هدفمندی یارانه ها و افزایش هزینه‌های برق بسیاری را به فکر راهی برای کم کردن هزینه‌ها واداشته است، یکی از آنها مغازه‌ها و سوپر مارکتهایی هستند که یخچالهای حاوی مواد خوراکی و لبنی را در ساعاتی از شبانه روز به خصوص شبها که از گزند مأموران در امانند خاموش می‌کنند.
هنوز طعم تلخ و ترشی شیر در دهانش مانده، مگر می‌شود شیری که به گواه تاریخ درج شده روی بسته‌بندی فقط 2 روز از تولیدش می‌گذرد ترش شده باشد.
در یک ماه اخیر این دومین باری است که این اتفاق افتاده. جالب‌تر اینکه تا بطری شیر را پیش بقالی محل می‌برد تا بگوید شیری که هنوز از خریدش یک ساعت نمی‌گذرد فاسد شده نه تنها آقای بقال غر غر نمی‌کند که «جنس را پس نمی‌گیرم» بلکه با روی گشاده سریع شیر را می‌گیرد و یک بطری دیگر به دستش می‌دهد.
هاج و واج می‌ماند که چقدر علی‌آقا بقال خوش‌اخلاق شده چون همیشه پس گرفتن جنس فروخته شده در هر شرایطی امکانپذیر نیست و با جمله «می خواستی نبری منم که از توش خبر ندارم» مواجه می‌شوی.
اما این همه ماجرا نیست و با صحبت با چند هم‌محلی مشخص می‌شود که موضوع از جای دیگری آب می‌خورد.
ظاهراً این کاسب محله، گاهی شبها برای آنکه در مصرف برق صرفه‌جویی کند تا صبح یخچال را خاموش می‌کند که نتیجه‌اش می‌شود فاسد شدن زودتر شیر و ماست و اگر مشتری نداند مشکل کجاست، صاحب مغازه که خوب می‌داند.
شواهد حاکی است از حدود یک سال گذشته با افزایش قیمت برق برخی سوپرمارکتها و بقالی‌ها برای کاهش مصرف و هزینه‌های برق دست به کارهای این چنینی زده‌‌اند و علی رغم نظارت بازرسان بهداشتی، برای کار خود چاره هم اندیشیده‌اند و در ساعت شب که در مغازه‌ها بسته است و خبری از بازرسی نیست برخی یخچال‌ها را خاموش می‌کنند.
فقط یخچال نوشیدنی‌ها را خاموش می‌کنیم
علی-ب در منطقه 11 تهران مدیر سوپرمارکتی است. وقتی از او در مورد خاموش کردن یخچال می‌پرسیم می‌گوید: از سال گذشته هزینه برق به ویژه در فصل تابستان ۲ تا ۳ برابر شده، قبلاً در فصل تابستان 300 هزار تومان بابت قبض برق می‌پرداختیم ولی الان این رقم به 800 هزار تومان هم رسیده است و دخل و خرج ما با هم نمی‌خواند.
وی ادامه می‌دهد: ما یک یخچال را به آبمیوه و آب معدنی و موادی که فاسد شدنی نباشد اختصاص دادیم و تمام شبها بعد از ساعت 12 این یخچال را خاموش می‌کنیم چون فقط یخچال حکم خنک کننده را برای این مواد دارد.
وی می‌گوید: «البته صبح تا نزدیک ظهر نوشیدنی‌های ما گرم است و مشتری‌ها ناراضی‌اند. اما چاره‌ای نداریم»
خاموش کردن یخچال به فاسد شدن اجناس نمی‌ارزد
این مرد جوان تصریح می‌کند: ولی یخچال لبنیات، پروتئین و فریزر مخصوص غذاهای آماده و سوسیس کالباس باید روشن باشد و اگر چند ساعت آن را خاموش کنیم ممکن است جنس فاسد شود که به ضررش نمی‌ارزد.
عی می‌گوید: ما در طول روز نمی‌توانیم یخچال را خاموش کنیم چون یخچال‌ها دماسنج دارد و هر لحظه ممکن است مامور بهداشت مراجعه کرده و دماسنج‌ها را کنترل کند.
او می‌افزاید: اگر یک ربع فریزر خاموش باشد باید کلی بستنی‌هایمان را دور بریزیم، یا اگر یخچالی که شیر در آن می‌گذاریم تنها چند ساعت خاموش باشد شیر فاسد می‌شود.
وی اضافه می‌کند: ای کاش می‌شد برای سوپرمارکتها ارفاق و سوبسیدی قائل شوند که این بار بر دوش ما نیفتد چون اندازه یک «اجاره مغازه» پول برق می‌دهیم.
این بار سراع یک سوپرمارکت لوکس و بزرگ در منطقه یک تهران،خیابان دیباجی می‌رویم و صاحب سوپری در مورد هزینه برق و خاموش کردن احتمالی یخچال‌ها برای کاهش هزینه برق می‌پرسیم.
هزینه برق را روی اجناس می‌کشیم
او مِی‌گوید: قبول دارم که از یک سال گذشته هزینه‌های برقمان 2 تا 3 برابر شده ولی از آنجایی که ما جنس خارجی با سود بالا زیاد در مغازه داریم سعی می‌کنیم این هزینه را روی اجناس سرشکن کنیم. در مورد اجناس ایرانی هم مشتری‌های ما عادت به ریز شدن در قیمت ندارند ما مجبوریم هر جنس را 100 تومان بیشتر از قیمت درج شده روی آن بگیریم که سرجمع بتوانیم هزینه‌های این چنینی را بپردازیم.
وی می‌افزاید: شکر خدا در این منطقه ما چندان مشکل نداریم چون هم مشتری‌ها و هم تنوع جنسی این بار را برای ما جبران می‌کند و 300، 400 هزار تومان صرفه‌جویی در هزینه برق به خراب شدن جنس و نارضایتی مشتری نمی‌ارزد ولی شنیده‌ام که در برخی مناطق سوپرمارکتها یخچالشان را خاموش می‌کنند.
به مننطقه 12_ خیابان شوش.می‌رویم وارد یک بقالی قدیمی می‌شویم که شاید سابقه‌اش به بیش از 50 سال برسد و با همان یخچالهای جنرال الکتریک استیل کار می‌کند که حالا یک یخچال از مدل‌های جدید هم کنار آن اضافه شده است،
فقط شیر فرادما می‌فروشم
پیرمرد صاحب مغازه چندان حال و حوصله توضیح ندارد ولی تا صحبت از هزینه برق مغازه به میان می‌آید می‌گوید: من که دیگر شیرهای تاریخ چند روزه نمی‌آورم تا بفروشم. مگر هر کدام چقدر برایم سود دارد که به خاطرش یخچال را روشن بگذارم، ترجیح میدهم که از شیرهای تاریخ 6 ماهه استفاده کنم که یخچال فقط حکم خنک کننده را برایش دارد.
وی می افزاید: ماست هم اگر چند ساعت یخچال خاموش باشد آن هم شب تا صبح خراب نمی‌شود تازه اگر ترش هم بشود می‌توان با آن دوغ درست کرد.
این مرد که به گفته اهالی محل، بقالی پیشه خانوادگی اوست می‌گوید: من برای بستنی یک فریزر کوچک دارم که مصرف برق چندانی ندارد و معمولاً ْآن را روشن می‌گذارم ولی وسعم اجازه نمی‌دهد که غذاهای آماده برای فروش بیاورم چون یک فریزر بزرگ می‌خواهد و در این منطقه هم استقبال چندانی از این گونه اجناس نمی‌شود.
این پیرمرد می‌افزاید: اگر بقالی‌ها و سوپرمارکتها را در لیست مشتریان خاص برق قرار می‌دادند تا هزینه کمتری بابت برق بپردازیم فشار کمتری هم به ما می‌آمد. من با تمام این صرفه‌جویی‌ها طی40 روز 150 هزار تومان پول برق میدهم.
علی‌اصغر فرشاد، کارشناس بهداشت محیط و مدیرکل سابق بهداشت محیط وزارت بهداشت در مورد مضرات خاموش کردن یخچال در سوپرمارکتها به خبرنگار فارس می‌گوید: اگر برخی سوپرمارکتها برای کاهش بار مصرف برق یخچالهای خود را که مواد غذایی فاسد شدنی در آن موجود است خاموش کنند موضوع قابل پیگیری است.
وی تصریح می‌کند: از نظر علمی برخی مواد غذایی در مقابل کاهش برودت عکس‌العمل نشان می‌دهند و فسادپذیرند. بسیاری از مواد غذایی باید خنک باشند و وقتی در معرض گرما قرار می‌گیرد محیط به شدت برای کشت و توسعه میکروب در آنها مساعد می‌شود.
به گفته فرشاد اگر هر شب یک ماده غذایی سرد شود و بعد گرم شود قطعاً تداوم این وضعیت بر کیفیت مواد غذایی تاثیرگذار است. ولی اگر مواد غذایی که تاریخ مصرف آنها نگذشته باشد و دمای یخچال در مدتی که خاموش می‌شود به بالای 5 درجه نرسد این موضوع برای مدت کوتاه مشکل زا نیست.
به گفته فرشاد حتی مواد غذایی که شرایط محیطی نگهداری آنها وابسته به یخچال نیست اگر در محیط گرم و دمای بالای 20 درجه قرار گیرند احتمال تخریب کیفیت قبل از مهلت مصرف آنها وجود دارد اگر نگوییم که غذا فاسد می‌شود ولی کیفیت غذا افت می‌کند.
مسعود کیمیاگر متخصص تغذیه نیز در مورد خاموش و روشن شدن یخچال و تاثیر آن بر کیفیت مواد غذایی می گوید: دمای مطلوب برای فریزر باید منهای 18 تا منهای 12 باشد و دمای یخچال هم نباید بالاتر از هفت درجه برود چرا که با این کار ما به میکروبها اجازه تکثیر می‌دهیم و مواد غذایی زودتر فاسد می‌شوند.
وی در مورد خاموش کردن یخچال می‌افزاید : سوپرمارکت ها اشتباه می‌کنند که برای صرفه جویی یخچال را خاموش می‌کنند چون یخچال باید ۲ برابر کار کند تا دما را به سطح مطلوب برساند.
به گفته کیمیاگر نوسانات درجه حرارت روی مواد غذایی تأثیر نامطلوب دارد و حتی اگر فاسد نشود روی طعم و کیفیت مواد غذایی تاثیر منفی می‌گذارد.
گزارش از فاطمه بیات
