ماده سياه رنگي كه از صخره‌ها مي‌جوشيد و به آن «روغن سنگ» مي‌گفتند، براي سرخ‌پوستان آمريكا مصرف دارويي داشت و آن را شفابخش مي‌دانستند. «پتروليوم» واژه‌اي لاتين و مشتق از «پترا» به معناي صخره و «اوليوم» به معناي نفت است. اين واژه با «اويل»، كم‌وبيش در يك معنا به كار مي‌رود.
به گزارش ايسنا، توليد تجاري نفت، نخست براي آن بود كه شب را كنار زند و به خانه‌ها روشني بخشد، اما رفته‌رفته با كشف ديگر خواص نفت، اين هيدوركربور به كالاي استراتژيكي تبديل شد كه بدون عرضه مستمر و مداوم آن، ثبات و امنيت جهان به خطر مي‌افتد.
نفت خام از عناصر كربن و هيدروژن تشكيل شده كه يكي از انواع «هيدرو كربورها» است و به اعتبار تركيبات هيدروكربوري و ميزان گوگرد آن به نفت خام‌هاي سبك و سنگين و ترش و شيرين طبقه‌بندي مي‌شود.
نفت خام انواع مختلفي دارد كه بيش از هفتاد نوع آن به مقدار تجاري، توليد و در بازار معامله مي‌شود. شايد هيچ دو نفت خامي را نتوان يافت كه خصوصيات آن درست مثل هم باشد، اما مي‌توان ويژگي‌هايي به دست داد كه از طريق آن و با مقايسه آنها با ويژگي‌هاي نفت خام‌هاي شاخص نظير برنت، «دبليو.تي.آي» و دوبي، بهاي معقولي براي آنها در بازار به دست آيد. از جمله اين ويژگي‌ها سبكي و سنگيني و ترشي و شيريني است.
انجمن نفت آمريكا كه به اختصار API گفته مي‌شود، يكي از موسسه‌هاي بزرگ آمريكاست كه در صنعت نفت و گاز فعاليت دارد و بيش از 400 شركت فعال در توليد، پالايش و توزيع نفت و فرآورده‌هاي نفتي را نمايندگي مي‌كند.
اين موسسه به نمايندگي از فعالان اين صنعت در خصوص مسائل حقوقي، مالي، اقتصادي، مقرراتي و تحقيقاتي با دولت و نهادهاي قانون‌گذاري، وارد مذاكره مي‌شود.
تاثيرات زيست‌محيطي و تاييد استاندارد‌هاي صنعت نفت و توسعه دانش اين صنعت، از جمله موضوعات مورد علاقه اين انجمن به‌شمار مي‌آيد. اين موسسه به تعريف استاندارد‌هايي براي فرآورده‌هاي نفتي نيز مبادرت مي‌ورزد. به عنوان نمونه، شاخص «گرانش» انجمن نفت آمريكا كه در انگليسي API Gravity گفته مي‌شود، مقياسي است كه از سوي اين انجمن براي تعيين چگالي نفت خام تعريف شده است كه شاخصي براي تعيين سبكي و سنگيني انواع نفت خام و فرآورده‌هاي نفتي به كار مي‌رود.
براي نشان دادن ميزان سبكي و سنگيني نفت خام، به‌طور معمول از شاخص «اي.پي.آي» (API) استفاده مي‌شود. اين شاخص از حاصل تقسيم عدد 14.5 بر «وزن مخصوص» نفت‌خام در درجه حرارت 60 درجه فارنهايت، منهاي عدد 131.5 به دست مي‌آيد.
نفت خام‌هاي با «آي.پي.آي» بالاتر از 30 را سبك و 20 تا 30 را متوسط و پايين‌تر از 20 را نفت خام سنگين مي‌گويند. نفت‌خام‌هايي با «اي.پي.آي» بيشتر از 44 مانند نفت خام «اكوفيسك» نيز وجود دارد كه آنها را بسيار سبك مي‌گويند.
نفت خام افزون بر «هيدروكربور‌ها»، ناخالصي‌هايي نظير نيتروژن، گوگرد، نمك و فلزات نيز در خود دارد. مقدار گوگرد (سولفور) موجود در نفت، يكي از مهم‌ترين عوامل تاثير‌گذار بر قيمت آن است. هيدورژن سولفيد به سبب داشتن خاصيت اسيدي، خورندگي دستگاه‌هاي تقطير را افزايش مي‌دهد و به سبب سمي بودن، به محيط زيست خسارات جبران‌ناپذيري وارد مي‌كند. از اين‌رو، حذف آن از نفت خام ضرورتي انكار‌نشدني و در عين حال پرهزينه است.
«نفت شيرين» به نفت خامي مي‌گويند كه ميزان گوگرد آن كمتر از 0.5 درصد و «نفت ترش» به نفت خامي مي‌گويند كه ميزان گوگرد آن بيش از 0.5 درصد باشد. ميزان گوگرد موجود در نفت خام به‌طور معمول بين 0.1 و سه درصد وزن نفت خام است. بيشتر نفت خام‌هاي شيرين، سبك و بيشتر نفت‌خام‌هاي ترش، سنگين هستند.
نفت خام برنت:
نفت خام برنت، يكي از شناخته‌شده‌ترين شاخص‌هاي نفت خام است كه به عنوان مبناي قيمت‌گذاري بسياري از انواع نفت خام در بازار‌هاي جهاني به كار برده مي‌شود. نفت خام برنت مخلوطي از نفت استخراج‌شده از شبكه برنت و «نينان» در درياي شمال است كه از طريق شبكه خط لوله به پايانه نفتي «سالوم وو»؛ بزرگ‌ترين بندر صادراتي درياي شمال، در بريتانيا انتقال مي‌يابد و در آنجا بارگيري مي‌شود. درجه API مخلوط برنت بيش از 38 و ميزان گوگرد آن 0.41 درصد است، بنابراين در طبقه نفت خام‌هاي سبك و شيرين قرار مي‌گيرد.
نفت خام مارس:
نفت خام مارس (Mars) از جمله انواع نفت خام‌هاي سنگين و ترش به‌شمار مي‌آيد كه در آمريكا و خليج مكزيك توليد و در بندر Clovelly بارگيري و صادر مي‌شود. درجه «اي.پي.آي» آن 29 و مقدار گوگرد آن 1.9 درصد است. مقدار توليد نفت خام مخلوط مارس از 150 تا 230 هزار بشكه در روز در نوسان است. شركت شل يكي از توليد‌كنندگان بزرگ اين نفت خام به‌شمار مي‌آيد.
نفت‌خام ميناس:
نفت خام ميناس (Minas) كه با نام نفت خام سبك سوماترا (Sumatra Light) نيز شناخته مي‌شود، يكي از نفت خام‌هاي شاخص بازار آسياست كه در مناطق خشكي جزيره ساماتراي اندونزي توليد و از بندر «دوماي» صادر مي‌شود. اين نفت خام با درجه «اي.پي.آي» 35.8 درصد گوگرد از جمله انواع نفت سبك و شيرين به‌شمار مي‌آيد. محموله‌هاي صادراتي اين نفت خام از 500 تا 700 هزار بشكه در نوسان است. توليد روزانه نفت خام ميناس بيش از 400 هزار بشكه برآورد مي‌شود.
نفت خام موربان:
نفت خام موربان (Murban) با درجه «اي.پي.آي» 39.3 و وجود 0.8 درصد گوگرد از جمله انواع نفت خام‌هاي سبك و نسبتا شيرين به‌شمار مي‌آيد. اين نفت خام در امارات عربي متحد توليد و از بندر Jebel Dhanna بارگيري مي‌شود. مقدار توليد نفت خام موربان تا 1.5 ميليون بشكه در روز گزارش مي‌شود.
نفت خام تاپيس:
نفت خام تاپيس با درجه API نزديك به 46 و ميزان گوگرد 0.03 درصد، در حوزه دريايي Trengganu مالزي توليد مي‌شود. گفتني است كه اين نوع نفت خام برخلاف نفت خام برنت در بازار نفت مورد معامله قرار نمي‌گيرد، اما به يكي از انواع نفت شاخص براي قيمت‌گذاري در منطقه آسيا به‌شمار مي‌آيد. استراليا به سبب روابط تجاري گسترده‌اي كه با منطقه آسيا دارد، قيمت نفت خام تاپيس را براي قيمت‌گذاري نفت خام‌هاي وارداتي و حتي فرآورده‌هاي نفتي خود به كار مي‌برد.
مشخصات نفت خام ايران
|
نفت خام |
درجه API |
گوگرد (درصد) |
|
سنگين ايران |
29.6 |
2 |
|
سبك ايران |
33.4 |
1.37 |
|
فروزان ايران |
29.7 |
2.20 |
|
سروش ايران |
18.6 |
3.62 |
***
جدول مقايسه‌اي نفت كشوهاي نفتي
|
نفت خام |
درجه API |
گوگرد (درصد) |
|
سبك عربستان |
32.7 |
1.90 |
|
متوسط عربستان |
30.6 |
2.47 |
|
دوبي |
30.4 |
2.13 |
|
عمان |
33 |
1.14 |
|
برنت درياي شمال |
38.5 |
0.41 |
|
دبليو.تيو.آي |
38.7 |
0.45 |
|
يورال روسيه |
31.8 |
1.35 |
|
كويت |
30.5 |
2.6 |
|
بصره عراق |
30.2 |
2.52 |
