آلرژي، واكنش دستگاه ايمني به ماده‌اي است كه براي اكثر مردم ضرر ندارد اما در برخي‌ها ايجاد حساسيت كرده و موجب واكنش‌هاي خاصي مي‌شود كه گاهي براي شخص بيمار، فقط عصباني‌كننده است ولي گاهي ضررهاي جدي را نيز در پي دارد.
سيستم دفاعي بدن در تلاش براي حفظ بدن در مقابل ماده آلرژي‌زا توليد نوعي آنتي‌بادي مي‌كند كه به آن ايمونوگلوبولين (IGE) اطلاق مي‌شود. اين آنتي‌بادي باعث ايجاد مواد شيميايي همچون هيستامين مي‌شود كه در جريان خون ترشح شده و در مقابل ماده آلرژي‌زا مقاومت مي‌كند.
رهاشدن اين مواد شيميايي باعث واكنش‌هاي آلرژيك شده و روي چشم، بيني، گلو، ريه، پوست يا ديگر قسمت‌هاي بدن اثر مي‌گذارد. شخصي كه نسبت به ماده‌اي خاص دچار حساسيت است هر بار كه در معرض آن ماده قرار مي‌گيرد دچار عكس‌العمل‌هاي آلرژيك مي‌شود.
آلرژي از كجا ميآيد؟
آلرژي معمولا به واسطه ژن فرد بروز مي‌كند، اما اگر والدين شما يا يكي از فرزندانتان دچار اين عارضه است، به اين معنا نيست كه همه فرزندانتان حتما دچار اين بيماري خواهند شد و در واقع آلرژي مساله‌اي كاملا ارثي نيست. به طوري كه برخي كودكان حتي در حالي كه ديگر اعضاي خانواده آلرژي ندارند، دچار حساسيت هستند. كودكي كه به يك ماده خاص حساسيت دارد، احتمال داشتن آلرژي به ديگر مواد هم در او افزايش مي‌يابد.
آلرژي‌هاي ناشي از هوا
برخي از متداول‌ترين آلرژي‌ها، حساسيت به موادي است كه از طريق هوا جابه‌جا مي‌شوند كه از آن جمله ميتوان به موارد زير اشاره كرد:
ـ گرد و خاك و ذرات موجود در هوا يكي از متداول‌ترين عوامل ايجاد آلرژي هستند. موجودات ميكروسكوپي كه در اطراف ما زندگي مي‌كنند از ميليون‌ها سلول پوستي مرده تغذيه كرده و هر روز از بدن انسان‌ها جدا شده و به زمين مي‌ريزند. ذرات گردوغباري كه در منزل وجود دارد شامل باكتري‌ها و مواد گوناگوني است كه ميتوانند ايجاد آلرژي كنند. اين مواد در رختخواب، فرش‌ها و ديگر كالاهاي منزل وجود دارند.
ـ گرده گل‌ها يكي ديگر از مواردي است كه ايجاد حساسيت مي‌كند. گرده گل‌ها و گياهان كه به صورت ذرات بسيار كوچك از گياه جدا مي‌شوند به وسيله هوا روي ديگر گل‌ها و گياهان قرار مي‌گيرند. حساسيت به گرده گل‌ها فصلي بوده و معمولا فرد به نوع خاصي از آنها آلرژي دارد و واكنش نشان مي‌دهد و فرد مبتلا در فصل خاصي دچار افزايش نشانه‌هاي حساسيت در بدن خود مي‌شود.
ـ كپك‌ها كه در گرما و هواي مرطوب رشد مي‌كنند نيز از عوامل آلرژي‌زا هستند. كپك‌ها ميتوانند در محيط‌هاي باز يا بسته ايجاد شوند. در محيط‌هاي بسته، تاريكي به رشد آنها كمك مي‌كند، حمام، لباس‌هايي كه در كمد قرار داشته و براي مدتي استفاده نمي‌شوند يا قسمت‌هاي داخلي سينك ظرفشويي آشپزخانه از محيط‌هاي مناسب جهت رشد كپك‌ها هستند. كپك‌ها هم ميتوانند در فصلي خاص، بيشتر رشد كنند.
اگر كودكتان به گرده گل حساس است، پنجره‌ها را بسته نگه داريد و وقتي فرزندتان از بيرون به منزل ميآيد، لباس‌هايش را عوض كنيد
ـ حيوانات خانگي هم ميتوانند موجب مشكلاتي براي كودكان يا بزرگسالان شده و ايجاد حساسيت كنند. وقتي حيوان خانگي بدن خود را مي‌ليسد، آب دهان او روي موهاي بدنش باقي مي‌ماند. وقتي آب دهان موجود روي بدن، خشك مي‌شود ذرات پروتئين در هوا معلق مي‌شوند و به سمت وسايل موجود در منزل حركت كرده و روي آنها قرار مي‌گيرند. گربه‌ها از اين نظر از بقيه حيوانات بدترند، زيرا پروتئين موجود در آب دهان اين حيوان خيلي كوچك است و گربه‌ها هم تمايل بيشتري به ليس‌زدن بدن خود نشان مي‌دهند. حساسيت ناشي از حيوانات خانگي از طريق مو و ادرار آنها منتقل مي‌شود.
حساسيت‌هاي غذايي
حدود 8 درصد كودكان از حساسيت‌هاي غذايي رنج مي‌برند و معمولا 8 گروه غذايي موجب تحريك اين آلرژي‌ها مي‌شوند: تخم‌مرغ،ماهي، شير، صدف، سويا، گندم، بادام‌زميني و برخي ميوه‌ها.
تخم‌مرغ: آلرژي به تخم‌مرغ از حساسيت‌هاي متداول در نوزادان و كودكان است و مي‌تواند دردسرهاي زيادي را براي والدين ايجاد كند و از آنجا كه تخم‌مرغ در بسياري از غذاها استفاده مي‌شود گاهي تشخيص اين نوع حساسيت سخت است. معمولا آلرژي به تخم‌مرغ از زماني كه كودك خيلي كوچك است آغاز مي‌شود، اما معمولا در 5 سالگي به اوج خود مي‌رسد. بيشتر كودكاني كه از اين نوع آلرژي رنج مي‌برند به پروتئين موجود در سفيده تخم‌مرغ حساسيت دارند.
شيرگاو يا پروتئين موجود در آن: بين يك تا 5/7 درصد نوزادان به پروتئين موجود در شير و لبنيات حساسيت دارند. آلرژي به پروتئين موجود در شير به اين معناست كه كودك در سيستم ايمني بدن خود دچار مشكل است و با خوردن شير، پنير و چيزهايي از اين دست، دچار آلرژي مي‌شود.
غذاهاي دريايي: پروتئين موجود در غذاهاي دريايي نيز مي‌تواند انواع مختلفي از عكس‌العمل‌هاي آلرژيك را در شخص ايجاد كند.
بادام زميني و بقيه مغزها: بادام زميني يكي از جدي‌ترين مواد غذايي آلرژي‌زاست كه حتي مي‌تواند زندگي فرد را تهديد كند.
سويا: سويا نيز از عوامل حساسيت‌زاست كه بيشتر، كودكان كوچك‌تر دچار آن هستند و بين 30 تا 40 درصد از نوزاداني كه به شير گاو حساسند، به پروتئين موجود در سويا هم حساسيت دارند.
گندم: پروتئين‌هاي موجود در گندم در بسياري از غذاهايي كه مي‌خوريم (گاهي به صورت واضح و گاهي به صورت مخفي) ديده مي‌شود. همچون آلرژي‌هاي ديگر، حساسيت به گندم هم مي‌تواند به صورت‌هاي مختلف و با درجات متفاوت رخ دهد. گاهي آلرژي به گندم با بيماري سلياك (Celiac) اشتباه گرفته مي‌شود ولي بايد دانست كه اين دو بيماري با هم كاملا متفاوت است.
آلرژي‌هاي متفرقه
برخي آلرژي‌هاي ديگر كه كمتر رايج هستند، عبارتند از: آلرژي به نيش حشرات، مواد شيميايي و داروها.
نيش حشرات: وقتي كودك توسط حشرات گزيده مي‌شود به طور معمول تورم و سرخي در پوست مشاهده مي‌شود، اما اگر كودك به نيش حساسيت داشته باشد، نشانه‌هاي جدي‌تري در او ديده مي‌شود.
داروها: داروهايي مثل آنتي‌بيوتيك‌ها ميتوانند موجب آلرژي شوند. در صورت مشاهده هر گونه نشانه‌هاي غيرعادي در هنگام مصرف داروها، حتما با پزشك مشورت كنيد.
مواد شيميايي: برخي مواد آرايشي، بهداشتي و شوينده‌ها ميتوانند موجب خارش در پوست شوند و موجبات حساسيت را ايجاد كنند. مواد رنگي و شوينده‌هاي خانگي از جمله اين محصولات هستند.
علائم و نشانه‌ها
نوع و شدت نشانه‌هاي آلرژي، از نوعي حساسيت به نوع ديگر و از كودكي به كودك ديگر، متفاوت است. آلرژي مي‌تواند به صورت خارش در چشم‌ها، بيني، عطسه، كيپ‌شدن بيني، گرفتگي گلو، سخت‌شدن تنفس يا حتي به صورت شوك (غش‌كردن يا بيهوش‌شدن) تظاهر كند. نشانه‌هاي حساسيت نيز مي‌تواند از خيلي كم يا خيلي زياد باشد.
به طور كلي ميتوان گفت آلرژي به مواد و ذرات موجود در هوا داراي نشانه‌هايي همچون عطسه، خارش در بيني يا گلو، كيپ‌شدن بيني يا سرفه است. اين نشانه‌ها اغلب با سوزش و سرخ‌شدن چشم‌ها همراه است. گاهي اين نوع حساسيت مي‌تواند به آسم منجر شود.
نشانه آلرژي به مواد غذايي كاملا بستگي به مقدار غذاي خورده شده و ميزان حساسيت به مواد غذايي دارد.
نشانه‌هاي حساسيت به مواد غذايي عبارتند از: سوزش در دهان يا گلو هنگام بلع غذا، كهير، آبريزش و سوزش بيني، سختي در تنفس، شوك، حالت تهوع و اسهال.
درمان آلرژي
آلرژي‌ها هيچ‌گونه علاج واقعي ندارند، اما روش‌هايي براي كاهش نشانه‌هاي آنها وجود دارد. تنها راه واقعي سازش با حساسيت‌ها، اين است كه فرد از عوامل ايجاد آلرژي دوري كند. بنابراين والدين نه‌تنها بايد از عواملي كه موجب ايجاد حساسيت در فرزندشان مي‌شود آگاه شوند بلكه بايد از علائم و آلرژي كودك هم مطلع باشند و اين علائم را با تمام كساني كه در مراقبت از كودك نقشي دارند (مثل معلمان، اعضاي فاميل، پرستاران و مربيان) در ميان بگذارند.
اگر دوري از عوامل ايجاد آلرژي غيرممكن باشد ميتوان طبق نظر پزشك از داروهايي مثل آنتي‌هيستامين يا غيره استفاده كرد. در برخي موارد علاوه بر قرص و دارو، آمپول هم توسط پزشك تجويز مي‌شود كه معمولا در مورد آلرژي به مواد غذايي به كار نمي‌رود.
اگر فرزندتان به گرد و غبار آلرژي دارد يا دچار آلرژي ناشي از مواد موجود در هوا (مثل گرده گل) است ميتوان اعمال زير را انجام داد:
ـ فرش يا زيرانداز را از اتاق فرزندتان جمع كنيد، زيرا آنها گرد و غبار را به خود جمع مي‌كنند.
ـ منزل را تميز نگه داريد.
ـ حتما از روبالشي بر روي بالش فرزندتان استفاده كنيد.
ـ اگر كودكتان به گرده گل حساس است، پنجره‌ها را بسته نگه داريد و وقتي فرزندتان از بيرون به منزل ميآيد، لباس‌هايش را عوض كنيد.
ـ اگر فرزندتان به رطوبت حساس است او را از محيط‌هاي مرطوبي مثل زيرزمين دور نگه داشته و محيط حمام را همواره تميز و تا حد ممكن خشك نگه داريد.
به هر حال با ديدن علائم آلرژي در فرزندتان، اولين اقدام مراجعه به پزشك و مشورت با او جهت كاهش علائم بيماري است. با اين كار لااقل مي‌توانيد از افزايش نشانه‌هاي بيماري كودكتان بكاهيد.
الهه عيوض‌زاده
