولیه تازه و طبیعی استفاده می‌شود، غذاهای محلی روستا بسیار لذیذ و خوش‌مزه است.

دسترسی: این روستا از طریق جاده ساحلی ارس و شهر خاروانا قابل دسترسی می‌باشد.

آستمال روستایی با قدمت چند هزار ساله که می توان مردم آنرا به دو قوم آستامال و آس آن که دو نژاد ترک هستند نسبت داد. این روستای زیبا و سرسبز را در استان آذر بایجان شرقی در شهرستان ورزقان در بخش خاروانا می توان یافت که با طبیعت بکر خود ذهن هر کسی را به خود مشغول می کند.

به علت دور بودن روستا، راه آن حدود 20 کیلومتری خاکی بودکه باعث ناشناس ماندن آن منطقه و طبیعت بکر آن شده بود که اخیرا با همت مسئولان و اهالی این راه آسفالته شده است. بعد از عبور از میان کوه های سربه فلک کشیده به روستایی می رسیم که خود را در میان کوه ها محبوس کرده تا خود را همچنان بکر و دست نخورده نگهدارد.

آستمال خاکی غنی از آلومینیوم دارد که شاید به زودی از آن بهره برداری شود. این روستا با داشتن آب و هوای کوهستانی و سرد،منبع و صادر کننده ی نمونه گردو در آن منطقه می باشد.

 حدود 5 کیلومتری روستا امامزاده ای به نام سید جبرئیل وجود دارد که گویند عرب بوده و برای رهایی خود از دشمنان به آنجا پناه آورده و در آنجا جان به جان آفرین تسلیم کرده که اهالی روستا نسبت به آن اعتقاد عمیقی دارند و نذورات خود را به ضریح آن میبندند.

به علت همجوار بودن روستا با جنگل های ارسباران گردشگران و کوهنوردان زیادی به آنجا آمده اند که از جمله می توان به گروه کوهنوردی آذربایجان شرقی اشاره کرد.

روستایی در نزدیکی آستمال وجود داشته که به نام سروستان (سوستین)بود که بعد از مدت ها از بین رفته است و به همان نام مشهور است که طبیعت زیبایی دارد.

رودخانه ی زیبایی از وسط روستا می گذرد که روستا را به دوقسمت جنوبی و شمالی(قوزی-گونی) تقسیم میکند. اهالی روستا لهجه خاصی نسبت به دیگر روستا های همجوار دارند که لهجه بسیار شیرینی است.

روستای آستمال مهد علم و عالمان زیادی است. در سال 1337زمانی که در آن منطقه هیچ مدرسه ای وجود نداشت در آستمال مدرسه ای به نام نظام الملک که با همکاری جاج نصیر آقا عزتی (زمانی خان روستا بود) ساخته شد و علما و استادان زیادی را به جامعه تحویل داد.

از دیگر علما و روحانیون آن زمان می توان حاج آقا آخوند و میرزا محمد علی واعظی نام برد که از علمای آن منطقه بودند و در بین مردم احترام خاصی داشتند. منطقه ی کوروش که در نزدیکی آستمال است به گفته ی شفاهی( افرادی که اهل آن منطقه هستند) مربوط به کوروش کبیر شاه ایران است که البته نمیتوان به گفته ی شفاهی افراد اعتماد کرد.

از آنجا که اهالی این روستا افرادی مومن و خدا شناس هستند عزاداری های بسیار جالب و تاثیر گذاری دارند که آقای بابک مینقی(مستند ساز تبریزی)آن را بهتر شرح داده اند که قسمتی از آن این گونه است: "...شب به روستا رسیدیم وقتی که وارد مسجد شدم زیبایی و بدویت مراسم عزاداری یک لحظه مرا مبهوت کرد...  تا ساعت ۴ صبح اعضای گروه بیدار بودند و مشغول آماده سازی تجهیزات و نقل حکایت. بیشتر از دو سه ساعت نخوابیدیم. صبح صبحانه را مهمان یکی از اهالی روستا بودیم که جایتان خالی سنگ تمام گذاشته بودند. و بعد از حیاط همان خانه مشغول تصویربرداری شدیم. مراسم سینه زنی و زنجیر زنی و ... ۴ روز کار مداوم ضبط مراسم و آیین های عزاداری و زندگی مردم روستا، تصویر برداری بافت دست نخورده و طبیعت زیبای روستا و ... خط و ربط قصه فیلم مستند آستامال را در خلال زندگی و کار دروستای آستامال طراحی کردم".که البته می تونید برای خرید این فیلم باشماره موبایل0914317397تماس بگیرید.   

درباره واژه آستمال

درباره واژه آستمال حدودي مطالب لازم ارايه گرديد. آستمال «آس+ دام+ ال» نگارنده پس از بررسي و تحقيقات دريافت كه آستمال در گذشته محل زندگي قوم آس‌ها بوده است. و لغت مذكور در فرهنگ جغرافياي قراجه‌داغ از آن دوران به يادگار مانده است. محققين از وجود قوم مباستاني به نام آس در كناره‌هاي ارس و دامنه كوه آرارات «آغري داغ» زندگي مي‌كردند، خبر مي‌دهند. نام قوم آس در بسياري از مناطق جغرافيايي و اسامي اشخاص نيز به چشم مي‌خورد. نگارنده در آذربايجان گردي به شهر و آبادي و كوه و رودخانه و كوشن‌هايي به نام آس بسيار برخورد مي‌كند كه قدمت ديرين دارند. متاسفانه ناشناخته مانده‌اند و در اثر بي‌مهري مراكز علمي و فرهنگي و دانشگاهي و فرهنگ‌دوستان مي‌رود اين‌گونه واژه‌هاي باستاني از بين برود. براي اداي دين خود نسبت به فرهنگ ايران زمين و زادگاهم آذربايجان با بضاعت اطلاعات توانستم كلمات باقي‌مانده آس را در شهرستان‌هاي مختلف شناسايي نمايم و به جهان علم و دانش اعلام دارم. از جمله روستاي آس كليبر «كلي‌بار».

آس. از آبادي‌هاي قديمي و باستاني قراجه‌داغ در شهرستان كليبر 3 كيلومتر غرب جاده آسفالته اهر و كليبر قرار دارد. آس كهن‌ترين ديه در آذربايجان است. هم‌چنين لغت آس عتيق‌ترين واژه جغرافيايي ايران زمين است. در روستاي آس اسناد تاريخي دال بر قدمت آن بسيار فراوان است. از جمله گورستان باستاني آس از نظر تصاوير سنگ قبر مي‌توان گفت در دنيا بي‌نظير است. شكل و تصوير سنگ گورستان آن همانند سنگ نگاره‌هاي مجموعه قوبستان واقع در 60 كيلومتر باكو مي‌باشد، برابري مي‌كند. محققان برخي از اين سنگ‌نگاره‌ها را مربوط به دوره سنگي و يادگار آس‌هاي عتيق مي‌دانند. تصوير سنگ روستاي آس كليبر با سنگ‌نگاره‌هاي قوبستان هم‌خواني دارند. ديگر بازمانده آثار قوم آس از جمله در ميان آبخازهاي گرجستاني هنوز هم منطقه‌اي به نام آس وجود دارد. كوه آسني، دهكده آسني، طايفه آسني، رود آسني و توباس «توب+ آس» آس توپراقي، سرزمين آس، چاي توماسلي «توم+ آس+ لي» داغ توماسلي «نام دهات جمهوري آذربايجان»‌ آستاق (آستاخ، آس + تاق، كوه آس) آستارآباد از شهرهاي قديمي مازندران، آستارا (آس+ ت+ كند» مركز شهرستان هشترود، آزگان «آس+ گان» از روستاهاي اهر، آستمال و آستارگان از روستاهاي ورزقان، استيار و سرند از روستاهاي مواضعخان و رزقان، و ديگر احتمال دارد اسامي اين روستاها نيز بازمانده واژه آس باشند. اسبلان «اسفهلان»‌سهلان «ساوالان»‌روستاي تابعه صوفيان، آستاري «عنصرود فعلي» اسنجان و اسبس روستاهاي شهرستان اسكو، سركنديزه در شهرستان شبستر آستي در دهستان رباط شهرستان اردكان 49 كيلومتر شمال شرقي اردكان، اسپرخون در حومه و اسمنج قرار دارد. در مناطق مختلف ايران و ساير كشورها وجود چنين لغات به چشم مي‌خورد. مانند اسلاوها و استانبول آسمير «ازمير» در كشور تركيه و غيره ... عده‌اي از صاحب‌نظران بر اين عقيده‌ هستند كه نام قاره آسيا از قوم آس گرفته شده است. در گذشته چون دو جا با يك نام بود، اين امر گاهي مايه بدفهمي بار مي‌آورد. با عوض كردن حرف‌ها با يكديگر از بدفهمي جلوگيري مي‌كردند. مانند تالش و گالش (ص 228 زبان پاك تاليف كسروي). تحقيقات و بررسي‌ها نشان مي‌دهد. در اثر آميزش فرهنگ‌ها و تلفظ غلط و تغيير و تعويض حروف لغات واژه‌ها تغيير شكل مي‌دهند

موقیعت جغرافیایی روستای کرینگان 

کرینگان از روستاهای دیزمار شرقی ، از توا بع شهرستان اهر، است که در شمال تبریز قرار دارد و در 60کیلومتری بخش ورزقان واقع شده است؛ از شمال با روستاهایاولی،احمد آباد و مردانقم  واز جنوب شرقی با روستاهای ونستان و ملک طالش و ازجنوب غربی با روستای آستمال همسایه است،آب و هوای آن کوهستانی و معتدل می باشد که در تابستان گرم و معتدل و در زمستان سرد و یخبندان میشود و کار عمده ای آنان دامداری و کشاورزی می باشد که کشتزارها و باغ‌هاي آن از دو چشمه سيراب مي‌شود، محصول آن غله و هيزم و زغال و چوب درختان جنگلي و اندكي نيز سردرختي است. در حال حاضرروستای کرینگان دارای 25 خانوار با تعداد 130 نفر جمعیت در یک نقطه دور افتاده از مرکز استان در دل جنگل‌های بکر و و دست نخورده ارسباران قرار گرفته است.

تاریخچه و پیدایش روستای کرینگان

روستایی به نام  کرینگان در آن منطقه فعلی که هست وجود نداشت که اهالی این روستا در قدیم الایم  در کوهی به نام " تَلِشی" به زبان تاتی ودر زبان ترکی" " sari günai" نام دارد زندگی می کردند یعنی روستا در این کوه واقع شده بود و این کوه به دلیل موقیعت آب و هوا نامناسب و  سرمای زیاد قابل معشیت نبود و اهالی این روستا مجبور شدند که مکان زندگی شان را عوض کنند که  عده ای از آنها به " گلین قیه " در مرند مهاجرت کردند(( که الان خانوار کمی در این روستا زندگی می کنند به زبان تاتی حرف می زنند که گویش و لهجه آنها با تاتی روستای کرینگان یکسان میباشد))و عده ای دیگر کوهی که الان روستای کرینگان واقع شده است به دلیل آب و هوای مناسب انتخاب کردن واین کوه به دلیل شیب  زیاد خانه ها را بصورت پلکانی درست کردن و ...

زبان و گویش تاتی روستای کرینگان

این گونه تاتی ، گویش روستاهای اوشتَبین ، چای کندی،ونیستان و چند آبادی دیگر است که همگی دارای ویژگیهای گویشی مشترک اند. در این گونه ، تفاوت جنس ملاحظه نشده است ؛ مضاف الیه و صفت ــ چنانکه در گویشهای کرانة خزر دیده می شود ــ پیش از مضاف و اسم می آید؛ اسم در حالت فاعلی و انواع حالات غیر فاعلی به کار می رود؛ مصدر دارای نشانة - an,-yan,-iyan و -en است ، مانند eni-yan   «چیدن »؛ rd-an ªVenda «ایستادن »؛ گذشتة نقلی و بعید به یک شکل می آیند و تنها به قرینه تشخیص داده می شوند

علویق یکی از روستاهای قدیمی و زیبای شهرستان ورزقان است با مردمی فرهنگدوست و متین . قدمت ایجاد مدرسه به سبک نوین در علویق به سال ۱۳۱۹ میرسد بطوری که سالهای متمادی دانش آموزان روستاهای مجاور از قبیل کاسین / دوریق / یاشیل /روادانق / روزی/سرخه دیزج/چلناب / آلچه شلاق /قراجه ملک /دایممق /......برای تحصیل به علویق می آمدند .تعداد افراد تحصیل کرده آکادمیک در این روستا چشمگیر تر از روستاهای دیگر ورزقان است . نتیجه این همه قدمت تاریخی و علمی باعث رشد و ترقی و بوجود آمدن مردمانی متمدن وفرهنگی و متدین در این روستای زیبا شده است .

علویق در لغت نامه دهخدا

علویق . [ ع َ ل َ ] (اِخ ) دهی است جزء دهستان اوزومدل بخش ورزقان شهرستان اهر واقع در 7 هزارگزی شمال باختری ورزقان و 4 هزار و پانصد گزی راه ارابه رو تبریز به اهر. ناحیه ایست جلگه و دارای آب و هوای معتدل . سکنه ٔ آن 774 تن است . آب آن از قنات تأمین میشود. محصول آن غلات و سیب زمینی است . اهالی به کشاورزی و گله داری اشتغال دارند و صنایع دستی زنان جاجیم بافی است . دارای راه مالرو است .

در شمال استان آ.ش قرار گرفته است و یکی از روستاهای استان آ.ش، شهرستان ورزقان بخش خاروانا می باشداین روستا در فاصله صدوپنج کیلومتری تبریز و 32 کیلومتری ورزقان قرار گرفته است.روستای گال از طرف شمال با روستای علیار و از طرف جنوب با روستای مزرعه چل و از طرف مشرق با روستای مزرعه شادی و از طرف مغرب با روستای جوشین و ار طرف شمال شرقی با روستاهای ایزوان و کالجان و از طرف جنوب شرقی با روستای اویلق و از طرف جنوب غربی با روستای سرکش همسایه است.و در یک منطقه کوهستانی قرار گرفته است.از این روستا تا بخش خاروانا 30 کیلومتر فاصله است و از جاده بین المللی تبریز-ورزقان-خاروانا،یک و نیم کیلومتر فاصله دارد. راهش در سال نود  آسفالت کاری شده است

روستای لله لو ازتوابع شهرستان ورزقان در استان اذربایجان شرقی قرار دارد٠قدمت روستاباتوجه به وجود اثار باستانی موجود ازقبیل غارهاوتپه های ثبت شده دراثار ملی به هزاره اول قبل از میلاد بر می گردد.نام لله لو احتمالااز کتیبه سنگی سغندل که در جوار روستای لله لو می باشد ودر ان از شهری به نام لیب لی اونی نام برده شده است گرفته شده است.

اثار باستانی روستای لله لو

خارابا لله لی

بقایای یک روستای باستانی در نزدیکی لله لو مشهور به خرابا لله لی وجود دارد انچه از دیوارها ان باقی مانده است نشان می دهد مربوط به دوران قاجار است.

غارهای لله لو

غارهای لله لو نشان از تاریخ بسیار دور است که به علت زمین مساعد وکشتزار بودن اطراف ان تقریبا ویران شده است قدمت این غارها به هزاره اول قبل از میلاد بر می گردد.

که درسال٨۶درسازمان میراث فرهنگی به ثبت رسیده است.

امامزاده لله لو

این امامزاده صلیبی شکل درجنوب لله لو ودرکنارجاده اهر-ورزقان دروسط یک چمنزارواقع شده است.نام این امامزاده سیدجلال الدین ازنوادگان امام جعفرصادق(ع)میباشد که چندسال پیش به دست اهالی این روستا مرمت وبازسازی شده است.

سد لله لو

این سد حدودا دریک کیلومتری جنوب شرقی روستای لله لو واقع شده است.

باید گفت این سد هم برای گردشگران اثار تاریخی وهم برای گردشگرانی که به طبیعت علاقه مندندحائز اهمیت است .چون در کنار این سد غارهای تاریخی که در اثار ملی ثبت شده است قرار داردوهمچنین بقایای یک دیوار که به عصر قاجار برمیگردد قرار دارد.