الف) شکل گیری جنبش

جنبش کشور‏های غیر متعهد یا جنبش عدم تعهد در سال ۱۹۶۱ میلادی در اوج جنگ سرد و فضای دو قطبی اکم بین غرب و شرق با هدف وحدت میان کشورهایی که نه در اردوگاه کمونیسم و نه در اردوگاه سرمایه‌داری (امپریالیسم) قرار داشتند، تشکیل شد که با اتمام دوران جنگ سرد، هم اکنون اعضای این جنبش را اکثرا کشورهای در حال توسعه تشکیل می‌دهند.



نخستین تلاش برای ایجاد همگرایی میان کشورهایی که بعدها به غیرمتعدها معروف شدند، در سال ۱۹۵۵ در کنفرانس باندونگ در شهر باندونگ اندونزی انجام شد. جواهر لعل نهرو، جمال عبدالناصر و سوکارنو رؤسای وقت حکومت کشورهای هند، مصر و اندونزی در این اجلاس اندیشه تشکیل چنین سازمانی را مطرح کردند. چون این اتفاق کمی بعد از استقلال هند رخ می داد تحت تاثیر جهان بینی مهاتما گاندی نیز قرار داشت.

در ۱۹۶۱ اولین اجلاس سران عدم تعهد با حضور مارشال یوزیپ بروز تیتو رهبر یوگوسلاوی، قوام نکرومه رهبر غنا، جمال عبدالناصر رئیس جمهور مصر، جواهر لعل نهرو نخست وزیر هندو سوکارنو رهبر استقلال اندونزی در کنفرانسی که در شهر بلگراد در کشور یوگسلاوی برگزار شد، این سازمان موجودیت خود را اعلام کرد.

جمهوري اسلامي ایران که به دلیل عضویت در پیمان نظامی مرکزی سنتو از عضویت در جنبش عدم تعهد محروم مانده بود در سال ۱۹۷۹ پس از پيروزی انقلاب اسلامي به عضويت اين جنبش در آمد.

لغو بر گزاری هفتمین اجلاس سران در بغداد به دلیل تجاوز نظامی عراق به ایران و انتقال این اجلاس به دهلی نو از مهمترین رویدادهای جنبش به حساب می آید. حال قرار است در شهريور ماه سال جاري اجلاس سران جنبش عدم تعهد در جمهوری اسلامی ایران برگزار شود.

۵۳ کشور آفریقایی، ۴۰ کشور آسیایی، ۲۶ کشور آمریکای لاتین و کارائیب و یک کشور اروپایی (بلاروس)، ۱۲۰ عضو جنبش عدم تعهد را تشکیل می دهند و ۱۸ کشور و ۱۰ سازمان از جمله سازمان ملل، سازمان همکاری اسلامی و اتحادیه عرب نیز اعضای ناظر این جنبش را تشکیل می دهند. این نهضت بدون آنکه در صدد ایجاد بلوک جدیدی باشد، کوشیده است تا بلوک بندی ها را ازبین ببرد و راهی مستقل و واقع بینانه که متضمن استقلال کشورهای عضو باشد، برگزیند. جنبش عدم تعهد که به مفهوم "عدم وابستگی به شرق و غرب" است و گاهی از آن به عنوان "بی طرفی مثبت" یاد می شود، ابتدا به صورت یک حرکت سیاسی ضد امپریالیستی و ضد تبعیض نژادی آغاز شد و سپس ضمن حفظ مواضع قبلی خود، به صورت یک جنبش اقتصادی دسته جمعی میان کشورهای جهان سوم توسعه پیدا کرد.

کنفرانس کشورهای آسیایی و آفریقایی که در سال ۱۹۵۵ در شهر باندونگ اندونزی برگزار شد، یک اجتماع جهان سومی به شمار می رفت که برای نخستین بار کشورهای نوساخته آسیایی و آفریقایی را گردهم می آورد. این کنفرانس مقدمه ای برای شکل گیری نهضت عدم تعهد بود که در آن ۲۹ کشور با جمعیتی بالغ بر یک میلیارد و صد و پنجاه میلیون نفر شرکت داشتند.

در طول کنفرانس دو جبهه متشکل از کشورهای مختلف بوجود آمد که گروه نخست از هند و اندونزی پیروی می کرد و طرفدار سیاست استعمارزدایی بود در حالی که جبهه دیگر که از کشورهایی چون پاکستان، سیلان، ترکیه و عراق تشکیل شده بود، موضع مخالفت با کمونیسم را در پیش گرفته بود. سرانجام با کوشش های صورت گرفته، هر دو جبهه در یک گروه فراگیر علیه استعمار و استثمار از نوع غربی یا شرقی متحد شدند. بدین طریق نطفه عدم تعهد در کنفرانس ۱۹۵۵ در باندونگ اندونزی بسته شد و در سال ۱۹۶۱ در بلگراد بصورت یک جریان گسترده جهان سومی عینیت یافت. جهت گیری عدم تعهد که در ابتدا دارای یک سلسله هدف های محدود و کلی بود، به مرور زمان با پیوستن کشورهای اثر گذارتر به جنبش غیر متعهدها و نیز با توجه به دگرگونی هایی که در سیاست های بین المللی، به ویژه در روابط شرق و غرب به وقوع پیوست، رو به توسعه و گسترش گذاشت این جنبش هم اکنون به عنوان یک تشکیل سیاسی بزرگی که بعد از سازمان ملل بزرگترین تشکل سیاسی بین الدولی است.

ب)ساختار و تشكيلات جنبش

الف ـ كنفرانس سران

كنفرانس سران كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد هر سه سال در يكي از پايتخت هاي اعضاي جنبش برگزار مي شود. وزير خارجه كشور ميزبان در كنفرانس سران به عنوان رئيس جديد جنبش به مدت سه سال ـ يعني تا برگزاري كنفرانس بعدي سران ـ برگزيده و معرفي مي شود.

ب ـ رياست جنبش

بر فرض درگذشت استعفا يا بركناري رئيس جنبش عدم تعهد از وزارت خارجه كشور ميزبان وزير خارجه بعدي به طور خودكار رئيس جنبش خواهد شد.

ج ـ كنفرانس وزيران خارجه

اين كنفرانس هر سه سال يك بار با حضور وزيران خارجه كشورهاي عضو برگزار مي شود. همچنين در مواقع ضروري به صورت فوق العاده و خارج از چارچوب زماني معين مي تواند برگزار شود.

د ـ دفتر هماهنگي كشورهاي غيرمتعهد

اعضاي اين دفتر وزيران خارجه يا نمايندگان كشورهاي عضو هستند. كار اين دفتر هماهنگي و بررسي مسايل مورد علاقه اعضا و پرداختن به درخواست هاي جديد عضويت در اين جنبش است.

هـ ـ گروه هاي هماهنگي ميان دولت ها

اين گروه ها براي هماهنگ كردن برنامه هاي اجتماعي اقتصادي فرهنگي و... در جريان كنفرانس تشكيل شد. وظيفه اين گروه ها آماده سازي گزارش موضوعات گوناگون و سپردن آن به كنفرانس است. اين گروه ها درباره مسايل متعددي ازجمله حمل ونقل، ارتباطات، توسعه بهداشت، جهانگردي و انرژي هسته اي صلح آميز تحقيق و پژوهش مي كنند.

این گروه های کاری درباره مسائل زیر تشکیل می شوند:

۱- تجارت

۲- همکاری های پولی و مالی

۳-ماهیگیری

۴- حمل و نقل

۵- ارتباطات راه دور

۶- موسسات عمومی

۷- بهداشتی

۸- پیشرفت های علمی و فنی

۹- بهره برداری و توسعه منابع انسانی

۱۰- نقش زن در توسعه و عمران

۱۱- نظام تحقیقاتی و اطلاعاتی

۱۲- جهانگردی

۱۳- مرکز اطلاعات کشورهای غیر متعهد

۱۴- کاربرد صلح آمیز انرژی اتمی

۱۵- ورزش

۱۶- مواد خام

و ـ جلسات سالانه وزيران خارجه در نيويورك

نشست وزيران خارجه كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد هر سال در خلال جلسات مجمع عمومي سازمان ملل متحد برگزار مي شود و هدف آن نزديك كردن مواضع اعضا و ايجاد جبهه واحد در مسايل جهاني است. (۳)

شرايط عضويت در جنبش عدم تعهد 

در پنجمين كنفرانس سران در سال ۱۳۵۲ در الجزيره شرايط عضويت در جنبش به اين صورت تعيين شد:

- عدم تعلق به هيچ يك از اتحاديه هاي نظامي

- دنبال كردن سياست مبتني بر اصول همزيستي مسالمت آميز

- كمك به جنبش هاي آزادي بخش

- عدم واگذاري پايگاه هاي نظامي

- عدم امضاي قراردادهاي دو يا سه جانبه كمك هاي نظامي.



ج)فهرست كنفرانس هاي جنبش عدم تعهد

كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد كه تقريبا نصف كشورهاي دنيا را دربرمي گيرد و بیش از نيم قرن از تاسيس آن مي گذرد از آغاز تاكنون پانزده كنفرانس سران برگزار كرده است که به شرح زیر است:

ـ باندونگ (اندونزي) ۱۳۳۴

ـ بلگراد (يوگسلاوي پيشين) ۱۳۴۰

ـ قاهره (مصر) ۱۳۴۳

ـ لوزاكا (زامبيا) ۱۳۵۹

ـ الجزيره (الجزاير) ۱۳۵۲

ـ كلمبو (سريلانكا) ۱۳۵۵

ـ هاوانا (كوبا) ۱۳۵۸

ـ دهلي نو (هندوستان) ۱۳۶۲

ـ هراره (زيمبابوه) ۱۳۶۴

ـ بلگراد (يوگسلاوي پيشين) ۱۳۶۸

ـ اكرا (غنا) ۱۳۷۰

ـ كارتاهينا (كلمبيا) ۱۳۷۴

ـ دوربان (افريقاي جنوبي) ۱۳۷۷

ـ كوالالامپور (مالزي) ۱۳۸۲

ـ باندونگ (اندونزي) ۱۳۸۴

1. سابقه تأسیس، اهداف و اصول:

جنبش عدم تعهد (NAM) در فضای دو قطبی سرمایه داری و کمونیسم و جنگ سرد توسط کشورهایی از آسیا، آفریقا، آمریکای لاتین و مناطق دیگر جهان در سال ۱۹۶۱ پایه گذاری شد. اهداف اصلی جنبش عدم تعهد شامل حمایت از حق تعیین سرنوشت، حاکمیت و استقلال ملی و یکپارچگی سرزمینی کشورها، عدم الحاق به پیمانهای نظامی چند جانبه و استقلال کشورهای عضو نفوذ بلوک بندی سیاسی قدرت های بزرگ، مبارزه با امپریالیسم، نژاد پرستی، اشغال و سلطه خارجی و همچنین خلع سلاح، عدم دخالت درامور داخلی کشورها، همزیستی مسالمت آمیز تقویت سازمان ملل متحد، دموکراتیزه نمودن روابط بین الملل، توسعه اقتصادی اجتماعی، بازسازی  سیستم اقتصادی بین المللی و همکاری بین المللی در موقعیت برابر است.

علاوه بر موارد فوق موضوعات جدیدی مانند تقویت چند جانبه گرایی و محکومیت یکجانبه گرایی درعرصه بین المللی، احترام به حقوق بشر و آزادیهای اساسی، مقابله با اتخاذ دکترین حمله پیشگیرانه، ارتقاء همکاری بین المللی در استفاده صلح آمیز از فناوری انرژی هسته ای و تقویت همکاری جنوب- جنوب در دستور کار جنبش عدم تعهد قرار دارد.

مواضع جنبش عدم تعهد و چارچوب نشستها در دفتر هماهنگی جنبش در نیویورک، اجلاسهای وزراء و رؤسای کشورهای عضو تدوین و تصویب می گردد. مهمترین سند جنبش، سند بیانیه نهایی اجلاس سران و وزرای امور خارجه می باشد که طی سه فصل مختلف و مواضع جنبش در زمینه مسائل جهانی، بحرانهای سیاسی منطقه ای و مسائل اجتماعی و اقتصادی مورد توجه قرار می گیرد.

جنبش عدم تعهد با ۱۲۰ کشور عضو بعلاوه ۱۶ کشور و ۱۱ سازمان بین الملل ناظر، بعنوان بزرگترین تشکل بین المللی بعد از سازمان ملل متحد محسوب می شود. جنبش عدم تعهد فاقد دبیرخانه دائمی است و کشوری که ریاست سه ساله آن را بعهده می گیرد مسئولیت امور دبیرخانه ای را بر عهده دارد. ریاست فعلی جنبش بر عهده مصر می باشد.

۲. تاریخچه روابط و سابقه همکاری ج.ا.ا با جنبش عدم تعهد:

جمهوری اسلامی ایران بر اساس اصول بنیادین و اولیه مندرج در سیاست خارجی خویش یعنی اصل «سیاست نه شرقی، نه غربی»، در ششمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در هاوانا در سال ۱۳۵۸ بعنوان هشتاد و هشتمین کشور به عضویت جنبش عدم تعهد درآمد و طی ۳۰ سال عضویت در آن بخصوص از سال ۱۹۸۳ و در مقطع آغازین جنگ تحمیلی همواره به عنوان یکی از کشورهای فعال و پیشرو در کلیه نشستهای جنبش عدم تعهد بویژه اجلاسهای سران و وزرای امور خارجه شرکت داشته و در تدوین مواضع و تصمیمات جنبش در خصوص مسائل و تحولات مهم بین الملل نقش فعالی را ایفا نموده است. نمایندگی های کشورمان نزد سازمان ملل متحد بخصوص در نیویورک در کلیه جلسات دفتر هماهنگی جنبش عدم تعهد حضور فعالی داشته اند .

در سالهای اخیر و در پی طرح موضوع فعالیتهای هسته ای جمهوری اسلامی ایران در شورای حکام آژانس انرژی اتمی و متعاقب آن در شورای امنیت سازمان ملل متحد، وزارت امور خارجه فعالیت گسترده ای در جلب حمایت جنبش عدم تعهد و بیانیه های متعدد گروه عدم در آژانس بین المللی انرژی اتمی در حمایت از فعالیتهای هسته ای جمهوری اسلامی ایران بود. همچنین در اجلاس وزرای خارجه دفتر هماهنگی جنبش عدم تعهد در پوتراجایا مالزی (خرداد ۱۳۸۵) برای نخستین بار بیانیه جداگانه جنبش عدم تعهد در خصوص فعالیتهای هسته ای کشورمان صادر شد و سه ماه بعد (شهریور ماه ۱۳۸۵) مشابه این بیانیه در چهاردهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در هاوانا به تصویب رسید.

۳.برگزاری شانزدهمین اجلاس سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در ایران

در پی انجام اقدامات مؤثر و کارآمد و ارائه دیپلماسی فعال از سوی دستگاه سیاست خارجی کشورمان که در جریان اجلاس چهاردهم سران در هاوانا و نشستها و اجلاسهای بعد از آن در سطوح مختلف ظاهر گردید، نهایتاً، پانزدهمین اجلاس سران کشورهای عضو تعهد در تیرماه ۱۳۸۸ در شرم الشیخ –مصر، پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران برای میزبانی شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد و برگزاری آن در سال ۲۰۱۲ میلادی (۱۳۹۱ شمسی) را علیرغم تمایل کشورهای دیگر از جمله قطر به کسب این میزبانی، با اجماع کامل به تصویب رساند. بدین ترتیب جمهوری اسلامی ایران علاوه بر کسب ریاست سه ساله بر جنبش بمدت ۹ سال نیز بعنوان عضو تروئیکای جنبش عدم تعهد خواهد بود. این موقعیت کم نظیر در صورت بهره برداردی، فرصت مغتنمی را بمنظور ارتقاء نقش کشورمان برای پیشبرد اهداف و مواضع اصولی جنبش عدم تعهد فراهم آورده و جایگاه جمهوری اسلامی ایران و سیاست خارجی را در عرصه بین الملل تقویت خواهد نمود.

در این اجلاس که به لحاظ گستردگی و وسعت برگزاری آن در جمهوری اسلامی ایران در نوع خود بی نظیر است، ۱۲۰ کشور عضو، ۲۷ عضو ناظر (شامل ۱۶ کشور و ۱۱ سازمان مهم بین المللی) بعلاوه مدعوین شامل مقامات کشورهای دیگر و یا شخصیتهای بین المللی ویژه و سازمانها و نهادهایی از مناطق مختلف جهان در عالیترین سطح ممکن حضور خواهند داشت که بسیاری از آنان برای نخستین بار به کشورمان عزیمت خواهند کرد و بطور مستقیم تصویر واقعی جمهوری اسلامی ایران و پیشرفتها، توانمندیها و دستاوردهای کشور را که در طول سالیان پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی حاصل شده است را از نزدیک مشاهده خواهند نمود.

-اولین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، ۱ الی ۶ سپتامبر ۱۹۶۱ ، بلگراد- یوگسلاوی،

با حضور سران۲۵ کشور عضو جنبش، با تأکید بر حفظ صلح و امنیت جهانی و رفع اختلافات از طریق صلح و همکاری بین المللی.



اکثریت شرکت کنندگان را کشورهای تازه استقلال یافته با خاطرات تلخ ازاستعمار غرب تشکیل می دادند و به همین سادگی نسبت به غرب بدبین بوده و بیشتر به شرق تمایل داشتند.

۲-دومین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، ۵ الی ۱۰ اکتبر ۱۹۶۴، قاهره، مصر،

با حضور سران۴۷ کشور عضو؛

هدف اصلی این کنفرانس بررسی بحران های جهانی و چگونگی یافتن راه حل تأمین و استقرار صلح بود.

۳-سومین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، ۸ الی ۱۰ سپتامبر، ۱۹۷۰ ، لوسکا، زامبیا

با حضور ۵۴ کشور

قرار بود کنفرانس سران هر سه سال یکبار تشکیل شود، اما به علت اوضاع و احوال جهان درآن زمان، سومین اجلاس شش سال بعد از اجلاس دوم با حضور ۵۳ کشور عضو تشکیل شد. این اجلاس ضمن پرداختن به مسائل مربوط به حفظ صلح و امنیت بین المللی بر ضرورت استقلال کلیه ملل به خصوص مستعمرات پرتغال در جنوب آفریقا تأکید داشت. در زمینه مسائل اقتصادی از افزایش شکاف میان کشورهای غنی و فقیر اظهار تأسف شد و تنزل سهم کشورهای در حال توسعه درزمینه صادرات طی دهه های ۵۰ و ۶۰ میلادی مورد توجه قرار گرفت.

۴-چهارمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، ۵ الی ۹ سپتامبر ۱۹۷۳، الجزایر، الجزیره،

با حضور ۷۳ کشور،

مصوبات این اجلاس در زمینه مسائل سیاسی از جمله تبعیض نژادی درآفریقای جنوبی، رودزیا، کامبوج، کره، حقوق دریاها و مواد مخدر بود. درموضوعات اقتصادی به مسائلی همچون روابط کشورهای پیشرفته و در حال توسعه، انتقال تکنولوژی و سیستم بین المللی مالی و پولی توجه گردید.

۵-پنجمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، ۱۶ الی ۱۹ اگوست ۱۹۷۶، کلمبو، سریلانکا،

با حضور ۸۸ کشور به عنوان عضو، ۹ کشور و ۱۲ سازمان بین المللی به عنوان ناظر و ۷ کشور به عنوان میهمان؛

اختلاف نظرهایی که از قبل در جنبش عدم تعهد موجود بود در این اجلاس شکل روشن تری به خود گرفت و به طور کلی کشورهای شرکت کننده به دو گروه تندرو و میانه رو یا معتدل تقسیم شدند.

کشورهای میانه رو بییشتر طرفدار غرب بودند. با این همه اجلاس مزبور نسبتا معتدل و به دوراز تندروی برگزارشد. در این اجلاس بر سر تصاحب کرسیهای دفتر هماهنگی جنبش عدم تعهد که در نیویورک استقرار دارد رقابت شدیدی در گرفت و تعداد اعضاء آن از ۱۷ عضو به۲۵ عضو افزایش یافت.

۶-ششمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، ۳ الی ۹ سپتامبر ۱۹۷۹، هاوانا، کوبا،

با حضور ۹۴ کشور عضو، ۲۰ کشور و سازمان ناظر و ۱۸ کشور و سامان میهمان؛

در این کنفرانس که چند ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی برگزار شد، مراحل نهایی عضویت جمهوری اسلامی ایران در جنبش پایان یافت و جمهوری اسلامی ایران رسما به عضویت این جنبش درآمد.

دراین اجلاس موضوعاتی همچون اوضاع در خاورمیانه، پیشنهاد اخراج مصر از جنبش ( به خاطر امضاء قرارداد صلح کمپ دیوید با اسرائیل)، عضویت کامبوج و اوضاع اقتصادی بین المللی مورد بحث قرار گرفت.در این اجلاس وقتی پیشنهاد پشتیبانی از خواسته های جمهوری اسلامی ایران علیه آمریکا مطرح شد، تعدادی از کشورها تأکید نمودند که بایستی تجاوزات آمریکا به ایران و دخالت نظامی شوروی در افغانستان هردو با هم در جلسات جنبش مطرح و بررسی شود.

بندهای ۱۳۹، ۱۴۰ و ۱۴۱ بیانیه پایانی این ششمین اجلاس سران عدم تعهد به طور کلی به ایران اختصاص یافت و در آنها نسبت به پیروزی تاریخی انقلاب مردم ایران در سرنگون کردن رژیم پیشین و ایجاد امیدواری برای تمام مردم جهان در به دست آوردن آزادی و تحکیم استقلال، ابراز مسرت و خشنودی شد. همچنین در بیانیه پایانی اجلاس هاوانا، از قطع روابط ایران با اسرائیل و آفریقای جنوبی و نیز خروج ایران از پیمان سنتو استقبال به عمل آمد.

در اجلاس هاوانا، پیشنهاد عراق برای میزبانی اجلاس هفتم سران یعنی بعد از کوبا مورد تصویب قرار گرفت.

۷-هفتمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، ۷ الی ۱۱ مارس ۱۹۸۳، دهلی نو، هند،

با حضور ۱۰۰ کشور عضو، ۱۵ کشور و سازمان ناظر و ۲۵ کشور و سازمان میهمان؛

قرار بود این اجلاس طبق مصوبه اجلاس ششم سران دربغداد برگزارشود یک سال و نیم پس از شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران وزارت امور خارجه کشورمان خواستار تغییر محل برگزاری اجلاس گردید و تهدید نمود درصورت برگزاری در عراق در اجلاس مزبور شرکت نخواهد کرد و ریاست دوره ای عدم تعهد را به رسمیت نخواهد شناخت.جمهوری اسلامی ایران تلاشهای دیپلماتیک بسیاری را برای ترغیب کشورهای عضو مصروف داشت. عراق نیز متقابلا تلاش های بسیاری را برای جلب توجه کشورها به برگزاری اجلاس در این کشور به عمل آورد منجمله این که اقدام به  احداث ساختمان و مجموعه ای با هزینه ای بالغ بر یک میلیارد دلار نمود. این کشور حتی پیش نویس بیانیه پایانی اجلاس را به سه زبان تهیه و پرچم کشورهای عضو جنبش را در بغداد به اهتزاز درآورده بود. لکن با ورود نیروهای ایران به خاک عراق درعملیات رمضان(ژوئیه ۱۹۸۲) و متعاقب آن حمله هوایی جنگنده های ایران به بغداد وضعیت جدیدی به وجود آمد. با توجه به نزدیک بودن زمان اجلاس ( سپتامبر ۱۹۸۲) فیدل کاسترو رهبر کوبا در ماه اوت پِیشنهاد تشکیل اجلاس وزرای جنبش عدم تعهد و تعیین محل دیگری برای برگزاری هفتمین اجلاس سران را مطرح نمود. با توجه به حوادث فوق و پیگیری های جمهوری اسلامی ایران، موضوع تغییر محل اجلاس سران از بغداد به جای دیگر به صورت جدی مورد توجه قرار گرفت ونهایتا محل کنفرانس از بغداد به دهلی نو تغییر یافت.

۸-هشتمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، ۱ الی ۶ سپتامبر، ۱۹۸۶ ، حراره، زیمبابوه

۱۰۱کشور در این اجلاس شرکت کردند. این اجلاس با حضور مقام معظم رهبری هیأت ج.ا.ا و در موقعیت ریاست جمهوری وقت کشورمان در حالی که خانم ایندریا گاندی ریاست اجلاس را به عهده داشت برگزارشد. یکی از بحث انگیزترین موضوعات مطرح شده در این اجلاس مسئله جنگ ایران و عراق بود . هیأت جمهوری اسلامی ایران در این اجلاس با موفقیت توانست از تصویب بیانیه ای که به ابتکار کشورهای عرب حامی عراق تنظیم شده و خواستار توقف بدون قید و شرط جنگ بود جلوگیری کند. در آن زمان هنوز بخشی از خاک ایران در تصرف عراق بود.

۹-نهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، ۴ الی ۷ سپتامبر ۱۹۸۹، بلگراد، یوگسلاوی

با حضور ۱۰۲ کشور ؛

این دومین بار بود که ریاست جمهوری سران عدم تعهد به یوگسلاوی می رسید. برگزاری این اجلاس مصادف بود با تحولات عمده در نظام دو قطبی جهان و از میان رفتن جنگ سرد. با توجه به وضعیت جدید، اعضاء جنبش درخصوص نحوه اداره و ادامه کار آن دچار اختلاف شده بودند. عده ای با استناد به این که قطب بندیهای دوران جنگ سرد از میان رفته و جنبش فلسفه وجودی خود را ازدست داده است پیشنهاد تغییرنام یا ادغام آن با گروه ۷۷ را مطرح می کردند در حالیکه جمع کثیری از اعضاء ضمن تأیید ایجاد تغییرات در صحنه بین المللی معتقد بودند که جنبش زنده است و برای تحقق اهداف خود راه درازی درپیش دارد. یوگسلاوی در مقام رئیس دراین اجلاس تلاش نمود موضوعات اساسی در اسناد از جمله مباحث مربوط به استعمار زدایی و برقراری نظام نوین اطلاعات و ارتباطات را از دستور کار حذف نماید که با تلاش کشورهای چپ و از جمله کوبا مجددا به آن اضافه شد. در اجلاس نهم ازسوی طرفداران دو ایده مذکور بحث های زیادی صورت گرفت لکن در نهایت در این اجلاس کشورهای عضو تصمیم گرفتند ضمن پایبندی به اصول جنبش به فعالیت های دسته جمعی خود ادامه داده و در گسترش همکاری با کشورهای توسعه یافته تلاش نمایند.

۱۰-دهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، ۱ الی ۶ سپتامبر ۱۹۹۲ ، جاکارتا، اندونزی

با حضور ۱۰۸ کشور؛

از ج.ا.ا آقای هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور وقت کشورمان در رأس هیأت شرکت نمود.

مهمترین موضوع بحث دراین اجلاس، موضوع تغییر نظام حاکم بر روابط بین المللی و چگونگی برخورد جنبش با آن بود. نتیجه مباحث مذکورحاکی ازآن بود که جنبش عدم تعهد نه تنها موفق به حفظ هویت و ماهیت خویش گردیده بلکه باگذر از این دوره بحرانی آماده رویارویی و مواجهه باچالشهای جدید در جهان شده است. از این نظر اجلاس دهم را می توان یک مقطع مهم در تاریخ جنبش عدم تعهد به حساب آورد چرا که جنبش به دلیل اجماع نظر میان کشورهای عضو در خصوص ضرورت تداوم حیات خود و ارتقاء نقش آن در عرصه بین المللی، هویت وجودی خود را در دوران پس از جنگ سرد بازیافت.مهمترین مسائل منطقه ای مطرح شده دراین اجلاس عبارت بودند از: مسائل مربوط به آسیای جنوب شرقی، افغانستان، درگیری اعراب و اسرائیل، لبنان، بوسنی وهرزگوین، آفریقای جنوبی، قاچاق مواد مخدر، تروریسم، استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای ، همکاری بین المللی اقتصادی برای توسعه محیط زیست.

۱۱-یازدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، ۱۴ الی ۲۰ اکتبر ۱۹۹۵ ، کارتاهنا، کلمبیا؛

با حضور ۱۰۹ کشور 

این اجلاس علاوه بر بیانیه پایانی خود یک بیانیه در خصوص آنکتاد و یونیدو صادر نمود و درطور اجلاس مسائل متعددی مورد بررسی قرار گرفت که اهم آنها عبارتند از: تجدید ساختار سازمان ملل، خاتمه دوران جنگ سرد و مشکلات اقتصادی و اجتماعی موجود در جهان سوم، خلع سلاح و امنیت بین المللی، همکاری بین المللی برای توسعه، ضرورت برخورد مناسب جنبش با تحولات بین المللی، همکاریهای اقتصادی و تروریسم.

۱۲-دوازدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، ۲۹ اگوست لغایت ۳ سپتامبر ۱۹۹۵، دوربان آفریقای جنوبی

با حضور ۱۱۴ کشور بریاست آقای نلسون ماندلا؛
در این اجلاس بلاروس به عنوان عضوجدید جنبش عدم تعهد پذیرفته شد . ریاست کمیته سیاسی اجلاس به عهده آقای دکتر ظریف معاون امور بین الملل وزارت امور خارجه کشورمان بود. مهمترین موضوعاتی که در این اجلاس مورد بررسی قرار گرفت و در بیانیه نهایی گنجانده شده عبارت بود از: نقش جنبش عدم تعهد، گفتگوی میان تمدنها، تجدید ساختار سازمان ملل، وضعیت مالی سازمان ملل، تروریسم، بدهی های خارجی، محیط زیست و توسعه، علوم و تکنولوژی، همکاریهغای جنوب جنوب، کشورهای کمتر توسعه یافته، نژادپرستی ، تبعیض نژادی و مواد مخدر.

۱۳-سیزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، ۲۰ الی ۲۵ فوریه ۲۰۰۳، کوالالامپور، مالزی؛ با حضور ۱۶ کشور؛
با انصراف بنگلادش که در اجلاس قبلی به عنوان میزبان بعدی انتخاب گردید و سپس انصراف اردن ازبرگزاری اجلاس سران، اجلاس مزبور در مالزی بزگرار شد. این اجلاس با حضور آقای محمد خاتمی رئیس جمهور وقت کشورمان در رأس هیأت ج.ا.ا برگزار شد.

این اجلاس نخستین اجلاس سران عدم تعهد بعد از واقعه یازدهم سپتامبر بود و لذا موضوع تروریسم به یکی از مباحث عمده اجلاس سیززدهم تبدیل شد. از آنجا که اجلاس کوآلالامپور یک ماه پیش از حمله آمریکا به عراق و در بحبوحه مباحث شورای امنیت سازمان ملل در خصوص عراق برگزار شد، به طور طبیعی مسئله عراق از اصلی ترین موضوعات مطرح درسخنرانی سران کشورهای شرکت کننده در این اجلاس بود.

۱۴-چهاردهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، ۱۱ الی ۱۶ سپتامبر ۲۰۰۶ ، هاوانا، کوبا

در این اجلاس ۵۸ کشور در سطح سران شرکت نمودند.

پیش از برگزاری اجلاس چهاردهم سران در کوبا، اجلاس وزرای امور خارجه دفتر هماهنگی عدم تعهد در کوالالامپور و به ریاست کشور مالزی به عنوان رئیس اجلاس سیزدهم در خرداد ماه ۱۳۸۵ (مه ۲۰۰۶) برگزار شد. دو روز نخست آن در جلسات کارشناسان ارشد، به تدوین پیش نویس بیانیه نهایی اجلاس سران اختصاص یافت. اعلامیه پوتراجایا، بیانیه فلسطین، بیانیه مربوط به فعالیت های هسته ای صلح آمیز جمهوری اسلامی ایران و بیانیه ابراز همدردی با قربانیان زلزله در اندونزی صادر گردید.

صدور بیانیه جداگانه در ارتباط با فعالیتهای هسته ای جمهوری اسلامی ایران، مهمترین موضوع مورد توجه رسانه های گروهی در این اجلاس بود و پیوستن دو کشور دومینیکا و آنتیگوا باربودا به جنبش عدم تعهد، اختلاف مصر و لیبی برای میزبانی اجلاس بعدی سران، اختلاف الجزایر و صحرا در خصوص پاراگرافهای مربوط به مسئله صحراء و بالاخره اختلاف پاکستان و افغانستان و هند در خصوص پاراگرافهای مربوط به فعالیت گروههای تروریستی در مناطق مرزی جنوب و شرق افغانستان از دیگر نکات قابل ذکر در این اجلاس بود تلاش لیبی برای جلوگیری از تصویب میزبانی مصر بی نتیجه ماند اما پاراگرافهای مربوط به صحرا و دو پاراگرف مربوط به افغانستان در بیانیه پایانی اجلاس در پرانتز باقی ماند و تصمیم گیری در خصوص آنها به اجلاس سران در هاوانا موکول شد.

۱۵-پانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد، ۱۱ الی ۱۶ جولای ۲۰۰۹ مطابق با ۲۰ الی ۲۵ تیرماه ۱۳۸۸ در شرم الشیخ مصر؛

با حضور ۱۰۷ کشور از ۱۱۸ کشور عضو ، ۱۸ کشور و ۷ سازمان بین المللی و منطقه ای به عنوان ناظر و ۲۹ کشور و ۱۴ سازمان بین المللی و منطقه ای به عنوان میهمانبا حضور ۱۰۷ کشور از ۱۱۸ کشور عضو ، ۱۸ کشور و ۷ سازمان بین المللی و منطقه ای به عنوان ناظر و ۲۹ کشور و ۱۴ سازمان بین المللی و منطقه ای به عنوان میهمان.

از این میان : ۴۰ کشور در سطح رئیس کشور و نخست وزیر و معاون رئیس جمهور شرکت نمودند. دبیر کل سازمان ملل متحد و رئیس شصت و سومین نشست مجمع عمومی سازمان ملل نیز در این اجلاس شرکت داشتند. اجلاس پانزدهم سران به درخواست آرژانتین و شورای صلح جهانی برای عضویت ناظر در جنبش عدم تعهد پاسخ مثبت داد. ریاست هیأت جمهوری اسلامی ایران در این اجلاس بر عهده آقای متکی وزیرخارجه وقت قرار داشت. در پایان اجلاس ۷ سند مشتمل بر سند نهایی اجلاس ، اعلامیه سران شرم الشیخ، اعلامیه روز بین المللی نلسون ماندلا، اعلامیه ضرورت پایان بخشیدن تحریم های مالی، تجاری و اقتصادی آمریکا علیه کوبا، اعلامیه فلسطین، طرح عمل جنبش عدم تعهد( ۲۰۰۹ الی ۲۰۱۲) و گزارش گزارشگر اجلاس به تصویب رسید.

اجلاس پانزدهم سران پیشنهادی جمهوری اسلامی ایران برای میزبانی شازدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در سال ۱۳۹۱ مطابق با ۲۰۱۲ میلادی را به تصویب رساند. بر این اساس جمهوری اسلامی ایران به مدت ۹ سال تا سال ۱۳۹۷ مطابق با ۲۰۱۸ میلادی، عضو تروئیکای جنبش می باشد و از سال ۱۳۹۱ لغایت ۱۳۹۴ ریاست دوره ای جنبش عدم تعهد را بر عهده خواهد داشت.