: بسیاری از اعراب لبنان و فلسطین به علت وضعیت بحران سیاسی که در کشورهایشان پدید آمد از جمله اشغال فلسطین و خشونتهای رژیم صهیونیستی در منطقه، مجبور به مهاجرت شدند که غالباً در برزیل، آرژانتین و شیلی سکنی گزیدند.
با توجه به اهمیت ژئوپلیتیک آمریکای لاتین، بیداری سیاسی و تلاش برای کسب هویت سیاسی جدید در عرصه بین‌الملل اتخاذ مواضع سیاسی ضد آمریکایی برخی کشورهای این منطقه و همچنین گسترش روابط ایران با آنها، ضرورت تحقیقاتی درباره شرایط این منطقه، اسلام در آمریکای لاتین و فرصت‌ها و چالش‌های پیش رو را دو چندان می‌کند.
این مطالب که در سلسله مطالبی درباره اسلام در آمریکای لاتین منتشر شود، برگرفته از مقاله‌ای با عنوان «اسلام در آمریکای لاتین، چالش‌ها و فرصت‌های پیش رو» نوشته یاسر عسگری کارشناس ارشد ادیان و عرفان و محقق پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی(ص) قم است که برای انتشار در اختیار خبرگزاری فارس قرار گرفته است.
1- تاریخچه مسلمانان آمریکای لاتین
**مسلمان قبل از کریستف کلمب به آمریکا رسیده‌اند
شواهد زیادی وجود دارد که مسلمانان چند قرن قبل از کریستف کلمب از اسپانیا و غرب آفریقا به قاره آمریکا رسیده‌اند. حتی نخستین کاشفان اسپانیایی و پرتقالی از حضور مسلمانان در قاره آمریکا باخبر بودند.
آمریکای لاتین را اگر چه به لحاظ جغرافیایی و ضوابط ناحیهبندی اسلامی نمیتوان یک ناحیه اسلامی نامید، اما از جهت این که در دنیای غرب و قاره آمریکا به لحاظ مسائل استعماری و تاریخی 150 ساله اخیر یک سرزمین با اقلیت قابل توجه و رو به رشد مسلمان مواجه هستیم، از اهمیت خاصی برخوردار است.
2-دورههای مهاجرت مسلمانان به منطقه
عامل اصلی ورود و گسترش اسلام در این سرزمین، مهاجرت است. عوامل و انگیزههای امواج مهاجرت‌های صورت گرفته از خاورمیانه به آمریکای شمالی و آمریکای لاتین، متفاوت است. یافتن سرزمینی برای معیشت امن و با ثبات، فرار از جنگ‌های داخلی، منطقهای، عشیرهای و مذهبی و همچنین رهایی از استبداد عثمانی از جمله انگیزههای عمده این مهاجرت‌ها بوده است. این مهاجرت‌ها عمدتاً از سوی مناطق و کشورهای مختلفی چون آسیا (فلسطین، لبنان، سوریه، هند، اندونزی، هند، پاکستان، بنگلادش و ایران)، اروپای شرقی (جمهوریهای روسیه، ترکیه، منطقه بالکان) و کشورهای غرب آفریقا صورت میگرفت. تعدادی از مهاجرت‌های اعراب مسلمان و همچنین بردگان مسلمان آفریقایی و هندی هم جهت انجام کار اجباری در دوره استعماری اروپا (نظیر اسپانیا، پرتقال، انگلستان، فرانسه و هلند) است که پس از استقلال کشورهای آمریکای لاتین و از بین رفتن بردهفروشی، در آن سرزمین ماندگار شدند و امروز با گذشت چندین نسل بر جامعه اسلامی آن به مراتب اضافه شده است.
**بردگان مسلمانی که اروپایی‌ها به آمریکای لاتین بردند
مسلمانان در دورههای مختلفی وارد این سرزمین شدند. بسیاری از آفریقاییهایی که توسط اروپایی‌ها در شمال و غرب آفریقا برای بردگی ربوده شدند، مسلمان بودند. این بردگان آفریقایی اولین کسانی بودند که در دوره جدیدتر به کشورهای آمریکای لاتین برده شدند. براساس شرایط و وضعیت نامناسب و تحمیلی زندگی و نیز فعالیتهای شدید مسیونرهای مسیحی اروپایی در منطقه، بردگان و کارگران، به طرز بیرحمانهای ـ حتی از طریق دادگاه تفتیش عقاید ـ مجبور به ترک یا تغییر عقاید دینیشان میشدند و به تدریج فضای تنگتری برای عمل به عقاید خود مییافتند.
عده دیگری از مسلمانان، بردگان آفریقایی مسلمانی بودند که پرتغالیها و هلندی‌ها از قرن هفدهم و هجدهم با خشونت زیاد، آنان را به برزیل و کشورهای دیگر آوردند.
**دور جدید مهاجرت مسلمانان در پایان قرن نوزده و اوایل قرن بیستم
در پایان قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به دنبال مهاجرت وسیع مسلمانان خاورمیانه، شبه قاره و آسیای میانه، اسلام به قاره آمریکا نفوذ یافت. این افراد، چون در کشورهای خود تحت فشار و اختناق شدیدی به سر میبردند در جست‌وجوی فعالیت و بهرهمندی از زندگی بهتر، به قاره آمریکا روی آوردند. به عنوان نمونه، تاتارهای مسلمان که تحت سرکوب شدید انقلاب کمونیستی شوروی قرار گرفته بودند به این منطقه از جهان گریختند. همچنین گروه‌هایی از فلسطین اشغالی، لبنان، ترکیه، سوریه و حتی ایران و اندونزی برای زندگی امن یا کار در گروه مهاجران مذکور قرار گرفتند.
**نیمه دوم قرن بیستم و مهاجران فلسطینی و لبنانی
جدیدترین موج مهاجرت مسلمانان هم مهاجرت اعراب مسلمان به ویژه لبنان و فلسطین در نیمه دوم قرن بیستم میلادی به کشورهای آمریکای لاتین بود. بسیاری از این اعراب به علت وضعیت بحران سیاسیای که در کشورهایشان پدید آمد از جمله اشغال فلسطین و خشونتهای رژیم صهیونیستی در منطقه، مجبور به مهاجرت شدند که غالباً در برزیل، آرژانتین و شیلی سکنی گزیدند. در مجموع جمعیت مسلمان آمریکای لاتین به طور عمده از مهاجران عرب و آفریقایی یا نوادگان آنها تشکیل شده است.
3-آمار مسلمانان در آمریکای لاتین
**زندگی بیشتر مسلمانان آمریکای لاتین در برزیل و آرژانتین
عمده مسلمانان آمریکای لاتین در برزیل و آرژانتین زندگی می‌کنند. گویان، سورینام و ترینیداد و توباگو هم سه کشوری هستند که جمعیت مسلمانان آن نسبت به بقیه کشورها زیاد است و مسلمانان حضور جدی در عرصههای مختلف این کشورها دارند. در دیگر کشورهای منطقه نیز مسلمانان حضور دارند و جزو اقلیتهای مذهبی آن کشورها محسوب میشوند. بر اساس برخی آمار در سال 2000، جمعیت عربتبار آمریکای لاتین بالغ بر 17 میلیون نفر بوده است. در ونزوئلا و شیلی اکثر عربتبارها فلسطینی و در برزیل لبنانی و در آرژانتین اهل سوریه هستند.
** 6میلیون مسلمان در آمریکای لاتین
بسیاری از آنها در عرصه اقتصادی فعال هستند. حتی کارلوس منم(1) که یک عرب بود به ریاست جمهوری آرژانتین رسید و چندین وزیر از کشورهای این منطقه از جمله ونزوئلا، عربتبار هستند. عربتبارها در آمریکای لاتین لابیهای قابل توجهی برای کشورهای عربی نیستند، در صورتی که جامعه یهودیان در آمریکای لاتین، برای رژیم صهیونیستی و سیاستهای آن بهترین لابیها و حامیان را تشکیل میدهند.
در حال حاضر، شمار مسلمانان کشورهای آمریکای لاتین، به بیش از 6 میلیون نفر میرسد که این رقم در آرژانتین 600 هزار نفر و در بزریل بیش از 5/1 میلیون نفر است. سازمان اسلامی آمریکای لاتین (IOLA) در آرژانتین از فعال‌ترین سازمان‌ها در زمینه تبلیغ و گسترش اسلام در آمریکای لاتین به شمار میرود که توسط عربستان سعودی تأمین مالی میشود و مسجد التوحید مرکز مهم شیعی این کشور است.
** بزرگترین جامعه فلسطینیان در خارج از خاورمیانه در شیلی زندگی می‌کنند
در شیلی حدود 350 هزار فلسطینی زندگی می‌کنند که بزرگترین جامعه فلسطینیان در خارج از منطقه خاورمیانه به شمار میآیند، اگرچه آنها مسیحی هستند ولی در بین آنها مسلمان هم وجود دارد. در ترینیداد و توباگو، 12 تا 17 درصد جمعیت این کشور را مسلمانان تشکیل میدهند و بیش از 150 هزار نفر هستند. 20درصد از کل جمعیت 438 هزار نفری سورینام یعنی بیش از 87 هزار نفر مسلمان هستند. در سورینام و گویان مسلمانان افغانیتبار نیز وجود دارند. سورینام عضو جنبش عدم تعهد (NAM)، و سازمان کنفرانس اسلامی (OIC) نیز میباشد. در منطقه گویان ـ که از سه محدوده گویان انگلیس، گویان هلند (سورینام) و گویان فرانسه در شمال برزیل تشکیل شده است ـ فعالیت اسلامی متمرکزی انجام میگیرد.
سازمان تربیتی، علمی و فرهنگی اسلامی (آیسیسکو) در ششمین گردهمایی روسای مراکز فرهنگی و شوراهای اسلامی کشورهای آمریکای لاتین و دریای کارائیب در شیلی در 30 آگوست 2007 خواستار تأسیس شورای عالی مسلمانان آمریکای لاتین و همچنین تأسیس کرسی‌های تمدن اسلامی در دانشگاه‌های آمریکای لاتین شد.
(1)کارلوس منم (Carlos Menem)، متولد 1930، سیاست‌مدار آرژانتینی است که از 1989 تا 1999 رئیس جمهور آرژانتین بود. وی اکنون سناتور استان لاریوخا آرژانتین است.
