سیستم عامل گنو یک سیــستم عامل کاملا آزاد بــوده کــه به طــور فزاینده‌ای با یونیکس سازگار می‌باشد. گنو مخفف "GNUs Not Unix" است. ریچارد استالمن اطلاعیه اولیه پروژه گنو را در سپتامبر ۱۹۸۳ منتشر کرد. نسخه کامل‌تر آن به نام اعلامیه گنو در سپتامبر ۱۹۸۵ منتشر شد که به چندین زبان ترجمه شده است.
نام »گنو« به این علت انتخاب شده است که تعدادی از نیــازها را بــرطــرف می‌کند؛ نخست، یک مخفف بازگشتی برای "GNUs Not Unix" است، دوم، یک کلمه واقعی است، سوم، آهنگ گفتن (یا خواندن) آن جالب است.
کلمه »آزاد« در »نرم‌افزار آزاد« به آزادی اشاره می‌کند، نه قیمت. شما برای به دست آوردن نرم‌افزار آزاد ممکن است مبلغی بپردازید یا نپردازید. در هر صورت، وقتـی نرم‌افزار را در اختیار داشتــه باشید، ســه آزادی ویــژه برای استفاده از آن خواهید داشت.
نخست، آزادی برای نسخه برداری از برنامه و هدیه دادن آن به دوستان و همــکاران؛ دوم، آزادی بــرای اعمال تغییرات در برنامه به طور دلخواه، با داشتن دسترسی کامل به کدهای منبع؛ سوم، آزادی برای توزیع نسخه بهبود یافته و در نهایت کمک به ساخت جامعه. (اگر مجددا نرم‌افزار گنو را توزیع نمایید، می‌تــوانـید بــرای کار فیزیکی انتقال یک نسخه مبلغی را دریافت کنید و یا آنها را به طور رایگان هدیه کنید).
پروژه توسعه سیستم گنو، »پروژه گنو« نامیده می‌شود. در ســال ۱۹۸۳ پــروژه گنــو به عنوان راهی برای بازگرداندن روح همکاری که در روزهای نخست در بین جامعه کاربران کامپیــوتر وجــود داشـت ایجاد شد تا با از بین بردن موانع که توسط صاحبان نرم‌افزارهای انحصاری تحمیل شده بودند، یک بار دیگر همکاری را ممکن سازد.
در سال ۱۹۷۱ هنگامی که ریچارد استالمن کار خود را در دانشگاه MIT آغاز کرد، در گــروهی کــه منحصرا از نرم‌افزار آزاد استفاده می‌کردند به کار پرداخت. حتی شرکت‌های کامپیوتری نیز اغلب نرم‌افزار آزاد توزیع می‌کــردند. بــرنامه‌نویسان در همکاری با یکدیگر آزاد بودند و اغلب نیز همین کار را انجام می‌دادند.
در دهه ۱۹۸۰ تقریبا تمام نرم‌افزارها انحصاری بودند، بــه این معنی که مالک داشتند و مالکان آنها همکاری توسط کاربزان را منع می‌کردند که این کار ضرورت پروژه گنو را ایجاب می‌کرد.
تمام کاربران کامپیوتر به یــک سیستم عامل نیــاز دارند؛ اگــر سـیـستم عامل آزادی وجــود نـداشـته بــاشـد، شـما حتی نمی‌توانید بدون استفاده از نرم‌افزارهای انحصاری کار با کامپیوتر را شروع کنید.
بنــابــراین اولیــن ضرورت در نرم‌افزار آزاد، وجود یک سیستم عامل آزاد است.ما تصمیم گرفتیم تا سیستم عاملی منطبق با یونیکس بسازیم زیرا طــراحی کلی آن قبلا محک خورده و قابل انتقال بود، و همچنین این سازگاری حرکت کاربران یونیکس به گنو را آسان می‌کرد.
یک سیستم عامل شبه یونیکس خیلی بیشتر از یک هسته اســت؛ و شــامــل کامپــایـلرها، ویــرایشــگـرها، برنامه‌های قالب‌بندی متن، نرم‌افزارهای پستی و خیلی چیزهای دیگر می‌باشد. بنابرایـن نوشتن یک سیستم عامل کامل کار بسیار بزرگی است. ما در ژانویه ۱۹۸۴ شروع به کار کردیم. سالها به طول انجامید. بنیاد نرم‌افزار آزاد در اکتبر ۱۹۸۵ بیشتر برای جذب سرمایه جهت کمک به توسعه گنو تاسیس شد.
تا سال ۱۹۹۰ به تمامی اجزای اصلی سیستم عامل، بــه جــز هسته دست یافتیم و یـا آنها را نوشتیم. سپس لینوکس، یک هسته شبه یونیکس، در سال ۱۹۹۱ توسط لینوس تروالدز توسعه پیدا کرد و در ســال ۱۹۹۲ یــک نــرم‌افـزار آزاد شد. ترکیب لینوکس با سیستم تقریبا کامل گنو منجر به یک سیستم عامــل کــامل شد: سیستم گنـو/لینوکس. تخمــین زده می‌شود که هم‌اکنون ده‌ها میلیون نفر از سیستم‌های گنو/لینوکس، شــامــل اسلکور، دبیــان، ردهــت و غـیـره استفاده می‌کنند.
با این حال، پروژه گنو فقط به یک سیستم عامل محدود نشده است. ما در نظر داریم تا یک مجموعه کامل از نرم‌افزارها را ایجاد کنیم، هر آنچه که بسیاری از کاربــران می‌خواهند داشته باشند. ایــن مــوضــوع شــامــل نـرم‌افزارهای کاربردی نیز می‌شود. برای دیدن فهرست برنامه‌های کاربردی نرم‌افزار آزاد به شاخه نرم‌افزار آزاد مراجعه نمایید.
ما همچنین قصد داریم برای کاربرانی که در زمینه کامپیـوتر مهارت ندارند نیز نرم‌افزار تهیه کنیم به همین جهت ما یک میز کار گرافیکی به منظور کمک به کاربران تازه‌کار در استفاده از سیستم گنو، ایجاد کردیم.
ما همچنین می‌خــواهیــم بازی‌ها و ابزارهای تفریح دیگــری نیز ایجاد کنیم. تعدادی بازی آزاد هم‌اکنون در دسترس است. نرم‌افزار آزاد تا کجا می‌تواند پیش برود؟ هیچ محدودیتی وجــود نـدارد، بـه جز زمانی که قوانینی مانند سیستم انحصاری، نرم‌افزار گنو را به طور کامل منع کننــد. هــدف نــهـایی فراهم کردن نرم‌افزارهای آزاد برای انجام تمام کارهایی که کاربران کامپیوتر می‌خواهند انجام دهند و در نتیجه مطرود کردن نرم‌افزارهای انحصاری می‌باشد.
