با اين حال متاسفانه كمتر كسي از عوارض جدي رژيم‌هاي لاغري نامناسب آگاه است؛ عوارضي كه گاه ممكن است سال‌ها بعد فرد را درگير كند.
از نظر دكتر سيدعلي كشاورز، متخصص تغذيه و مدير گروه تغذيه و بيوشيمي دانشگاه علوم پزشكي تهران، رژيم‌هاي غذايي حتما بايد توسط كارشناسان و متخصصان تغذيه تنظيم و تجويز شود.
او مي‌گويد رژيم‌هاي غذايي نامناسب مي‌تواند مشكلاتي را براي استفاده‌كنندگان ايجاد كند كه حتما مردم بايد از آنها آگاه باشند.
دكتر كشاورز در اين گفت‌وگو با اشاره به انواع رژيم‌هاي لاغري توضيحاتي را در اين زمينه ارائه كرده است .
ويژگي رژيم غذايي مناسب براي كاهش وزن چيست؟
در صورتي كه رژيم غذايي توسط كارشناسان و متخصصان تغذيه ارائه شود، به طور حتم براساس نيازهاي فرد بوده و با در نظر گرفتن سن، جنس و شرايط جسمي او تهيه و تنظيم شده است بنابراين استفاده از چنين رژيم‌هايي قابل قبول بوده و جاي نگراني ندارد؛ براي تنظيم اين رژيم‌ها، كارشناسان ابتدا نياز به يك برداشت از وضع 24 ساعت تغذيه و غذا خوردن فرد دارند تا به كمك آن ميزان دريافت انرژي و همچنين منابع تامين‌كننده آن به دست آيد. براساس اين اطلاعات، متخصص تغذيه مي‌تواند با توجه به ضرورت، 500 تا هزار كيلوكالري از انرژي دريافتي را كاهش دهد.
به‌طور معمول در چنين رژيم‌هايي سعي مي‌شود ميزان فيبر و پروتئين رژيم غذايي نيز افزايش يابد؛ در واقع به كمك حجمي كه فيبرها ايجاد مي‌كنند و البته انرژي ناچيزي كه معمولا دارند، معده پر مي‌شود و پروتئين‌ها نيز به دليل خاصيت سيركنندگي كمك مي‌كنند فرد دوام آورده و رژيم را ادامه دهد. مقدار مواد قندي و چربي‌هاي دريافتي نيز در اين رژيم‌ها محدودتر مي‌شود.
با توجه به اين‌كه برخي از تبليغات ادعا مي‌كنند طي چند روز مي‌توانند وزن فرد را چند كيلوگرم كاهش دهند، در مورد مقدار طبيعي و معمول كاهش وزن توسط رژيم‌هاي غذايي توضيح بدهيد.
كاهش وزن ناشي از رژيم‌هايي كه توسط متخصصان توصيه مي‌شود، به غير از هفته اول كه دو تا حتي پنج كيلوگرم مي‌تواند باشد، به طور معمول نيم تا يك كيلوگرم در هفته است. البته گاهي با بيماراني مواجه مي‌شويم كه در شرايط خاصي قرار دارند، مانند فردي كه وزن زيادي دارد و مي‌خواهد زانويش را عمل كند؛ در چنين شرايطي و البته براي حداكثر 12 هفته، مي‌توان هفته‌اي دو كيلوگرم وزن فرد را كاهش داد.
همچنين خوب است بدانيد كاهش وزن دو تا پنج كيلوگرم طي هفته اول به اين دليل است كه در اين روزها قندي كه در كبد و عضلات وجود دارد، تخليه مي‌شود و با هر گرم از آن، سه گرم آب از دست مي‌رود و در نتيجه كاهش وزن با سرعت بيشتري اتفاق مي‌افتد.
به غير از اين رژيم‌ها كه از نظر شما قابل قبول است، افرادي كه خواهان كاهش وزن هستند، از چه نوع رژيم‌هايي استفاده مي‌كنند؟
متاسفانه امروزه با انواع رژيم‌هايي روبه‌رو هستيم كه پايه و اساس علمي نداشته يا منسوخ شده است؛ رژيم اتكينز يكي از اين رژيم‌هاست كه منسوخ‌شده، ولي باز هم افرادي از آن پيروي مي‌كنند؛ در رژيم اتكينز معمولا مواد قندي و نشاسته‌اي كاملا حذف شده و گوشت و چربي‌ها آزادانه مصرف مي‌شود. در اين رژيم، به علت سوخت ناقص چربي‌ها و حذف مواد نشاسته‌اي و قندي اشتهاي فرد كاهش مي‌يابد؛ ولي همان‌طور كه مشخص است سوخت مورد نياز مغز از مواد قندي و نشاسته‌اي حاصل مي‌شود و همچنين قسمت قابل توجهي از عضله قلب و كليه نيز از مواد نشاسته‌اي و قندي تشكيل شده است، بنابراين وقتي اين مواد از رژيم غذايي حذف شود، احتمال بروز آسيب و صدمات جدي افزايش مي‌يابد.
رژيم‌هاي تكخوري مبناي علمي نداشته و طي آن، به هيچ‌وجه نيازهاي بدن تامين نمي‌شود. دقت داشته باشيد موادغذايي به چهارگروه اصلي تقسيم مي‌شود و هريك از اين گروه‌ها مسئول تامين بخشي از نيازهاي بدن است. بنابراين انتظار مي‌رود حتما يكي از مواد غذايي هر يك از گروه‌هاي چهارگانه در برنامه غذايي فرد وجود داشته باشد؛ گروه اول شامل غلات، نان، برنج، سيب‌زميني و ماكاروني است كه تركيب عمده آنها نشاسته است؛ گروه دوم شامل شير، ماست، پنير، كشك يا لبنيات منبع پروتئين كلسيم‌دار بوده و دسته سوم يعني گوشت، مرغ، ماهي، تخم‌مرغ و حبوبات، منبع پروتيئن آهن‌دار هستند؛ دسته چهارم نيز سبزيجات و ميوه‌هاست كه ويتامين‌ها، عناصر معدني و فيبرها را تامين مي‌كند. بنابراين مشخص است اگر فردي از رژيم تكخوري پيروي كند، از سه گروه ديگر محروم شده و بخش قابل توجهي از نيازهاي بدنش تامين نمي‌شود.
با اين توضيحات و همان‌طور كه قبلا هم گفته شد، توصيه مي‌شود رژيم غذايي براساس نيازهاي بدن فرد و توسط فردي آگاه تنظيم شود.
افراد زيادي هم طرفدار رژيم‌هاي گياهخواري هستند؛ اين رژيم‌ها چه شرايطي را براي فرد ايجاد خواهد كرد؟
دو نوع رژيم گياهخواري وجود دارد؛ يك نوع گياهخواري مطلق است و در حالت دوم، افراد از شير و تخم‌مرغ هم استفاده مي‌كنند. اصولا گياهخواراني كه شير و تخم‌مرغ را هم مصرف مي‌كنند، كمتر با خطر كمبود پروتئين و بعضي از ريزمغذي‌ها مانند آهن و ويتامين B12 روبه‌رو مي‌شوند، ولي گياهخواران مطلق، بدون شك نيازهاي بدن‌شان تامين نخواهد شد؛ در چنين حالتي كمبود پروتئين، بخصوص براي افرادي كه در سنين رشد هستند، مشكلاتي را ايجاد خواهد كرد.
از آن مهم‌تر كمبود برخي ويتامين‌ها و عناصر معدني مانند آهن و روي است. بنابراين جاي تعجب ندارد اگر اين افراد دچار كم‌خوني فقر آهن و كمبود ويتامين B12 شوند؛ لازم به ذكر است كه ويتامين B12 فقط در مواد غذايي حيواني وجود دارد و به همين دليل ذخاير B12 اين افراد در مدت سه تا پنج سال تخليه شده و به مرور دچار كم‌خوني ناشي از كمبود اين ويتامين مي‌شوند كه بسيار خطرناك و پيشرونده است. اين رژيم غذايي مي‌تواند به آسيب‌هاي مغزي هم منجر شود.
مصرف كردن آب يا مايعات بدون استفاده از ساير مواد غذايي براي كاهش وزن، چه عواقبي در پي دارد؟
اين نوع رژيم غذايي نيز منسوخ شده است و امروزه هيچ‌كس به چنين رژيم‌هايي اعتقاد ندارد؛ البته اگر فردي فقط از مايعات مانند آبميوه‌ها استفاده كند كه تا حدي حاوي مواد قندي و نمك‌ها نيز هستند، با عوارض كمتري روبه‌رو خواهد شد، ولي مصرف آب خالص، بسيار خطرناك و حتي كشنده است. با اين توضيحات، بايد دقت داشته باشيد رژيم استفاده از مايعات يا آب خالص به هيچ وجه جايز نبوده و عوارض متعددي در پي دارد.
رژيم‌هاي بسيار كم‌كالري مجاز است يا نه؟
اين رژيم‌ها هم جايز نبوده و نبايد مورد استفاده قرار گيرد، البته به غير از دوره‌هاي كوتاه‌مدت و شرايط خاص؛ تاكيد مي‌شود رژيم‌هاي خيلي كم كالري يعني 300 تا 600 كيلوكالري انرژي، اصلا جايز نيست، ولي اگر فرد شرايط خاصي داشته باشد، رژيم‌هاي كم كالري كه معمولا حدود 600 تا 800 كيلوكالري انرژي دارند، براي حداكثر 12 هفته مجاز است.
بسياري از افراد براي لاغر شدن، ترجيح مي‌دهند يكي از وعده‌هاي غذايي را حذف كنند، به عنوان يك متخصص اين شيوه را تاييد مي‌كنيد؟
حذف وعده‌هاي غذايي كار اشتباهي است كه نه‌تنها موجب كاهش وزن نمي‌شود، بلكه حتي مي‌تواند دليلي براي افزايش وزن، پرخوري و بدخوري هم باشد.
