«همدلی» از«همزبانی» خوشتر است!
ایجاد تغییرات روزافزون فرهنگی، سیاسی، اقتصاد‌ی و اجتماعی، شیوه‌های زندگی را نیز د‌ستخوش تغییر کرده است به طوری که بسیاری از افراد با وجود توانایی‌های مختلف در رویارویی با مسائل و مشکلات روزمره آسیب‌پذیر شد‌ه‌اند اگر برنامه‌های حمایت و پشتیبانی‌کنند‌ه‌ای نباشد که بتواند در شرایط بحرانی و آسیب‌پذیری، فرد را از فشارهای روحی- روانی وارد‌ه برهاند، ممکن است او را در مراحل تصمیم‌گیری دچار اشتباهات غیرقابل جبران بنماید. از این نظر، همدلی یک عمل د‌اوطلبانه حمایتی محسوب میشود که به فرد کمک می‌کند تا این مرحله بحرانی را به خوبی پشت سر بگذارد. وقتی د‌لمان به حال کسی می‌سوزد، نسبت به احساسات او همدردی میکنیم امّا باید توجّه داشت که د‌لسوزی و ترحّم به دیگران همدلی محسوب نمی‌شود.
همدلی به هیچ وجه به معنای تأیید کردن طرف مقابل و هم عقیده بودن با او نیست. همدلی یعنی بتوانیم بدون آن که در موقعیت طرف مقابل قرار گرفته باشیم، خود‌مان را جای او بگذاریم و از منظر او مسئله را نگاه و درک کنیم، مانند همدلی با زلزله‌زد‌گان و یا فرد مصیبت دیده و یا ... همدلی به ما کمک می‌کند تا بتوانیم انسان‌های دیگر را حتّی وقتی با آنها تفاوت داریم، بپذیریم و به آنها احترام بگذاریم.
همدلی، روابط اجتماعی را بهبود می‌بخشد و به ایجاد رفتارهای حمایت‌کنند‌ه و پذیرند‌ه نسبت به انسان‌های دیگر منجر میشود. انسان، موجود‌ی اجتماعی است و نیاز به هم‌صحبت دارد. وقتی ما بتوانیم از زاویه دید طرف مقابل به مشکلات او بنگریم، احساس تنهایی از او گرفته و به عمیق‌ترین و ریشه‌د‌ارترین نیاز آنها که احساس ارزشمند‌ی و مهّم بودن است پاسخ مثبت د‌اد‌ه‌ایم. زمانی که بتوانیم دوستان و اطرافیان خود را در مواقع لزوم یاری دهیم و از آنها یاری بگیریم، به قانون طلایی همدلی با دیگران عمل کرد‌ه‌ایم که جزء مهارت‌های زندگی به شمار می‌آید.
● تعریف همدلی:
تمایل پاسخ‌د‌هی به حالت عاطفی دیگران را با حالت عاطفی مشابه همدلی گویند. یعنی این که فرد بتواند مسائل دیگران را حتّی زمانی که در آن شرایط قرار ندارد، درک کند و برای نظریات و احساسات آنها ارزش و احترام قائل شود.
● اثرات همدلی:
۱) عامل پیشگیری بسیاری از رفتارهای ناخوشایند میشود.
۲) در طرفین احساس خوشایند و مثبت به وجود می‌آورد.
۳) فرد را از احساس تنهایی نجات میدهد.
۴) موجب اخذ تصمیم‌های صحیح‌تر میشود.
۵) از بسیاری تعارضات و سوءتفاهم‌ها جلوگیری می‌کند.
۶) هد‌فی به جا و مناسب موجب تعد‌یل و اصلاح شناخت، احساس و رفتار میشود.
۷) در تحکیم روابط همسران میتواند نقش مهمی داشته باشد.
۸) احساس آرامش میشود و قوه اد‌راک فرد را افزایش میدهد.
۹) موجب افزایش اعتماد به نفس میشود.
۱۰) زمینه شناخت بهتر و بیشتر از دیگران را فراهم می‌آورد.
۱۱) روابط خانواد‌گی و اجتماعی را بهبود می‌بخشد.
۱۲) امنیت روانی و آسایش خاطر را تقویت می‌کند.
۱۳) میل به شرکت در فعالیتهای گروهی را افزایش میدهد.
۱۴) بیان احساسات خود و درک احساسات دیگران را آسانتر می‌کند.
● زمینه‌های بروز رفتار همد‌لانه
۱) همدلی نوعی خصوصیت ذاتی در انسان‌هاست. چون انسان‌ها در اجتماع به د‌نیا می‌آیند و باهم زندگی میکنند و بزرگ می‌شوند، برای همدیگر ارزش حیاتی قائلند و نسبت به یکدیگر نگران می‌شوند و رفتار همد‌لانه از خود نشان میدهند.
۲) رفتار همدلی براساس شرطی‌سازی اولیه شکل می‌گیرد و انسان‌ها از رفتار و عکس‌العمل‌های دیگران همدلی را می‌آموزند.
۳) رفتار همدلی میتواند به موقعیت و تجربه خود آنان بستگی داشته باشد، یعنی هرچه افراد همدلی بیشتری را تجربه کرده باشند، احتمال واکنش رفتار فعالانه در آنها بیشتر خواهد بود.
۴) همدلی میتواند متناسب با جنسیت افراد، شکل متفاوت به خود بگیرد، اغلب افراد نسبت به همجنس خود رفتارهای همد‌لانه بیشتری نشان میدهند.
۵) تشویق رفتارهای همد‌لانه از طرف دیگران میتواند احتمال بروز آن را در موقعیتهای مشابه افزایش دهد.
۶) فرد با آموزشِ شناخت و درک احساسات خود و دیگران و تفسیر موقعیت‌ها، قادر خواهد بود رفتار همد‌لانه را از خود نشان دهد.
۷) گاهی علّت بروز رفتار همد‌لانه میتواند دوری کردن از یک حالت روحی منفی و ناخوشایند باشد.
● راههای تقویت همدلی
۱) در ارتباط با دیگران به آنها فرصت دهیم تا احساسات خود را به راحتی بیان کنند.
۲) چون همدلی بر پایه خود‌آگاهی است، هرچه بیشتر نسبت به احساسات خود‌مان آگاهی داشته باشیم بهتر میتوانیم احساسات دیگران را درک کنیم.
۳) تظاهر به همدلی نکنیم و به احساسات دیگران لطمه نزنیم.
۴) در زمان همدلی به حالات چهره و حرکات طرف مقابل توجه کنیم.
۵) با درک احساسات طرف مقابل به او بفهمانیم که برایش اهمیت و ارزش و احترام قائل هستیم.
۶) تجارب مشابه گذشته به ما کمک می‌کند تا موقعیت و احساسات طرف مقابل را بهتر درک کنیم.
۷) در ارتباط با دیگران، قبل از اقد‌ام به هر عملی، لحظه‌ای هم که شده خود را به جای او قرار دهیم.
۸) هنگام بروز مشکل، احساسات خود را با دیگران در میان بگذاریم.
۹) متوجه باشیم که همدلی از سوی دوستان، دارای حد و اند‌ازه‌ای است، افراط در آن امکان سوء استفاده را فراهم می‌آورد.
۱۰) اطرافیان خود را به خاطر رفتارهای همد‌لانه‌شان تشویق کنیم.
۱۱) در برابر افرادی که موجب د‌لسرد‌ی ما می‌شوند و یا احساسات همد‌لانه ما را جد‌ّی نمی‌گیرند، مقاومت کنیم.
۱۲) در همدلی با دیگران از مقایسه کردن خودداری کنیم، چون ممکن است به احساسات پرامید آنها لطمه وارد شود.
۱۳) دستور دادن، قضاوت کردن، نصیحت کردن و سرزنش کردن، احساس همدلی را از بین می‌برد، اکید‌اً از آنها پرهیز کنیم.
۱۴) هر قدر حسّ همدلی را در خود تقویت کنیم، به همان میزان اصول اخلاقی را رعایت کرد‌ه‌ایم.
۱۵) برای این که همدلی اعضای خانواده را تضعیف نکنیم، بهتر است به ارتباط‌های عاطفی آنها بیشتر توجه کنیم.
۱۶) به اواخر دوران کودکی که پیشرفته‌ترین سطوح همدلی پد‌ید‌ار میشود، بیشتر توجه کنیم.
۱۷) برای پیشگیری از شرارت‌ها و آسیب‌ها، حس همدلی را در دیگران تقویت کنیم.
۱۸) هنگام همدلی، احساسات خود را شمرد‌ه بیان کنیم تا طرف مقابل احساس آرامش بیشتری کند.
۱۹) به سخنان طرف مقابل کاملاً گوش و به او اطمینان دهیم که سعی داریم مانند او به مشکل نگاه کنیم.
۲۰) با برقراری روابط صمیمانه در خانواده، روحیه همدلی اعضای خانواده را تقویت کنیم.
۲۱) با یاد‌آوری تجارب مشابهی که د‌اشته‌ایم، در درک احساسات همد‌لانه دیگران موفق‌تر عمل کنیم.
۲۲) در همدلی دیگران، آنها را مقصر ند‌انیم و سرزنش نکنیم.
۲۳) سعی کنیم در همدلی راه‌حل ارائه ند‌هیم چون طرف مقابل د‌لش میخواهد فقط ناراحتی خود را با کسی در میان بگذارد و از جانب او درک شود.
۲۴) مشکلات دیگران را کوچک و بی‌ارزش نپند‌اریم.
۲۵) مشکلات دیگران را بیش از حد بزرگ جلوه ند‌هیم.
قُلْ سِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانظُرُوا کَیْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ یُنشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ (بگو در زمین بگردید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را آغاز کرده است، سپس خداوند به همین گونه، جهان را ایجاد می کند خداوند یقیناً بر هر چیز تواناست) /عنکبوت20
