با پیروزی انقلاب اسلامی بارقههای امید در دل همه به ویژه مسلمانان آمریکای لاتین ایجاد شد و جمهوری اسلامی ایران نسبت به احداث مسجدی تحت عنوان «التوحید» در پایتخت آرژانتین اقدام کرد.
با توجه به اهمیت ژئوپلیتیک آمریکای لاتین، بیداری سیاسی و تلاش برای کسب هویت سیاسی جدید در عرصه بین‌الملل اتخاذ مواضع سیاسی ضد آمریکایی برخی کشورهای این منطقه و هم‌چنین گسترش روابط ایران با آنها، ضرورت تحقیقاتی درباره شرایط این منطقه، اسلام در آمریکای لاتین و فرصت‌ها و چالش‌های پیش رو را دو چندان می‌کند.
این مطالب که در سلسله مطالبی درباره اسلام در آمریکای لاتین منتشر شود، برگرفته از مقاله‌ای با عنوان «اسلام در آمریکای لاتین، چالش‌ها و فرصت‌های پیش رو» نوشته یاسر عسگری کارشناس ارشد ادیان و عرفان و محقق پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی(ص) قم است که برای انتشار در اختیار خبرگزاری فارس قرار گرفته است.
* وضعیت مسلمانان در کشورهای مسلماننشین پرجمعیت آمریکای لاتین
1 -برزیل
در سال 1860میلادی با عزیمت مهاجران سوری به برزیل و آرژانتین و پس از آن هجرت تعدادی از لبنانیها و فلسطینیها، شمار مسلمانان در این کشورها فزونی یافت در سال 1960میلادی برزیل 100 هزار نفر مسلمان داشت که اکثراً در شهر سائوپائولو زندگی می‌کردند و سازمان خیریهای به نام «جمعیت خیریه اسلامی» داشتند. در سال 1982میلادی این رقم به سه برابر آن یعنی 300 هزار نفر بالغ گردید. (1)
**آمار غیر رسمی از زندگی 2 تا 7 میلیون مسلمان در برزیل حکایت می‌کنند
در حال حاضر اکثریت مسلمانان برزیل، منشأ سوری و لبنانی دارند و اکثریت سنی مذهب و بقیه شیعهاند. هم اکنون طبق آمار مسلمانان در برزیل ، بیش از 500 هزار نفر و در آمار غیررسمی بین 2 میلیون تا 7 میلیون نفر از این کشور 190 میلیونی تخمین زده می‌شود. طبق برخی منابع، حدود 11 میلیون مهاجر سوری و لبنانی (عمدتاً مسیحی) در سراسر برزیل زندگی می‌کنند. متأسفانه آمار دقیقی از شمار مسلمانان در برزیل وجود ندارد، با این حال رهبران اسلامی برزیل، تعداد مسلمانان این کشور را تا 3 میلیون نفر تخمین زده‌اند که بیشتر در دو ایالت سائوپائولو و پارانا ساکن هستند.
آفریقاییان در ایالت باهیا به مرکزیت سالوادور، ولی اعراب در ایالات پارانا به مرکزیت کوریتیبا و سائوپائولو به مرکزیت سائوپائولو مستقر هستند. به نظر نگارنده هم اکنون تشکلها و گروه‌های اسلامی در این کشور مراحل رشد مقدماتی را سپری می‌کنند. اخیراً برای اولین بار در تاریخ این کشور، یک مسلمان توانست به مقام «قاضی فدرال» این کشور دست پیدا کند. (2)
**نیاز مسلمانان برزیل به رهبری توانمند در منطقه
گرچه مسلمانان میکوشند که جذب فرهنگ بیگانه نشوند، ولی به دلیل فقدان رهبری توانمند، از اسلام اصیل و واقعی دور ماندهاند. وهابی‌ها هم اکنون در بین مسلمانان آنجا تبلیغات زیادی انجام می‌دهد.
مرکز اسلامی برزیل ـ در سائوپائولو ـ با نظارت بر بیش از 70 مرکز اسلامی یا جمعیت خیریه اسلامی این کشور با همکاری عربستان سعودی و با نظارت سفرای کشورهای اسلامی مانند مصر، کویت، امارات متحده عربی و قطر، رسیدگی به امور مربوط به مسلمانان این کشور را بر عهده دارد و رابطه العالم الاسلامیه و انجمن جهانی اسلام همواره بودجه این مرکز را تأمین‌می‌کند. هم اکنون برزیل یکی از مراکز فعال تبلیغ اسلام در منطقه است و مراکزی چون مجمع جهانی جوانان (WAMY)، اتحادیه دانشجویان مسلمان در برزیل و مرکز بین‌المللی ترویج اسلام به آمریکای لاتین (CDIAL) در این کشور قرار دارد. هم اکنون بیشتر مسلمانان در شهرهای ریودوژانیرو، سائوپائولو، ایالت پارانا ـ در نزدیکی پاراگوئه ـ و گویاسی زندگی می‌کنند.(3)
**نسل جدید مسلمانان آرژانتین پرشورتر از گذشته هستند
2- آرژانتین
آرژانتین دومین کشور بزرگ آمریکای لاتین از لحاظ وسعت است. اولین هجرت مسلمانان در دوره معاصر به آرژانتین حدود 140 سال پیش از سوی کشورهای سوریه، لبنان و فلسطین صورت گرفت و در پی جنگ جهانی اول و دوم این مهاجرتها افزایش یافت. با افزایش مهاجرتها، مسلمانان، به ویژه اعراب، در حفظ شخصیت و هویت فرهنگی و تمدنی خود راسختر شدند و تلاش می‌کنند در مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن کشور نیز مشارکت کنند و همین روحیه آنان باعث گرایش به اسلام در بین بومیان و ساکنان این کشور شد. اگر چه نسل‌های گذشته از مسلمانان آرژانتین از ضعف فرهنگ دینی رنج می‌بردند، اما اینک نسل جدید مسلمانان فعال بوده و بیشتر از گذشته درصدد حفظ فرهنگ و هویت اسلامی و عربی خود برآمدهاند و تلاش دارند در عرصه علمی، فرهنگی و اجتماعی مانند دانشگاه‌ها و مراکز اقتصادی فعالیت می‌کنند و در تجارت نیز حضور پررنگی دارند.
**فعالیت پررنگ موسسات اسلامی در آرژانتین
راه‌اندازی مؤسسات و سازمان‌های اسلامی زمینه‌ای برای ساماندهی و بهبود ارتباطات در رسانه‌های گروهی را ایجاد کرده است. «سازمان اسلامی آمریکای لاتین و دریای کارائیب»(IoLA) یکی از مراکز مهم اسلامی این منطقه است که دفتر مرکزی آن در آرژانتین قرار دارد. این سازمان حدود 10 سال پیش، بعد از گردهمایی رهبران مسلمان 11 کشور در قاره آمریکای لاتین تأسیس شد تا به برقراری ارتباط با کشورهای اسلامی اقدام کند. این سازمان سعی در ایجاد ارتباط با مسلمانان، هویتبخشی، حفظ وحدت و انسجام آنها دارد و برخی از کشورهای اسلامی ـ به ویژه عربستان سعودی(4) ـ این سازمان را در زمینه آموزش روخوانی قرآن، آموزش مبانی اسلام، ترجمه قرآن به زبان‌های اسپانیایی و توزیع کتاب‌های اسلامی یاری می‌کنند. از جمله مراکز مهم و رسمی مسلمانان این کشور، مرکز اسلامی جمهوری آرژانتین (CIRA) است که از جانب حکومت به رسمیت شناخته شده و توسط اهل‌سنت اداره می‌شود.
**خطر تفرقه مسلمان کشور آرژانتین را تهدید می‌کند
در حال حاضر، تعداد مسلمانان آرژانتین بیش از نیم میلیون نفر (و طبق برخی آمارها، حدود 600 و حتی 700 هزار نفر) است که متأسفانه برخلاف یهودیان این کشور، از اتحاد و همبستگی لازم برخوردار نمیباشند. جمعیت مسلمانان این کشور را به ترتیب پیروان مذاهب مختلف اهل سنت، شیعیان، علویها و دروزیها تشکیل میدهند که اکثراً از کشورهای سوریه، لبنان و اردن به این کشور آمدهاند. مسلمانان آرژانتین غالباً در پایتخت و استان‌های شمالی استقرار یافتهاند. اکثریت آنها سنی مذهب و بیش از ده درصد آنان علوی و امامیه ـ البته غالباً علوی ـ هستند. شیعیان در شهر پرجمعیت روزاریو و نیز شهر فلورس واقع در حومه بوئنوس آیرس، متمرکز هستند. جمعیت علوی خوسه استان بوئنوس آیرس، انجمن نیکوکاری اتحادیه علوی، انجمن رادیویی وطن عرب، جمعیت خیریه علویها، جمعیت خیریه اسلامی علوی، جمعیت علوی ایگراسو، جمعیت متحد علویها، جمعیت یبرودیه و جمعیت اعلی اسلامی از انجمن‌های علوی در آرژانتین هستند.
**پیروزی انقلاب اسلامی ایران و جان گرفتن دوباره شیعیان آرژانتین
با پیروزی انقلاب اسلامی بارقههای امیدی در دل همه به ویژه مسلمانان این منطقه ایجاد شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، جمهوری اسلامی ایران، اقدام به احداث مسجدی تحت عنوان «مسجد التوحید» در شهر بوئنوس آیرس آرژانتین نمود که به انضمام دو مسجد دیگر در مقیاسهای کوچکتر در شهرهای توکومان و کوردوبا ، به فعالیت اشتغال دارند.(5) جمعیت عربی اسلامی آرژانتین (فلورس)، جمعیت حاج یوسف و مدرسه عربی ـ اسلامی آرژانتین از مراکز مهم شیعیان این کشور است. علاوه بر اینها چند مرکز اسلامی بزرگ مرکب از مسجد و مدرسهای که تحت نظارت و سرپرستی دولت عربستان اداره می‌شود، دیگر مراکز فعالیت مسلمانان این کشور را تشکیل میدهند.
ـ پی‌نوشت‌ها
(1)«عبدالباقی سید احمد عثمان»، از فعالان اسلامی و رئیس انجمن خیریه برزیل بر اساس جدیدترین تحقیقات باستان‌شناسی از کشف آثار تاریخی در برزیل خبر داد که حاکی از قدمت1200 ساله تمدن اسلام در این کشور است. وی میگوید: نقاشی‌ها و کنده‌کاری‌های موجود در غارهای شمال برزیل حاکی از دست‌نوشته‌هایی به زبان عربی است که قدمت آن به 1200 سال پیش باز می‌گردد... که لباس پوشیدن آنها شبیه به لباس مسلمانان مراکشی بوده و از اصطلاحات موجود در زبان عربی استفاده می‌کردند... عده‌ای نیز حضور مسلمانان در برزیل را به 500 سال پیش و در زمان حضور دریانوردان پرتغالی در این کشور نسبت‌می‌دهند. عده‌ای دیگر معتقدند اسلام برای نخستین‌بار توسط سیاهان مسلمان آفریقایی که در قرن 17 میلادی به عنوان برده برای آبادانی قاره جدید، به آمریکای جنوبی آورده شدند، وارد برزیل شده و این سیاهان مسلمان در بین سال‌های 1807 میلادی تا 1837 دست به قیام‌های متعددی زدند، از جمله آن‌که خواستار تأسیس دولت اسلامی و آزادی بردگان بودند... آمارهایی از ساکنان شمال برزیل در سال 1560 میلادی در دست است که نشان می‌دهد، از مجموع 10 هزار ساکن شمال برزیل، هشت هزار نفر آفریقایی‌‌تبار بوده و بیشتر آنها به دین اسلام گرایش داشته‌اند. (خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا)، شماره خبر 117391، تاریخ 5 اردیبهشت 1386)
(2)«محمدعلی مظلوم» مسلمان لبنانی‌تبار مقیم برزیل به عنوان قاضی فدرال برزیل انتخاب شد.
(3)از شخصیتهای فعال اسلامی میتوان خالد تقیالدین، عبدالباقی عثمان، پروفسور حلمی نصر (مترجم اصالتاً مصری قرآن)، محمد خلیل، طالب حسین خزرجی، علی ابوریا، میلانی، و... را نام برد که در برزیل فعالیت می‌کنند. خزرجی، یک مرکز اسلامی در برزیل و سایتی به زبان پرتغالی تأسیس کرده و کتابهایی از امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری، شهید صدر، شهید مطهری، علامه فضل‌الله و... به زبان پرتغالی ترجمه کرده است. سایت اینترنتی این مرکز به نشانی www.arresala.org.br قابل دسترسی است. دفتر مرحوم علامه سید محمدحسین فضل‌الله، عالم لبنانی، نیز در برزیل نسبتاً فعال است.
(4)ارتباطات این با عربستان سعودی به گونهای است که حتی این سازمان گاهی اوقات به عنوان نماینده رسمی و دولتی تفکر وهابیت در آمریکای لاتین نیز شناخته می‌شود.
(5)محسن‌علی، فعال اسلامی آرژانتین، احداث نخستین مسجد در آرژانتین با نام توحید و اولین مدرسه عربی ـ اسلامی امام علی(ع) را از برکات انقلاب اسلامی میداند. وی در ادامه از راه‌اندازی رادیو قبله در این کشور سخن گفت و تصریح کرد: «حدود 15 سال است که این شبکه رادیویی فعال است و هر روز به‌مدت دوساعت پس از نماز صبح به اجرای برنامه می‌پردازد؛ در ماه مبارک رمضان نیز برنامه‌های ویژه‌ای دارد.»(خبرگزاری ایکنا، شماره خبر 156777)
